Słownik
Cyfry
5HT - serotonina. Jedna z monoamin (DA, NA, 5HT) pełniąca rolę neuroprzekaźnika
A
abasia - niemożność chodzenia (w zaburzeniach dysocjacyjnych)
abulia - zmniejszenie aktywności, osłabienie lub niezdolność do podejmowania decyzji (w depresji, nerwicach, schizofrenii, organicznych uszkodzeniach OUN)
acoasmata - elementarne omamy słuchowe, np. trzaski, pukanie, szmery
afazja - nabyte zaburzenie lub zniesienie mowy na skutek nieprawidłowego funkcjonowania mózgu
afekt patologiczny - krótkotrwały stan psychotyczny spowodowany uszkodzeniem oun. Nagły początek. Niewspółmiernie wygórowana reakcja na bodziec sytuacyjny (np. kłótnia). Burzliwy przebieg, agresja, silny odczyn wegetatywny, znużenie i następowy sen. Całkowita niepamięć lub wyspy pamięciowe (patrz: zesp.zamroczeniowy, stany wyjątkowe)
agnozja - zaburzona zdolność rozpoznawania znanych elementów otoczenia, przy braku zaburzonej części odbiorczej ("widzą, lecz nie rozpoznają"). Występuje w uszkodzeniach ogranicznych OUN (a.wzrokowa - płat potyliczny, a.słuchowa - płat ciemieniowy).
agorafobia - patrz: fobia
agrafia - zaburzenie lub utrata zdolności pisania
agrawacja - przejaskrawienie, wyolbrzymianie objawów, zwykle w celu uzyskania określonych korzyści
aichmofobia - patrz: fobia
akalkulia - niezdolność wykonywania operacji arytmetycznych
akatyzja - niemożność usiedzenia (gr. kathisia = siedzieć) - objaw, który może pojawić się w trakcie terapii neuroleptykami
akrofobia - patrz: fobia
alalia - brak mowy od urodzenia lub zaburzenie jej rozwoju
aleksytymia - niemożność okazywania uczuć i ich określania
aleksja = dysleksja - zaburzenie rozumienia pisanego tekstu
allopsychiczna orientacja - orientacja co do miejsca, czasu, otoczenia, sytuacji, niepełna w niektórch zaburzeniach świadomości (patrz: autopsychiczna orientacja)
ambiwalencja - wypowiadanie sprzecznych sądów [4] **
amnestyczny zespół - znaczne upośledzenie sprawności pamięci (długo- i krótkotrwałej). Świadomość nie jest zaburzona, chociaż może wystąpić dezorientacja. Sprawność intelektu i innych funkcji poznawczych nie jest wyraźnie zaburzona.
amnezja - luka pamięciowa
amuzja -
anhedonia - niemożność odczuwania przyjemności w sytuacjach, które wcześniej takich emocji dostarczały. Najczęściej występuje w depresji
anizokoria - nierówność źrenic. Występuje w kile, przy wzmożeniu ciśnienia śródczaszkowego, składnik zespołu Hornera
anksjolityki - patrz: leki przeciwlękowe
anorexia nervosa = jadłowstręt psychiczny. Masa ciała utrzymuje się na poziomie co najmniej 15% poniżej oczekiwanej albo wskaźnik masy ciała Queteleta wynosi 17,5 lub mniej. Utrata masy ciała jest wywołana przez unikanie tuczących pokarmów, a ponadto za pomocą: prowokowania wymiotów, przeczyszczania, wyczerpujących ćwiczeń fizycznych, stosowania leków tłumiących łaknienie i/lub środków moczopędnych
Antona zespół - nieświadomość istnienia agnozji wzrokowej, w uszkodzeniu płatów potylicznych [4] **
antrofobia - patrz: fobia
apraksja - niemożność wykonywania celowych czynności ruchowych, przy braku niedowładów, zaburzeń czucia czy ataksji. Chorzy nie potrafią wykonywać części lub żadnych czynności złożonych
arachnofobia - patrz: fobia
Aspergera zespół - autyzm z wysokim poziomem funkcjonowania (brak upośledzenia ogólnego rozwoju języka i funkcji poznawczych, normalna inteligencja ogólna) - (F84.5)
astasia - niemożność stania (w zaburzeniach dysocjacyjnych)
ataksja - zaburzenia koordynacji grup mięśniowych przy wykonywaniu ruchów dowolnych, przy prawidłowej funkcji układu ruchowego i zmysłów
