AMPUTACJA Siła miażdżąca wywołująca poważne zranienia może spowodować, Technik masażysta-przydatne pliki


AMPUTACJA Siła miażdżąca wywołująca poważne zranienia może spowodować, że kończyna lub jej część, na przykład palec ręki lub stopa częściowo lub całkowicie zostanie oddzielona od reszty ciała. Przy zastosowaniu technik mikrochirurgicznych czasami można połączyć oddzielone od siebie części ciała.

Postępowanie

Należy zatamować upływ krwi metodą ucisku bezpośredniego oraz uniesienia uszkodzonej części ciała.

Samą ranę opatrujemy tylko opatrunkiem osłonowym z gazy jałowej.

Poszkodowanego należy ułożyć w pozycji przeciwwstrząsowej.

Wezwać pomoc zawiadamiając ze nastąpiła amputacja urazowa.

Oddzieloną część ciała umieścić w worku foliowym, i szczelnie go zamknąć.

Całość włożyć do drugiego worka wypełnionego zimną wodą, może być z lodem.

Taki pakunek powinien jeszcze zawierać umieszczoną na zewnątrz informację z nazwiskiem i imieniem poszkodowanego oraz dokładną godzinę wypadku.

Nie płuczemy oderwanej części ciała ani nie używamy bawełnianych materiałów jako opatrunków.

Oderwany fragment ciała musimy zabezpieczyć przed bezpośrednim zetknięciem z kawałkami lodu!!!

STARAJMY SIĘ NIE UŻYWAĆ OPASKI UCISKOWEJ!!! MOŻE ONA SPOWODOWAĆ ZWIĘKSZENIE KRWAWIENIA, USZKODZENIA TKANEK ORAZ DOPROWADZIĆ DO MARTWICY TKANEK - ZGORZEL

ZMIAŻDŻENIA Są one następstwem wypadków drogowych, wypadków na budowach, katastrof kolejowych, eksplozji i wielu innych czynników. Miejscowe uszkodzenia mogą wystąpić z towarzyszącymi złamaniami, krwawieniem wewnętrznym, powstaniem pęcherzy i obrzękiem. Czynniki miażdżące mogą osłabić krążenie powodując drętwienie w miejscu uszkodzenia lub poniżej. W zmiażdżonej kończynie tętno może być niewyczuwalne. Jeśli poszkodowany jest uwięziony przez pewien czas, występuje stan zagrożenia poważnymi komplikacjami:

Po pierwsze - u osoby uwięzionej ze zmiażdżonymi częściami ciała występują rozległe uszkodzenia tkanek, szczególnie mięśni. Bezpośrednio po usunięciu czynnika miażdżącego może rozwinąć się wstrząs pourazowy po przedostaniu się płynu tkankowego do uszkodzonego miejsca.

Po drugie - bardziej niebezpieczne!!! Substancje toksyczne powstałe w mięśniach na skutek ich uszkodzenia przenikają do krwi i mogą spowodować uszkodzenie nerek. Może to doprowadzić do śmierci poszkodowanego !!!

Postępowanie

Wezwać odpowiednią pomoc - pogotowie ratunkowe i straż pożarną

Jeśli od wypadku minęło mniej niż 30 minut uwolnić poszkodowanego od czynnika miażdżącego.

Powstrzymać krwawienie i opatrzyć rany.

Usztywnić miejsca, w których mogło nastąpić złamanie.

Obserwować czy u poszkodowanego wystąpią oznaki krwawienia wewnętrznego (twardy brzuch, ofiara skarży się na ból lub drętwienie w tej okolicy) lub wstrząsu.

Jeśli od wypadku minęło ponad pół godziny nie usuwamy czynnika miażdżącego!!!!

Wzywamy tylko służby ratownicze i staramy się zapewnić poszkodowanemu komfort psychiczny oraz cieplny.

Jak żyć po amputacji?

Autor: Anna Jastrzębska

Amputacja kończyny to najbardziej radykalny sposób leczenia. Zazwyczaj stosuje się ją, kiedy zagrożone jest życie pacjenta, na przykład z powodu choroby nowotworowej, naczyniowej lub ogromnego zniszczenia tkanek spowodowanego wypadkiem.

