Pracownik socjalny

Kod klasyfikacji: 346104

Rozdział klasyfikacji: Służby socjalne, społeczne i zatrudnienia

Klasa klasyfikacji: Służby socjalne i społeczne

Zadania i czynności

Pracownik socjalny działa na rzecz jednostek, rodzin, grup i środowisk społecznych, znajdujących się w trudnej sytuacji życiowej. Umożliwia im bądź ułatwia realizację aspiracji życiowych. Wzmacnia także zdolności grup społecznych, osób, rodzin do samodzielnego rozwiązywania własnych problemów. Podejmując tego rodzaju działania wpływa na kształtowanie odpowiedniej polityki społecznej w środowisku lokalnym.

Do najważniejszych zadań w tym zakresie należy zapewnienie podstawowych warunków do życia tym, którzy są ich pozbawieni (cel ratowniczy), poprzez organizowanie pomocy finansowej, rzeczowej, a także psychicznej. Zadaniem pracownika socjalnego jest również zaspokajanie tych potrzeb, które nie mogą być zaspokojone samodzielnie lub w ramach innych instytucji. Jest to cel kompensacyjny, którego przykładem może być kierowanie osób nie ubezpieczonych na bezpłatne leczenie. Innym zadaniem jest minimalizowanie negatywnego wpływu tych czynników, które nie mogą być zmienione lub usunięte (cel protekcyjny), poprzez np. pomoc i opiekę nad członkami rodzin alkoholików.

Drugim bardzo ważnym celem zawodowym pracowników socjalnych jest wzmacnianie zdolności grup społecznych, osób i rodzin do samodzielnego rozwiązywania własnych problemów oraz doskonalenie już istniejących form działalności instytucjonalnej i samopomocy.

Do zadań w tym zakresie należy szeroko rozumiane poradnictwo, polegające na udzielaniu informacji, wskazówek i pomocy w zakresie rozwiązywania spraw życiowych osobom, zdolnym samodzielnie rozwiązywać problemy, będące przyczyną ich trudnej sytuacji życiowej. Są to informacje na temat instytucji i organizacji społecznych, mogących wspierać i nieść określoną pomoc np. kluby anonimowych alkoholików, ośrodki dla nosicieli wirusa HIV itp.

Następnym zadaniem pracownika socjalnego w tym zakresie jest pobudzanie społecznej aktywności i inspirowanie samopomocy w zaspokajaniu potrzeb życiowych osób, rodzin, grup i środowisk społecznych, inicjowanie nowych form udzielania pomocy osobom będących w trudnej sytuacji życiowej oraz współuczestniczenie w inspirowaniu, opracowywaniu, wdrażaniu oraz rozwijaniu programów społecznych ukierunkowanych na podniesienie jakości życia.

Ważnym zadaniem jest także inicjowanie i uczestniczenie w badaniach problemów społecznych oraz podawanie do publicznej wiadomości wyników tych badań, aby uświadomić władzom lokalnym istniejące na danym terenie problemy społeczne.

Obowiązkiem pracownika socjalnego jest także współpraca z innymi profesjonalistami, instytucjami i organizacjami, mająca na celu doskonalenie już istniejących i poszukiwanie nowych rozwiązań w dziedzinie pracy socjalnej.

W swojej pracy pracownik socjalny korzysta ze wszystkich dostępnych urządzeń biurowych, w tym m.in. z komputera, faksu, kserografu, maszyny do pisania i telefonu.

Środowisko pracy

materialne środowisko pracy

Pracownik socjalny wykonuje część swoich czynności zawodowych w biurze, w domu opieki społecznej, część zaś w terenie, m. in. w środowisku zamieszkania klienta i jego rodziny.

Z pracą w tym zawodzie wiążą się pewne zagrożenia wynikające z kontaktów z różnymi grupami klientów, w tym z uzależnionymi, nosicielami wirusa HIV, chorymi na gruźlicę i inne choroby zakaźne, osobami z zaburzeniami psychicznymi oraz po odbyciu kary pozbawienia wolności.

Oprócz ryzyka zapadnięcia na choroby zakaźne, pracownik socjalny jest narażony na szereg innych zagrożeń, w tym przemoc fizyczną.

Specyfika zawodu powoduje, iż pracownicy socjalni są grupą zawodową szczególnie narażoną na różnego rodzaju obciążenia psychiczne (pracownik socjalny pracujący w ośrodku pomocy społecznej ma uprawnienia do dodatkowego urlopu wypoczynkowego)

warunki społeczne

Praca w tym zawodzie wiąże się z niezbędnymi i częstymi kontaktami z ludźmi. Polegają one głównie na opiekowaniu się ludźmi (pracownik socjalny pracujący w szpitalu), na niesieniu pomocy i udzielaniu rad (np. bezrobotnym), na współpracy z instytucjami wspierającymi organizowanie pomocy społecznej.

warunki organizacyjne

Czas pracy w zawodzie pracownika socjalnego jest różny w zależności od zajmowanego stanowiska i potrzeb placówki, w której świadczy on swoją pracę.