autopsychiczna orientacja - orientacja co do własnej osoby, niepełna w niektórch zaburzeniach świadomości (patrz: allopsychiczna orientacja)
autyzm - zaburzenie polegające na izolowaniu się od otoczenia, skupianiu się na przeżywaniu wewnętrznych doznań. Objaw zaliczany do tzw. osiowych symptomów schizofrenii (wg Bleulera). "Patologiczna przewaga fantazji nad poczuciem rzeczywistości"
B
bulimia = żarłoczność psychiczna. Stałe zaabsorbowanie jedzeniem i niepowstrzymane pragnienie jedzenia, epizody żarłoczności polegające na pochłanianiu olbrzymiej ilości jedzenia w krótkich odstępach czasu, a także przeciwdziałanie tuczącym skutkom stosując: prowokowanie wymiotów, nadużywanie środków przeczyszczających, okresowe głodówki, zażywanie leków tłumiących łaknienie, preparatów tarczycy lub środków moczopędnych. A chory ze współistniejącą cukrzycą może zaniechać przyjmowania insuliny
bruksizm - zgrzytanie zębami (np. element dyskinez późnych) [10] **
C
Capgrasa objaw - mylne rozpoznawanie osób z otoczenia (traktowanie bliskich jako obcych i na odwrót). Występuje w schizofrenii paranoidalnej oraz w demencji
charakteropatia - zaburzenia osobowości spowodowane zmianami organicznymi w OUN. Porównaj: psychopatia
Clerambault-Kandinskiego zespół - zespół objawów składających się z pseudohalucynacji i automatyzmów właściwych (a.ruchowy, ideacyjny, ideacyjno-słowny, mantyzm, opustoszenie myślenia). Spełnia kryteria rozpoznania schizofernii [4] **
CNS - ang. central nervous system - ośrodkowy układ nerwowy (OUN)
Cotarda zespół - zespół urojeń nihilistycznych (wiecznego cierpienia i skazania, potępienia) w ciężkich depresjach
CPK - kinaza fosfokreatyninowa - jej poziom wzrasta w przypadku złośliwego zespołu poneuroleptycznego. patrz też diagnostyka
D
DA - dopamina. Jedna z monoamin (DA, NA, 5HT) pełniąca rolę neuroprzekaźnika
Delbrücka zespół - pseudologia, „kłamstwo nie zamierzone” [4] **
delirium - patrz: majaczenie
depresja anaklityczna - zobojętnienie, jadłowstręt, zahamowanie rozwoju psychomotorycznego, smutny wyraz twarzy na skutek separacj od opiekunów. Występuje u dzieci w wieku 7-30 mies
dereizm - (=myślenie autystyczne) - odsuwanie się od rzeczywistości, odbieranie jej w sposób zmieniony i nieliczenie się z jej przejawami. Występuje w schizofrenii
DPS - Dom Pomocy Społecznej **
dromofobia - patrz: fobia
DSM - ang. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders - Podręcznik diagnostyki i statystyki zaburzeń psychicznych, obowiązuje wersja IV
dysforia - drażliwość, tendencja do wygórowanych reakcji emocjonalnych, często w postaci wybuchów gniewu i działań agresywnych. Występuje obniżony nastrój. Objaw uwarunkowany zmianami organicznymi OUN
dysmorfofobia - nie jest fobią, jest to urojenie o zniekształceniu własnego ciała (najczęściej twarzy)
dysocjacyjne (konwersyjne) zaburzenia - należy do grupy zaburzeń psychicznych przebiegających pod postacią somatyczną (patrz: somatoformiczne zaburzenia). Występuje tu ograniczenie lub utrata pewnych funkcji układu nerwowego, która nie związana jest ze zmianami organicznymi
dysleksja - patrz: aleksja
dysomnia - pierwotne zaburzenie ilqości, jakości i pory snu (bezsenność, hipersomnia, zaburzenia rytmu snu i czuwania), patrz: zaburzenia snu
E
echolalia - powtarzanie przez chorego usłyszanych słów, zdań, występuje w katatonii, upośledzeniu umysłowym, innych psychozach
echopraksja - powtarzanie przez pacjenta ruchów osób z otoczenia
