Rozdział 5
Spostrzeganie społeczne: jak dochodzimy do rozumienia innych ludzi
Jesteśmy nieskończenie ciekawi innych ludzi. Każdy z nas poświęca sporo czasu i energii próbując wyjaśnić ich zachowanie, ponieważ to pomaga nam zrozumieć i przewidzieć nasze społeczne światy.
Spostrzeganie społeczne: badanie, w jaki sposób tworzymy wyobrażenia innych ludzi i wyciągamy wnioski ich dotyczące. Interesującą cechą s. s. jest to, że te wyobrażenia tworzymy szybko i bez wysiłku
Komunikacja niewerbalna: sposób, w jaki ludzie komunikują, intencjonalnie bądź nieintencjonalnie, bez słów; wskaźniki niewerbalne obejmują mimikę, ton głosu, gesty, pozycje i ruchy ciała, dotyk i spoglądanie
Zachowanie niewerbalne służy:
- wyrażaniu emocji
- przenoszeniu postawy
- informowaniu o cechach osobowości
- ułatwieniu komunikacji werbalnej
Niektóre wskaźniki niewerbalne powtarzają i uzupełniają komunikat, zaś inne się im przeciwstawiają
Mimiczne wyrazy emocji
Człowiek posiada międzykulturową zdolność do odczytywania sześciu głównych emocji wyrażanych mimicznie, za pomocą twarzy
reguły ujawniania: kulturowo zdeterminowane reguły określające, jakie zachowania niewerbalne nadają się do ujawnienia. Często twarz może wyrażać kilka emocji jednocześnie
Inne kanały komunikacji niewerbalnej
Gesty, które posiadają wyraźną i dobrze określoną definicję to emblematy (nie są uniwersalne, każda kultura wykształca własne)
Różnice płciowe w komunikacji niewerbalnej
teoria roli społecznej: teoria mówiąca, że różnice płciowe pojawiające się w zachowaniu społecznym wynikają ze społecznego podziału pracy pomiędzy płciami; podział ten prowadzi do różnic w oczekiwaniach wobec ról płciowych i umiejętności związanych z płcią, które określają różnice w społecznych zachowaniach kobiet i mężczyzn
Ukryte teorie osobowości: zapełnianie luk
ukryta teoria osobowości: schematy, które ludzie stosują, by pogrupować różne rodzaje cech osobowości, na przykład wielu ludzi jest przekonanych, że jeżeli ktoś jest uprzejmy, to jest również hojny
Zatem te dwa wymiary: Pozytywne/Negatywne cechy społeczne oraz Pozytywne/Negatywne cechy intelektualne, są sposobami syntetyzowania funkcjonującymi w ramach ukrytych teorii osobowości.
iż różne kultury mają odmienne wyobrażenia typów osobowości, dla określenia których istnieją proste, uzgodnione terminy językowe. (takie jak np. artystyczny).
język, którym ludzie mówią, wpływa na sposób, w jaki myślą o świecie. (ukryte teorie osobowości)
Atrybucja przyczyn: odpowiadanie na pytanie ”dlaczego”?
Istota procesu atrybucyjnego
teoria atrybucji: określenie sposobu, w jaki ludzie wyjaśniają przyczyny tak swego
zachowania, jak i zachowania innych ludzi
Atrybucja wewnętrzna: wnioskowanie, że jakaś osoba zachowała się w określony sposób zarówno ze względu na swe właściwości, jak i postawy, charakter czy osobowość
Atrybucja zewnętrzna: wnioskowanie, iż jakaś osoba zachowała się w określony sposób ze względu na właściwości sytuacji, w której się znalazła; zakłada się tu, że w tej sytuacji większość ludzi reagowałaby w ten sam sposób
Fritz Heider jako ojciec teorii atrybucji. Analizował także tzw. Psychologię naiwną. Kolejnym osiągnięciem Heidera było zanalizowanie tendencji do dokonywania wewnętrznych atrybucji kosztem atrybucji zewnętrznych.
Teoria wnioskowania z czynników towarzyszących: teoria, w myśl której dokonujemy wewnętrznych atrybucji dotyczących jakiejś osoby, gdy: a) istnieje niewiele nietożsamych konsekwencji jej zachowania, b) zachowanie jest nieoczekiwane
Rezultaty nietożsame: konsekwencje określonego przebiegu działania, które nie mogłoby wystąpić przy alternatywnym działaniu
Oczekiwania oparte na kategorii: oczekiwania dotyczące ludzi, bazujące na cechach grupy, do których te osoby przynależą, na przykład oczekiwanie, że ktoś kocha chodzić na przyjęcia, ponieważ należy do towarzystwa miłośników przyjęć lub żeńskiego kółka studenckiego
Oczekiwania oparte na obiekcie: oczekiwania wobec jakiejś osoby, bazujące na jej wcześniejszych działaniach, takie jak oczekiwanie, że ktoś w czasie wakacji pójdzie na plażę, ponieważ zwykle chodził na plażę w przeszłości
Działania nieoczekiwane są znacznie bardziej informujące niż te, które są zgodne z owymi oczekiwaniami.
