437


STRES - odpowiedź organizmu na stawiane mu wymagania

Stres nie musi być szkodliwy!

STRES = wymóg, zmiana

Zmiany w życiu człowieka są powszechne (dotyczą wszystkich), dotyczą wszystkich sfer naszego życia, są energochłonne, dlatego też są trudne.

ZMIANA jest procesem, tzn. charakteryzuje się określoną dynamiką w czasie:

Po przejściu powyższego cyklu następuje INTERNALIZACJA - zmiana staje się normą.

Przejście przez zmianę wymaga czasu (asymilacja zmiany).

STRESORY - bodźce wywołujące stres

Dwa rodzaje stresorów:

Ocena bodźca zależy od podmiotu, który ocenia bodziec. Ocena stresora zależy od oceny poznawczej.

Reakcja na stres jest dynamiczna i obejmuje 3 fazy:

  1. Faza alarmowa (mobilizacyjna)

  2. Faza odpornościowa

  3. Faza rozstrojenia (destrukcji)

Bodziec stresowy powoduje reakcję wszystkich układów w naszym ciele, dla każdego człowieka specyfika reakcji jest inna (dotyczy to także układy immunologicznego.)

>> Faza alarmowa (mobilizacyjna)

Wszystkie objawy fazy alarmowej są informacją, iż została zaburzona równowaga pomiędzy organizmem a środowiskiem, są więc informacją, iż należy podjąć działania.

Pokochaj swoje objawy!

>> Faza odporności

Organizm produkuje hormony pozwalające mu radzić sobie ze stresem (kortykosteroidy). Radzi sobie z dominującym stresorem, ale może nie poradzić sobie z innymi - mniejszymi wyzwaniami, toteż należy wspomagać swój organizm w radzeniu sobie.

Należy usuwać wszelkie dodatkowe obciążenia (np. cieknący kran, bałagan itd.) Człowiek powinien usunąć te dodatkowe wymogi, które może usunąć oraz zadbać o dobre funkcjonowanie psychofizyczne organizmu (odpoczynek, sen, jedzenie, witaminy).

Człowiek w fazie odporności może reagować nieadekwatnie do sytuacji.

Nie ma ludzkiego zachowania bez przyczyny!

>> Faza rozstrojenia (destrukcji)

Pojawia się, gdy bodziec stresowy utrzymuje się, natomiast człowiek nie uruchamia żadnych procesów obronnych. Organizm nie jest już w stanie produkować hormonów. Efektem tej fazy mogą być predyspozycje do chorób, zwłaszcza psychosomatycznych.

Konsekwencje trzeciej fazy reagowania na stres zależą od wielu czynników:

>> KONCEPCJA SALUTOGENEZY (Antonovsky)

Stan człowieka pomiędzy zdrowiem a chorobą, to tak naprawdę kontinuum stanu, które należy rozumieć jako dynamiczny proces równoważenia wymagań i zasobów w konfrontacji ze stresem.

KOHERENCJA - zmaganie się ze stresem zależy od poczucia koherencji - jest to globalna orientacja człowieka wyrażająca stopień w jakim człowiek ten ma trwałe, dynamiczne poczucie pewności, że:

Poczucie koherencji składa się z trzech skorelowanych ze sobą składowych:

  1. Poczucie zrozumiałości

Stopień, w jakim człowiek spostrzega bodźce napływające ze świata wewnętrznego i zewnętrznego jako zrozumiałe, spójne, uporządkowane i jasne. Osoba o silnym poczuciu zrozumiałości spodziewa się, że bodźce z którymi zetknie się w przyszłości, niezależnie od tego, czy będą pożądane, czy nie, będą przewidywalne, w najgorszym przypadku oczekuje, że jeśli nie w teraźniejszości, to w przyszłości będzie mogła dany bodziec przyporządkować do czegoś i wyjaśnić.

Należy próbować interpretować świat w kategoriach przyczynowo - skutkowych, odpowiadać sobie na pytanie: jaki jest mój udział w sytuacji, w której się znalazłam? Ważne, by nie chodziło o poczucie winy - ono powoduje, że człowiek czuje się podmiotem, a nie przedmiotem. Przypadek sprzyja przygotowanym!