Elpenora zespół - zamroczenie (upojenie) przysenne lub senne. Krótkotrwały stan psychotyczny. Po nagłym przebudzeniu występują złożone działanie, często gwałtowne, agresja, ucieczka. Po napadzie następuje znużenie, sen, niepamięć wydarzeń. Występuje u osób predysponowanych: wyczerpanie fizyczne, wygłodzenie, okres rekonwalescencji po ciężkich chorobach. (patrz: zesp.zamroczeniowy , stany wyjątkowe)
emocje - (=uczucia), manifestują stosunek podmiotu do ludzi, rzeczy, zjawisk czy do własnej osoby. Podziały: tradycyjny (nastroje, wzruszenia, afekty, lęki), ewolucyjny (związane z popędami i wyższe), ze względu na wpływ na podmiot (steniczne - zwiększające gotowość i asteniczne - porażające). Cechy emocji: treść (żal, gniew, lęk, rozpacz, strach), zwrot (ujemne, dodatnie), natężenie (duża siła wyrazu - objawy wegetatywne), trwałość (okres utrzymywania się), głębokość (związana z motywacyjną funkcją emocji), ekspresja (uzewnętrznianie emocji), przedmiot (w stosunku do czegoś lub kogoś, ale także bezprzedmiotowy)
engram - ślad pamięciowy
erytrofobia - patrz: fobia
euforia - umiarkowane podwyższenie nastroju, występuje w zaburzeniach na tle organicznych zmian w OUN, z uczuciem zadowolenia, beztroski i brakiem krytycyzmu wobec swojej choroby
F
Fregoliego objaw - urojenia, rozpoznawanie prześladowcy w sprzedawcy, sąsiedzie czy lekarzu
flashbacks - nawracające zaburzenia postrzegania, polegające na ponownym przeżywaniu stanów wywołanych halucynogenami (także po marihuanie i lekach przeciwhitaminowych) pojawiające się po zaprzestaniu przyjmowania tej substancji
fobia - (phobia) objaw, rodzaj lęku. "Chorobowy strach przed powstaniem lęku". Jest to stan unikania pewnych sytuacji, przedmitów, wyobrażeń, których zaistnienie wywołuje silny lęk. Przykłady: agorafobia (lęk przed określoną sytuacją, tłumem), aichmofobia (ostrymi przedmiotami), akrofobia (wysokością), antrofobia (ludźmi), arachnofobia (pająkami), bakteriofobia (bakteriami), carcinofobia (nowotworem), dromofobia (podróżowania), erytrofobia (czerwienienia się), gamofobia (małżeństwem), gefyrofobia (mostów), hipsofobia (wysokości), keraunofobia (piorunów), klaustrofobia (zamkniętych pomieszczeń), koitofobia (stosunkiem seksualnym), myzofobia (przed zabrudzeniem), neofobia (nowościami), ochlofobia (tłumu), parazytofobia (pasożytami), skotofobia (ciemności). !!!!! Dysmorfofobia nie należy do fobii, jest to urojenie o zniekształceniu własnego ciała (najczęściej twarzy)
G
gamofobia - patrz: fobia
Gansera zespół - należy do zaburzeń dysocjacyjnych - udzielanie przybliżonych odpowiedzi, często występują także: amnezja, dezorientacja, zab.spostrzegania, fugi i objawy konwersyjne
gefyrofobia - patrz: fobia
gerontopsychiatria = psychogeriatria - zajmuje się zaburzeniami psychicznymi u osób w wieku podeszłym (ponad 65rż.)
giętkość woskowa - patrz: katalepsja
H
halucynacje - patrz: omamy
halucynoidy - zaburzenia psychosensoryczne. Wrażenie lub spostrzeżenia powstające bez istnienia bodźców zewnętrznych. Chory zachowuje wobec nich krytycyzm. uznaje je za objaw chorobowy
hiperprolaktynemia - efekt antydopaminergicznego działania NL w układzie guzkowo-lejkowym, co powoduje uwalnianie PRL. Objawy: mlekotok, zab.miesiączkowania, spadek libido **
hipsofobia - patrz: fobia
Hornera zespół - etiologia: uszkodzenie unerwienia współczulnego oka. Występuje: opadnięcie powieki (ptosis), zwęźenie źrenicy, lekkie zapadnięcie się gałki ocznej (może być złudzeniem związanym ze zwężeniem szpary powiekowej).
