NADZÓR SANITARNY NAD JAKOŚCIĄ WODY
* woda jest bezpieczna dla zdrowia ludzkiego, jeżeli, jest wolna od:
- mikroorganizmów chorobotwórczych i pasożytów w liczbie stanowiącej potencjalne zagrożenie dla zdrowia ludzkiego
- substancji chemicznych w ilościach zagrażających zdrowiu oraz
- nie ma agresywnych właściwości korozyjnych
- spełnia wszystkie wymogi określone w przepisach
* najważniejsze akty prawne
- prawo wodne
- ustawa z 7 czerwca 2001 o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków
WODA W KĄPIELISKACH
* badanie wody w kąpieliskach
- minimalna częstość poboru próbek wody w kąpieliskach w okresie od 1 kwietnia do 30 września co 2 tygodnie
- w przypadku kąpieliska śródlądowych badania próbek wody po raz pierwszy w danym roku przeprowadza się 14 dni przed rozpoczęcie sezonu właściciel (zarządca) kąpieliska zawiadamia pisemnie państwowego powiatowego inspektora sanitarnego o planowanym terminie rozpoczęcia sezonu
- próbki wody z kąpielisk wyłączonych z kąpieli w latach poprzednich przez okres dłuższy niż dwa kolejne lata należy pobierać z dwukrotnie większą częstotliwością
- jeżeli badania próbek wody w latach poprzednich wykazały że wartości wskaźników bakteriologicznych i fizykochemicznych, jakim powinna odpowiadać woda w kąpieliskach są korzystniejsze niż określone w rozporządzeniu, państwowy WIS na wniosek państwowego PIS lub właściciela (zarządcy) kąpieliska może wyrazić zgodę na zmniejszenie o połowę częstotliwości pobierania próbek wody do badania
* próbki wody do badania pobiera się w kąpieliskach:
- jeżeli długość plaży kąpieliska nie przekracza 1,5 km - co najmniej z 2 miejscach, w których występuje największe dzienne zagęszczenie kąpiących się osób
- jeżeli długość plaży kąpieliska wynosi więcej niż 1,5 km - w miejscach gdzie następuje największe dzienne zagęszczenie kapiących się oraz dodatkowo - w miejscach odległych nie więcej niż 750m od tych miejsc
- w razie podejrzeń dot. zanieczyszczenia wody w kąpieliskach (szczególnie w przypadku awaryjnych zrzutów ścieków lub gwałtownych zmian atmosferycznych), liczba miejsc pobierania próbek powinna być zwieszona, a zakres badań fizykochemicznych poszerzony
- w kąpieliskach zorganizowanych na wodach płynących - próbki wody powinny być pobierane również z miejsc powyżej kąpielisk
- liczbę miejsc pobierania próbek wady każdorazowo indywidualnie dla poszczególnych kąpieliska, ustala PPIS
- próbki wody pobiera się z głębokości 30 cm pod powierzchnią wody, z wyjątkiem próbek do oznaczania oleju mineralnego, które pobiera się z powierzchni wody
* badania mikrobiologiczne wody w kąpielisku obejmują określenie:
- liczby bakterii grupy coli typu kałowego, ogólnej liczby bakterii coli w 100ml wody
- liczby paciorkowców kałowych w 100ml wody w tych kąpieliskach, w których wyniki kontroli wskazują na możliwość ich występowania w liczbie przekraczającej dopuszczalne wartości lub jeżeli jakość wody uległa pogorszeniu
- obecności pałeczek Salmonella w 1l wody
* badania fizykochemiczne obejmują oznaczanie: odczynu, barwy, zapachu, olejów mineralnych, substancji powierzchniowo czynnych, fenoli, przezroczystości, sadów oraz
- jeżeli istnieje tendencja do eutrofizacji wody, dodatkowo: azotu ogólnego, amonowego, azotanowego i fosforanów
* badania dodatkowe: entowirusy, cyjanki, metale ciężkie (arsen, kadm, chrom, ołów, rtęć)
* zakres badań może być ograniczony do wskaźników pochodzących ze źródła pogorszenia jakości wody w kąpielisku
* w przypadku wydania przez organy PIS orzeczenia o nieprzydatności wody do kąpieli w kąpielisku, PPIS powiadamia pisemnie o wydanym orzeczeniu właściciela (zarządcę) kąpieliska i jednostkę samorządu terytorialnego , właściwą ze względu na miejsce położenia kąpieliska oraz użytkowników kąpieliska - w formie komunikatu w lokalnych środkach przekazu