  1. Poczucie zaradności

Określa stopień, w jakim człowiek spostrzega dostępne zasoby jako wystarczające, by sprostać wymaganiom, jakie stawia sytuacja. W sytuacji, gdy bodźce są niepożądane, osoba o wysokim poczuciu zaradności uważa, że jest w stanie uruchomić zasoby pozwalające jej poradzić sobie z trudną sytuacją.

Na poczucie zaradności składa się:

Wsparcie społeczne może przybierać różne postacie:


Osoby o wysokim poczuciu zaradności potrafią zarówno korzystać ze wsparcia, jak i udzielać go innym - prosić o to, co ludzie mogą dać.

  1. Poczucie sensowności

Składnik emocjonalno - motywacyjny, który oznacza wiarę i sens życia. To stopień, w jakim człowiek czuje, że życie ma sens z punktu widzenia emocjonalnego, że przynajmniej część problemów i wymagań, jakie niesie życie, warte jest wysiłku.

Osoba o wysokim poczuciu sensowności spostrzega trudne sytuacje jako wyzwania, z którymi chce sobie radzić.

ANTYCYPACJA STRESU (poznawcze opracowanie stresu) - umiejętność przewidywania tego, co może nas spotkać w trudnej sytuacji, która nas dotyczy

STYL - tendencja do zachowywania się zwykle w zbliżony sposób, niezależnie od do specyfiki sytuacji

>> Style radzenia sobie ze stresem:

  1. Styl unikowy

Polega na wystrzeganiu się doświadczenia: przeżywania trudnej, stresującej sytuacji.

Może przybierać dwie formy:

a) koncentrowanie się na czynnościach zastępczych (wszystkie czynności, które nie szkodzą nam i innym osobom i nie powodują, że trudna sytuacja kumuluje się, są właściwe?)

b) koncentrowanie się na kontaktach społecznych (poszukiwanie osób, wobec których możemy zwerbalizować nasz problem, co powoduje redukcję napięcia)

Nie będzie dobry, jeśli jest stylem dominującym.

  1. Styl zadaniowy

Polega na dążeniu do jak najszybszego i najbardziej efektywnego rozwiązania trudnej sytuacji i jego przydatność w dużej mierze zależy od sytuacji, w której znalazł się człowiek, niekiedy właściwe jest zastosowanie stylu unikowego, jako uzupełniającego do zadaniowego. Osoby charakteryzujące się s. zadaniowym mają tendencję do włączenia się w wiele aktywności, które mogą być przeciążające, niekiedy także stosowanie stylu zadaniowego może być jedną z przyczyn rozwoju wypalenia zawodowego.

  1. Styl emocjonalny

Polega na koncentrowaniu się na swoich przeżyciach emocjonalnych tj. poczuciu winy, złości, poczuciu krzywdy, strachu. Najczęściej prowadzi on do wtórnego obniżenia nastroju. To styl najmniej przydatny.

INTELIGENCJA EMOCJONALNA - znajomość własnych emocji, umiejętność posługiwania się nimi, także umiejętność dostrzegania i adekwatnej interpretacji ekspresji emocjonalnej innych ludzi

Im wyższy poziom inteligencji emocjonalnej, tym lepiej radzimy sobie ze stresem.

Tradycyjnie emocje dzielone są na tzw. pozytywne i negatywne, co sugeruje, że część z nich jest zbędna. Bardziej wskazanym określeniem byłoby opisywanie wybranych emocji jako trudnych.

Wcześniejszy podział emocji wynika z faktu, że człowiek preferuje przeżywanie np. radości, a nie smutku, a także faktu, iż bardzo często przeżywane emocje są błędnie identyfikowane ze sposobem ich wyrażania. Tymczasem każda z nich spełnia rolę sygnalizacyjną i energetyzującą.

złość ≠ agresja

smutek ≠ płacz

Na inteligencję emocjonalną składają się dwa rodzaje kompetencji:

  1. Kompetencje osobiste

  2. Kompetencje społeczne

>> Ad. 1 Kompetencje osobiste:

a) samoświadomość

Proces wychowania najczęściej prowadzi do tego, że człowiek nie jest świadomy przeżywania wybranych emocji. Jest to zróżnicowane kulturowo ze względu na płeć, rodzaj emocji.