I
IAD - Internet Addcition Disorder. Syndrom uzależnienia się od Sieci
ICD - ang. International Classification of Diseasese - Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób, obowiązuje wersja X
inkoherencja - splątanie myślenia
i.m. - łac intra muscular = domięśniowo. Określa sposób podania leku
i.v. - łac. intra venous = dożylnie. Określa sposób podania leku
J
jaktacje - bezładne miotanie się, "niepokój w obrębie łóżka" w zespole splątaniowym
K
Kannera zespół - autyzm wczesnodziecięcy
katalepsja - zespół objawów wyrażający się ograniczeniem lub utratą możliwości wykonywania ruchów dowolnych. k.sztywna - usztywnienie oraz negatywizm zapobiega zmianie pozycji ciała chorego, k.woskowa (giętkość woskowa) - pacjent przyjmuje nadaną pozycję
katatoniczne pobudzenie - silne wzmożenie ruchliwości o chaotycznym charakterze, z tendencją do zachowań napastliwych (lub bez niej) [3] **
keraunofobia - patrz: fobia
Kleinego-Levina zespół - nadmierna senność i żarłoczność, brak zahamowań seksualnych, prawdopodobnie na skutek zaburzenia funkcji układu limbicznego lub podwzgórza
Klüvera-Bucy`ego zespół - patrz: Zespoły organiczne
koitofobia - patrz: fobia
konfabulacje - zaburzenia treści myślenia polegające na wypełnianiu luk pamięciowych powstałych na skutek zmian organicznym w OUN (choroba Korsakowa), różnymi nieprawdziwymi, (czasem absurdalnymi) treściami
kontaminacje - tworzenie zlepków pamięciowych (nieprawidłowe operowanie pojęciami, w schizofrenii) [4] **
konwersyjne zaburzenia = dysocjacyjne zaburzenia
koprolalia - wypowiadanie wulgarnych słów
L
Lipmanna objaw - charakterystyczny dla majaczenia. Uciskanie gałek ocznych wywołuje omamy
Landau-Kleffnera zespół - nabyta afazja z padaczką (F80.3)
Landlota zespół - patrz: Zespoły organiczne
lekooporność w schizofenii - brak poprawy objawowej leczeniu co najmniej 2 NL (przy ekwiwalencie dawki chlorpromazyny 600mg/db) przez okres 6 tygodniach każdy **
Lewe'ego zespół - zespół otępienny, którego charakterystycznymi składnikami są zmienne (falujące) zaburzenie poznawcze, objawy zespołu parkinsonowskiego, nadwrażliwość na neuroleptyki oraz omamy wzrokowe.
