afryka, międzynarodowe stosunki polityczne

"Najważniejszym celem, najpoważniejszym zobowiązaniem i największą ambicją Organizacji Narodów Zjednoczonych jest zapobieganie konfliktom zbrojnym",

Kofi Annan

Lata 60te XX wieku charakteryzowały się uzyskaniem niepodległości przez większość państw Afryki. Od tego czasu Afryka jest najczęściej dotykanym tragediami regionem świata. Do najpoważniejszych zaliczamy katastrofy naturalne, głód, epidemię HIV/AIDS, malarię, jak również konflikty zbrojne. Wiele z nich tak jak na przykład konflikt w Sudanie czy Rwandzie ma podłoże etniczne. Występują także konflikty o władze (w Sierra Leone, Liberii czy na Wybrzeżu Kości Słoniowej), spory graniczne (spór o Zachodnią Saharę czy spór między Etiopią a Erytreą). Sytuację w Afryce komplikuje duże zróżnicowanie etniczne i językowe kontynentu, często sztucznie wyznaczone granice między poszczególnymi krajami, dyktatorskie rządy czy walki o podział zasobów naturalnych, takich jak ropa naftowa, diamenty, złoto.

Jak podkreśla Sekretarz Generalny ONZ, dzisiejsza Afryka jest nękana przez mniejszą liczbę poważnych konfliktów zbrojnych niż w 1998 roku, kiedy to Kofi Annan opublikował swój pierwszy raport na temat Afryki. W 1998 roku 14 afrykańskich krajów było ogarniętych wojną, a kolejne 11 cierpiało z powodu niestabilnej sytuacji politycznej. W swoim kolejnym raporcie opublikowanym 16 kwietnia 2004 roku Kofi Annan zaznacza, że tylko 6 krajów nadal ogarniętych jest wojną (wśród nich Burundi, Wybrzeże Kości Słoniowej, Demokratyczna Republika Konga i Sudan), a kolejne kilka odczuwa skutki poważnego kryzysu politycznego.

Według Sekretarza Generalnego ONZ Organizacja Narodów Zjednoczonych i społeczność międzynarodowa obecnie reaguje bardziej skutecznie na wyzwania związane z konfliktami zbrojnymi w Afryce. Również Afryka coraz bardziej angażuje się w łagodzenie konfliktów. Unia Afrykańska, liczne regionalne organizacje i rządy wielu krajów coraz liczniej uczestniczą w misjach pokojowych i szukaniu rozwiązań kryzysów politycznych zanim przerodzą się one w przemoc na większą skalę.

Współczesne konflikty na kontynencie afrykańskim

KONGO
Konflikt w Demokratycznej Republice Konga rozpoczął się w 1997 roku. Ma podłoże polityczno-etniczne. Kraj jest zamieszkany przez dwie antagonistycznie nastawione względem siebie grupy etniczne Tutsi i Hutu. W konflikt zaangażowały się także państwa trzecie (m.in. Zambia, Uganda, Rwanda). Wymordowano rzesze uchodźców rwandyjskich

RUANDA

Republika Ruandyjska leży w Afryce Centralnej. W 1994 roku w kraju tym rozgorzał konflikt na tle etnicznym. Masakry, które miały tam miejsce, pociągnęły za sobą w sumie prawie milion ofiar i wywołały ogromny kryzys humanitarny. W 1994 roku w Ruandzie w walkach na tle etnicznym pomiędzy plemionami Tutsi i Hutu zginęło około 800 tysięcy ludzi. Zajścia rozpoczęły się 7 kwietnia 1994 roku, dzień po zestrzeleniu podchodzącego do lądowania w Kigali samolotu, na pokładzie którego znajdowali się prezydenci Ruandy i Burundi. Systematyczna masakra mężczyzn, kobiet i dzieci trwała około 100 dni i odbywała się na oczach społeczności międzynarodowej. Okrutne zbrodnie były popełniane przez oddziały milicji i uzbrojonej armii. Również ludność cywilna masowo przyczyniła się do masakry. Akty ludobójstwa w Ruandzie były zaplanowane i bardzo dobrze zorganizowane przez elity rządzące. Jeszcze przed rozpoczęciem ludobójstwa powstały listy z nazwiskami osób z plemiona Tutsi i przywódców opozycji, którzy mieli zostać zamordowani. Również media brały udział w tej okrutnej zbrodni namawiając ludność cywilną do udziału w masowych mordach. Sprawcami, którzy doprowadzili do ludobójstwa nie były bezimienne tłumy, ale osoby łatwe do zidentyfikowania i tym samym pociągnięte do odpowiedzialności karnej. Jak podkreśliła Carla del Ponte, była prokurator Międzynarodowego Trybunału Karnego dla Ruandy, ludobójstwo było szczegółowo zorganizowanym przedsięwzięciem kryminalnym.

