SOCJOLOGIA 5.11

Typologia społeczeństw- wynika ze zmian

1. pierwotne społeczeństwa

2. społeczeństwa rolnicze

3. społeczeństwa industrialne

4. społeczeństwa postindustrialne

Podział na typy:

1. społeczeństwa przednowoczesne

2. społeczeństwa nowoczesne, uprzemysłowione

Społeczeństwa przednowoczesne:

a) społ. łowców i zbieraczy: złożone z małej liczby członków utrzymujące się głownie z łowiectwa, rybołówstwa i zbieractwa. Słabo zaznaczone nierówności - jak poziom kształcenia wych.

b) społeczeństwo rolnicze - źródłem utrzymania jest uprawa ziemi; może występować łowiectwo i zbieractwo. Nie jest dominujące. Władzę sprawuje przywódca. Brak miast, a opierają się głównie na małych społecznościach miejskich

c) społeczeństwa pasterskie - w społ. tych źródłem utrzymania jest hodowla zwierząt, coraz bardziej widoczne są pewne nierówności w społeczeństwie rządzą przywódcy, królowie, wojownicy.

d) cywilizacje przedindustrialne: oparte głownie na rolnictwie, ale występują również miasta, gdzie skupia się handel i produkcja. Silnie widoczne są nierówności pomiędzy poszczególnymi klasami. Wyróżniona władza.

Społeczeństwa nowoczesne: podstawą ich jest produkcja przemysłowa. Większość ludzi mieszka w miastach. Wielkie organizacje wpływają na życie każdej jednostki. Społeczeństwa przemysłowe były pierwszymi państwami narodowymi, społecznościami politycznymi oddzielonymi od siebie wyraźnie wyznaczonymi granicami.

a) kraje pierwszego świata - kraje przemysłowe. Zachód oraz Japonia, Australia, Nowa Zelandia (kraje najbardziej rozwinięte)

b) kraje drugiego świata - społeczeństwa uprzemysłowione. Były ZSRR i Kraje Europy Wsch. i Środkowej, Węgry, Czechy, Słowacja. Także Polska.

c) kraje trzeciego świata - Kraje dawniej skolonizowane, znajdujące się na niższym szczeblu rozwoju określane są jako III-ci świat, lub kraje rozwijające się.

Kraje nowoprzemysłowione: kraje rozwijające się, które weszły na drogę uprzemysłowienia i osiągnęły gwałtowny wzrost ekonomiczny.

4 teorie, które mówią nam o roli i miejscu jednostki w społeczeństwie oraz roli i miejsca w życiu jednostki.

a) teoria abstrakcyjności: abstrahuje od wszelkich cech biologicznych i psychologicznych. Zakłada jednak, że człowiek może zbliżać się do innych ludzi i nawiązywać określone relacje i wchodzić w kontakt z drugim człowiekiem. => oddziaływanie.

b) koncepcja naturalistyczna: jest to koncepcja człowieka, który jest przedstawicielem gatunku i jest biologicznie ukształtowany. Cechą człowieka jest reagowanie na bodźce, które jest bardzo podobne do reakcji rośliny czy zwierzęcia, przedstawia jedynie wyższy poziom organizacji.

c) koncepcja teologiczna: zakłada, że społeczeństwo stanowi dzieło Boskie.

d) koncepcja socjologiczna: zakłada, że człowiek jest istotą społeczną, ale kładzie nacisk na czynnik, który jest czynnikiem ludzkim (praca produkcyjna dzięki której człowiek może zmieniać przyrodę).

Zachowanie człowieka w społeczeństwie może przybierać różnie formy. Życiem człowieka rządza normy postępowania, które regulują to zachowanie i zapewniają jedność i zwartość społ. Regulują zachowania w następujących strefach:

1. zachowanie jednostki wobec innych jednostek

2. zachowanie wobec społeczeństwa jako całości

3. zachowanie jednostki wobec samej siebie

Te normy mogą odgrywać w społeczeństwie rolę integracyjną jak również dezintegracyjną.

Ad. 1 Zaspakajają potrzeby społeczne, Mają na celu dobro ogólne i społeczne.

Ad. 2 Mogą przyczynić się do rozpadu społeczeństwa

Podstawowe zróżnicowanie w społeczeństwie:

1. cechy biologiczne: płeć, wiek, rasa.

2. cechy umysłowe: inteligencja, zdolności, charakter, temperament

3. Cechy społeczne: wykształcenie, zawód, role społeczne.

Zróżnicowanie to może mieć charakter:

a) zhierarchizowany - dzieli społeczeństwo na zbiory i grupy ludzi, który znajdują się niżej lub wyżej wzg. siebie wg. określonej hierarchii. Najczęściej wyst. elementy:

- zróżnicowanie wewnątrz poszczególnych zawodów ze względu na poziom kwalifikacji

- zróżnicowanie tytułów zawodowych i hierarchia zawodów

- hierarchia stanowisk w ramach instytucji

- hierarchia instytucji w ramach zbiorowości.

- hierarchia pozycji społecznych jednostek na podstawie ważności przypisywanej im roli.

- hierarchia warstw społecznych wyróżniona na podstawie przywilejów, stylów życia czy też obyczajów.

- hierarchia klas społecznych.

b) nie zhierarchizowany - nie mamy wyraźnego zarysowania systemu nierówności.

KLASY SPOŁECZNE: jest to pewien system zbiorowości społecznych między którymi zachodzą różnorodne związki i zależności. Jest to struktura w której miejsce i role ludzi zarówno te jednostkowe jak i grupowe związane są z przywilejami i upośledzeniami wyznaczonymi wg. kryteriów społecznych. Zbiorowości najwyższego rzędu i przynależność jednostek do określonych klas społecznych jest względnie trwała.

WARSTWA SPOŁECZNA: określony zbiór ludzi oddzielony od innych kryterium wyższości lub niższości, gdzie podst. oddzielenia jest pewien dystans społeczny oparty na kryteriach posiadania poziomu kulturalnego czy też stylu życia. Część klasy społecznej wyróżniają na podstawie kryterium poziomu dochodów, kryterium aktywności gospodarczej, kryterium racjonalnego czy elitarnego. Grupa ludzi, która znajduje się poza zasadniczymi podziałamy klasowymi i charakteryzuje się pewną wyraźnie zaznaczoną wspólnotą stylu życia kultury czy wykształcenia.

Zróżnicowanie zawodowe: Zawód można określić jako pewne czynności, które są wykonywane przez pewną zbiorowość ludzi w ramach społecznego podziału pracy zgodnie z kwalifikacjami przypisywanymi i uprawniającymi do ich utrzymywania. Świadomość wspólnoty interesów i poczucia własnej odrębności dotyczących warunków pracy, rekrutacji do zawodu, kształcenia czy zarobków.

III grupy zawodów:

1. zawody pierwotne do których zaliczamy rolnictwo, leśnictwo, rybołówstwo, myślistwo.

2. przemysłowe: obejmujące poszczególne działy przemysłu i budownictwo

3. usługowe: usługi gospodarcze jak i społeczno-kulturalne.

---