Zasadniczo występują trzy, w szerokim rozumieniu, obszary pracy z mandalą: I. Kolorowanie; II. Rozwijanie, obserwacja, doskonalenie koncentracji; III. Wymyślanie i rysowanie. W nauczaniu szkolnym, te trzy elementy można zastosować bez większych trudności, co jest ważnym punktem wyjścia. W pracy z mandalami ważne jest każdorazowe ustalenie z uczniami zasad postępowania oraz ich przestrzeganie. Aby zachęcić dzieci do samodzielnej inicjatywy warto w klasie, w miejscu neutralnym, ustawić skrzynkę z przygotowanymi mandalami. W ten sposób uczniowie mogą w dowolnym momencie wykorzystać do indywidualnych zajęć w czasie wolnym.

I. KOLOROWANIE MANDALI Przygotowuje się różnorodne mandale. Każdy uczestnik wybiera tylko jedną. Kolorowe kredki, mazaki leżą w zasięgu ręki. Każda osoba może kolorować mandalę według własnego uznania. Twórczej atmosferze sprzyja cisza lub miła muzyka. Przed przystąpieniem do malowania warto poświęcić chwilkę na relaksację: głęboki oddech, przeciągnięcie się parę razy dla rozluźnienia napięcia w mięśniach. Kwestią wolnego wyboru jest to, czy od początku wymagany będzie spokój, czy też malujący mogą się komunikować. Osobiście skłaniam się do drugiej możliwości, gdyż jak stwierdziłam w praktyce, już po kilku minutach pojawia się dobroczynny spokój, a każdy z uczestników koncentruje się na własnym obrazie /mandali/. W późniejszych rozmowach /po zakończeniu pracy/ często okazuje się, że malujący stopniowo 'wrastają' w kolorowy obraz, który staje się jakby częścią ich własnego 'ja' /ich własnej osobowości/. Szczególnie w pracy z dziećmi pobudliwymi, mogłam za pomocą tej metody osiągnąć zaskakujące rezultaty terapeutyczne. Każdorazowo praca z mandalą była krokiem w stronę koncentracji, spokoju i odprężenia. Krokiem w poszukiwaniu własnego środka /punktu centralnego/. Kolorowanie mandali można też wykonywać bez specjalnego celu lub zastosowania. Może być ono źródłem radości z form i kolorów jakie maluje uczestnik zajęć. W połączeniu z kolorowaniem istnieje też możliwość odzwierciedlania własnego postępowania /poprzez malowanie mandali odzwierciedlam nieświadomie co czynię/. Następujące pytania mogą być pomocne w zrozumieniu dziecka (uczestnika zajęć): - Co czułeś podczas kolorowania mandali? - Jak działały na ciebie formy obrazu? - Czy stosowałeś podane zasady pracy, czy też malowałeś według własnego pomysłu? - Jakich kolorów użyłeś? - Czy rozpoczynałeś kolorowanie od zewnątrz, czy od środka? - Jeśli przyjrzysz się swojej mandali, to czy ma ona coś wspólnego z twoim życiem? Malowanie mandali może odbywać się pojedynczo, z partnerem lub w kilkuosobowych grupach. Osoby, które się dobrze znają i wspólnie malują mandale, mogą w ten sposób uczyć się nowego rodzaju komunikacji, jak też współpracy w grupie. Jest to bardzo istotny element, zwłaszcza w klasach, w których zauważamy trudności w komunikacji interpersonalnej i nawiązywaniu więzi koleżeńskich. Każda mandala powinna mieć swój tytuł, nadany pod wpływem pierwszego wrażenia, jakiego doznaje uczeń patrząc na mandalę z pewnej odległości. Każdorazowo praca musi być zakończona pokazem pokolorowanych mandali. II. DOSKONALENIE KONCENTRACJI Z UŻYCIEM MANDALI A oto następna możliwość ćwiczenia koncentracyjne z użyciem mandali. Wszyscy uczestnicy otrzymują jednakową mandalę, na której przez jakiś czas koncentrują swoją uwagę, wpatrują się w nią z muzyką w tle. Każdy uczestnik tak spogląda na własną mandalę, aby jego zewnętrzne spojrzenie przekształcało się w wewnętrzne przeżycie. Następuje tutaj konieczność koncentracji na środku, dostrzeżenia reguł rządzących wzorem ułożenia mandali, przyporządkowania kolorów do kształtów. 'Tym sposobem mandala, zrodzona z zewnętrznego impulsu, staje się środkiem pomocniczym [...], narzędziem zewnętrznym do rozbudzania i stymulowania koncentracji'/G.Tucci 'Mandala'/. Podczas dyskusji, po ćwiczeniu, każdy uczestnik przedstawia swoje osobiste wrażenia, aby w następnym kroku sformułować ewentualne pytania i wątpliwości. Faza końcowa to malowanie mandali, przy czym z samego faktu różnorodności powstają całkiem nowe obrazy. Inną możliwością jest rozdanie uczestnikom mandali każdemu inną. Obserwując ją w ciszy, każdy indywidualnie pozwala swojej mandali 'przemówić' np. Jestem mandalą, składam się z kręgów i kwadratów, odzwierciedlam różnorodność ż ? OSTRZEGA SIĘ JEDNAK PRZED NIEWŁAŚCIWYM PSEUDOPSYCHOLOGIZOWANIEM. III. WYMYŚLANIE I RYSOWANIE MANDALI W hinduizmie szkicowanie mandali to ceremonia składająca się z wielu obrzędów i rytuałów, przygotowująca do najważniejszego momentu, jakim jest odnalezienie centrum, czyli bóstwa. Podczas zajęć szkolnych i pozalekcyjnych, dzieci chętnie rysują mandale, co sprawia im wiele radości i satysfakcji. Mandale można szkicować za pomocą ołówka i linijki lub przy użyciu komputera, co daje jeszcze większe możliwości. Mandale można robić także przy użyciu gliny, kamyków, farb, kredek, kwiatów, piasku, skóry, drewna, tkanin. Możliwości są praktycznie nieograniczone. Kardynalną zasadą jest, przed przystąpieniem do pracy, podanie reguł i wskazówek koniecznych do konstruowania mandali. Katarzyna Twardosz

---