Utrata kończyny jest dla każdego wielkim szokiem, bo oto nagle zostaje zmieniony wygląd człowieka, do którego każdy jest przyzwyczajony. Pojawiają się tez różnego rodzaju ograniczenia, z którymi wcześniej człowiek nie musiał się liczyć. Wszystkie te trudności da się jednak przezwyciężyć; można przyzwyczaić się do funkcjonowania bez kończyny lub bez kończyn (bo i takie sytuacje się zdarzają); można nauczyć się chodzić w protezie, w niektórych przypadkach nawet biegać i uprawiać sport, kierować samochodem, czyli prowadzić normalne, aktywne życie. Trzeba tylko wierzyć we własne możliwości, nie poddawać się i postarać się zaakceptować swoją nową sytuację.

Jak żyć po amputacji?

Autor: Anna Jastrzębska

Amputacja kończyny to najbardziej radykalny sposób leczenia. Zazwyczaj stosuje się ją, kiedy zagrożone jest życie pacjenta, na przykład z powodu choroby nowotworowej, naczyniowej lub ogromnego zniszczenia tkanek spowodowanego wypadkiem.

Utrata kończyny jest dla każdego wielkim szokiem, bo oto nagle zostaje zmieniony wygląd człowieka, do którego każdy jest przyzwyczajony. Pojawiają się tez różnego rodzaju ograniczenia, z którymi wcześniej człowiek nie musiał się liczyć. Wszystkie te trudności da się jednak przezwyciężyć; można przyzwyczaić się do funkcjonowania bez kończyny lub bez kończyn (bo i takie sytuacje się zdarzają); można nauczyć się chodzić w protezie, w niektórych przypadkach nawet biegać i uprawiać sport, kierować samochodem, czyli prowadzić normalne, aktywne życie. Trzeba tylko wierzyć we własne możliwości, nie poddawać się i postarać się zaakceptować swoją nową sytuację.

Oswajanie się z problemem

0x08 graphic

Nie każdy pacjent po amputacji wymaga opieki psychologicznej. Jest to bardzo indywidualne, choć pomoc jest zalecana, zwłaszcza, kiedy pacjent sam przyczynił się do swojego stanu (np.w wyniku lekkomyślności) albo gdy ktoś celowo spowodowało obrażenia jego ciała (brutalny napad). Pojawia się wtedy ogromne obciążenie psychiczne, poczucie winy i krzywdy. Takie emocje można opracować terapeutycznie, aby pomóc osobie po amputacji zaakceptować jej stan. Psycholog pomaga zrekonstruować zniszczony obraz własnej tożsamości. Jest to niezwykle ważne, bo wizerunek ciała jest fundamentem poczucia wartości osobistej. Psycholog pomaga też podjąć decyzje o amputacji osobie z nowotworem, która obawia się zdecydować na taki zabieg, często będący jedynym sposobem na ratowanie życia. (Mgr Teresa Tarkowska, psycholog, Ośrodek Rehabilitacji Społecznej, Warszawa)

Bóle fantomowe

Każda osoba po amputacji odczuwa bóle fantomowe. Są to bóle w amputowanej kończynie, związane z silnym poczuciem obecności utraconej kończyny lub jej części. Czas trwania bólów fantomowych jest indywidualny dla każdego pacjenta. Mogą się one utrzymywać od kilku miesięcy do nawet kilku lat. Zazwyczaj wrażenia fantomowe łagodzi się lekami przeciwbólowymi, uspokajającymi, czasem także niewielkimi dawkami leków przeciwdepresyjnych. Wrażenie bywa niezwykle silne, amputowaną kończynę odczuwa się identycznie jak wszystkie posiadane części ciała, można "poruszać" palcami, "zginać" kolano, niestety, równie realny jest ból, który odczuwało się wcześniej w chorej kończynie. Trwa to, dopóki nie obumrą zakończenia nerwowe.

Jedną z metod leczenia bólu fantomowego jest przezskórna elektrostymulacja. Działanie na kikut stymulatorem może zmniejszyć dolegliwości bólowe. Jest to bardziej skuteczne we wczesnym okresie bólu fantomowego. Metody leczenia bólu powinien dobrać lekarz, który się na tym zna. Polecam kontakt z poradniami leczenia bólu - twierdzi dr Jan Dobrogowa z Zakładu Badania i Leczenia Bólu w Krakowie.