  1. samoregulacja emocjonalna

Posługiwanie się emocjami w taki sposób, aby pomagały nam w działaniu, dochodzeniu do siebie we właściwym czasie po kłopotach emocjonalnych. Skuteczne radzenie sobie z trudnymi emocjami w sytuacji stresu, umiejętność właściwego reagowania na przejawiane przez innych ludzi emocje.

  1. dyspozycyjny optymizm

Przekonanie, że z większości trudnych sytuacji można znaleźć zadowalające wyjście.

>> Ad. 2 Kompetencje społeczne:

    1. umiejętności empatyczne

Współodczuwanie, adekwatne zachowywanie się wobec innych ludzi.

    1. umiejętność pozytywnego motywowania innych

Praca na zasobach.

    1. zdolność do kooperowania

Zdolność do poszukiwania w sytuacji konfliktu wyjścia, które będzie satysfakcjonowało obie strony, umiejętność posługiwania się metodą kooperacji przed metodą kompromisu.

KOMPROMIS - żeby zyskać muszą stracić

KOOPERACJA - rozwiązać tak, by zyskać ; by obydwie strony zyskały i były zadowolone

Zgodnie z modelem W5 można opisać osobowość człowieka posługując się pięcioma podstawowymi wymiarami.

Wymiary te mają charakter ciągły, ich bieguny opisują właściwości skrajne.

Wymiary te opisują normalną osobowość, dobrze przystosowaną, chociaż niekiedy skrajne natężenie danej cechy może być wyznacznikiem ryzyka zaburzeń.

>> 5 podstawowych wymiarów:

  1. Neurotyczność

Podatność na przeżywanie trudnych emocji, takich jak poczucie winy, wstydu, złości czy niepewności. Uważa się, że osoby o wysokiej neurotyczności mogą gorzej radzić sobie w sytuacjach stresu psychologicznego, mogą być skłonne do irracjonalnych pomysłów czy też poddawania się trudnym przeżyciom emocjonalny.

Osoby neurotyczne:

W przypadku osób o niskim poziomie neurotyczności może dojść do diagnozy fałszywie negatywnej, natomiast w przypadku osoby o wysokim poziomie neurotyczności może dojść do diagnozy fałszywie pozytywnej.

  1. Ugodowość

To wymiar opisujący poprzez jeden biegun pozytywne, a poprzez drugi negatywne nastawienie do ludzi. To orientacja interpersonalna przejawiająca się bądź w altruizmie, bądź w antagonizmie wobec innych ludzi, zwłaszcza w emocjach, uczuciach, poglądach oraz działaniu.

Skrajne wartości tego wymiaru mogą być na różny sposób niebezpieczne dla człowieka. Osoby rywalizujące wzbudzają w sobie w sytuacjach konfliktowych dużo złości, a co za tym idzie - w tych trudnych sytuacjach narażają przede wszystkim swój układ krwionośny. Osoby ugodowe są co prawda spostrzegane jako spokojniejsze i zdrowsze psychicznie, ale poprzez hamowanie społeczne mogą tłumić emocje, a przez to są bardziej narażone np. na choroby nowotworowe.

konflikt ≠ kłótnia

  1. Sumienność

Określa stosunek człowieka do pracy, a więc jego motywację, umiejętności dyscyplinowania się, skłonność do utrzymywania porządku, metodyczność, obowiązkowość. To także duże zaangażowanie w pracę, dążenie do celu, ale również tendencje do uciekania w pracę w sytuacjach trudnych, a niekiedy także tendencje do pracoholizmu.

  1. Ekstrawersja / introwersja

Określa jakość i liczbę kontaktów z innymi ludźmi.

  1. Otwartość na doświadczenia

Wymiar opisujący tendencje człowieka do poszukiwania i pozytywnego wartościowania doświadczeń, tolerancja wobec nowości i ciekawość poznawcza.