ALGIERIA
Wojna w Algierii rozpoczęła się w 1992 roku po interwencji wojska, które unieważniło pierwszą turę wyborów powszechnych wygraną przez fundamentalistyczny Islamski Front Ocalenia wywodzący się ze Stowarzyszenia Braci Muzułmanów. Bojówki zwolenników Frontu chwyciły wówczas za broń, w walkach i zamachach do dziś zginęło 100 tysięcy osób. Partyzantka walczy w imię budowy państwa islamskiego przeciwko \"bezbożnemu reżimowi świeckiemu\". W Algierii nie ma konfliktu dwóch religii, strona opozycyjna podkreśla jednak, że walczy w imię wartości religijnych.
Główną antyrządową siłą militarną jest Islamska Grupa Zbrojna. Innym aktywnym ugrupowaniem była Islamska Armia Ocalenia uchodząca za zbrojne ramię Islamskiego Frontu Ocalenia, ale rozwiązała się w styczniu 2000 roku, korzystając z ogłoszonej przez władze amnestii. Partyzantka atakuje algierskie siły zbrojne oraz prorządowe grupy paramilitarne, jest także oskarżana o mordowanie cywili, głównie mieszkańców wsi. Niezależne śledztwa wykazały jednak, że za wieloma wyjątkowo krwawymi masakrami stały siły rządowe, które zrzucając winę na islamistów, próbują skompromitować ich w oczach społeczeństwa i wspólnoty międzynarodowej.

SUDAN
Trwający przez przeszło 50 lat konflikt w Sudanie pochłonął co najmniej 2 miliony ofiar. Ponad 4,5 miliona osób zostało zmuszonych do opuszczenia swoich domów. Wojna domowa w Sudanie wybuchła już pod koniec 1955 roku. Powodem buntu murzyńskiej ludności z południa kraju (bunt w Torit) było niezadowolenie z powodu politycznej i gospodarczej dominacji muzułmańskich Arabów z północy. Na początku 2003 roku wybuchł konflikt w położonym na zachodzie kraju Darfurze.
Wojna domowa w Sudanie wybuchła już pod koniec 1955 roku przed ogłoszeniem niepodległości spod panowania brytyjsko-egipskiego (1 stycznia 1956 roku). Powodem buntu murzyńskiej ludności z południa kraju (bunt w Torit) było niezadowolenie z politycznej i gospodarczej dominacji muzułmańskich Arabów z północy. Rebelianci domagali się większej niezależności polityczno-ekonomicznej Południa (łącznie z secesją), innego podziału zasobów naturalnych i władzy oraz zmiany statusu religii islamskiej w państwie.

W latach 1955 - 1972 trwały regularne walki pomiędzy siłami rządowymi z Północy a siłami rebeliantów \"Anyaya Forces\" z południa. Podpisane w 1972 roku w Addis Ababa porozumienie przyznające Południu większą autonomię zapewniło Sudanowi pokój na 11 lat. Konflikt rozgorzał na nowo w 1983 roku (bunt w Bor) po decyzji prezydenta Nimeiri ograniczającej autonomię południowych władz. Decyzja ta była poprzedzona odkryciem złóż ropy naftowej na południu Sudanu. Z rozwiązanych w 1972 roku sił \"Anyaya\" i uczestników buntu w Bor została uformowana Ludowa Armia Wyzwolenia Sudanu (SPLA/M - the Sudan People\'s Liberation Army/Movement), która stanowiła od tej pory główną siłę rebeliancką.

Podpisanie 9 stycznia 2005 r. w Nairobi porozumienia pokojowego (Comprehensive Peace Agreement) pomiędzy Rządem Sudanu a Sudańskim Ludowym Ruchem Wyzwolenia było dla tego kraju wydarzeniem epokowym. To początek prawdziwej nadziei na możliwość definitywnego zakończenia długotrwałego i brutalnego konfliktu w południowym Sudanie, który na przestrzeni 20 lat spowodował śmierć ponad 2 milionów ludzi, cztery kolejne miliony pozbawił miejsca zamieszkania i zmusił około 600 tysięcy ludzi do ucieczki i szukania schronienia w innych krajach.

BURUNDI
Konflikt w Burundi rozpoczął się w 1993 roku po zamordowaniu pierwszego legalnie wybranego prezydenta Melchiora Ndadaye należącego do plemienia Hutu. Konflikt dotyczy podziału władzy pomiędzy dwa żyjące w Burundi plemiona Hutu i Tutsi. W jego wyniku przymusowo emigrowało ponad 750 tys. Burundyjczyków. Ważnym krokiem na drodze do rozwiązania konfliktu było podpisanie 28 sierpnia 2000 roku porozumienia pokojowego w Arusha.

