USTAWODAWCA - NIEPEŁNOSPRAWNYM
Świadczenia dla niepełnosprawnych wynikające z Ustawy z dnia 29.11.1990r o pomocy społecznej oraz jej nowelizacji z dnia 18.02.2000r o zmianie ustawy o pomocy społecznej oraz rentach i emeryturach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych na podstawie „Pracy Socjalnej” nr4/1997
Celem pomocy społecznej jest zaspokajanie niezbędnych potrzeb życiowych oraz umożliwienie bytowania w warunkach odpowiadających godności człowieka. Działania te winny doprowadzić do życiowego usamodzielniania się (w miarę możliwości) osób i ich rodzin oraz ich integracji ze środowiskiem.
Jednak godne warunki, czy też niezbędne potrzeby - są to sformułowania dające pole do niekończących się dyskusji i sporów. Warunki „kołchozowe” - czy też te znane z zachodniej Europy - gdzie jest nam bliżej? Ustawodawca nie wnika (na wszelki wypadek?) w ten problem.
Art.2a określa niepełnosprawność jako stan fizyczny, psychiczny lub umysłowy powodujący trwałe lub okresowe utrudnienie, ograniczenie lub uniemożliwienie samodzielnej egzystencji. Nowelizacja przyjmuje posiadanie znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności z całkowitą niezdolność do pracy - w rozumieniu przepisów o emeryturze i rentach FUS. Za jednostki organizacyjne pomocy społecznej Ustaw przyjmuje PCPR, ośrodki pomocy społecznej, DPS, placówki specjalistycznego poradnictwa socjalnego, ośrodki wsparcia. W tym rozumieniu ośrodki wsparcia mają za zadanie utrzymywać osobę niepełnosprawną w jej środowisku (zapobieganie instytucjonalizacji). Mieszkania chronione są przeznaczone dla osób podejmujących samodzielną egzystencję, mogących przy odpowiednim wsparciu egzystować samodzielnie w środowisku. Opiekę jednostkom niepełnosprawnym mogą zapewnić specjalistyczne domy pomocy społecznej a młodzieży - placówki opiekuńczo-wychowawcze.
Warunkiem niezbędnym do uzyskania świadczenia z pomocy społecznej jest uprzednie wykorzystanie własnych środków, możliwości i uprawnień. Przez własne środki Ustawa określa z jednej strony sytuację materialną i dochodową (w tym także posiadane dobra) - z drugiej zaś umiejętności (kwalifikacje, właściwości, aktywność, gotowość). Szczególnie istotna jest gotowość do samodzielnych prób rozwiązania sytuacji kryzysowych oraz faktyczne możliwości psychofizyczne jednostki.
W rozumieniu Ustawy podstawę niepełnosprawności stanowi:
1. Orzeczenie grupy inwalidzkiej wydane przez Komisję do Spraw inwalidztwa i Zatrudnienia (KIZ) w stosunku do osób, które ukończyły 16 lat
2. Zaświadczenie lekarskie o stanie zdrowia dziecka w wieku do 16 lat lub decyzja przyznająca zasiłek pielęgnacyjny
3. Zaświadczenie wydane przez poradnię lub oddział specjalistyczny - ze względu na stan zdrowia wymieniony w jednym z punktów rozporządzenia RM z dnia 15.05.1989r.
Wprowadza się następujące stopnie niepełnosprawności:
-znaczny
-umiarkowany
-lekki.
Zespół do Spraw Orzekania obok formalnego orzeczenia zamieszcza wskazania dotyczące:
1. Potrzeb i możliwości szkoleniowych osoby
2. Możliwości zatrudnienia adekwatnego do możliwości psychofizycznych
3.Zaleceń korzystania z rehabilitacji
4.Form korzystania z pomocy społecznej
5. Konieczności zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze
6.Możliwości uczestniczenia w terapii zajęciowej
7.Możliwości korzystania z systemu wsparcia środowiskowego w samodzielnej egzystencji.