WODA DO PICIA
* nadzór nad jakością wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi sprawują organy PISa
* każdy materiał i wyrób używany do uzdatniania wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi powinien posiadać pozytywną ocenę higieniczną państwowego powiatowego IS
* zastosowanie nowych technologii uzdatniania wody wymaga zgody WIS
* badania pobranych próbek wody do spożycia mogą wykonywać laboratoria PIS lub inne o udokumentowanym systemie jakości prowadzonych badań wody, zatwierdzonym przez PIS
* systemy zaopatrywania ludności w wodę do picia na potrzeby gospodarstwa domowego
- indywidualny (studnie gospodarcze)
- centralny (wodociągi)
~ zasilany wodą głębinową
~ zasilany wodą powierzchniową
* wymagania sanitarne względem studni:
- - powinna korzystać z wód podziemnych płytkich
- oddalona przynajmniej o 15 m od zabudowań inwentarskich, ustępów, śmietników, gnojowni itp.
- powinna być usytuowana na terenie wzniesionym
- powinna mieć teren utwardzony w promieniu 1m
- wyposażona w pompę lub inne stałe urządzenie do czerpania wody
- powinna zabezpieczać wodę przed zanieczyszczeniem z zewnątrz - musi być szczelna
- przed uruchomieniem musi być przeprowadzona pełna analiza sanitarna wody
- raz w roku powinna podlegać kontroli sanitarnej wody
- powinna być dezynfekowana
* strefy oraz obszary ochronne
- strefy ochronne ujęć wody - stanowi je obszar, na którym obowiązują zakazy, nakazy i ograniczenia w zakresie użytkowania gruntów oraz korzystania z wody
~ strefa ochrony bezpośredniej
~ strefa ochrony pośredniej
- obszary ochronne zbiorników wód śródlądowych - stanowią je obszary, na których obowiązują zakazy, nakazy oraz ograniczenia w zakresie użytkowania gruntów lub korzystania z wody w celu ochrony zasobów tych wód przez degradacje
* strefy te wyznacza dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej
* dopuszcza się ustanowienie strefy ochronnej obejmującej wyłącznie teren ochrony bezpośredniej - jeżeli jest to uzasadnione lokalnymi warunkami hydrologicznymi, hydrogeologicznymi i geomorfologicznymi oraz zapewnia konieczną ochronę ujmowanej wody
* teren ochrony bezpośredniej ujęć wód podziemnych i powierzchniowych
- zabronione - użytkowanie gruntów do celów niezwiązanych z eksploatacją ujęcia wody
- wody opadowe musza być odprowadzane w sposób uniemożliwiający przedostawanie się ich do urządzeń służących do poboru wody
- należy zagospodarować teren zielenią
- ścieki z urządzeń sanitarnych musza być odprowadzane poza granicę terenu ochrony bezpośredniej
- przebywanie osób niezatrudnionych przy obsłudze urządzeń służących do poboru wody musi być ograniczone tylko do niezbędnych potrzeb
- teren musi być ogrodzony
- jeżeli jego granicy biegnie na wodzie powierzchniowej musi być oznaczona za pomocą stałych znaków stojących lub pływających
- na ogrodzeniu lub na znakach musi znajdować się tablica zawierająca informację o ujęciu wody i zakazie wstępu osobom nieupoważnionym
* teren ochrony pośredniej
- może zostać wprowadzony zakaz lub ograniczenie:
- wprowadzenia ścieków do wód lub do ziemi
- rolniczego wykorzystywania ścieków
- przechowywania lub składowania odpadów promieniotwórczych
- stosowania nawozów oraz środków ochrony roślin
- budowy autostrad, dróg oraz torów kolejowych
- wykonywania robót melioracyjnych oraz wykopów ziemnych
- lokalizowania zakładów przemysłowych oraz ferm chowu lub hodowli zwierząt
- lokalizowania magazynów produktów ropopochodnych oraz innych substancji, a także rurociągów do ich transportu
- lokalizowania składowisk odpadów komunalnych, niebezpiecznych, obojętnych i in.
