„Społeczny wymiar wiary”

• Społeczny wymiar wiary obejmuje przede wszystkim moralność społeczną, inspirowaną przez społeczne nauczanie Kościoła.

• Źródłem moralności religijnej jest Dekalog, ewangelia oraz nakazy Kościoła.

• W czasie komunizmu pisano w prasie o Kościele jako organizacji mającej wiele do spełnienia w życiu społecznym, gospodarczym i kulturalnym kraju.

• Słabością katolicyzmu polskiego jest moralność, która powinna być inspirowana przez społeczne nauczanie Kościoła.

• Katolicy świeccy nie są ani przygotowani, ani też nie wprowadzają w życie społecznego nauczania Kościoła, społeczne nauczanie Kościoła jest przemilczane w działalności wychowawczej.

• Ważne jest wykorzysta wytworzenie instytucji kształcenia w zakresie społecznej nauki Kościoła (poprzez oficjalne nauczanie Kościoła oraz koła dyskusyjne i kształceniowe).

„Dlaczego katolicka nauka społeczna”

• Po II wojnie światowej kościół katolicki skupiał się na duszpasterstwie masowym, zwłaszcza na praktykach religijnych, nie było możliwości upowszechniania katolickiej nauki społecznej. Kardynał Wyszyński jedynie podejmował w miarę skutecznie reakcje na błędy systemu komunistycznego.

• Potrzeba znajomości katolickiej nauki społecznej oraz opartego na niej zaangażowania katolików polskich wystąpiła wraz z pojawieniem się ruchu „Solidarność”(odczyty, kursy, spotkania dyskusyjne). Cel- nauka odmiennego myślenia w stosunku do komunizmu.

• Do zapoznania się z katolicką nauką społeczną zachęcał Jan Paweł II od samego początku swojego pontyfikatu, postulował wprowadzenie reform społeczno-gospodarczych gdzie z jednej strony będzie dobro wspólne, a z drugiej człowiek jako istota należąca do wszelkich instytucji społecznych.

• Upadek komunizmu to otwarcie społeczeństwa na katolicką naukę społeczną.

• Postulaty Jana XXIII:

• katolicy powinni zaznajomić się z katolicką nauką społeczną na wszystkich szczeblach nauczania kościelnego (dotarcie tej nauki przez prace codzienną, książki naukowe, środki masowego przekazu),

• katolicy powinni być wychowywani w duchu katolickiej nauki społecznej do działania i przez działanie.

„Geneza katolickiej nauki społecznej”

Geneza katolickiej nauki społecznej sięga:

• Pisma Św.

• Ojców i Doktorów kościoła wraz z teologami katolickimi,

• Działalności szkół i kierunków myślenia i działania społecznego,

• Encykliki i wypowiedzi papieży w nauczaniu Soboru Watykańskiego II,

• Uczonych duchownych i katolików świeckich.

Katolicka nauka społeczna pojawiła się i ukształtowała w czasach najnowszych wraz z pojawieniem się kwestii społecznej jako kwestii robotniczej. Myśl katolicko-społeczna występowała zawsze w historii i tradycji Kościoła katolickiego.

1. Kwestią społeczną przez wieki stanowiła niewolnictwo i poddaństwo chłopów, w XIX w rzemiosło. Regulując te zjawiska kościół stał na stanowisku ewolucji a nie rewolucji.

2. Wraz z pojawieniem się „kwestii robotniczej” pojawiło się zainteresowanie problemu sprawiedliwości społecznej

3. Rozwój kapitalizmu XIX w doprowadził do konfliktu pomiędzy klasą właścicieli (wysoka stopa życiowa) a klasą ploretariatu (poziom ubóstwa i nędzy). Konflikt budził nienawiść i spory. Ploretariat był pod wpływem ideologii socjalizmu utopijnego i marksizmu.

4. Jedni postulowali rozwiązywanie problemów w oparciu o zasadę miłości chrześcijańskiej, inni w oparciu o zasadę sprawiedliwości, choć obydwie te zasady nie wykluczały się.

5. Encyklika Leona XIII głosiła odrzucenie rozwiązywania kwestii robotniczej przez socjalizm. Reforma istniejącego ustroju powinna dokonać się przez 3 podmioty:

• Kościół - rola oświatowa i wychowawcza.

• Państwo - w zakresie interwencji w życie społeczno-polityczne (np. rozwój ustawodawstwa pracy).

• Samych robotników - powinni oni organizować się w związki zawodowe i bronić własnych interesów.

