Socjologicznerozumieniekultury2, Psychologia, psychologia stosowana I, socjologia, Socjologia


Socjologiczne rozumienie kultury

Agenda

Rodowód pojęcia „kultura”

Syntetyczna definicja kultury I (R. Bierstedt)

Syntetyczna definicja kultury II (E.Schein)

Anatomia kultury

Funkcje kultury

Uniwersalia kulturowe

Jednostka - kultura

Dynamika kultury - innowacje

Rodowód pojęcia „kultura”

Spostrzeżenia na temat właściwości życia społecznego:

wielkie zróżnicowanie sposobów życia ludzi: różnorodność, pluralizm kulturowy

trwałość sposobów życia: co sprawia, że sposoby życia zmieniają się powoli (hipoteza: istnieje jakiś „mechanizm stabilizujący”)

relacje z innymi ludźmi: ograniczenia własnej swobody działania, fakty społeczne - np.. normy zachowań (podzielane, zewnętrzne, przymuszające)

Syntetyczna definicja kultury I (R. Bierstedt)

Wielkiej różnorodności sposobów życia poza własną zbiorowościa towarzyszyło odczucie jednorodności sposobów życia we własnej grupie (narodowej, etnicznej, regionalnej)

Robert Bierstedt:

Kultura = wszystko to, co ludzie…

czynią

myślą

posiadają

JAKO CZŁONKOWIE GRUPY SPOŁECZNEJ

Syntetyczna definicja kultury I (R. Bierstedt)

Jako członkowie grupy społecznej?

To, co jest moim „prywatnym” nawykiem, np.. jakieś osobiste, dziwaczne zachowanie, nie jest elementem kultury

To, co naśladuję, na czym się wzoruję, co czuję zobowiązany przestrzegać - jest elementem kultury, ponieważ jest ZASTANE


Syntetyczna definicja kultury I (R. Bierstedt)

Jakiej grupy?

Należymy równocześnie do wielu grup:

do grupy rodzinnej; każda taka grupa ma swoje specyficzne, nie spotykane gdzie indziej zwyczaje, wzory zachowań

do wspólnoty lokalnej: miejscowości - wsi, miasta, regionu (Kaszubi, Ślązacy, górale itp.)

do wspólnoty religijnej, Kościoła

do grupy zawodowej, przedsiębiorstwa, klubu lub stowarzyszenia

do grupy narodowej

wreszcie - należymy trakże do grup ponadnarodowych (jako mieszkańcy Europy na przykład)

Syntetyczna definicja kultury I (R. Bierstedt)

Co wynika z tej „wielokrotnej” przynależności?

kultury „nakładają się” na siebie, przenikają

jednostki podlegają równocześnie wpływom różnych kultur

czasem wpływy kulturowe są wzajemnie sprzeczne - „presje krzyżujące się”; takie sprzeczne wpływy oddziaływują na rodziny imigrantów

Skutek: dysonans kulturowy (doświadczanie niekiedy drastycznej rozbieżności norm), kłopoty z tożsamością, izolacja/alienacja

Syntetyczna definicja kultury I (R. Bierstedt)

To, co czynimy = kultura normatywna

Ta warstwa kultury zawiera opisy działań właściwych i niewłaściwych

Zawiera sugestie powinności lub zakazu

Ogólnie: zawiera wzory normatywne

Syntetyczna definicja kultury I (R. Bierstedt)

To, co myślimy = kultura idealna (symboliczna)

Zawiera uznane przekonania, poglądy, idee, symbole określa sposoby myślenia, definiuje znaczenia, ustala sensy zdarzeń/zjawisk

Także tu występuje powinność i zakaz („nie godzi się wierzyć w czary”, „należy być tolerancyjnym wobec mniejszości etnicznych” itp..)