- mycia pojazdów mechanicznych
- urządzania parkingów, obozowiska oraz kąpielisk
- lokalizowania nowych ujęć wody
- lokalizowania cmentarzy oraz grzebania zwłok zwierzęcych
* dodatkowe ograniczenia na terenach ochrony pośredniej
- w przypadku ujęcia wody podziemnej może być zabronione lub ograniczone
~ wydobywania kopalin
~ wykonywanie odwodnień budowlanych lub górniczych
- w przypadku ujęcia wody powierzchniowej może być zabronione lub ograniczone:
~ lokalizowanie budownictwa mieszkaniowego lub turystycznego
~ używania samolotów do przeprowadzania zabiegów rolniczych
~ urządzani pryzm kiszonkowych
~ chów lub hodowla ryb, ich dokarmianie lub zanęcanie
~ pojenie lub wypasanie zwierząt
~ wydobywanie kamienia żwir, piasku oraz innych materiałów, a także wycinanie roślin z wód lub brzegi
~ uprawianie sportów wodnych
~ użytkowanie statków o napędzie spalinowym
* na właścicieli gruntów na terenie ochrony pośredniej może być nałożony obowiązek stosowania odpowiednich upraw rolnych lub leśnych
* przy ustalaniu zakazów, nakazów lub ograniczeń należy uwzględnić warunki infiltracji zanieczyszczeń do poziomu wodonośnego, którego woda jest ujmowana
* mogą być również wprowadzone nakazy likwidacji nieczynnych studni oraz ogniska zanieczyszczenia wody
* teren ochrony pośredniej wód podziemnych
- teren ten obejmuje obszar zasilania ujęcia (jeżeli czas przepływu wody od granicy obszaru zasilenia do ujęcia jest dłuższy od 25 lat - to strefa ochronna powinna obejmować obszar wyznaczony 25-letnim czasem wymiany wody w warstwie wodonośnej)
- teren ochrony pośredniej ujęcia wód podziemnych wyznacza się na podstawie dokumentacji hydrogeologicznej tego ujęcia
* strefa ochronna wód powierzchniowych
- określa się ja tak, aby trwale zapewnić jakość wody oraz zabezpieczyć wydajność ujęcia wody
- wyznacza się ją na podstawie wyników przeprowadzonych badań hydrologicznych, hydrograficznych i geomorfologicznych
- strefa ujęcia wody z potoku górskiego lub górnego biegu rzeki może obejmować całą zlewnią cieku powyżej ujęcia wody
* teren ochrony pośredniej:
- granice terenu ochrony pośredniej ujęcia wody należy oznaczyć przez umieszczenie odpowiednich tablic informacyjnych
- tablice należy umieścić w punktach przecięcia się granic terenu ochrony ze szlakami komunikacyjnymi oraz w innych charakterystycznych punktach terenu
* obszar ochronny zbiorników wód śródlądowych - na tych obszarach można zabroni wznoszenia obiektów budowlanych oraz wykonywania lub innych czynności które mogą spowodować trwałe zanieczyszczenia gruntów lub wód, a w szczególności lokalizowania inwestycji mogących znacząco oddziaływać na środowisko
* kategorie wody przeznaczonej do spożycia
- A1 - woda wymaga prostego uzdatniania fizycznego, w szczególności filtracji i dezynfekcji
- A2 - woda wymaga typowego uzdatniania fizycznego i chemicznego, w szczególności: utleniania wstępnego, koagulacji, flokulacji, dekantacji, filtracji, dezynfekcji
- A3 - woda wymagająca wysokosprawnego uzdatniania fizycznego i chemicznego (utlenianie, koagulacja, flokulacja, dekantacja, filtracja, adsorpcja na węglu aktywnym, dezynfekcja)
* częstość pobierania próbek wody do badań:
- zależy ona od kategorii jakości wody oraz od liczby osób korzystających z wodociągu i może ulec zwiększeniu w szczególnych przypadkach
- w przypadku gdy wykaże, że wartości wskaźników są lepsze niż wartości graniczne tych wskaźników częstotliwości pobierania próbek wody może być zmniejszona
- regularnego poboru próbek wody nie przeprowadza się jeżeli woda jest nie-zanieczyszczona i nie ma ryzyka pogorszenia jej jakości oraz jeżeli wartości wskaźników są lepsze niż wartości graniczne tych wskaźników dla kategorii jakość wody A1
* grupy wskaźników jakości wody
I - odczyn ph, barwa, zawiesiny ogólne, temp., przewodnictwo elektrolityczne właściwe, zapach, azotany, chlorki, fosforany, ChZT, tlen, rozpuszczony (stopień nasycenia) BZT5, amoniak
II - żelazo rozpuszczone, mangan, miedź, cynk, siarczany, substancje powierzchniowo czynne, fenole, azot całkowity, liczba bakterii grupy coli, liczba bakterii grupy coli typu kałowego, ogólny węgiel organiczny
III - fluorki, bor, nikiel, arsen, kadm, chrom ogólny, ołów, rtęć, cyjanki, węglowodory, WWA, pestycydy ogólne, substancje ulegające ekstrakcji chloroformem, paciorkowce kałowe, bakterie z rodzaju Salmonella
* zalecane normy do picia wody A1
- pH 6,5-8,5 (5,5-9)
- fenole 0,01mg/l (0,1mg/l)
KONTROLE SANITARNE
* cele kontroli sanitarnej zaopatrzenia ludności w wodę
- zapobieganie epidemiom wodnym (ch. zakaźnym przenoszonym przez wodę)
- zapobieganie zatruciom i innym ujemnym skutkom, które mogą wystąpić w następstwie zanieczyszczenia wody substancjami chemicznymi
* rola przedsiębiorstwa wodociągowo - kanalizacyjnego w ocenie przydatności wody
- prowadzenie badań jakości wody: (w ramach monitoringu kontrolnego i przeglądowego, regularnych, każdorazowo, po wystąpieniu okoliczności mogących spowodować zmianę jakości wody, szczególnie jej pogorszenie)
- niezwłoczne informowanie właściwego powiatowego lub granicznego IS o pogorszeniu jakości wody do tego stopnia że nie odpowiada ona wymaganiom
- ustalenie harmonogramu (po konsultacji z powiatowym lub granicznym IS) pobierania próbek wody do badań - tak aby terminy badania były równomiernie rozłożone w czasie
- wykonanie stałych punktów czerpalnych służących do pobierani próbek wody
- pobieranie próbek wody w ujęciu wody, w miejscu po uzdatnieniu oraz w miejscu wprowadzenia wody do sieci wodociągowej
- przechowywanie wyników badań prze okres min 5 lat i przekazywanie ich na wniosek właściwego państwowego powiatowego lub granicznego IS
- - kontrola sanitarna zaopatrzenia ludności w wodę- - ocena stanu sanitarno-technicznego urządzeń służących do zaopatrywania w wodę
- wyniki badań właściwości fiz., chem. i mikrobiologicznych wody
* zakres prowadzonych badań wody ustala właściwy PIS lub GrIS z uwzględnieniem szeregu czynników
* czynniki uwzględniane w badaniach sanitarnych wody:
- sanitarno- topograficzne warunki ujęcia wody
- jakość i rodzaj ujmowanej wody
- urządzenia i zagospodarowanie stref ochronnych - pod katem obecności źródeł zanieczyszczeń wody i gleby zagrażających jakości wody w miejscach jej ujęcia
- długość sieci wodociągowej