Rehabilitacja

Korzystny dla osoby po amputacji jest pobyt na oddziale rehabilitacyjnym, zwłaszcza po otrzymaniu protezy. Można pod okiem rehabilitantów uczyć się chodzenia i w razie potrzeby kontaktować się z technikami protezowni. Ważne jest też dostosowanie elementów protezy: ustawienie wysokości, dopasowanie leja protezy (nie może się zsuwać lub ocierać, bo przy chodzeniu będzie powodował trudno gojące się rany) czy pasów podtrzymujących, bo tylko wtedy można uzyskać względny komfort chodzenia.

Przyzwyczajenie się do używania protezy wymaga czasu. Na początku odczuwa się ból i dyskomfort, ale im dłużej i częściej chodzi się w protezie, tym szybciej organizm przystosowuje się do nowego sposobu poruszania. Konieczny jest specjalny trening, jeśli bowiem nabierze się nieprawidłowych nawyków, bardzo trudno będzie się ich pozbyć w przyszłości. Ważna jest też nauka bezpiecznego poruszania się po schodach (w protezie, po amputacji powyżej kolana, niemożliwe jest chodzenie po schodach, na przemian lewą i prawą nogą (można jedynie dostawiać jedną nogę do drugiej).
Pierwszą protezę, tymczasową, do nauki chodzenia, wykonuje się po kilku tygodniach od amputacji. Dopiero po kilkumiesięcznym przyzwyczajeniu się i odpowiednim przygotowaniu kikuta wykonuje się protezy ostateczne.
Przy wszelkiego rodzaju amputacjach wskazane jest jak najszybsze rozpoczęcie rehabilitacji. Zaraz po operacji rozpoczyna się ćwiczenia oddechowe i krążeniowe, aby zapobiec ewentualnym niewydolnościom organizmu związanym z długotrwałym unieruchomieniem pacjenta. Jeżeli jest taka możliwość przed amputacją, warto uzgodnić z lekarzami i technikami protetycznymi poziom amputacji oraz zapoznać się z możliwościami zaprotezowania. W zależności od miejsca amputacji i długości kikuta stosuje się różnego rodzaju protezy i elementy podtrzymujące protezę na kończynie (pasy i podciśnieniowe leje).

Ważne jest też odpowiednie przygotowanie kończyny do zaprotezowania:

1. kikut powinien być hartowany,
2. formowany poprzez bandażowanie,
3. ćwiczony, by zapobiec powstaniu przykurczy mięśniowych, które później utrudniają za protezowanie i chodzenie,
4. należy trenować nie tylko mięśnie kikuta, co ułatwi poruszanie kończyną w protezie, ale także zdrową kończynę, która przejmie cały ciężar organizmu.

"Idealnie jest, gdy zaprotezowana kończyna ma bardzo sprawne mięśnie, bez żadnych ograniczeń ruchowych, ponieważ specyficzna sztuka chodzenia w protezie (współpraca mięśni nogi z mechanizmem protezy) nie sprawia wtedy zbyt wielu trudności. Pacjenci, którzy stracili kończyny w wypadkach, mają możliwość lepszego oprotezowania niż pacjenci, u których przez cały czas występuje jakaś choroba towarzysząca, która czasem utrudnia chodzenie i przygotowanie protezy." (Dr n.med. Michał Dziewulski, ortopeda-traumatolog, Zakłady Ortopedyczne Konstancin)

Amputacja (z łac. amputatio), także odjęcie - zabieg operacyjny polegającego na usunięciu narządu lub jego części; nazwa ta jest używana przede wszystkim w odniesieniu do operacji usunięcia kończyny górnej lub dolnej, przebiegającej z przecięciem kości i wytworzeniem kikuta. Wskazaniem do amputacji są m.in. ciężkie przypadki zgorzeli gazowej oraz znaczne uszkodzenia spowodowane urazem. Jako że amputacja jest zabiegiem powodującym trwałe kalectwo, jest stosowana tylko gdy brak innej możliwości leczenia i w sposób na tyle oszczędny, na ile to możliwe (szczególnie przy zabiegach w obrębie dłoni).

Amputacje kończyny określa się od wysokości na której następuje odjęcie, i tak np. amputacja ramienia to odjęcie kończyny na wysokości ramienia z przecięciem kości ramiennej.