Lhermitte'a omamy szypułkowe (pedunkularne) - parahalucynacje, „widzenie” drobnych postaci ludzkich lub zwierzęcych, układających się w ruchliwe sceny [4] **
Lissauera porażenie ogniskowe - patrz: kiła układu nerwowego
LSD - dwuetyloamid kwasu lizergowego. Popularna substancja halucynogenna
M
majaczenie = delirium (zwane inaczej: ostry zespół mózgowy, psychoza toksyczna, ostra reakcja egzogenna). Występuje zaburzona orientacja allopsychiczna (czasem autopsychiczna także), zaburzenia spostrzegania (złudzenia i omamy), urojenia związane treścią z omamami, duży niepokój. Najczęściej spotykaną formą jest majaczenie drżenne (patrz też: zesp.zamroczeniowy)
majaczenie drżenne - (łac.delirium tremens) ostra psychoza alkocholowa. Pojawia się w okresie abstynencji w 2-3 dobie po nagłym odstawieniu lub istotnym zmniejszeniu ilości spożywanego alkoholu. Może być stanem zagrożenia życia (patrz też: zesp.zamroczeniowy)
mantyzm - napór obcych myśli (np. w schizofrenii)
MAOI - ang. monoamine oxidase inhibitors - inhibitory monoaminooksydazy, patrz: leki przciwdepresyjne
mitomania - kłamstwo patologiczne
moria - (inaczej wiłość) wzmożony nastrój, wesołkowatość, brak dystansu i brak hamowania popędów występujące na tle uszkodzenia płatów czołowych (guz, uraz mechaniczny tej okolicy)
mutyzm - zanik mowy spontanicznej i na pytania [4] **
Münchausena zespół - autosugestywność + cechy hipochondryczne + nastawienie autodestrukcyjne. Osoby cierpiące na to schorzenie wykazują tendencję do wielokrotnego poddawania się zabiegom operacycjnym [4] **
myzofobia - patrz: fobia
N
NA - noradrenalina. Jedna z monoamin (DA, NA, 5HT) pełniąca rolę neuroprzekaźnika
narkolepsja - zespół zaburzeń snu (prwdopodobnie w wyniku dysfunkcji pnia mózgu): stała senność w ciągu dnia, katalepsja, porażenie przysenne, omamy przysenne, patrz: zaburzenia snu
natręctwa - zaburzenia treści myślenia. Występują pod postacią uporczywie narzucających się myśli lub wyobrażeń, także wielokrotnie wykonywanych czynności ruchowych, mimo przeświadczenia o ich niedorzeczności. Chory doznający natręctw jest do nich krytyczny
negatywne objawy schizofrenii: spowolnienie psychoruchowe, wyraźne spłycenie afektu, bierność - brak inicjatywy, zubożenie ilości lub treści wypowiedzi, słaba komunikacja niewerbalna, słabość pełnienia ról społecznych
neofobia - patrz: fobia
neuroleptyki = NL - leki przeciwpsychotyczne. Stosowane w zwalczaniu objawów wytwórczych (pozytywnych) psychoz: omamów i urojeń. W leczeniu profilaktycznym zapobiegają nawrotom choroby, patrz: neuroleptyki
NMS = Neuroleptic Malignant Syndrome. Złośliwy zespół poneuroleptyczny = ZZN
normotymiki - leki zapobiegające nawrotom fazy maniakalnej w chorobie dwubiegunowej, np. sole litu (np. węglan), karbamazepina, kwas walproinowy, patrz: leki normotymiczne
O
obłęd - patrz: paranoja
OCD - ang. obsesive-compulsive disorder = zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne
ochlofobia - patrz:fobia
omamy = halucynacje - zaburzenia spostrzegania, polegające na doznawaniu spostrzeżenie lub wrażenia bez istnienia bodźca zewnętrznego. Są rzutowane na zewnątrz, tzn. chory dostrzega przedmioty, lub słyszy dźwięki, które w rzeczywistości nie istnieją. Towarzyszy im poczucie realności, tzn. chory nie ma wątpliwości co do istnienia tych przedmiotów dźwięków itp. Podział: elementarne (wrażenia: błyski, pojedyncze dźwięki), proste (zajęty jeden zmysł) i złożone (dwa i więcej). W zależności od analizatora: wzrokowe, słuchowe, smakowe, węchowe, dotykowe, czucia ustrojowego
osłupienie - głębokie ograniczenie lub brak ruchów dowolnych i wypowiedzi oraz prawidłowego reagowania na światło, hałas i dotyk, lecz z prawidłowym napięciem mięśniowym, statyczną postawą i zachowaniem oddychania (często ograniczenie skoordynowanych ruchów oczu) [3] **
Otella zespół - obłęd niewiary małżeńskiej. Należy do zaburzeń urojeniowych (paranoji=obłędu). W zespole tym usystematyzowane urojenia zdrady przez partnera wysuwają się na plan pierwszy. Najczęściej związany z alkoholizmem
otępienie - przewlekłe i/lub postępujące upośledzenie wyzszych funkcji korowych takch, jak: pamięć, myślenie, orientacja, rozumienie, liczenie, zdolność uczenia się, język. Świadomość nie jest zaburzona. Zaburzenie tych czynności poprzedza lub współistnieje z obniżeniem kontroli nad emocjami, zachowaniami społecznymi, motywacją
OUN - ośrodkowy układ nerwowy (ang. CNS)
P
palimpsesty - niepamięć, spowodowana ostrym zatruciem alkoholem przy zachowanej świadomości i orientacji, świadczy o wybiórczym uszkodzeniu niektórych struktur mózgu
paranoja = obłęd - dominują usystematyzowane i logicznie skonstruowane urojenia. Nie ma zmian w strukturze osobowości, reakcje emocjonalne dostosowane do treści urojeń.