- elementy urządzeń wodociągowych w kolejności zgodnej z kierunkiem przepływu wody - materiały użyte do budowy sieci wodociągowej, wiek wodociągu
- zastosowanie metod uzdatniania
- zabezpieczenia przed dostępem wód opadowych, zwierząt i osób postronnych do zbiorników wody czystej
- sytuację epidemiologiczna w szczególności w zakresie chorób wodo-zależnych
- inne aktualne potrzeby i cele badań
* punkty poboru próbek wody powinny być zlokalizowane w:
- ujęciach wody (woda surowa)
- miejscach podawania wody do sieci rozdzielczej
- sieci rozdzielczej
- miejscu czerpania wody przez odbiorców usług
- pompach lub innych używanych punktach czerpalnych, jeżeli woda dostarczana jest z indywidualnych ujęć wody
* monitoring jakości wody
- kontrolny - służy sprawowaniu bieżącego nadzoru sanitarnego nad jakością wody przez regularne badanie wody i przekazywanie informacji o jej jakości
- przeglądowy - rozszerzenie monitoringu kontrolnego i służy ocenie przestrzegania wymagań narzuconych przez prawo odnośnie wody
* koordynatorem monitoringu jakości wody jest GIS
* PIS lub GIS:
- pobiera próbki do badań
- wykonuje badania wody
- prowadzi wykaz przedsiębiorstw wodociągowo-kanalizacyjnego urządzeń wodociągowych miejsc pobierania próbek wody objętych monitoringiem jakości wody
- pozyskuje od przedsiębiorstw wodociągowych wyniki badań jakości wody
- gromadzi, weryfikuje, analizuje i ocenia dane uzyskane w wyniku monitoringu
- przekazuje dane monitoringowe do WIS
- informuje władze lokalne o jakości wody na nadzorowanym terenie
* WIS
- koordynuje wykonywanie badań wody i ustala ich harmonogram
- wykonuje ustalone w harmonogramie badania monitoringowe jakości wody
- gromadzi, analizuje i ocenia uzyskane dane monitoringowe
- przekazuje dane monitoringowe do GIS
* w ramach monitoringu przeglądowego PIS lub GIS może zmniejszyć częstotliwość badań wody przy uwzględnieniu następujących czynników:
- liczby odbiorców usług
- rodzaju i jakości ujmowanej wody
- sezonowego wykorzystania wody
- rodzaju użytkowania wody
- zanieczyszczenia środowiska
* zakres parametrów objętych monitoringiem kontrolnym
- woda pochodząca z ujęć powierzchniowych - barwa, mętność, przewodność, pH, smak, jon amonowy, azotany, azotyny, chlor wolny, E chloranów i chlorynów, glin, Escherichia coli, enterokoki, bakterie grupy coli + clostridium perfingens
- woda pochodząca z ujęć podziemnych - ----||----- + mangan, żelazo
* zakres parametrów objętych monitoringiem przeglądowym:
- wszystkie parametry z podstawowych i dodatkowych wymagań mikrobiologicznych, chemicznych, organoleptycznych, fizycznych, radiologicznych
- stężenie chloru wolnego, E chloranów i chlorynów oraz ozonu w zależności od stosowanej metody dezynfekcji wody
* z przeprowadzonych badań wody laboratorium sporządza sprawozdanie, na podstawie którego PIS lub GIS stwierdza:
- przydatność wody do spożycia
- przydatności wody do spożycia na warunkach przyznanego odstępstwa
- warunkową przydatność wody do spożycia
- brak przydatności do spożycia
* na podstawie sprawozdań z badań wody Powiatowy (graniczny) IS wydaje okresowe oceny jakości wody
- oceny takie dot. spełnienia na nadzorowanym terenie wymagań sanitarnych odnośnie wody na danym okresie