Syntetyczna definicja kultury I (R. Bierstedt)

To, co posiadamy = kultura materialna

Świat rzeczy - artefaktów fizycznych wytworzonych przez ludzi

przedmioty i urządzenia

przetworzone obiekty przyrodnicze: pola, sady, uregulowane rzeki itp..

także architektura, sztuka, dzieła literackie jako materialne emanacje kultury idealnej

Syntetyczna definicja kultury II (E.Schein)

Definicja E. Scheina:

Kultura to trójpoziomowy układ

artefaktów (rzeczy, zachowań, „języka”)

wartości

ukrytych przesłanek myślenia, działania, emocji,

utworzony przez grupę w toku rozwiązywania problemów adaptacji i integracji

Syntetyczna definicja kultury II (E.Schein)

Warstwy kultury

Artefakty:

rzeczy: aranżacja pomieszczeń (hal, pokojów), wystrój wnętrz

zachowania: normy, ceremoniały, rytuały, zwyczaje i kodeksy (np.. dress code, sfery tabu)

język: mitologie i ideologie, opowieści i anegdoty, popularne nazwy i określenia, pseudonimy, przysłowia i porzekadła, żargony, gwara

Syntetyczna definicja kultury II (E.Schein)

Przykłady rytuałów:

rytuały przejścia: wprowadzanie w nowy układ stosunków społecznych

rytuały degradacji: pozbawienie oznak dotychczas zajmowanej pozycji i sprawowanej władzy

rytuały nagradzania: dramatyzują i podkreślają cenione zachowania

rytuały redukcji konfliktu: cel równowaga w stosunkach społecznych

rytuały integracyjne: zmniejszają animozje wewnątrz grupy

rytuały odnowienia: nie oznaczają reform! Służą odświeżeniu społecznej struktury i przypominają, że dotychczasowe reguły nadal obowiązują (kryzysy)

Syntetyczna definicja kultury II (E.Schein)

Wartości: społecznie obowiązujące kryteria oznaczania tego, co dobre i złe, godne i niegodne, pożądane i niepożądane

Stany rzeczy i postawy oceniane jako dobre lub złe (wolność, równość, niepodległość, solidarność, godność, niewola, dyskryminacja, egoizm)

Syntetyczna definicja kultury II (E.Schein)

Ukryte przesłanki to głęboko zakorzenione przekonania na temat:

natury rzeczywistości, czasu, przestrzeni i prawdy: jaka jest natura czasu, prawdy, przestrzeni?

natury człowieka: dobry czy zły? Teoria X czy teoria Y?

ludzkiego działania: aktywność czy bierność?

stosunków społecznych: współpraca czy konkurencja/ rywalizacja?

Syntetyczna definicja kultury II (E.Schein)

Kultury Zachodu...

aktywne opanowanie przyrody

uważa za naturalne stosunki konkurencji między jednostkami

posługuje się liniową, monochroniczną nastawioną na przyszłość koncepcją czasu

uważa przestrzeń i surowce za nieograniczone

natura ludzka nie jest ani dobra ani zła lecz daję się ostatecznie udoskonalić

prawda jest odkrywana, nie objawiana: znaczenie nauki i pragmatyzmu

Syntetyczna definicja kultury II (E.Schein)

Kultury Wschodu ....

akceptują bierność w stosunku do przyrody

grupa jest ważniejsza od jednostki

dominuje zorientowanie na przeszłość; czas ma charakter polichroniczny i cykliczny

przestrzeń i surowce są ograniczone

ludzka natura jest zła lecz daje się poprawić

percepcja rzeczywistości opiera się bardziej na prawdzie objawionej, niż na empirycznym eksperymentowaniu

Anatomia kultury

Poszczególne składniki kultury odznaczają się różnymi stopniami złożoności:

RYS KULTUROWY: „najmniejszy”, najprostszy i niepodzielny składnik kultury (mit o Heraklesie)

KOMPLEKS KULTUROWY: grupuje rysy kulturowe jednorodne pod względem treści i funkcji (mitologia grecka)