Pisu XI podkreślał znaczenie kierunków rozwiązywania kwestii robotniczej. Leon XIII był doceniony również przez Jana Pawła II, który twierdził, iż LeonXIII dał Kościołowi trwały wzór postępowania. Jan Paweł II uważa, iż katolicka nauka społeczna stanowi dzisiaj wielkie wyzwanie dla epoki, kiedy ideologie tracą wiarygodność.

„Misja Kościoła a katolicka nauka społeczna”

• Kościół powszechnie jest uważany za instytucję, która ma za zadanie nie mieszać się do życia politycznego, ograniczając swą działalność do sfery czysto religijnej.

• Kościołowi nie może być obojętne w jakich warunkach żyje człowiek, ponieważ obchodzi go jego godność (czy jest poniżony w swej godności), wymaga to etycznej oceny wszystkich podstawowych dziedzin życia społecznego.

• Kościół potępiał skrajny liberalizm, faszyzm włoski, niemiecki narodowy socjalizm oraz komunizm.

• Jan Paweł II traktuje udział Kościoła jako istotną część misji ewangelizacyjnej Kościoła, część orędzia chrześcijańskiego.

• Kościół spełnia funkcję profetyczno-krytyczną (etyczna ocena sytuacji o niesprawiedliwości, wskazania dotyczące budowy ładu społecznego.

„Co to jest katolicka nauka społeczna?”

• Wyrażenie to pochodzi od Piusa XI i powszechnie uznane jest, że nauka ta oejmuje:

• zagadnienia wstępne,

• historyczny rozwój,

• kierunki filozoficzno-społeczne,

• etyczne podstawy życia społecznego,

• katolicką etykę społeczną,

• katolicką etykę gospodarczą

Katolicka nauka społeczna - nauczanie społeczne Kościoła katolickiego oraz oparta na nim naukowa refleksja uczonych specjalistów i działaczy katolickich.

Podmioty katolickiej nauki społecznej (Ci, którzy ją uprawiają) - Nauczycielski Urząd Kościoła, specjaliści duchowni i świeccy.

Przedmiot katolickiej nauki społecznej - kwestia społeczna w różnych wymiarach: lokalnym, regionalnym i międzynarodowym oraz w różnych dziedzinach: społecznej, gospodarczej, politycznej i kulturalnej. „Społeczny” ma dwa znaczenia: szersze - odnosi się do wszystkich dziedzin życia aktywności ludzkiej; węższym - odnosi się ściśle tylko do dziedziny ściśle społecznej.

Nauczanie katolickiej nauki społecznej - nauka jako czynność podmiotów, które ją uprawiają, ukazują problematykę, pogłębiają ją i rozwiązują w życiu społecznym (nauka bardziej praktyczna niż teoretyczna).

Naukowa refleksja katolickiej nauki społecznej - dotyczy analiz opartych na wartościach chrześcijańskich i zasad etyczno-społecznych oraz na czynnikach i faktach z różnych dziedzin życia i aktywności ludzkiej.

Charakter interdyscyplinarny katolickiej nauki społecznej - każdy problem rozpatrywany jest z różnych punktów widzenia (jak powinno być w świetle rozumu).

1. Jan Paweł II uważa, iż katolicka nauka społeczna powinna być obecna w każdym ustroju społeczno-gospodarczym i politycznym, by go ocenić z punktu widzenia godności i praw człowieka. Papież podkreślał „teologię wyzwolenia” w krajach Trzeciego Świata. Katolicka nauka społeczna jest częścią teologii, zwłaszcza teologii moralnej. Celem katolickiej nauki społecznej jest rozwiązanie kwestii społecznej tu i teraz.

„Nauka i czyn metody”

Metoda katolickiej nauki społecznej współcześnie określa się według 3 etapów:

• Zasad refleksji,

• Kryteriów ocen,

• Wytycznych działania,

czyli trzy procesy: widzenia, oceny i działania.

Metody opisu i analizy w zależności od etapu badań:

• Integralna koncepcja człowieka, zwraca się uwagę na dwa tego typu systemy - liberalny kapitalizm i marksistowski kolektywizm. Koncepcja człowieka to koncepcja porządku społecznego. Człowiek powinien znaleźć warunki do realizacji celów duchowych i nadprzyrodzonych.

• W drugim etapie kładzie się nacisk na normę, czyli jak powinno być urządzone życie społeczne. Dużą rolę odgrywa tu Pismo św., tradycja, teologia moralna, prawo kanoniczne oraz społeczne nauczanie Kościoła.