parasomnia - nieprawidłowe, okresowe zjawiska występujące podczas snu (np. somnambulizm, lęki nocne, koszmary senne), patrz: zaburzenia snu
parazytofobia - patrz: fobia
parkinsonizm polekowy - akineza, sztywność mięśni, drżenia, ślinotok, łojotok, zlewne poty. Należy do objawów ubocznych po stosowaniu NL (głównie klasycznych) ze strony układu pozapiramidowego. Jest efektem blokady przekaznictwa dopaminergicznego nigrostriatalnego. [10] **
pica - łaknienie spaczone. Długotrwałe spożywanie produktów niejadalnych
p.o. - per os - doustnie. Określa sposób podania leku
polidypsja - kompulsyjne wypijanie dużych ilości wody (4-10l/db) - np. w schizofrenii
prosopagnozja - nierozpoznawanie ludzkich twarzy [4] **
przymus bezpośredni - polega na przytrzymywaniu, przymusowym zastosowaniu leków, unieruchomieniu lub izolacji. (Art.18 §3 UoOZP). Może być zastosowany tylko wtedy gdy osoba z zaburzeniami psychicznymi dopuszcza się zamachu przeciwko życiu lub zdrowiu własnemu, życiu i zdrowiu innej osoby, bezpieczeństwu powszechnemu bądź w sposób gwałtowny niszczą lub uszkadzają przedmioty znajdujace się w ich otoczeniu albo gdy przepis UoOZP do tego upoważnia (badanie przed przyjęciem do szpitala czy DPS, dokonania czynności leczniczych, zapobieżenie samowolnemu opuszczeniu zakładu, m.in. art. 21, 34, 40) **
pseudohalucynacje = omamy rzekome - powstają bez rzeczywistych bodźców, umiejscawiane wewnątrz ciała (np. słyszy głosy w głowie), odczuwane przez chorego jako obce
psychiatra - lekarz - człowiek, który skończył studia medyczne, na których uczył się także interny, chirurgii (był przy operacjach), ginekologii (przyjmował porody) itd. Leczy głównie lekami (może pisać recepty), choć nie tylko.
psycholog - magister - osoba, która ukończyła studia o uniwersyteckie o charakterze humanistycznym (choć nie tak dosłownie jak to jest w przypadku lekarza). Nie przepisuje leków.
psychopatia - zaburzenie osobowości, bez tła organicznego. Porównaj: charakteropatia
PTSD - ang. posttraumatic stress disorder = zespół stresu pourazowego
puerylizm - naśladowanie dziecka w mowie i zachowaniu (np. w zespołach reaktywnych)
R
REM - ang. Rapid Eye Movements - szybkie ruchy gałek ocznych. Nazwa fazy snu, w której występują marzenia senne
Retta zespół - całościowe zaburzenie rozwojowe - (F84.2) - początkowo prawidłowy rozwój ogólny, po 5 miesiącu życia spowolnienie wzrostu głowy, utrata nabytych umiejętności ruchowych z pojawianiem się stereotypowych ruchów rąk, upośledzenie komunikacji społecznej, ekspresji i rozumienia mowy
RIMA - ang. reversed inhibitor of monoaminooxydase - odwracalne inhibitory monoaminooksydazy, patrz: leki przeciwdepresyjne
ruminacje - nawracające rozważania (w treści nieprzyzwoite, bluźniercze czy obce) nad często nierozwiązywalnymi zagadnieniami. Występują m.in. w zaburzeniach obsesyjno-kompulsywnych.