Jeżeli odjęcie kończyny przebiega poprzez rozdzielenie kości w stawie a nie jej przecięcie, to operację taką nazywamy wyłuszczeniem.

Postępowanie

Objawy

Do najczęstszych objawów amputacji należy:

Amputacja (np. kończyny dolnej na poziomie uda)

Najczęstszym powodem wykonywania amputacji jest, zgorzel kończyny, spowodowana zaburzeniem, lub brakiem ukrwienia zwykle części leżącej najdalej od tułowia będącego wynikiem na przykład zmian miażdżycowych w tętnicach, odmrożenia lub powikłaniem cukrzycy (tak zwana stopa cukrzycowa) i skrzepliny zatykającej przynajmniej jedną dużą tętnicę, rozległe poparzenie, nowotwór (na przykład mięsak kości - amputacja bywa jedyną szansę dla pacjenta, by uratować mu życie) , zakażenie tkanek miękkich lub przewle& shy;kłe zakażenie kości (oczywiście mowa tu o bardzo ciężkich zakażeniach) którego nie można opanować za pomocą antybiotyków, bardzo znaczne zniekształcenie lub niesprawność kończyny - może to być wada wrodzona albo skutek uszkodzenia tętnicy lub nerwu, długotrwałego zakażenia, rozległych odleżyn spowodowanych uciskiem, czy też obrzęk limfatyczny, ciężki uraz uszkadzający tkanki, tętnice i nerwy w kończynie w ta­kim stopniu, że nie ma szans na jej uratowanie. Głównym celem chirurga jest usunięcie wszystkich tkanek , które są zmienione wskutek choroby i takie ukształtowanie kikuta, aby można było do niego późniejszego dopasowania protezę. Rzadko się zdarza, aby trzeba było amputować całą kończynę. Pozostała jej część, tworząca ki­kut, powinna pozwolić na swobodny ruch w stawie łączącym ją z tuło­wiem oraz pomóc utrzymać równowagę i umożliwić poruszanie się. Najlepiej jest jeśli tylko uda się zachować mięśnie przebiegające między tuło­wiem a kończyną, razem z ich przyczepami do kości, tak by mogły nadal zginać i prostować kończynę w stawie, bo im dłuższy kikut, tym łatwiejszy i większy zakres ruchów, tym lepsza kontrola mięśniowa oraz dużo łatwiejsze przymocowanie i używanie protezy. Klasyczna amputacja kończyny wykonywana jest najczęściej na poziomie uda.

Amputacje kończyn górnych mają przeważnie charakter urazowy - są spowodowane wypadkami komunikacyjnymi (kolejowymi, samochodowymi i motocyklowymi) lub wypadkami w rolnictwie (odcięciem przez maszyny rolnicze). Często przyczyną amputacji kończyn górnych są też działania wysokiej lub niskiej temperatury (odmrożenia lub oparzenia prądem elektrycznym i inne). Do pozostałych przyczyn amputacji zalicza się amputacje wrodzone. Rzadziej niż w obrębie kończyn dolnych występują amputacje na tle naczyniowym lub nowotworowym. Przyczyną amputacji kończyn górnych mogą być również niektóre choroby tropikalne i trąd. Istnieje również duża zależność przyczyn amputacji od poziomu ekonomicznego danej populacji i od rodzaju zastosowanego leczenia.

Przy amputacjach dwustronnych, w których dochodzi do utraty obu rąk, przedramion lub ramion, przyczynami zazwyczaj są eksplozje, oparzenia, wypadki kolejowe i wypadki w pracy. Amputacje urazowe nadal częściej obserwuje się u mężczyzn.

Do funkcji kończyny górnej należą: ruch, który odbywa się z różną prędkością i siłą, dostarczanie informacji z otoczenia bez udziału wzroku (np. jakiego przedmiotu dotykamy czy trzymamy w rękach, jakiej jest wielkości, jakiego kształtu, jaka jest jego masa czy temperatura) i stabilizacja, czyli utrzymywanie przedmiotów w ręce.

W związku z utratą ręki anatomicznej jako środka informacji pozostaje tylko informacja wzrokowa i niewielka informacja z powierzchni kikuta.