- oceny takie są przekazywane odpowiednim władzom (wójt, burmistrz, prezydent miasta) i służą podjęciu działań mających na celu zaopatrzenie konsumentów w wodę w właściwej jakości
* organy PIS na podstawie okresowej oceny jakości wody dokonują ocen obszarowej jakości wody oraz szacowania ryzyka zdrowotnego konsumentów, ocena ta musi zawierać:
- wykaz producentów wody zaopatrującej ludność
- informację o wielkości produkcji wody przez poszczególnych producentów
- informacje o liczbie ludności zaopatrywanej w wodę
- informacje o jakości wody
- informacje o przekroczeniach wartości dopuszczalnych parametrów jakości wody
- informacje o działaniach naprawczych
- informacje o prowadzonych postępowaniach administracyjnych
* ocena obszarowej jakości wody (obszar zaopatrzenia ludzi w wodę):
- PIS (GrIS) - gmina, powiat
- WIS - województwo
- GIS - kraj
* odstępstwa - woda nie spełnia wymagań:
- zgody takiej udziela powiatowy (graniczny) IS na wniosek właściwego przedsiębiorstwa wodociągowo - kanalizacyjnego i jest ona dopuszczalna jeżeli nie będzie stanowić potencjalnego zagrożenia dla zdrowia ludzkiego, a zaopatrzenie w wodę będzie mogło być zrealizowane niezwłocznie przy pomocy żadnych innych środków
- zgody na odstępstwo jest przyznawane na możliwie najkrótszy okres, nie dłużej jednak niż 3 lata
- o pierwszej zgodzie na odstępstwo powiatowy (graniczny) IS informuje WIS w ciągu 14 dni
- w przypadku produkcji wody w ilości powyżej 1000m3/dobę lub przeznaczonych dla więcej niż 5000 osób WIS informuje w terminie 14 dni GIS
- GIS o każdym takim odstępstwie musi w terminie 2 miesięcy powiadomić Komisję Europejską
- przedsiębiorstwo wodno-kanalizacyjne w okresie do 6 miesięcy przed upływem terminu przyznanego odstępstwa przekazuje powiatowemu (granicznemu) IS szczegółowe sprawozdanie z efektywności przeprowadzonych działań naprawczych
* jeżeli działania naprawcze nie przyniosły skutku może być wyrażona druga zgoda na odstępstwo, która nie może trwać dłużej niż kolejne 3 lata - zgody udziela WIS powiadamiając w ciągu 14 dni GIS
- GIS w ciągu miesiąca powiadamia o udzieleniu 2 zgody Komisję Europejską wskazując powody udzielenia tego odstępstwa
- przedsiębiorstwo wodno-kanalizacyjne w ciągu 6 miesięcy przed upływem drugiego okresu odstępstwa przekazuje do WIS sprawozdanie o efektywności działań naprawczych
* jeżeli z powodu szczególnych okoliczności nie było możliwe pełne wprowadzenie działań naprawczych może być złożony wniosek o udzielenie trzeciej zgody, wniosek ten jest przekazywany do GIS, który przekazuje go do Komisji Europejskiej do zaopiniowania
- Gis może udzielić 3 zgody na odstępstwo po uzyskaniu pozytywnej opinii Komisji Europejskiej
- przy braku możliwości przeprowadzenia działań naprawczych w ciągu 6 lat powiatowy (graniczny) IS zawiadamia o tym właściwego Wójta (burmistrza, prezydenta miasta)
- PIS, GrIS, WIS niezwłocznie po wyrażeniu zgody na odstępstwo informuje o takiej zgodzie właściwe władze miejscowe, w szczególności o rodzaju i warunkach przyznanego odstępstwa, a także zapewnia doradztwo konsumentom, dla których odstępstwo może stanowić szczególne zagrożenie