S
SAD = ang. seasonal affective disorder - sezonowe zaburzenia depresyjne
SCID = Structured Clinical Interview for Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders - wywiad strukturalizowany wg DSM
SDAT = senile dementia of the Alzheimer type - otępienie typu alzheimerowskiego (pierwotnie zwyrodnieniowe)
sennowłóctwo - patrz: somnambulizm
Simpsona i Angusa skala - skala oceny objawów pozapiramidowych. Ocenia: 1. postawę ciała i chód, 2. opadanie konczyn, 3. napięcie w kończynach górnych i, 4. dolnych, 5. drżenia przy wyprostowanych kończynach górnych i w spoczynku, 6. ślinotok, 7. spowolnienia ruchów dłoni [10] **
skotofobia - patrz: fobia
SNRI - ang. serotonin noradrenaline reuptake inhibitor - inhibitor wychwytu serotoniny i noradrenaliny, np. wenlafaksyna, patrz: leki przciwdepresyjne
somatoformiczne zaburzenia - zaburzenia psychiczne przebiegające pod postacią somatyczną
somnambulizm = sennowłóctwo. Jest to jedna z postaci parasomnii. Występuje aktywność ruchowa, podczas snu wolnofalowego (faza III i IV), przy obniżeniu poziomu świadomości, reaktywności i sprawności ruchowej, patrz: zaburzenia snu
SSRI - ang. serotonin-specific reuptake inhibitor - selektywne inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny (5-HT), np. fluoksetyna, fluwoksamina, patrz: leki przciwdepresyjne
stany wyjątkowe - termin z orzecznictwa sądowo-psychiatrycznego. Krótkotrwałe stany psychotyczne o obrazie zamroczenia (afekt patologiczny, upojenie patologiczne, zamroczenie przysenne, czasem także reakcje krótkiego spięcia lub zespoły dysforyczne), określane w kodeksie karnym jako "inne zakłócenia czynności psychicznej" (art.31§1 k.k.)
T
TCA - ang. tricyclic antidepressants - trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne, patrz: TLPD
tiki - mimowolne, nagłe, szybkie, nawracające, nierytmiczne i stereotypowe ruchy lub wokalizacje
TLPD - ang. trójpierścieniowe leki przciwdepresyjne, np. amitryptylina, imipramina, doksepina,
Torpor - odmiana przymglenia prostego, na pierwszym planie spowolnienie i ubóstwo ruchowe [4] **.
trichotillomania - nawykowe wyrywanie sobie włosów. Należy do zaburzeń nawyków i popędów (impulsów) - F63.3
trychofagia - połykanie włosów. Związane z trichotilomanią
Tylera skala uzależnienia - określa czas odstwiania benzodiazepin ze względu na różne czynniki (dawka zażywanego leku, okres trwania, uzależnienia od leków lub alc. w wywiadzie, przyjmowanie BDZ krótkodziałającej, objawy tolerancji)
tymoleptyki = leki przciwdepresyjne
U
Ubezwłasnowolnienie - w myśl art.13 par.1 k.c. osoba, która ukończyła 13 lat, może być ubezwłasnowolniona całkowicie, jeśli wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychcznych nie jest w stanie kierować swoim postępowaniem. W myśl art. 16 par.1 k.c. osoba pełnoletnia może być ubezwłasnowolniona częściowo, jeśli jej stan nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego, ale niezbedna jesy pomoc do prowadzenia jej spraw. Zawiadomienie o takiej koniczności (to nie wniosek) kierowane jest do prokuratury. **
UoOZP - Ustawa o Ochronie Zdrowia Psychicznego
upojenie patologiczne - krótkotrwały ostry stan psychotyczny o obrazie zamroczenia. Wywołany spożyciem czasem nawet niewielkich ilości alkoholu. Predyspozycja: uszkodzenie oun, stany wyczerpania fizycznego. (patrz: zesp.zamroczeniowy , stany wyjątkowe)
urojenia - (delusiones) zaburzenia myślenia - fałszywe sądy, wypowiadane przez chorego z przekonaniem o ich prawdziwości. Sądy te nie są korygowane, mimo oczywistych dowodów ich błędności. Podział: wg treści (prześladowcze, zazdrości, hipochondryczne, zniekształcenia ciała, grzeszności i winy, poniżenia, upośledzenia, nicości, wielkościowe, odnoszące=ksobne, oddziaływania, owładnięcia), wg budowy (paranoiczne, paranoidalne, niespójne)
uzależniające substancje - środki, których długotrwałe przyjmowanie wywołuje uzależnienie psychiczne i fizyczne. Zalicza się tu: alkohol, opiaty, środki uspokajające i nasenne
W
Wicherta zespół - patrz: kiła układu nerwowego
Wolperta agnozja - widzenie i opis poszczególnych części obrazka, ale brak ujmowania całości, w uszkodzeniu płatów potylicznych [4] **.