W usprawnianiu amputowanych obowiązują pewne zasady postępowania zarówno w odniesieniu do samego kikuta, jak i sprawności ogólnej pacjenta. Na te zasady postępowania składają się:

  1. Zabezpieczenie kikuta przed wadliwym ustawieniem się i przed przykurczeniami.

  2. Utrzymanie pełnej ruchomości w stawach, a w szczególności najbliższych kikuta.

  3. Ustabilizowanie objętości kikuta czy to przez bandażowanie, czy też zastosowanie kilkakrotnie zmienianego leja gipsowego.

  4. Wzmocnienie siły mięśni.

  5. Stosowanie ćwiczeń czucia powierzchniowego i głębokiego, które to czucie po odcięciu kończyny często ulega zaburzeniom.

  6. Hartowanie kikuta, aby był przygotowany do noszenia protezy.

  7. Dbałość o postawę.

  8. Dbałość o sprawność ogólną amputowanego.

  9. Dbałość o higienę kikuta.

  10. Dbałość o samą protezę.

Kończyna górna spełnia rolę czynnika chwytnego, dotykowego, rozpoznawczego, czuciowego, dlatego też przy opracowaniu chirurgicznym przypadków pourazowych zachowanie każdego odcinka ciała kończyny górnej ma duże znaczenie, bo jak dotychczas proteza kończyny górnej nigdy w pełni nie zastąpi ręki zdrowej.

Utrata kończyny górnej powoduje ogromny szok psychiczny u osoby poszkodowanej, połączony nieraz z depresją, załamaniem, a nawet myślami samobójczymi. Przyczyną tego stanu są znaczne ograniczenia funkcji życiowych, dotyczące higieny osobistej, jedzenia, ubierania się i wykonywania czynności zawodowych. Szczególnie dramatyczne sytuacje dotyczą osób z amputacją dwustronną.

Rehabilitacja osób z amputacją kończyny górnej jest procesem, który powinien się rozpocząć, jeżeli jest to możliwe, przed zabiegiem amputacji. Okres przed amputacją powinien być u tych osób intensywnym przygotowaniem psychicznym i czynnościowym do zabiegu operacyjnego. Oprócz odpowiednio dobranej psychoterapii przygotowanie chorego do amputacji obejmuje działania zmierzające do zwiększenia sprawności fizycznej przez wprowadzenie ćwiczeń oddechowych i ogólnousprawniających. Ćwiczenia usprawniające powinny obejmować również kończynę zdrową. W pierwszych dniach po amputacji jest ważne, aby stworzyć jak najlepsze warunki do szybkiego zagojenia się rany pooperacyjnej. Ważne jest zapobieganie utworzeniu się nadmiernego obrzęku w obrębie kikuta. Obrzęk taki pojawia się w następstwie zaburzeń odpływu żylnego i limfatycznego.

Powstawanie obrzęku może mieć różne przyczyny, np. stosowanie różnych sposobów ucisku zewnętrznego (np. bandażowanie) czy też wyższe układanie kikuta. Duża liczbę zwolenników zyskała metoda polegająca na zaopatrzeniu kikuta po amputacji w sztywny opatrunek gipsowy na okres 10-14 dni. Inna metodą kontroli objętości płynów w obrębie kikuta jest systematyczne bandażowanie ścisłymi opatrunkami. W ten sposób można skutecznie zapobiegać obrzękom, a także obserwować ukrwienie płatów skórnych. Prawidłowo założony opatrunek powinien wywierać dość mocny ucisk, którego siła musi się zmniejszać proksymalnie i zwiększać się w kierunku szczytu kikuta. Są również ujemne strony bandażowania kikuta, gdyż konieczne jest kilkakrotne zmienianie opatrunków w ciągu dnia, a prawidłowe założenie opatrunku wymaga dużej praktyki i jest czasochłonne.

Kikut po amputacji ma tendencję do nieprawidłowego ustawienia, dlatego zaleca się zarówno u pacjentów zaopatrzonych w sztywny opatrunek gipsowy, jak i z opatrunkiem opaskowym poprawne ustawienie w zachowanych stawach kończyny. Nieprawidłowe ustawienie spowodowane jest zachwianiem równowagi zachowanych grup mięśniowych pozbawionych przyczepów obwodowych. W tym okresie wskazane jest utrzymywanie optymalnego zakresu ruchów w stawach przez ćwiczenia bierne w pełnym zakresie ruchów w zachowanych stawach amputowanej kończyny.

