ZYGMUNT MYSŁAKOWSKI - CO TO JEST „TALENT PEDAGOGICZNY”
Prof. Zygmunt Mysłakowski urodził się w 1890 roku w Nowym Mieście. W 1909 roku ukończył Gimnazjum W. Górskiego w Warszawie. Studia uniwersyteckie odbywał w Krakowie, Wiedniu i Paryżu. Od roku 1927 był profesorem pedagogiki na Uniwersytecie Jagiellońskim i kierownikiem katedry pedagogiki, był też równolegle dyrektorem Instytutu Pedagogicznego w Katowicach. W latach 1950 - 1956 pełnił funkcję rektora Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Krakowie. Zygmunt Mysłakowski przez większość życia zajmował się problemami współistnienia, współżycia i współdziałania ludzi ze sobą. Swoją ogromną wiedzę zawarł w wielu pracach, które przyniosły mu uznanie i sławę w gronie pedagogów. Do najcenniejszych należą „Pedagogika ogólna”, „Rodzina wiejska jako środowisko wychowawcze” oraz „Nauczanie żywe a podręcznik szkolny”. Zygmunt Mysłakowski zmarł w 1971 roku.
Wielu nauczycieli i teoretyków uważało i nadal uważa, że nauczyciela powinna cechować jakaś „iskra”, coś na kształt wiecznej inspiracji, która popycha go ku coraz to wyższym szczeblom jego zawodowej kariery, która nie pozwala mu pozostać biernym wobec otaczającego go świata, ludzi, a zwłaszcza dzieci i młodzieży, podmiotów jego dążeń i oczekiwań. Prace autorów o charakterze normatywnym przedstawiają wzór, ideał do którego powinni dążyć wszyscy nauczyciele. Takie postępowanie ma zbliżać nauczycieli do mistrzostwa pedagogicznego.
Prof. Zygmunt Mysłakowski uważał, że nauczyciel powinien wyróżniać się wybitnymi cechami. W swych poglądach wprowadził pojęcie “talentu pedagogicznego”. Talent ten opisał w rozprawie pt.„Co to jest talent pedagogiczny”. Wyrażenie „talent pedagogiczny” jest często tematem potocznych rozmów i dyskusji o wychowaniu, szkołach, nauczycielach. Kojarzy się z zagadnieniem : co jest ważniejsze, talent pedagogiczny czy nabyte wykształcenie, względnie wprawa. Dla osoby utalentowanej wybór środka do osiągnięcia pewnej zmiany rzeczowej otoczenia, oddziaływania na kogoś dokonuje się zazwyczaj w sposób prosty i naturalny , bez wysiłku. Osoba ta często nie potrafi uzasadnić motywu wyboru, ani drogi jaką doszła do osiągnięcia swego celu.
Profesor Mysłakowski ujmuje talent jako ”wrodzoną dyspozycję psycho-fizyczną, dzięki której osobnik pewne szczególne typy działalności lub produkcji uprawiać może w sposób bardziej wydajny niż w przypadku zajmowania się czym innym”(s. 61). Tak więc z jednej strony talent wynika ze specyficznego ukształtowania się wpływów dziedzicznych, ale z drugiej strony może się doskonalić przez wprawę, tj. ogół nabytych w danym kierunku automatyzmów i przez świadomy wysiłek.
