Praca z przedszkolakiem ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi cz.I
Celem wychowania przedszkolnego jest wspomaganie i ukierunkowywanie rozwoju dziecka zgodnie z jego wrodzonym potencjałem i możliwościami rozwojowymi w relacjach ze środowiskiem społeczno-kulturowym i przyrodniczym.
Wszyscy dorośli: rodzice, nauczyciele i inni, których dziecko spotyka na swojej drodze pełnią w stosunku do dziecka niezwykłą rolę, której przecenić się nie da: pomagają w odkrywaniu jego własnej tożsamości.
Nauczycielki przedszkola przebywają z dzieckiem bardzo długo, powinny więc wskazywać dyskretnie takie doświadczenia, aby dziecko mogło twórczo rozwijać swój charakter, ujawniać własne ja. Zadania stawiane przedszkolakowi mają być zawsze nieco trudniejsze niż jego aktualne możliwości, ale muszą się znaleźć również takie, które służą zabawie, czyli podstawowej formie aktywności dziecka. Bogactwo wrażeń, pomysłów, energii i wszystkiego tego, co się składa na doświadczenia dziecka przedszkolnego wpływa na kształt, pomyślność i satysfakcję jego życia w przyszłości. Najbliższą przyszłością jest rozpoczęcie nauki szkolnej. Zmierzamy do tego by dziecko w jak największym stopniu było przygotowane do wkroczenia w kolejny ważny w jego życiu etap, etap szkolny.
To w przedszkolu częściej niż w domu dostrzegane są trudności wychowawcze lub problemy rozwojowe dzieci. Przedszkole pełniąc funkcję doradczą wobec rodziny (opiekunów) wspiera działania wychowawcze: pomaga w rozpoznawaniu możliwości rozwojowych dziecka i podjęciu w miarę potrzeb wczesnej interwencji specjalistycznej.
Dziecko zdolne oraz to, które wolniej od rówieśników rozwija się ma szczególne potrzeby edukacyjne: Potrzebne są działania stymulujące albo wspomagające, rozwijające jego potencjał.
W każdej grupie dzieci, młodzieży znajdują się jednostki z jakiegoś względu wyróżniające się zdolnościami, zainteresowaniami, bywa, że są to dzieci wybitne i rozległość ich zainteresowań i posiadanej wiedzy onieśmiela nawet nauczyciela.
Nauczycielki tworzą programy indywidualne dla dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi
Tworząc program dla dziecka ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, należy dość dokładnie rozpoznać jego możliwości, potrzeby edukacyjne, a także podjąć próbę pomocy dziecku w ukierunkowaniu jego dalszej drogi rozwoju.
Niezbędna tutaj jest współpraca z domem dziecka, a nawet przyszłą szkołą. Nauczycielka przedszkola korzysta z wiedzy psychologicznej, pedagogicznej i swojego doświadczenia zawodowego, może współpracować ze specjalistami.
Wzmożona i zindywidualizowana praca z takim dzieckiem jest obowiązkiem nauczyciela i rodziny. Często zdarza się, że dziecko zdolne jest zostawione samo sobie (bo sobie poradzi) i najczęściej poprzez samodzielne kroki poszerza swoje umiejętności. Kiedy ewidentnie widoczne są problemy dydaktyczne dorośli zmuszeni są do interwencji. Światła rodzina i odpowiedzialny nauczyciel obejmują jednak wszystkie dzieci mądrą troską, dostarczając dziecku inspiracji i możliwości do rozwoju.
W każdym okresie, ale szczególnie obecnie w czasie wdrażania znowelizowanej ustawy oświatowej, w procesie obniżania wieku obowiązku szkolnego nauczycielki tworzą programy indywidualne.
Programy indywidualne
Elementy programu indywidualnego:
1. Wstęp (charakterystyka programu).
2. Podstawa programowa:
3. Charakterystyka programu.
4. Cele główne programu.
5. Cele szczegółowe.
6. Formy pracy.
7. Metody pracy.
8. Treści kształcenia i tematyka materiału edukacyjnego.
9. Wskazówki metodyczne dotyczące realizacji programu;
10. Środki do realizacji programu.
11. Część praktyczna programu, realizacja.
12. Charakterystyczne cechy szczególnie uzdolnionych dzieci.
13. Plan pracy - ćwiczenia usprawniająco-stymulujące.
14. Ewaluacja realizacji programu.
Charakterystyka programu
Program indywidualny stanowi podstawę pracy z dzieckiem zdolnym bądź mającym określone trudności dydaktyczne. Program powinien być dostosowany do warunków danego przedszkola. Powinien zawierać treści zgodne z podstawą programową.