Przed zaprotezowaniem, należy także położyć duży nacisk na wzmocnienie siły mięśni obręczy kończyny górnej i karku. Ćwiczenia obręczy kończyny górnej należy stosować obustronnie, tzw. ćwiczenia synchronizacji ruchowej, ponieważ nawet po amputacji jednostronnej korzysta się z siły mięśni obu barków do wprowadzenia w ruch protezy za pomocą zawieszenia. Ćwiczenia te polegają na unoszeniu barków, przywodzeniu i odwodzeniu łopatek w sensie ćwiczeń tak wolnych, jak i oporowych. Pacjenci powinni nauczyć się, jak obniżać bark przy jednoczesnej stabilizacji mięśni karku. Są to ćwiczenia konieczne do zablokowywania i odblokowywania stawu protezy. U osób, u których przewiduje się zaprotegowanie w protezę bioelektryczną, stosuje się ćwiczenia oddzielnego napinania mięśni antagonistycznych grup mięśniowych.

Ćwiczenia wzmacniające mięśnie karku:

Ćwiczenie 1. Pozycja wyjściowa: leżenie przodem, czoło spoczywa na materacu, zachowana kończyna górna wyprostowana wzdłuż tułowia, ręka instruktora ułożona na potylicy pacjenta. Ruch: unoszenie głowy ku tyłowi z pokonywaniem ręki instruktora.

Ćwiczenie 2. Pozycja wyjściowa: siad na krześle z oparciem, założona pętla na potylicy połączona jest z przodu ciężarkiem poprzez bloczek. Ruch: cofanie głowy w tył i pociąganie ciężarka lub sprężyny.

Ćwiczenie 3. W terapii zajęciowej praca na warsztacie tkackim. Przesuwanie nicielnic przez cofanie karku poprzez specjalną pętlę założoną na potylicę lub kark.

Ćwiczenia mięśni barku:

A. Ćwiczenia zwiększające zakres ruchu

Ćwiczenie 1. Pozycja wyjściowa: leżenie na plecach lub siad. Ruch: czynne unoszenie i opuszczanie barku lub wysuwanie barku ku przodowi i ku tyłowi poprzez pełny zakres ruchu.

Ćwiczenie 2. Pozycja wyjściowa: jak w ćwiczeniu pierwszym. Ruch: krążenie barku od przodu ku tyłowi i odwrotnie, najpierw zdrowym barkiem, później po stronie amputowanej. Klatka piersiowa nie powinna brać udziału w ruchu.

B. Ćwiczenia wzmacniające mięśnie barku

Ćwiczenie 1. Pozycja wyjściowa: leżenie przodem. Ruch: skłon tułowia w tył z oderwaniem barków od podłoża i równoczesnym ściągnięciem łopatek w tył.

Ćwiczenie 2. Pozycja wyjściowa: siad na krześle, pętla założona na bark połączona jest z ciężarkiem poprzez bloczek. Ruch: wysuwanie barku do przodu (do tyłu).

Ćwiczenie 3. W terapii zajęciowej - tkanie na warsztacie tkackim, specjalne uchwyty założone na barki, poprzez cofanie ku tyłowi przesuwanie nicielnic, do ramy nicielnic może być załączony dodatkowy opór w postaci ciężarka lub sprężyny.

Stosuje się również ćwiczenia oddechowe i ogólnousprawniające. Po amputacji kończyn górnych dąży się do zwiększenia pojemności życiowej płuc, ważne znaczenie ma duża ruchomość klatki piersiowej. Osiąga się to poprzez ćwiczenia oddechowe z wykorzystaniem pływania stylem klasycznym lub kraulem, czy poprzez nurkowanie itp. Równocześnie dba się o sprawność ogólną, gdyż odgrywa ona istotną rolę w przygotowaniu amputowanego do pracy zawodowej oraz w uzyskaniu gotowości organizmu do wysiłku zarówno fizycznego, jak i psychicznego.