Talent pedagogiczny jak mówi Profesor jest także dyspozycją wrodzoną, szczególnie sprzyjającą wypełnianiu zadań wychowawczych. Można odróżnić postępowanie wychowawcze nauczyciela uzdolnionego pedagogicznie od nieuzdolnionego. Wyodrębnił więc Z. Mysłakowski cechę nauczyciela nazwaną kontaktowością. Kiedy brakuje właściwego sposobu reagowania na próbę kontaktu, czyli gestów, mimiki, intonacji, treści wypowiedzi, czy nawet stosownego milczenia, to wówczas kontaktowanie się nie zachodzi. Natomiast odpowiednie reagowanie, w odpowiednim czasie jest objawem adaptacji partnera do sytuacji. Gdy osoba nawiązująca kontakt dostrzega tą adaptację i nastawienie na kontakt, to wzajemnie dokonuje adaptacji ze swojej strony. Dopiero te dwa modyfikujące się i przystosowujące się wzajemnie zachowania tworzą zjawisko kontaktowania, czyli jedność zwaną zespołem. Osoba posiadająca specjalne uzdolnienie do kontaktowania jest niezwykle potrzebna tam, gdzie spotykają się zespoły ludzi, np. w gronie pedagogicznym. Jeszcze ważniejszą jest umiejętność nawiązywania kontaktu przez nauczyciela w relacjach z uczniami. Klasa tworzy niepowtarzalną indywidualność, którą cechuje pewna stałość reagowania jej tylko właściwa, określająca poziom moralny i intelektualny klasy. Jest to mocna grupa, mniej lub więcej trudna do opanowania, wymagająca od nauczyciela przeciwstawienia jej skupionej i napiętej woli. Czasem, gdy wytworzy się sprzyjająca atmosfera klasa jest bardziej podatna na sugestie i oddziaływania wychowawcze nauczyciela. Wszystko zależy od tego, czy nauczyciel-wychowawca nawiąże kontakt, czy nie, tj. inaczej mówiąc czy posiada talent pedagogiczny, czy nie.
Zygmunt Mysłakowski wyodrębnił również inne składniki i cechy talentu pedagogicznego. Przede wszystkim za konieczną uznał pewną wrodzoną żywość wyobraźni. Chodzi tu o łatwość z jaką człowiek przystosowuje się do różnorakich sytuacji jakie przynosi życie o bogactwo skojarzeń. Posiadanie żywej wyobraźni pozwala również na tzw. „wżywanie się w cudze stany psychiczne”, „odtwarzanie cudzych stanów psychicznych” tj. obserwacji, interpretacji, syntezy wyobraźniowej przeżyć drugiej osoby. Oprócz powyższych cech prof. Mysłakowski wyodrębnił jeszcze inne składniki talentu pedagogicznego. Wśród nich wyróżnił:
- dane instynktu czyli posiadanie ponadprzeciętnego instynktu rodzicielskiego, który profesor określa upodobaniem do rozwijającego się dokoła życia.
- dane uczuciowości czyli pobudliwość uczuć, która umożliwia „adaptację uczuciową”, „współodczuwanie” i „współprzeżywanie” konieczna jest ona do tworzenia sytuacji aby uczniowie uczyli się bezwiednie, poprzez naśladownictwo, zwłaszcza w zakresie wychowania estetycznego i moralnego. Ponieważ pobudliwość dotyczy świata wewnętrznego człowieka, jego subiektywnych odczuć, profesor wyodrębnił także zdolność do ekspresji uczuć wyrażającą się za pomocą gestów, mimiki, intonacji i wypowiedzeń jako niezbędną cechę nauczyciela.
- dane dotyczące całkowitego nastawienia naszej psychiki indywidualnej czyli ekstrawersja tj. nastawienie na zewnątrz, od siebie, wychodzenie poza własne interesy, kierowanie się dobrem innych.
Podsumowując, prof. Mysłakowski uważał, iż niewielu jest nauczycieli pozbawionych całkowicie talentu pedagogicznego. Dzieje się tak dlatego, że niechęć do wykonywania tego zawodu przez osobę pozbawioną talentu powoduje zmianę zawodu. Natomiast określił, że stopnie utalentowania są bardzo różne. Uważał także, że talent może być skutecznie uzupełniany i wspierany z jednej strony przez procesy świadome, z drugiej przez wprawę, przez nabywanie odpowiednich przyzwyczajeń. W związku z tym osobom, które czują iż mają zbyt mało tego talentu szczególnie potrzebne jest wykształcenie pedagogiczne, wiedza i wytężona praca nad sobą w celu doskonalenia własnego talentu pedagogicznego.
Bibliografia
Mysłakowski Z., Co to jest „talent pedagogiczny” [w:]Okoń W., Osobowość nauczyciela, Warszawa 1959.