Poprzez ograniczoną możliwość samodzielnej egzystencji Ustawa rozumie naruszenie sprawności organizmu w stopniu, który uniemożliwia zaspokojenie podstawowych potrzeb jednostki bez pomocy innych osób. Te podstawowe potrzeby to samoobsługa, przyjmowanie pokarmów, mycie, ubieranie, załatwianie czynności fizjologicznych, poruszanie się i komunikowanie.
Prowadzenie form środowiskowej pomocy półstacjonarnej to zadnia własne gminy. Środowiskowe domy samopomocy prowadzone są w ramach zadań zlecanym gminom przez wojewodę. Innym rodzajem usług opiekuńczych są mieszkania chronione oraz specjalistyczne domy pomocy społecznej.
Ustawodawca stoi na stanowisku, że do powstania uprawnienia do otrzymania pomocy musi występować zarówno niski dochód - ubóstwo jak też przesłanka obiektywna - niemożliwość wyjścia samodzielnie, bez pomocy z zewnątrz, z kryzysowej sytuacji.
Art. 3 wymienia jedenaście takich sytuacji nie wyczerpując wszystkich możliwości. Są wśród nich - niepełnosprawność, długotrwała choroba, bezradność w prowadzeniu gospodarstwa i sprawach opiekuńczo-wychowawczych.
W art.4.1. Ustawa odnosi kryterium dochodowe do świadczeń pieniężnych. Występowanie ubóstwa nie jest niezbędne do przyznawania świadczeń w naturze. Ustawa przewiduje następujące jej formy:
1.Usługi
•opiekuńcze świadczone w miejscu zamieszkania
•specjalistyczne świadczone w miejscu zamieszkania
•świadczone w ośrodkach wsparcia i przez DPS-y.
2. Pomoc rzeczową, poradnictwo specjalistyczne i pracę socjalną
•schronienie
•odzież, obuwie, posiłek
•rzeczowe formy zasiłku na usamodzielnienie gospodarcze.
Osobom i rodzinom wymagającym wsparcia, lecz nie spełniającym kryterium dochodowego art.5 Ustawy umożliwia przyznanie świadczeń pod warunkiem zwrotu części lub całości poniesionych wydatków. Sytuację świadczeniobiorcy ocenia pracownik socjalny i kierownik ośrodka na podstawie stanu faktycznego udokumentowanego wywiadem środowiskowym. Przy ocenie gotowości świadczeniobiorcy do współdziałania z pracownikiem socjalnym należy realistycznie oceniać tę przesłankę - nie można uzależniać udzielania pomocy od braku współdziałania ze strony osób niepełnosprawnych, zaburzonych psychicznie, nieporadnych.
Art. 17 i 18 Ustawy określa usługi opiekuńcze jako obligatoryjne dla osób samotnie gospodarujących, które ze względu na wiek, chorobę lub -np.- niepełnosprawność wymagają pomocy w załatwianiu czynności życia codziennego. Usługi opiekuńcze są zadaniem własnym gminy, mają charakter obowiązkowy. Może je również otrzymać osoba, której rodzina niezdolna jest do niesienia pomocy.
Gmina może zlecić wykonywanie usług opiekuńczych innym podmiotom zgodnie z ustawą o zamówieniach publicznych. Gmina ustala zakres usług na podstawie zgłaszanych potrzeb. Mogą one obejmować pomoc w zaspokajaniu codziennych potrzeb życiowych, opiekę higieniczną, pielęgnację zleconą przez lekarza, umożliwienie utrzymania kontaktu z otoczeniem.
Specjalistyczne usługi opiekuńcze dostosowane są do szczególnych potrzeb świadczeniobiorcy uwarunkowanych chorobą lub niepełnosprawnością. Muszą być wykonywane przez osoby przygotowane zawodowo.