KONFIGURACJA KULTUROWA: rożne kompleksy kulturowe skupiające się wokół jakiegoś jednego centralnego „obiektu” (rysu lub kompleksu, np.. samochodu, komputera, jakiejś idei czy doktryny)

Anatomia kultury

Inna klasyfikacja elementów kultury:

trzon kultury: kultura głównego nurtu, decyduje o jej specyfice i tożsamości

subkultury: lokalne odmiany języka, zwyczajów, symboli

kontrkultury: grupy anarchistyczne, nihilistyczne, przestępcze, kontestujące główny nurt

Anatomia kultury

Między elementami kultury mogą zachodzić różne relacje:

harmonia kulturowa: wszystkie rysy kulturowe są zgodne ze sobą, „współgrają”

zapóźnienie kulturowe: jeden element kultury „nie nadąża” za innymi (przyrost liczby samochodów i uboga sieć dróg)

niekompetencja kulturowa: brak umiejętności wykorzystania elementów kultury (brak umiejętności prowadzenia samochodu)

funkcjonalny analfabetyzm: niezdolność rozumienia i interpretacji najprostszych przekazów (np.. instrukcji obsługi urządzeń)

Funkcje kultury

Funkcja kultury = zdolność zjawiska kulturowego (elementu kultury) do rozwiązywania jakiegoś problemu uporczywie występującego w zbiorowości

Funkcje kultury

Kształtowanie tożsamości (kim jesteśmy?) :

Tożsamość = świadomość swoistości firmy, odrębności od innych przedsiębiorstw

Kultura dostarcza:

osi (wartości) i

tworzywa (symbole, normy, sposoby myślenia)

... z których budowana jest tożsamość

Funkcje kultury

Motywowanie (co czynić? Ku czemu zmierzać?)

kultura motywuje, ponieważ zawiera aspiracje, usankcjonowane cele, do realizacji których jednostki czują się zobowiązane (np.. dążenie do sukcesu)

Funkcje kultury

Poznawcza (co i dlaczego się dzieje lub stało?):

kultura jest „rezerwuarem” znaczeń, sensów i definicji z których korzystamy na co dzień i „od święta”

kultura jest wiedzą o świecie, „prekonfiguracją” rzeczywistości: o wielu sprawach i rzeczach wiemy, choć ich nie widzieliśmy ani nie doświadczyliśmy („ukryte przesłanki”)

wszystko to czyni nasz świat światem znanym, zrozumiałym, jakoś „oswojonym”

Funkcje kultury

Regulująca (jak działać?):

działania członków grupy/organizacji przebiegają zgodnie z przyjętymi normami (nakazu, zakazu)

w rezultacie: relacje społeczne między ludźmi są stabilne, przewidywalne

utrwalone w kulturze normy zachowań dotyczą znacznie szerszego zakresu zachowań niż formalnie przyjęte organizacyjne procedury

Uniwersalia kulturowe

Czy różnorodność kultur oznacza, iż nie ma żadnych elementów wspólnych wszystkim kulturom? Wspólne = uniwersalia

Poszukiwania uniwersaliów mają długą historię

Przesłanki uniwersaliów:

a) uniwersalne potrzeby ludzi (wynikające z natury ludzkiej)

b) dyfuzja kulturowa: zapożyczenia, krążenie elementów kultury

Uniwersalia kulturowe

George Murdock w latach 30tych XX w. zebrał wszystkie dostępne informacje na temat kultur przeszłych i współczesnych

Odnalazł dwa „powszechniki” kulturowe:

a) normę „nie zabijaj”

b) zakaz incestu

Znacznie częściej spotykamy się z podobieństwami elementów kulturowych (rezultat kontaktów międzykulturowych, dyfuzji)

Jednostka - kultura

Jakie postawy może żywić jednostka wobec kultury?