Cele główne programu
Należy jasno określić cel główny programu, np.: kształtowanie gotowości szkolnej dziecka zdolnego poprzez szczególne stymulowanie jego predyspozycji i rozwijanie zainteresowań; wyrównywanie szans edukacyjnych dziecka ze szczególnymi potrzebami edukacyjnymi poprzez zindywidualizowane działania przedszkola i domu. Głównymi celami kształcenia i wychowania są cele zawarte w podstawie programowej. Taki program indywidualny ma je tylko uszczegółowić i dostosować do specyficznych potrzeb dziecka.
Cele szczegółowe programu
By program indywidualny, a więc bardzo ważny dokument pracy nauczycielki z dziećmi zyskał pozytywną opinię rady pedagogicznej jego autorka musi wykazać się profesjonalizmem. Jednym ze sposobów właściwego formułowania celów szczegółowych jest rozpisanie właściwego zadania z aktualnie obowiązującej podstawy programowej. Należy uwzględnić potrzeby, aktualne możliwości dziecka i sytuację dziecka w domu i grupie przedszkolnej. Pisanie zbyt ambitnych celów jest błędem, ponieważ niemożliwość pełnej realizacji czyni dokument martwym i tak naprawdę nie pomaga dziecku.
Formy pracy
Realizacja programu indywidualnego to wbrew pozorom nie tylko praca indywidualna. Działania edukacyjne z dziećmi ze szczególnymi potrzebami edukacyjnymi powinny być wplecione w codzienne zajęcia i zabawy w grupie, a więc zalecane formy to: praca zespołowa, praca indywidualna, praca w małych zespołach, praca w domu z rodziną.
Metody pracy
Sprawą często poruszaną jest nazewnictwo metod pedagogicznych. Jednak niezależnie od autora klasyfikacji metod w pracy z dzieckiem przedszkolnym należy stosować metody możliwie zróżnicowane z przewagą metod oczywiście czynnych. Z każdym dzieckiem osiągnąć można znaczące efekty edukacyjne tylko wtedy, gdy metody współgrają z temperamentem dziecka i oczywiście z tematyką zajęć i rodzajem trudności lub zdolności dziecka. To właśnie w doborze metod widoczna jest najbardziej indywidualizacja wychowania przedszkolnego z dziećmi ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi.
Treści kształcenia i tematyka materiału edukacyjnego
Treści kształcenia programu indywidualnego są oparte na podstawie programowej oraz wynikają z wybranych dla przedszkola (lub danej grupy) programów, w tym programów własnych nauczycielek, oferty edukacyjnej przedszkola, planach rozwoju placówki, itp. Uwzględniając w programie indywidualnym potrzeby dziecka i wyżej wymienione źródła treści powoli powstaje spis zadań, czyli treści kształcenia i tematyka materiału edukacyjnego.
Wskazówki metodyczne dotyczące realizacji programu
Należy w programie indywidualnym umieścić wskazówki realizacji programu. Oto przykładowe wskazówki:
1.Ćwiczenia stymulujące i usprawniające należy realizować wg planu.
2.Codzienne zwyczajne uczestniczenie dziecka w zajęciach organizowanych z całą grupą dotyczących spraw ogólnych, społecznych, przyrodniczych, wprowadzania liter, cyfr oraz w poznawaniu innych treści wynikających z realizowanych w grupie programów.
3.Stwarzanie szans na prezentacje upodobań i mocnych stron dziecka na tle grupy.
4.Organizowane pracy indywidualnej zgodnie z możliwościami dziecka poprzez stawianie zadań zamkniętych o podwyższonym stopniu trudności oraz zadań otwartych, problemowych poszerzających umiejętności dziecka.
5.Dostarczanie źródeł i sposobów zwiększania wiedzy i umiejętności zgodnie z aktualnym zainteresowaniem dziecka.
6.Inspirowanie do pozytywnego szukania nowych wyzwań dydaktycznych i odkrywczych.
7.Organizowanie zadań, które będą realizowane również w domu.
8.Pomoc dziecku w rozumieniu złożoności jego sytuacji w domu i przedszkolu poprzez odniesienie do tego, że każdy człowiek dziecko czy dorosły ma prawo do rozwoju za zachowaniem jednak odpowiedzialności za siebie a także innych.
Środki do realizacji programu
W zależności od potrzeb edukacyjnych dziecka, od wyposażenia placówki, warsztatu nauczyciela środkami są np.:
1.Programy realizowane w grupie.
2.Książeczki pomocnicze w pracy dydaktycznej (dotychczas) a teraz karty pracy.
3.Zasoby kącików tematycznych w sali.
4.Materiały własne nauczyciela: karty pracy, zestawy manipulacyjne, programy multimedialne, pozycje książkowe, albumy, itp.
5.Materiały „domowe” przynoszone przez rodzinę w miarę potrzeb: gry, książki, zabawki edukacyjne, itd.
6.Materiały pożyczone z biblioteki współpracującej z przedszkolem oraz od nauczycielek nauczania zintegrowanego ze szkoły.