2. Zasoby wód powierzchniowych.
Zasoby wodne - zasoby wód powierzchniowych i podziemnych, występujące na pewnym obszarze. Ze względu na stosunkowo niedużą objętość wód podziemnych nadających się do eksploatacji i ograniczoną zasobność jezior.
Cechy szczególne zasobów wód powierzchniowych to:
ciągłe przemieszczanie się;
okresowa odnawialność;
podatność na zanieczyszczenia;
w okresowych warunkach zdolność do .
Zasoby wodne w mniejszych zlewniach i jednostkach administracyjnych mogą obejmować zapasy wód podziemnych i wodę zgromadzoną w jeziorach. Błędne jest ujmowanie w obliczeniach zasobów wodnych całej objętości jezior, można przyjmować jedynie aktywną warstwę wody jeziora, podlegającą wymianie w cyklu hydrologicznym. W hydrogeologi wyróżnia się zasoby statyczne i dynamiczne wód podziemnych. Zasoby statyczne obejmują całkowitą objętość wody wolnej, zawartej w danym poziomie wodonośnym.
Zasoby statyczne mogą być nieodnawialne (nie uzupełniane w cyklu hydrologicznym) i odnawialne (uzupełniane dzięki naturalnym czynnikom zasilania)
Zasoby dynamiczne określa się, podając natężenie przepływu strumienia wody podziemnej w przekroju poprzecznym danego poziomu wodonośnego. Zasoby eksploatacyjne wód podziemnych stanowią część naturalnych zasobów dynamicznych lub statycznych, których pobór nie zakłóci równowagi hydrologicznej i nie wyrządzi szkód innym użytkownikom zasobów wodnych.
3. Zasoby wód podziemnych.
Wody podziemne i ich zasoby
Zasoby wód podziemnych uznać można za jeden z ważniejszych surowców naturalnych świata -
po odliczeniu wody uwięzionej w lodowcach i górach lodowych stanowią one: 97 proc. ogólnych
zasobów wód pitnych na naszej planecie. Korzysta z nich około 50 proc. ludności miast i około 95 proc.
ludności wsi, w sumie ponad 1,5 miliarda mieszkańców Ziemi.
W Polsce ponad połowa obywateli wykorzystuje wody podziemne w codziennych czynnościach.
Objętość wód podziemnych w warstwach skalnych znajdujących się na terenie naszego kraju
szacowana jest na około 6000 km3. Dla porównania - objętość wód powierzchniowych w tzw.
średnim roku hydrologicznym (bez suszy i alarmowych stanów poziomu wody w rzekach) wynosi około 33 km3.
Od pozostałych kopalin zasoby wody różnią się tym, że należą do
surowców odnawialnych. Znaczy to, że ich ilość przy odpowiednim
eksploatowaniu nie maleje. Wykorzystany ubytek zostaje odnowiony
przez infiltrujące wody atmosferyczne. Odbywa się to jednak bardzo
powoli; woda przedostaje się w głąb z minimalną prędkością.
Obliczono, że w centralnej części niecki mazowieckiej wiek wody wynosi
około 50 000 lat - tyle czasu minęło od momentu, gdy zaczęła infiltrować z powierzchni.
Wody podziemne zasilane są głównie przez opady atmosferyczne - w naszej,
umiarkowanej strefie klimatycznej tylko ok. 15 proc. ich objętości
wsiąka w podłoże powoli i infiltruje w głąb. Pozostała ilość częściowo
spływa do rzek, jezior i mórz, częściowo ulega wyparowaniu,
a częściowo zostaje zaabsorbowana przez roślinność (patrz obieg wody w przyrodzie).
9. Klasyfikacja wód powierzchniowych w Polsce.
I klasa czystości - Wody powierzchniowe w tej klasie charakteryzują się bardzo dobrą jakością
spełniają wymagania określone dla wód powierzchniowych wykorzystywanych do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia, w przypadku ich uzdatniania sposobem właściwym dla kategorii A1,
wartość wskaźników jakości wody nie wskazują na żadne oddziaływanie antropogeniczne.
II klasa czystości - Wody powierzchniowe w tej klasie można określić jako wody o charakterze dobrym
spełniają w odniesieniu do większości jakości wody wymagania określone dla wód powierzchniowych wykorzystywanych do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia, w przypadku ich uzdatniania sposobem właściwym dla kategorii A2,
wartość biologicznych wskaźników jakości wody wskazują na niewielki wpływ oddziaływania czynników antropogenicznych
III klasa czystości - Wody powierzchniowe w danej klasie określić można jako wody zadowalające
spełniają wymagania określone dla wód powierzchniowych wykorzystywanych do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia, w przypadku ich uzdatniania sposobem właściwym dla kategorii A2.
wartości biologicznych wskaźników jakości wody wykazują umiarkowany wpływ oddziaływań antropogenicznych;
IV klasa czystości - Wody powierzchniowe tej klasy scharakteryzować można jako niezadowalającej jakości
spełniają wymagania określone dla wód powierzchniowych wykorzystywanych do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia, w przypadku ich uzdatniania sposobem właściwym dla kategorii A3,
wartość biologicznych wskaźników jakości wody wskazują, na skutek oddziaływań antropogenicznych, zmiany ilościowe i jakościowe w populacjach biologicznych.