ETIOPIA - ERYTREA
Konflikt między Etiopią a Erytreą rozpoczął się w 1998 roku i dotyczył przebiegu granicy między tymi dwoma państwami. Liczba ofiar konfliktu (szacowana na 370 tys. Erytrejczyków i 350 tyś. Etiopczyków) wzrosła na skutek klęski suszy do 8 milionów. W czerwcu 2000 roku w wyniku prowadzonych przez Algierię i Unię Afrykańską mediacji, oba państwa podpisały zawieszenie broni.

LIBERIA
Pierwsza wojna domowa w Liberii trwała z przerwami od 1989 do 1997 roku i pochłonęła 150 tysięcy istnień ludzkich. Konflikt między siłami rządowymi a opozycją (Narodowy Patriotyczny Front Liberii) wybuchł ponownie 8 lipca 2003 roku. W wyniku zaangażowania międzynarodowego 18 sierpnia 2003 r. strony konfliktu podpisały porozumienie pokojowe w Accra.

SAHARA ZACHODNIA
Terytorium na północno-zachodnim wybrzeżu Afryki graniczące z Marokiem, Mauretanią i Algierią było do 1976 roku administrowane przez Hiszpanię. Po ustąpieniu Hiszpanów roszczenia do tego obszaru zgłosiło Maroko, Mauretania oraz Front POLISARIO, co rozpoczęło jeden z najdłuższych konfliktów w Afryce. Zawieszenie broni zostało oficjalnie podpisane w 1991 roku. O przyszłości terytorium ma zdecydować referendum.

ANGOLA I MOZAMBIK
Angola
Angola to była kolonia portugalska, która uzyskała niepodległość w 1975 r. Była ona wynikiem Rewolucji Czerwonych Goździków w Portugalii z kwietnia 1974 r. Do 1974 r. trwała tam wojna narodowowyzwoleńcza przeciwko kolonizatorom portugalskim. Proces niepodległościowy
doprowadził do przejęcia kontroli nad stolicą przez siły MPLA (Ludowy Ruch Wyzwolenia Angoli), popierane przez ZSRR. Opozycyjne ruchy UNITA
(Narodowy Związek na Rzecz Całkowitej Niepodległości Angoli) pod dowództwem Jonasa Savimbi oraz FNLA (Narodowy Front NiepodległościAngoli) pod kierownictwem Holdena Roberto przeszły do wojny partyzanckiej. MPLA była popierana przez ZSRR oraz wspierana przez przysłane na ratunek przez Fidela Castro odddziały kubańskie. FNLA była popierana przez Zair, prezydenta Mobutu i USA. Z kolei UNITA była popierana przez RPA i USA. Po nieudanej interwencji zbrojnej Zairu i RPA w 1975 r. z walki został wyeliminowany H. Roberto, a wojna domowa toczyła się między MPLA a UNITA. Kryzys w ZSRR, a później jego upadek zdawał się być szansą na jej pokojowe zakończenie. W 1988 r. zawarto porozumienie, na mocy którego Kuba wycofała swoje wojska z Angoli, a Namibia, będąca do tej pory pod kontrolą RPA, miała uzyskać niepodległość. Było to porozumienie z 31 maja 1991 r., które stało się pewnymetapem do zawarcia porozumienia o zakończeniu wojny w Angoli. Przewidywało ono zawieszenie broni, zorganizowanie wolnych wyborów do parlamentu i prezydenckich, co w przyszłości miało doprowadzić do wielopartyjnej pluralistycznej demokracji w Angoli. Wybory parlamentarne z 1991 r. wygrała MPLA przed UNITA. We wrześniu 1992 r. przeprowadzono wybory prezydenckie. Startowało w nich kilkunastu kandydatów, wśród których liczącymi się byli szef MPLA Jose E. dos Santosi szef UNITA Jonas Savimbi. Druga tura wyborów nie została zakończona, w związku z tym UNITA zarzuciła fałszerstwa wyborcze MPLA i powróciła do walki w buszu. Pomimo obowiązywania układu z maja 1991 r. w Angoli z mniejszym lub większym nasileniem w 1997 r. trwała wojna domowa.
Mozambik
Mozambik to także była kolonia portugalska, która w 1975 r. uzyskała niepodległość. W praktyce od samego początku, tak jak i Angola, był w ogniu wojny domowej. Od dnia uzyskania niepodległości krajem rządzi proradziecki i prochiński FRELIMO (Front Wyzwolenia Mozambiku), a walczy z nim popierany do początku lat 90. przez RPA i USA RENAMO (Narodowy Ruch Oporu Mozambiku). Podczas tej wojny do 1995 r. zginęło około 1 mln ludzi. W październiku 1992 r. szef FRELIMO prezydent J.Chissano i szef RENAMO A. Dhaklama podpisali porozumienie pokojowe. Przewidywało ono zawieszenie broni, przeprowadzenie wyborów pod kontrolą ONZ oraz utworzenie 30 tys. armii złożonej z żołnierzy obydwu stron konfliktu.