Model współzmienności: koncepcja, według której dokonujemy atrybucji przyczynowych dotyczących zachowania jakiejś osoby na podstawie obserwacji faktów, które zmieniają się wraz z jej zachowaniem — na przykład, jak dalece czyjś taniec staje się niezdarny tylko wówczas, gdy tańczy z tym, a nie innym partnerem
Zgodność informacji: informacja dotycząca tego, w jakim stopniu inni ludzie zachowują się wobec tych samych bodźców tak samo, jak to czyni aktor
Wybiórczość informacji: informacja mówiąca o tym, do jakiego stopnia dany aktor zachowuje się w ten sam sposób wobec różnych
Spójność informacji: informacja mówiąca o stopniu, w jakim zachowanie jakiegoś aktora wobec określonego bodźca jest takie samo mimo upływu czasu i innych
Atrybucji wewnętrznej dokonujemy, gdy zgodność i wybiórczość działania są niskie, lecz jego spójność jest wysoka. Atrybucji zewnętrznej dokonujemy, gdy zgodność, wybiórczość i spójność są wysokie. Wreszcie, gdy zgodność jest niska, nie możemy sformułować jednoznacznie wewnętrznej lub zewnętrznej atrybucji i wówczas uciekamy się do szczególnego rodzaju atrybucji zewnętrznej — atrybucji sytuacyjnej wnioskując zachowanie z specyficznych czynników związanych z tymi konkretnymi okolicznościami.
Stosowanie skrótów poznawczych podczas dokonywania atrybucji
Stosowanie schematów i teorii
Podstawowy błąd atrybucji: tendencja do przeceniania czynników wewnętrznych przynależnych do dyspozycji, a niedocenianie roli sytuacji (Gdy dysponujemy teorią, w myśl której dwie zmienne są powiązane, wówczas mamy skłonność do spostrzegania ich jako takich właśnie, nawet jeśli tak nie jest)
Wyrazistość spostrzeżeniowa: informacja, która skupia naszą uwagę; ludzie są skłonni przeceniać przyczynową rolę informacji, która jest wyrazista spostrzeżeniowe (czyli im bardziej coś dla nas widoczne. Np. twarz jednej osoby w dyskusji, tym większą rolę (w dyskusji) jej przypisujemy) Wyolbrzymianie punktu skupienia uwagi wiąże się z heurystyką zakotwiczenia.
Drugą przyczyną błędu atrybucji jest kultura, która wpływa na wyjaśnienia odwołujące się do dyspozycji lub sytuacji (zachodnia nastawiona na dyspozycje)
Różnica między aktorem a obserwatorem: tendencja do spostrzegania zachowań innych ludzi jako następstwa ich dyspozycji, podczas gdy swoje własne zachowania tłumaczy się wpływem czynników sytuacyjnych. Ma to związek z wyrazistością spostrzeżeniową (ponieważ nie możemy cały czas obserwować własnej osoby i się na niej skupiać, skupiamy się na sytuacji w której jesteśmy oraz mamy większą świadomość własnych zachowań w różnych sytuacjach (dostępność informacji))
Atrybucje w służbie ego: wyjaśnienia, które przypisują sukcesy czynnikom wewnętrznym zależnym od dyspozycji, za niepowodzenia zaś obwiniają czynniki zewnętrzne należące do sytuacji
Tak, więc atrybucje podtrzymujące samoocenę mogą mieć źródło w jednym z dwóch procesów: a) w różnicach w dostępnej informacji; b) w realizacji potrzeby wsparcia swej samooceny.
Atrybucje obronne: wyjaśnienia zachowania, które pozwalają tłumić świadomość tego, że się jest śmiertelnym i podatnym na zranienia
Nierealistyczny optymizm: forma obronnej atrybucji polegająca na przeświadczeniu ludzi, że rzeczy dobre przydarzą się raczej im niż ich partnerom, a złe spotkają raczej innych niż ich samych
Wiara w sprawiedliwy świat: forma obronnej atrybucji, gdzie zakłada się, że zło dotyka złych ludzi, natomiast dobro spotyka dobrych
Ofiary zbrodni lub wypadków są często spostrzegane jako sprawcy swego losu - obwinianie ofiary