• na tym etapie są nauki świeckie, które pozwalają na ukazanie, zrozumienie i wyjaśnienie rzeczywistości społecznej (historia, ekonomia, psychologia, socjologia i nauki o kulturze)

• czwarty etap obejmuje aktualne dyrektywy i praktyczne wskazania - wytyczne dla reformy

Joc-u jest zadaniem różnych organizacji i wspólnot religijnych, które tkwią w konkretnych środowiskach społecznych.

„Źródła katolickiej nauki społecznej”

3 źródła katolickiej nauki społecznej:

• prawo naturalne, czyli tą część prawa Bożego, które jest ugruntowane w rozumnej naturze ludzkiej (stanowi obiektywną podstawę dla moralności indywidualnej i społecznej), nie uzasadni się tego prawa bez religii, deklaracje praw człowieka odnoszą się do godności ludzkiej mającej swoje źródło w prawie naturalnym

• prawo objawione, zawarte jest w Piśmie świętym i w tradycji Kościoła katolickiego, jest oparte w katolickiej nauce społecznej na mocnym fundamencie filozoficzno-teologicznym.

• nauki pozytywne, odwoływanie się do nich wymaga pewnej ostrożności, ponieważ może wystąpić niebezpieczeństwo błędnych interpretacji, katolicka nauka społeczna traktuje prawo pozytywne jako prawdziwe, jednak nie jako jej wytwór.

„Społeczne nauczanie Kościoła a znaki czasu”

Znaki czasu są związane z kwestią społeczną, Kościół miał obowiązek zawsze je dostrzegać, oceniać rzeczywistość społeczną w świetle ewangelii oraz znajdować w nich impulsy do ukształtowania sprawiedliwego porządku w świecie.

Znaki czasu - zjawiska społeczne występujące na płaszczyźnie lokalnej, regionalnej i ogólnoświatowej, które Kościół ocenia w świetle ewangelii oraz podaje dyrektywy działania katolików i ludzi dobrej woli.

Społeczne nauczanie Kościoła stanowi odpowiedź na znaki czasu, czyli na bieżące problemy sprawiedliwości społecznej w poszczególnych krajach, regionach i w świecie.

„Prawdziwy corpus doktrynalny”

Punktem wyjścia w społecznym nauczaniu Kościoła jest człowiek jako podstawowa wartość społeczna. Człowiek jest początkiem i celem wszelkiego życia społecznego (małżeństwo i rodzina). Życie społeczne wedle nauk Kościoła opiera się na fundamencie trzech podstawowych zasad etyczno-społecznych (zasada dobra wspólnego, zasada pomocniczości oraz zasada solidarności.

Społeczne nauczanie Kościoła preferuje:

• W dziedzinie politycznej - demokrację (wolność, uczestnictwo i odpowiedzialność)

• W dziedzinie gospodarczej - własność prywatną jednostek ludzkich i społeczności o charakterze gospodarczym, poparcie wolnego rynku, przedsiębiorczości i konkurencji, dobro wspólnego społeczeństwa.

• W dziedzinie międzynarodowej - społeczność ludzkości, której podmiotami są ludy, narody, państwa, celem jest dobro wspólne rodziny ludzkiej, utworzenie władzy ogólnoświatowej.

• W zakresie kultury - szacunek dla wszystkich kultur, Jan Paweł II popiera integralną wizję kultury oraz autonomię i pluralizm kultur.

• W zakresie ochrony środowiska - Kościół zwraca uwagę na odpowiedzialność współczesnych za przyszłe pokolenia.

Kierunek nauczania Kościoła jest jasny, chodzi o zbudowanie prawdziwego, personalistycznego i humanistycznego porządku w świecie.

„Człowiek w centrum społecznego nauczania Kościoła”

Człowiek jest najwyższą wartością życia społecznego i znajduje się w centrum tego życia. Dwie koncepcje człowieka:

• Liberalna - człowiek jest samowystarczalnym, samolubnym i wolnym od wszelkich powiązań społecznych, władza jest jedynym gwarantem porządku społecznego.

• Marksistowska - człowiek jako część całości, całość jest ważniejsza od części, odrzuca religię, opierając się na ateistycznej wizji człowieka, człowiek jest narzedziem. Społeczne nauczanie Kościoła przeciwstawiło się marksistowskiemu socjalizmowi i komunizmowi.

Obydwa systemy oparte są na błędnych ideologiach. Jedynie pełna wizja człowieka, znajdująca się u podstaw systemów społeczno-politycznych i gospodarczych, daje gwarancje dla poszanowania godności ludzkiej, praw człowieka, wolności i sprawiedliwości społecznej

---