Etnocentryzm: przekonanie o szczególnej wartości i wyższości kultury grupy własnej

Relatywizm kulturowy: dostrzeganie warotści i różnorodności kultur

Relatywizm kulturowy ma kilka odmian…

Jednostka - kultura

Odmiany relatywizmu kulturowego…

Tolerancja: w najsłabszej formie oznacza bierną akceptację i odmienności i różnorodności kultur

W mocniejszej: afirmację odmienności i różnorodności, nakaz chronienia odmienności

W kręgu skrajnie liberalnej ideologii: teza o równowartości kultur; niedopuszczalna jest krytyka lokalnych obyczajów, stylu życia itp..

Jednostka - kultura

Odmiany relatywizmu kulturowego…

Polityczna poprawność: definiowane przez elity opiniotwórcze standardy dyskursu publicznego

W przypadku postaw wobec kultury obowiązuje w ramach pp ZAKAZ używania jakichkolwiek terminów oceniających kultury; zamist tego proponuje się słowo „inny” (przykład książki o kulturach, gdzi ekulturze francuskiej poświęcono tyle samo stron, co kulturze aborygenów

Jednostka - kultura

Relatywizm historyczny: przypisywanie wartości tradycji, kulturom czasu minionego, traktowanie ich z szacunkiem

Temporocentryzm: rzutowanie dzisiejszych ocen na przeszłość, z perspektywy wyższości kultur współczesnych

Dynamika kultury - innowacje

W jaki sposób kultura ulega zmianom?

Przez instytucjonalizację innowacji

Instytucjonalizacja = utrwalanie, zakorzenianie

Innowacja: wytwór materialny (np.. produkt), norma zachowania (np. nakaz publikowania informacji o stanie zdrowia polityka) lub idea (np.. teoria strun) wcześniej nieobecne w zbiorowości

Dynamika kultury - innowacje

Czego potrzeba, by dochodziło do innowacji?

Innowacyjnych jednostek (z „iskrą bożą”, talentem, pracowitych, wykształconych np.. klasy średniej)

Innowacyjnych ról (ról artystów, wynalazców, uczonych, ekspertów itp.; role = oczekiwania społeczne)

Innowacyjnych organizacji (uczelnie, instytuty, trusty mózgów, biur porjektowych itp..)

Dynamika kultury - innowacje

Warunki innowacji…

nowatorskie kręgi (środowiska) społeczne: cyganeria artystyczna, sekty religijne, studenci, filmowcy

ruchy społeczne: ukierunkowane na zmianę norm i wartości społecznych

zwkyli ludzie: przychylnie nastawieni do zmian

Dynamika kultury - innowacje

Jak przebiega „kariera” innowacji?

zainicjowanie innowacji: zamian pomysłu w rzeczywistość (opracowanie „prototypu”)

Ujawnienie innowacji: udostęnienie innowacji innym, ogłoszenie wynalazku, idei, prezentacja produktu

Filtrowanie: selekcja, testowanie innowacji różnymi sposobami (spontanicznie - jak w przypadku reakcji klientów na rynku, systematycznie - jak w przypadku urzędów patentowych)

Dynamika kultury - innowacje

Kariera innowacji…

Dyfuzja innowacji: jeśli innowacja nie zostanie odsiana w toku „filtrowania”, wówczas rozpoczyna swój żywot społęczny („krąży” od jednostki do jednostki, od grupy do grupy); UWAGA: nie w każdym przypadku dyfuzja się udaje

Adaptacja innowacji: faza ostatnia innowacja trwale zakorzenia się w społeczeństwie, staje się elementem codzienności, z czasem - traci swój status innowacji i zamienia się w składnik tradycji

Dynamika kultury

Kultura rozwija się dzięki bezustannemu cyklowi wyłaniania się innowacji, społecznemu filtrowaniu pomysłów i powracaniu innowacji do świata nowej (później zaś omszałej) tradycji



Wyszukiwarka