Urazy kręgosłupa

Wymagają szczególnej uwagi ze względu na możliwość jednoczesnego uszkodzenia radzenia kręgowego (powstanie nieodwracalnych porażeń). W skrajnych przypadkach może dojść do zaburzeń oddychania i śmierci. Przy podejrzeniu urazu kręgosłupa w pierwszej kolejności zwracamy uwagę na jego odcinek szyjny, urazy odcinków piersiowego i lędźwiowego niosą ze sobą mniejsze ryzyko zagrożenia życia i porażeń.
Oglądają osobę z podejrzeniem uszkodzenia kręgosłupa ważne jest ustalenie mechanizmu urazu (przebieg wypadku - motocyklista, skok do wody itp.).

Kiedy należy podejrzewać uraz kręgosłupa:
- wypadek samochodowy przy prędkości powyżej 40km/h.
- upadek lub skok z wysokości.
- skok do wody na głowę.
- wypadek motocyklowy.
- powieszenie.
- uraz o charakterze zgniecenia lub przygniecenia.
- poszkodowany skarży się na ból barku lub pleców.
- widoczne są obrażenia szyi, karku lub głowy.
- doszło do utraty przytomności.

Typy obrażeń:
- zwichnięcia i podwichnięcia.
- złamania (dzieli się je na stabilne i niestabilne).
- wstrząśnienie rdzenia kręgowego.

Kompletne uszkodzenie rdzenia powoduje całkowitą utratę funkcji motorycznej i czuciowej poniżej uszkodzenia. Ważne jest poszukiwanie obszarów z zachowaną funkcją rdzenia (np. czucie w okolicy krzyżowej, napięcie mięśni zwieraczy odbytu).
Niekompletne uszkodzenie rdzenia jest korzystniejsze (powrót pewnych funkcji) niż uszkodzenie kompletne.
W urazie rdzenia możemy mieć do czynienia z szokiem rdzeniowy, jest to stan neurologiczny występujący bezpośrednio po uszkodzeniu rdzenia. Charakteryzuje się zupełnym zahamowaniem czynności rdzenia tj. porażenie wiotkie, arefleksja. W trakcie ustępowania objawów (dnie, tygodnie)  mogą pojawić się funkcje rdzenia albo początkowe porażenie wiotkie. Obrażeniom odcinka szyjnego towarzyszyć może wstrząs neurogenny, jest on spowodowany uszkodzeniem zstępujących dróg sympatycznych. Charakteryzuje się obniżeniem ciśnienia (utrata napięcia mięśniowego) i bradykardią (wpływ przeciwny nerwu błędnego na mięsień sercowy). należ wykluczyć inne przyczyny hipotensji, jednak obecność ww. objawów oraz ciepłej dobrze ukrwionej skóry świadczyć może o wstrząsie.

W przypadku złamania kręgosłupa na odcinku piersiowo-lędźwiowym należy zwrócić uwagę oprócz niedoborów neurologicznych w obrębie kończyn, ale również na czynność zwieraczy odbytu i pęcherza moczowego.

Objawy wskazujące na uszkodzenie kręgosłupa:
- bradykardia
- drętwienie lub brak czucia tułowia i kończyn poniżej określonego poziomu.
- niemożność poruszania nogami.
- wiotkość kończyn.
- brzuszny tor oddychania (porażenie mięśni międzyżebrowych).
- gorąca i sucha skóra.
- priapizm (przedłużona erekcja prącia).
- obrzęk, bolesność lub deformacja w przebiegu kręgosłupa.

Zadania ratownika.
- ocena bezpieczeństwa własnego i poszkodowanego.
- ocena i zabezpieczenie podstawowych funkcji życiowych.
- stabilizacja kręgosłupa (ręczna).
- przy nienaturalnym położeniu głowy należy doprowadzić do ustawienia pośredniego lub zbliżonego do pośredniego.
- założenie kołnierza stabilizacyjnego.
- podaż tlenu, zaopatrzenie widocznych krwawień.
- postępowanie przeciwwstrząsowe.
- w razie konieczności przeniesienie poszkodowanego, utrzymujemy głowę wzdłuż osi ciała.
- ułożyć chorego na sztywnym podłożu.
- na czas przenoszenia lub przewożenia chorego ustabilizować głowę.

Urazy kręgosłupa - postępowanie ratownicze.

U chorych nieprzytomnych zaleca się utrzymywanie drożności dróg oddechowych, oraz ewentualnej sztucznej wentylacji znanymi metodami oraz wezwanie zespołu ratownictwa medycznego.

Zasadą jest, że w razie wątpliwości postępujemy zawsze jak przy urazie kręgosłupa.

Podstawowe postępowanie w przypadku podejrzenia urazu kręgosłupa:
- ocenić i zabezpieczyć podstawowe funkcje życiowe z uwzględnieniem ochrony kręgosłupa.
- zebrać dane na temat okoliczności urazu.
- jeśli poszkodowany jest przytomny - ustalić, czy i gdzie odczuwa ból, drętwienia lub brak czucia, czy odczuwa ociężałość kończyn i czy może nimi poruszać.
- ustalić czy istnieją trudności w oddychaniu.
- w czasie udzielania pomocy i oczekiwania na przyjazd pogotowia, zostawiamy poszkodowanego w pozycji, jakiej go znaleziono, chyba że utrudnia to prowadzenie akcji resuscytacyjnej (zapewnienie drożności dróg oddechowych, zaopatrzenie poważnego krwawienia, pośredni masaż serca itp.).

Stabilizacja kręgosłupa.
W ratowaniu osób z urazami, najczęściej jeden z ratowników zostaje przydzielony do stabilizacji kręgosłupa poszkodowanego. Unieruchamianie kręgosłupa szyjnego, często łączy się z udrażnianiem dróg oddechowych - wysunięcie żuchwy. U pacjenta leżącego początkowo do unieruchamiana kręgosłupa służą najczęściej własne ręce i kolana (ratownika). Większą trudność sprawia unieruchomienie kręgosłupa szyjnego u pacjenta siedzącego.

Sposoby ręcznej stabilizacji kręgosłupa (postępowanie doraźne)
- od boku - jedną ręką podparcie potylicy, a drugą kości jarzmowych lub żuchwy.
- od tyłu - kciuki pod potylicę, a wskaziciele pod kości jarzmowe i małe palce pod żuchwę.
- od przodu - kciuki pod kości jarzmowe, pozostałe palce pod potylicę.

Unieruchamianie kręgosłupa szyjnego do transportu:
- kołnierz ortopedyczny i system unieruchamiania głowy z deską orotopedyczą,
- kołnierz ortopedyczny i KED (kamizelka Kendricka)
- wypełnienie lordozy szyjnej specjalnym wałkiem, zastosowane łącznie z klockami lub kamizelką KED.
- kołnierz ortopedyczny i prawidłowo usztywniony materac próżniowy.

W niektórych tępych urazach rdzenia kręgowego skutki neurologiczne mogą być zmniejszone poprzez podawanie dużych dawek glikokortykosteroidów. Obecnie zaleca się Solu-medrol w dawce 30 mg/kg w ciągu 8 godzin po urazie, a następnie wlew 5,4 mg/kg m.c./godz. prze 24h.

Większość chorych wymaga przyjęcia do szpitala, często na oddział intensywnej opieki OIOM.

---