U pacjentów z amputowaną kończyną górną często dochodzi do bocznego, czynnościowego skrzywienia kręgosłupa, dlatego należy również zwrócić uwagę na ich postawę. Wadliwa postawa, a nawet skolioza jest wynikiem utraty obwodowych przyczepów mięśni po amputacji kończyny górnej, a częściowo również z powodu ubytku jej masy. Kończyna górna staje się złym stabilizatorem dla tych mięśni, których drugi przyczep mieści się na łopatce lub klatce piersiowej. Praca tych mięśni jest inna niż była przed amputacją kończyny. Na podstawie badań klinicznych i radiologicznych, przeprowadzonych u 64 pacjentów jednostronnie amputowanych powyżej łokcia, stwierdzono boczne skrzywienie kręgosłupa w 75%. Skrzywienia nie były duże i wahały się w granicach 6-25˚, a w połowie tych przypadków wypukłość skrzywienia była skierowana w stronę kończyny amputowanej, u pozostałych zaś pacjentów w stronę przeciwną. Nie zaobserwowano powiązania pomiędzy stopniem skrzywienia a poziomem amputacji, wiekiem amputowanych, czasem, który upłynął od chwili amputacji, albo też rodzajem protezy. Skolioza miała charakter funkcjonalny.

Z tego względu, że mogą wystąpić tego typu powikłana trzeba stosować ćwiczenia korekcyjne. Wskazane są ćwiczenia wzmacniające siłę mięśni grzbietu, brzucha i pośladków, a także ćwiczenia dobrej postawy ciała. Amputowani nieraz nie zdają sobie sprawy z tego, że nawykowo przybierają wadliwą postawę.

W okresie przed zaprotegowaniem uczy się pacjentów wykonywania czynności życia codziennego zachowaną ręką. Ważne jest także, wyuczenia amputowanego umiejętnego padania, aby w razie niespodziewanego upadku wyrobić w nim ten odruch w celu obrony twarzy przed okaleczeniem.

Zasady usprawniania po amputacjach powyżej stawu łokciowego

Kikut ramienia ma tendencję do ustawiania się w odwiedzeniu, zgięciu i rotacji wewnętrznej, i dlatego u takich amputowanych, niezależnie od ćwiczeń wzmacniających mięśnie karku i barku, należy stosować ćwiczenia przywodzenia, prostowania i rotacji zewnętrznej w stawie ramiennym. Oprócz tego ćwiczy się pozostały kikut mięśnia dwugłowego ramienia poprzez napinanie go oraz stosowanie ćwiczeń oporowych zginania do przodu w stawie ramiennym.

Ma to dodatni wpływ na stabilizację leja i zabezpiecza przed rotacją leja protezy w stosunku do kikuta. Duże znaczenie mają tu ćwiczenia tzw. zespołów ruchowych, np. równoczesna stabilizacja mięśni karku i obniżenie barku jako przygotowanie do zablokowania albo odblokowania sztucznego stawu łokciowego.

Zasady usprawniania po amputacjach w obrębie przedramienia

U pacjentów po amputacjach przedramienia wskazane są ćwiczenia ruchów zginania i prostowania w stawie łokciowym, a także ruchów obrotowych przedramienia. Ruchy te są potrzebne do wykonywania czynności życiowych za pomocą protezy. Ograniczenie ruchu zginania jest często powodem odrzucenia protezy. Ruchy zginania i prostowania w stawie łokciowym ćwiczy się stosunkowo łatwo.

Przykłady ćwiczeń wzmacniających mięśnie zginające przedramię

Ćwiczenie 1. Pozycja wyjściowa: leżenie na plecach, ręce wzdłuż tułowia ułożone w supinacji, woreczek z piaskiem na przedramieniu. Ruch: zgiąć przedramię i unieść woreczek z piaskiem na pewną wysokość.

Ćwiczenie 2. Pozycja wyjściowa: siad na krześle, ciężarek przymocowany do przedramienia. Ruch: zginanie przedramienia.

Ćwiczenie 3. Forma zabawowa. Pozycja wyjściowa: dwóch pacjentów siedzi naprzeciw siebie przy stole, łokcie oparte na stole. Ruch: przeciwnik stara się rozciągnąć staw łokciowy swego partnera.

W każdym przypadku amputacji poniżej łokcia trzeba ćwiczyć ruchy nawracania i odwracania, uciekając się nieraz do ćwiczeń biernych po uprzednim zastosowaniu zabiegów fizykalnych, jak parafina, kąpiel w ciepłej wodzie.

