|
Metody hormonalne
Metody hormonalne cieszą się wielką popularnością od wielu lat. Pierwsze próby stosowania antykoncepcji hormonalnej sięgają starożytności, ale dopiero w latach czterdziestych i pięćdziesiątych XX wieku ich produkcja
i dostępność nabrała realnych kształtów. Hormonalne środki antykoncepcyjne występują w czterech postaciach:
- tabletki złożone (estrogenowo-progestagenowe)
- tabletki jednoskładnikowe (progestagenowe)
- iniekcje i implanty progestagenowe
- wewnątrzmaciczne systemy uwalniające progestagen
Antykoncepcja postkoitalna
Antykoncepcja postkoitalna ma na celu zabezpieczenie przed niechcianą ciążą w przypadkach gdy doszło do niezabezpieczonego stosunku lub zastosowana metoda antykoncepcyjna zawiodła. Metody postkoitalnego zapobiegania ciąży możemy podzielić na dwie główne grupy. -1.wykorzystanie doustnych środków antykoncepcyjnych i jest metodą najczęściej stosowaną i najlepiej poznaną. 2.zastosowanie wkładek wewnątrzmacicznych, dużych dawek estrogenów, androgenów i inhibitorów progesteronu.
Zastosowanie dwuskładnikowej tabletki doustnej.
Metoda opisana w 1977 roku przez Yuzpe i Lanier zakłada zastosowanie 200mg etynyloestradiolu i 1 mg lewonorgestrelu w dwóch podzielonych dawkach w ciągu 72 h od niezabezpieczonego stosunku. Istnieje możliwość zastosowania w tym celu odpowiedniego doustnego preparatu dwuskładnikowego. Mechanizm działania antykoncepcyjnego tej metody nie jest do końca zrozumiany. Prawdopodobnie spowodowany jest zmianą charakteru endometrium, co blokuje implantację zapłodnionego jaja. Zahamowanie owulacji lub blokada ciałka żółtego są kolejnymi zjawiskami mogącymi wywierać pożądany skutek. Skuteczność omawianej metody, zastosowanej w odpowiednim czasie, waha się od 55 do 94%. Najczęściej występujące skutki uboczne po zastosowaniu tego rodzaju antykoncepcji postkoitalnej to nudności i wymioty, które mogą się utrzymywać nawet przez 2 dni. Może się również pojawić tkliwość a nawet bolesność piersi oraz zaburzenia miesiączkowania. Nie istnieją opracowania, mówiące o ewentualnym teratogennym wpływie zastosowania doustnej tabletki dwuskładnikowej w omawianej sytuacji.
Wkładka wewnątrzmaciczna.
Założenie wkładki antykoncepcyjnej w ciągu 5 dni od niezabezpieczonego stosunki jest ważną alternatywą w antykoncepcji postkoitalnej. Niepowodzenia tej metody szacuje się na mniej niż 1%. Zastosowanie w omawianym celu wkładki zawierającej lewonorgestrel może poprawić wyniki, nie było jednak do tej pory badane.
Estrogeny.
Wysokie dawki estrogenów (obecnie etynyloestradiolu) podane w ciągu 72 h od stosunku są najstarszą ze stosowanych obecnie metod postkoitalnych. Występowanie objawów niepożądanych jest bardziej nasilone, jednak skuteczność tej metody jest wyższa od tabletki dwuskładnikowej.
Androgeny.
Danazol w ogólnej dawce pomiędzy 800 a 1200 mg podany w ciągu 12 h od stosunku jest kolejną metodą antykoncepcji postkoitalnej. Dokładne badania nad skutecznością tej drogi są nieznane, lecz wydaje się, że odsetek niepowodzeń jest wyższy niż w innych metodach.
Lewonorgestrel
Jednoskładnikowa tabletka progestagenowa zawierająca lewonorgestrel (preparat Postinor) powinna zostać zastosowana w ciągu 48 h od niezabezpieczonego stosunku. Badania porównujące skuteczność tej metody ze skutecznością tabletki dwuskładnikowej nie wykazały istotnych różnic. Mechanizm działania lwonorgestrelu w tej sytuacji może polegać na zatrzymaniu wzrostu pęcherzyka Graffa. Tabletki jednoskładnikowe mogą być szczególnie przydatne u kobiet karmiących oraz innych, u których zastosowanie etynyloestradiolu jest niemożliwe.