Y
Y-BOCS = Yale-Brown Obsessive-Compulsive Scale - skala zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych Yale-Brown
Z
zależność fizyczna - powstaje na tle istniejącej zależności psychicznej, gdy środki uzależniające przyjmowane są w coraz większych dawkach dla uzyskania pożądanego efektu (efekt tolerancji). Jest ona spowodowana postępującą neuroadaptacją organizmu do stałego poziomu środka uzależniającego we krwi. Nagłe odstawienie tej substancji może prowadzić do powstania zespołu abstynencyjnego
zależność psychiczna - do jej powstania prowadzi trwający pewien okres kontakt ze środkiem uzależniającym. Substancja przyjmowana jest dla uzyskania określonego jej działania lub uniknięcia pogorszenia samopoczucia spowodowanego jego brakiem. Gdy środek zostaje odstawiony nie powstaje zespół abstynencyjny. W kolejnym etapie uzależnienia może wytworzyć się zależność fizyczna
zespół abstynencyjny - zespół objawów somatycznych i psychicznych powstający po nagłym odstawieniu lub znacznym zmniejszeniu ilości przyjmowanego środka uzależniającego u osoby, u której wytworzyła się zależność fizyczna
zgoda - swobodnie wyrażona zgoda osoby z zaburzeniami psychicznymi, która niezależnie od stanu jej zdrowia psychicznego jest rzeczywiście zdolna do zrozumienia jej w dostępny sposób informacji o celu przyjęcia do szpitala psychiatrycznego, jej stanie zdrowia, proponowanych czynnościach diagnostycznych i leczniczych oraz o dających się przewidzieć skutkach tych działań lub ich zaniechania (art.3 par.4 UoOZP) **
ZZN - złośliwy zespół neuroleptyczny - zespół objawów występujący u leczonych neuroleptykami (w 0,5-1% przpadków) niezależnie od rodzaju i fazy stosowania tych leków. Nieleczony w 5-20% przypadków kończy się śmiercią. Etio: blokada rec.D w prążkowiu i podwzgórzu. Objawiają się podwyższoną ciepłotą ciała, wzmożonym napięciem mięśniowym i wzrostem poziomu kinazy fosfokreatyniny (CPK) w surowicy. Jest wskazaniem do przerwania leczenia neuroleptycznego **
Literatura
1. Bilikiewicz A. (red.): Psychiatria. PZWL, Warszawa 1998
2. Bilikiewicz A., Landowski J., Radziwiłłowicz P.: Psychiatria Repetytorium. PZWL Warszawa 1999
3. ICD-10. Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD-10. Badawcze kryteria diagnostyczne.Vesalius-IPiN Kraków-Warszawa 1998
4. Jaroszyński J.: Zespoły zaburzeń psychicznych, IPiN Warszawa 1993
5. Kaplan H.I., Sadock B.J.: Psychiatria kliniczna. Urban&Partner, Wrocław 1995
6. Prusiński A.: Neurologia praktyczna. PZWL, Warszawa 1998
7. Pużyński S.(red.): Leksykon psychiatrii. PZWL, Warszawa 1993
8. Scully J.H.: Psychiatria. Urban & Partner, Wrocław 1998
9. Tomb D.A.: Psychiatria. Urban & Partner, Wrocław 1998
10. Rzewuska M. (red.): Leczenie zaburzeń psychicznych. PZWL, Warszawa 2000