Po amputacji przedramion, szczególnie u osób niewidomych, wskazane jest jeśli kikut jest wykorzystywany, jest to tzw. kikut Kruckenberga, czyli operacyjne rozdzielenie kości przedramienia. U takich osób chodzi o wyćwiczenie rozwierania i zwierania (ruchu nożycowego) operacyjnie wytworzonych `palców' lub `kleszczy'. Pacjentów tych należy wykonywać ćwiczenia rozwarcia biernego i czynnego `palców' celem zwiększenia amplitudy ruchów. Należy jednocześnie ćwiczyć zamykanie i zbliżanie palców, zdolność chwytania różnych przedmiotów i zdolność rozpoznawania przedmiotów dotykiem.

U amputowanych, u których przewiduje się posługiwanie się protezą bioelektryczną niezależnie od ćwiczeń ogólnie usprawniających prowadzi się specjalny rodzaj ćwiczeń potrzebnych do sterowania ręką bioelektryczną. Należą do nich: ćwiczenia wybiórczego (selektywnego) napinania mięśni, ćwiczenia zwiększające masę mięśniową. W ćwiczeniach wybiórczych pacjent tak musi wyuczyć się napinania grupy mięśniowej, np. zginaczy przedramienia, aby w danym momencie grupa mięśni antagonistycznych prostowników przedramienia nie wykazywała wcale lub tylko minimalną czynność bioelektryczną. Napięcie grupy aktywnej nie musi być maksymalne, ale na tyle silne, żeby stanowiło sygnał wystarczający do włączenia ręki bioelektrycznej. Ćwiczenia zwiększające masę mięśniową: amputowany wykonuje maksymalne naprzemienne napinanie grupy mięśni zginających i prostujących dłoń.

Usprawnianie w amputacjach ręki

W tym przypadku stosuje ćwiczenia stosowane po amputacji poniżej stawu łokciowego oraz dodatkowo zaleca się ćwiczenia pełnego zakresu ruchów w stawie nadgarstka. Są to ćwiczenia wzmacniające siłę mięśni zginających i prostujących ten staw. Przy amputacjach w obrębie palców ćwiczy się siłę palców pozostałych.

Usprawnianie po zaprotezowaniu

Usprawnianie powinno dążyć przede wszystkim do usamodzielnienia w czynnościach życia codziennego oraz do wyrobienia zespołów ruchów wzorcowych, które amputowany będzie wykorzystywać przy pracy. Protezowanego należy nauczyć, na czym polega mechanizm działania protezy, do czego może ona służyć, a do czego nie wolno jej używać.

Po objaśnieniu pacjentowi mechanizmu protezy uczy się go nakładania jej i zdejmowania. Nakładanie zależy od rodzaju protezy i od rodzaju zawieszenia. Obowiązuje zawsze zasada, żeby przed nałożeniem protezy taśmy zawieszenia były równo ułożone.

W wykonywaniu ruchów protezą ćwiczenia zaczyna się od ruchów najprostszych, a więc zginania do różnych kątów stawu łokciowego. Potem przystępuje się do blokowania i odblokowywania stawu łokciowego pod różnym kątem, następnie do otwierania i zamykania końcówek w pozycji wyprostowanej oraz otwierania i zamykania pod różnym kątem zgięcia stawu łokciowego. W posługiwaniu się protezą należy dążyć do ścisłej koordynacji ruchów.

Po opanowaniu ruchów podstawowych uczy się amputowanego otwierania i zamykania końcówek na różnych poziomach ciała - przy ustach, na wysokości pępka, na poziomie klatki piersiowej, na poziomie barku, a potem przystępuje się do ćwiczenia poszczególnych czynności, jak chwytanie przedmiotów różnego kształtu i wielkości , przenoszenie ich z miejsca na miejsce. Następnie ćwiczy się czynności złożone, w odniesieniu do toalety osobistej, ubierania się, jedzenia itp.

Protezy kończyn górnych nigdy w pełni nie zastąpią naturalnych kończyn górnych. Niestety stałe używanie protez jest męczące, szczególnie w przypadku wysokich odjęć kończyn górnych, dlatego pacjenci w domu chętnie odrzucają protezy, aby odpocząć.



1

1


Wyszukiwarka