Mifepriston
Mifepriston (RU486) jest antyprogesteronem wykazującym wiele zastosowań w ginekologii i położnictwie. Wydaje się, że jest również użyteczny w antykoncepcji postkoitalnej. Badania dowodzą dużej skuteczności preparatu w omawianym zastosowaniu oraz niższy odsetek objawów ubocznych.
Stosujący antykoncepcję postkoitalną stanowią wciąż niewielką grupę, a metodę tą uważa się za interwencyjną i stosowaną w ostateczności.
Metody naturalne
Metody naturalne opierają się na fizjologicznej cykliczności płodności kobiety oraz na związanych z nią zmianach zachodzących w organizmie. Główna zasada metod naturalnych opiera się na fakcie, iż do zapłodnienia może dojść jedynie w ściśle określonym czasie, w którym wystąpi owulacja. Podstawą skuteczności metod naturalnych jest więc w miarę dokładne wyznaczenie momentu jajeczkowania. Najstarszą z omawianych jest niewątpliwie "kalendarzyk małżeński", mający dzisiaj znaczenie raczej symboliczne ze względu na znikomą skuteczność. Nowoczesnymi metodami naturalnymi, dającymi w grupie przeszkolonych i doświadczonych par wskaźniki skuteczności zbliżone do metod mechanicznych, są: metoda termiczna, metoda obserwacji śluzu szyjkowego i szyjki macicy.
Metoda termiczna wykorzystuje fakt, że progesteron wydzielany przez jajnik po owulacji powoduje wzrost temperatury ciała kobiety o około 0,2-0,6°C. Codzienna obserwacja temperatury ciała, po spełnieniu określonych warunków (mierzenie temperatury rano, przed rozpoczęciem aktywności, w tym samym miejscu, na śluzówce, tym samym termometrem, o tej samej porze) pozwala na stosunkowo precyzyjne określenie dnia owulacji. Pamiętając o 24 godzinnej żywotności komórki jajowej i około 8 dniowej żywotności plemników, stosujące tę metodę para jest w stanie podzielić każdy cykl na okresy charakteryzujące się dużym lub małym prawdopodobieństwem zajścia w ciążę. Podobnie, przybliżony dzień owulacji można określić obserwując zmiany zachodzące w śluzie szyjkowym i samej szyjce macicy. Tuż po jajeczkowaniu charakter śluzu zmienia się z wodnistego, elastycznego i obfitego na gęsty lepki i mniej obfity, a szyjka staje się twardsza sucha i przesuwa się w stronę wejścia do pochwy. Metody naturalne są często łączone ze sobą, a także z innymi metodami antykoncepcyjnymi. Podstawową ich zaletą jest brak skutków ubocznych, jednak wymagają od partnerów zdyscyplinowania, pozytywnego nastawienia oraz przeszkolenia i odpowiedniej praktyki. Dla wielu par ma również znaczenie szereg uwarunkowań kulturowych i religijnych, a także niechęć do chemicznej czy mechanicznej ingerencji w życie płciowe. Stosowanie metod naturalnych nie wymaga nakładów finansowych. Wadą tych metod jest jednak ograniczenie życia płciowego do okresów "bezpiecznych"; oraz brak możliwości ich stosowania w niektórych okresach życia kobiety - w okresie po urodzeniu dziecka, poronieniu, karmienia piersią i przedmenopazalnym.
Sterylizacja
Sterylizacja polega na chirurgicznym przerwaniu ciągłości nasieniowodów u mężczyzn lub jajowodów u kobiet. Jest to metoda bardzo skuteczna, lecz możliwość przywrócenia płodności po zabiegu jest znikoma. W Polsce, ze względu na brak regulacji prawnych metoda ta nie jest stosowana.
|