Prawne podstawy bezpieczeństwa, data 26.02.2009r.
Temat 1:
Konstytucyjne podstawy bezpieczeństwa
Literatura:
K. Prokop „Stany nadzwyczajne w konstytucji RP”, Warszawa 2006
M. Gąska „Obronność w aktach prawnych RP”, AON, Warszawa 2000
R. Jakubczak „Obrona narodowa w tworzeniu bezpieczeństwa III RP”
Konstytucja RP z 1997r.(!) wydrukować. - kodeks karny z 1997r (!)
Karta Narodów Zjednoczonych 1945r.
Traktat Północnoatlantycki z 1949r.
Trzeba mieć min. 4,5 z ćwiczeń, żeby podejść do „zerówki”.
Konstytucja -akt prawny, nie zawsze w formie pisanej. Może być w formie ustnej, może mieć wiele źródeł, (Polska ma długie tradycje konstytucyjne, wcześniej niż 3 maja - „pacta conventa”, zaprzysięgali królowie elekcyjni - zawierały prawa i wolności osobiste, było prawo głosu, gwarancje ustrojowe).
Współczesna konstytucja - marzec 1921 (podpisanie traktatu Ryskiego między Rosją a Ukrainą Sowiecką), była konstytucja, która główny ciężar władzy oddawała w ręce parlamentu, była pisana nie na dziesiątki lat ale na chwile bierzącą w celu osłabienia roli politycznej Piłsudskiego. Konstytucje z 1997 również pisano na chwilę obecną aby ograniczyć kompetencję prezydenta. Nie powinna być brana pod uwagę istniejąca sytuacja polityczna w celu zmieniania konstytucji.
Konstytucja kwietniowa - 1935r. jest to konstytucja autorytarna, zawiera ochronę sądową praw, samorząd terytorialny; miała wadę - była mało demokratyczna ale jednocześnie była idealną konstytucją na trudne czasy (II wojna światowa), w czasie wojny prezydent miał prawo wyznaczyć swojego następcę, konstytucja potrafiła rozwiązać szereg braków prawnych podczas II wojny światowej.
Konstytucja z 1952 do 1987r. - zawierała szereg praw i wolności, patrzono przede wszystkim na prawa zbiorowości, nie było systemu ochrony praw, opozycja rzadko powoływała się na konstytucję, została poprawiona w 1976r., wpisano do niej zasadę sojuszu ze ZSRR, przewodnią rolę Zjednoczonej Partii Robotniczej, była wzorowana na konstytucji ZSRR. Została uzupełniona w 1989r. nowelą. Obowiązywała do 1997r czyli do konstytucji współczesnej.
Konstytucja 1997r. + systemy źródeł prawa:
W prawie krajowym istnieje wyraźna hierarchia źródeł prawa. Jeżeli jest sprzeczność między źródłami, to ma pierwszeństwo akt prawny wyższego rzędu na czele z konstytucją.
Hierarchia źródeł:
Konstytucja (1997r.)
Umowa międzynarodowa ratyfikowana
Ustawa
Pozostałe umowy międzynarodowe (potrzebna zgoda na ich ratyfikację, wydawana przez parlament, normalnie ratyfikuje ją prezydent; podpisuje je minister)
Rozporządzenie (akty wykonawcze wydawane na podstawie upoważnienia ustawowego, musi być w granicach upoważnienia, w celu wykonania rozporządzenia, wydawane przez ministrów i radę ministrów)
Akty prawa miejscowego (np. samorządowe [gminny, powiatowy i wojewódzki], urzędy morskie [wydaje przepisy])
Wszystko co nie mieści się w hierarchii, nie jest prawem.(!)
Prawo międzynarodowe publiczne |
Prawo krajowe (wewnętrzne) |
- podmiotem są państwa i niektóre organizacje międzynarodowe (np. NATO) - źródła prawa: umowa międzynarodowa i zwyczaje międzynarodowe |
- podmiotem jest osoba fizyczna, czyli wszyscy ludzie - osoby fizyczne (dysponuje prawami i obowiązkami, np. może zawrzeć związek małżeński) i osoby prawne (wyposażona w odrębny majątek, zmierzająca do określonego celu, np. spółka akcyjna, parafia, skarb państwa, gmina) - źródła prawa: ustawa, |
Państwo - Ludność, terytorium, władza efektywna i zdolność do utrzymania stosunków międzynarodowych.
Sejm - decyduje o stanie wojny i zawarciu pokoju.
- użycie siły w razie zbrojnej napaści na terytorium Polski
- z umów międzynarodowych wynika wspólne zaangażowanie do paktu pokoju
- może postanowić o stanie wojny prezydent RP, w przypadku gdy sejm nie może się spotkać na posiedzeniu
Zasady użycia siły poza granicami RP ratyfikuje umowa międzynarodowa bądź ustawa.
Prezydent RP:
- jest najwyższym przedstawicielem RP, jest głową państwa
- jest gwarantem ciągłości władzy państwowej
- czuwa nad przestrzeganiem konstytucji
- stoi na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa
- stoi na straży nienaruszalności i niepodzielności terytorium RP
- postanawia o stanie wojny, wymaga podpisu premiera(!)
a) kompetencje prezydenta w sprawach zagranicznych:
- reprezentowanie państwa
- podejmuje decyzje personalne
- odwołuje pełna listę ministrów
- powołuje ambasadorów
- przyjmuje listy uwierzytelniające
- daje moce do działania naszym przedstawicielom
- ratyfikuje umowy międzynarodowe
b) kompetencje prezydenta w sprawach obronnych:
- jest najwyższym zwierzchnikiem w siłach zbrojnych RP, nie jest dowódcą armii w czasie pokoju i w czasie wojny
- ma dostęp do konsultacji i informacji np. z ministrem obrony
- mianowanie szefa sztabu generalnego