V klasa czystości - Wody powierzchniowe danej klasy identyfikować można z wodami złej jakości
nie spełniają wymagań określonych dla wód powierzchniowych wykorzystywanych do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia,
wartość biologicznych wskaźników jakości wody wykazują na skutek oddziaływań antropogenicznych, zmiany polegające na zaniku występowania znacznej części populacji biologicznych
10. Klasyfikacja wód podziemnych w Polsce
I klasa czystości - Wody podziemne w tej klasie charakteryzują się bardzo dobrą jakością
spełniają w odniesieniu do większości jakości wody wymagania określone dla wód powierzchniowych wykorzystywanych do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia, w przypadku ich uzdatniania sposobem właściwym dla kategorii A2,
wartość biologicznych wskaźników jakości wody wskazują na niewielki wpływ oddziaływania czynników antropogenicznych
II klasa czystości - Wody podziemne w tej klasie można określić jako wody o charakterze dobrym:
wartości wskaźników jakości wody nie wskazują na oddziaływania antropogeniczne,
wskaźniki jakości wody, z wyjątkiem żelaza i manganu, nie przekraczają wartości dopuszczalnych jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi
III klasa czystości - Wody podziemne w danej klasie określić można jako wody zadowalające:
wartości wskaźników jakości wody są podwyższone w wyniku naturalnych procesów lub słabego oddziaływania antropogenicznego,
mniejsza część wskaźników jakości wody przekracza wartości dopuszczalne jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi;
IV klasa czystości - Wody podziemne tej klasy scharakteryzować można jako niezadowalającej jakości:
wartości wskaźników jakości wody są podwyższone w wyniku naturalnych procesów oraz słabego oddziaływania antropogenicznego,
większość wskaźników jakości wody przekracza wartości dopuszczalne jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi;
V klasa czystości - Wody podziemne danej klasy identyfikować można z wodami złej jakości:
wartości wskaźników jakości wody potwierdzają oddziaływania antropogeniczne,
woda nie spełnia wymagań określonych dla wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi
16.rodzaje stref przeciwpowodziowych w zbiornikach.
Rodzaje stref przeciwpowodziowych w zbiornikach
W zbiornikach wielozadaniowych na strefę retencyjną przeciwpowodziową przeznacza się wierzchnią część zbiornika .
Strefę tę można podzielić na trzy warstwy:
rezerwę przeciwpowodziową stałą, między najwyższym poziomem ubytkowym a koroną przelewu;
rezerwę przeciwpowodziową operatywną, między koroną przelewu a poziomem operatywnym;
rezerwę przeciwpowodziową forsowaną, między poziomem rezerwy operatywnej a najwyższym poziomem przeciążenia.
Ponadto w zbiornikach wielozadaniowych można wyróżnić:
rezerwę przypadkową, której wielkość· zależy od chwilowego stanu napełnienia zbiornika; jest ona zawarta między aktualnym napełnieniem a napełnieniem przy najwyższym poziomie ubytkowym;
rezerwę wymuszoną, uzyskiwaną przez częściowe opróżnienie zbiornika w strefie pojemności użytkowej , przed nadejściem fali powodziowej. Rezerwa ta może być uwzględniana tylko w przypadku gdy dysponuje się prognozą dopływu i zorganizowaną sygnalizacją przeciwpowodziową.
17.zbiorniki i poldery zalewowe(charakterystyka).
Zbiorniki inundacyjne lub poldery stanowią szczególny rodzaj zbiorników i występują licznie w dolinie Odry. Są to obszary retencyjne, które mogą być zalewane w czasie wezbrań do wysokości poziomu wody w korycie miedzywala ( rys str463). Obszary otoczone wałami ochronnymi są zalewane bądź samoczynnie przez odcinkowe obniżenie korony wału po przekroczeniu określonego stanu wody, bądź mogą mieć urządzenia sterowane typu jazowego. W zależności od sposobu napełniania wodą zbiornika inundacyjnego rozróżnia się poldery stałe i poldery przepływowe.
Oprócz wałów ochronnych lub ograniczających zalew i urządzeń wlotowych oraz wypustowych, na polderach musi być wykonany odpowiedni system odwadniający, który powinien bardzo skutecznie działać po przejściu wezbrania.
Obwałowanie rzek ma na celu ochronę terenów przed ich zalaniem przez uformowaną falę wezbraniową. Jest to najpowszechniejszy i najprostszy sposób ochrony przed powodzią (znany i stosowany od starożytności). Jednak skuteczność tego sposobu nie może być gwarantowana ponieważ zawsze istnieje potencjalne ryzyko uszkodzenia czy przerwania wału lub przelania się wody przez wał np. wskutek utworzenia się zatoru.
Oceniając techniczne środki przeciwpowodziowe, możemy przyjąć, że budowa zbiorników retencyjnych, polderów stałych i przysposobienie zlewni mają charakter zapobiegawczy, gdyż nie dopuszczają one do powstania wezbrań. Regulacja rzek, kanały ulgi i poldery przepływowe są środkami o działaniu łagodzącym, zmniejszającym szkodliwy wpływ wezbrań. Obwałowanie daje efekt doraźny, jednak nie zawsze i nie na długo, gdyż nie usuwa przyczyny szkód.