>> Frustracja:

Jest definiowana na różne sposoby, bowiem określa się ją jako przeszkodę na drodze w dążeniu człowieka do celu, bądź też jako sytuację, w której człowiek nie ma możliwości zaspokojenia swojej potrzeby. Jest to więc stan deprywacji i niekiedy mówimy także o frustracji jako o zespole emocji i uczuć, które towarzyszą człowiekowi wówczas kiedy nie może on zaspokoić swojej potrzeby.

Frustracja jest związana najbardziej z tzw. deprywacją relatywną. Występuje ona wówczas, gdy nie możemy osiągnąć celu znajdującego się bardzo blisko, bądź też kiedy inna, bardzo podobna do nas osoba ma zaspokojoną tą potrzebę, a my nie.

Najprawdopodobniej deprywacja relatywne wiąże się z ryzykiem trzech konsekwencji frustracji:

W sytuacji dokonania wyboru człowiek jako istota dążąca do przekonania, że ma słuszność, podnosi wartość tego, co wybrał.

Kiedy człowiek musi dokonać wyboru pomiędzy obiektami, które nie są dla niego pozytywne. Również w tej sytuacji waha się, ponieważ w miarę zbliżania się do jednego bieguna jego negatywna wartość rośnie, a maleje wartość, którą pozostawaliśmy.

Kiedy człowiek dąży do celu, który budzi w nim jednocześnie tendencje propulsywne i repulsywne. W takiej sytuacji w miarę zbliżania się do celu zarówno siła dążenia, jak i siła unikania rosną, jednakże siła unikania rośnie szybciej, a więc niezbędna jest determinacja, aby osiągnąć cel.

W aspekcie tego konfliktu silna wola jest określana jako konkurencja pomiędzy dążeniem a unikaniem. Dążenie musi być znaczne, aby przezwyciężyć rosnącą szybciej siłę unikania.

>> Stadia kryzysowe w życiu rodziny jako sytuacje trudne

Zgodnie z podejściem Eriksona w życiu rodziny pojawiają się określone stadia zwane też kryzysami, które należy rozumieć jako przesilenia.

  1. Stadium zalotów

To stadium, w który młody człowiek zaczyna powoli odchodzić z domu, określać swoje miejsce w społeczności dorosłych, a więc zaczyna brać odpowiedzialność za siebie i poszukuje związku emocjonalno- uczuciowego poza rodziną. Istnieje tutaj ryzyko związane z czasem: im dłużej młody człowiek zwleka z włączeniem się w społeczność dorosłych i im dłużej rodzina włącza go w system, tym bardziej peryferyjną jednostką się staje. W kulturze europejskiej trudność jest związana z brakiem obrzędu inicjacji wchodzenia w dorosłość.

  1. Małżeństwo i jego konsekwencje

Jakiekolwiek były relacje młodych ludzi przed ślubem, jego zawarcie zmienia ich charakter. Rytuały, które towarzyszą zawarciu związku są istotne, ponieważ dają czas na wejście w nowe role (męża i żony), oraz pozwalają na zmiany ważności roli. Trudnym momentem jest pojawienie się konfliktów, mogą być one związane z:

- niewystarczającym celem, dla którego zostało zawarte małżeństwo

- różnicami w zakresie radzenia sobie ze stresem i okazywaniem miłości

- różnicami w zakresie osobowości

Ważnym aspektem jest określenie terytorium nowej rodziny, tzn. osiągnięcie niezależności przy jednoczesnym zaangażowaniu w związki z krewnymi.

  1. Przyjście na świat dzieci

Pojawienie się dzieci powoduje kolejną zmianę ról tzn. młodzi ludzie stają się matką i ojcem a ich rodzice dziadkami. Relacje stają się coraz bardziej złożone, ponieważ z diady tworzy się triada. Sytuacja komplikuje się, jeśli dziecko rodzi się chore.

Niekiedy triada może zmienić się z powrotem w diadę, kiedy np. jedno z rodziców nadmiernie chroni dziecko przed drugim.

1



Wyszukiwarka