Pracownicy socjalni w ośrodkach pomocy społecznej zatrudniani są na podstawie ustawy o pracownikach samorządowych i ich czas pracy wynosi 40 godzin tygodniowo, z czego część czasu pracownik spędza w terenie.

Pracownik socjalny zatrudniony w biurze pracuje w zależności od wymiaru etatu, na jaki jest zatrudniony w danej firmie (przeciętnie od 3 do 6 godzin dziennie). Część jego pracy odbywa się w terenie.

Praca w tym zawodzie łączy się z dużą odpowiedzialnością społeczno-moralną.

Wymagania psychologiczne

Zawód pracownika socjalnego jest zawodem specyficznym. Do jego wykonywania nie wystarcza bowiem wiedza zawodowa. Konieczna jest odpowiednia postawa, uzdolnienia, umiejętności i sprawności.

Istotą zawodu pracownika socjalnego jest niesienie pomocy ludziom potrzebującym wsparcia zarówno materialnego jak i psychicznego. Dlatego kandydatów powinna cechować przede wszystkim otwartość na ludzi i ich problemy, umiejętność wczuwania się w cudze położenie, opiekuńczość, życzliwość i troskliwość, przy równoczesnym zachowaniu bezstronności i bezinteresowności (nie można kierować się osobistymi sympatiami i antypatiami).

Cechą niezbędną jest również łatwość nawiązywania kontaktów społecznych, umiejętność postępowania z ludźmi, przekonywania ich i nakłaniania do zmiany postaw, zachowań, do podjęcia określonych działań, zmiany modelu życia itp.

Bardzo potrzebna jest cierpliwość i umiejętność panowania nad emocjami, zwłaszcza w sytuacji zagrożenia, agresji. Przydatna jest spostrzegawczość i umiejętność obserwacji, szczególnie podczas prowadzenia wywiadów środowiskowych.

Pracownik socjalny zobowiązany jest do zachowania w tajemnicy niektórych informacji, zebranych w toku wykonywania swoich obowiązków służbowych.

Osoba wykonująca tę prace powinna mieć wiedzę w zakresie psychologii (jest ona przydatna w wypadku interwencji socjalnej, w niesieniu pomocy grupom uzależnionym od alkoholu bądź narkotyków), socjologii (pomocna przy dokonywaniu analizy i oceny zjawisk, rodzących zapotrzebowanie na pomoc socjalną), pedagogiki (przydatna przy przekonywaniu do zmiany sytuacji życiowej, w jakiej znajduje się w danym momencie rodzina bądź grupa) oraz prawa i elementów medycyny.

Wymagania fizyczne i zdrowotne

Pracę w tym zawodzie zalicza się do prac lekkich.

Pracownik socjalny powinien charakteryzować się ogólną dobrą sprawnością fizyczną.

Istnieją przeciwwskazania do zatrudniania osób niepełnosprawnych poruszających się na wózkach inwalidzkich oraz osób głuchoniemych.

Warunki podjęcia pracy w zawodzie

W zawodzie tym można uzyskać zatrudnienie przedstawiając dyplom pracownika socjalnego lub mając ukończone studia wyższe w specjalizacjach: praca socjalna, polityka społeczna, resocjalizacja, socjologia, pedagogika i psychologia.

Pracownik socjalny zatrudniony w biurze powinien legitymować się minimum średnim wykształceniem

Możliwości awansu w hierarchii zawodowej

Możliwości awansu i rozwoju kariery zawodowej zależą od wielu czynników. Jednym z najistotniejszych jest wyższe wykształcenie i staż pracy.

Awans zwykle polega na otrzymaniu stanowiska starszego pracownika socjalnego, następnie kierownika nadzorującego pracę zespołu pracowników socjalnych.

Możliwości podjęcia pracy przez dorosłych

W zawodzie tym mogą podjąć pracę osoby starsze pod warunkiem, że ich stan zdrowia jest dobry i legitymują się wymaganym przez pracodawców wykształceniem.

Polecana literatura

Praca Socjalna, PZW, kwartalnik.

Wiatr J., Socjologia zaangażowana

Szacki J., Czy kryzys socjologii?

Źródło danych: Przewodnik Po Zawodach, wyd. II, MPiPS

1

---