Uczeń zdolny różni się od innych dzieci. Już w dzieciństwie wyprzedza rówieśników pod względem rozwoju psychomotorycznego. Występują u niego wzmożone potrzeby poznawcze, interesuje się otoczeniem, poznaje nowe zjawiska i sytuacje, sam wynajduje sobie zadania. Typowa jest dla niego postawa dociekliwości, intelektualnej ciekawości. Zadaje trudne pytania dorosłym. Ma silną wolę, przeciwstawia się poleceniom. Wykazuje bogate zainteresowania. Pragnie zgłębić konkretne zagadnienie, nie poprzestaje na powierzchownym poznaniu.
Ma duże możliwości zapamiętywania i przetwarzania informacji. Nie lubi rutyny i podporządkowania się ogólnym regułom. Potrzebuje innych zadań i innej ich liczby. Dziecko zdolne wyróżnia się aktywnością intelektualną, zdolnością do konceptualizacji, abstrakcyjnego i syntetycznego myślenia. Stąd upodobanie do rozwiązywania problemów poznawczych. Ta duża aktywność intelektualna może być przyczyną zaniedbania innych sfer rozwoju, np. społecznego czy aktywności fizycznej.
Uczeń wybitnie zdolny dostrzega zależności przyczynowo skutkowe. Trudno mu akceptować subiektywnie oceniany brak logiki i konieczność uznawania poglądów tylko ze względu na zaufanie do autorytetu (np. nauczyciela). Dostrzega błędy w rozumowaniu dorosłych. Ma problemy ze znalezieniem autorytetów. Brak krytycyzmu, nadmierna pewność siebie może prowadzić do nietrafnych ocen, braku zaufania do ludzi.
Cechuje go też umiłowanie prawdy i uczciwości. Zetknięcie własnego idealistycznego świata wartości z rzeczywistością jest bolesnym rozczarowaniem.
Dziecko wybitnie zdolne organizuje sytuacje i ludzi w struktury według określonego porządku. Wszystko systematyzuje, konstruuje złożone systemy i struktury. Może być więc odbierane jako zasadnicze, niegrzeczne, narzucające własną wolę, opryskliwe, dominujące, pewne siebie. Ten indywidualizm, związany z umiejętnością i wolą tworzenia własnych konstruktów teoretycznych i sytuacji społecznych, powoduje, że otoczenie ma trudności z zaakceptowaniem ucznia.
Dziecko zdolne charakteryzuje się bogatym słownictwem i łatwością wysławiania się. Ma wiele wiadomości, wiedzę z różnych, wyszukanych dziedzin. Nudzi go szkoła i rówieśnicy. Przez innych spostrzegany jest jako ten lepiej wiedzący.
Uczeń taki myśli krytycznie. Ma duże oczekiwania i wymagania. Jest samokrytyczny i skłonny do oceniania innych. Lubi nowe sposoby wykonywania zadań, jest twórczy. Może zaburzać plany, odrzucać to, co znane. Surowe ocenianie siebie i innych może być przyczyną frustracji, niezadowolenia z siebie i otaczającej rzeczywistości.
Kolejna cecha poznawcza to duża podzielność uwagi i koncentracja na problemie. Sprzyja to osiągnięciu celu, wytrwałości i uporczywości w dążeniu do celu. W okresie intensywnych działań twórczych osoby zdolne nie są w stanie przerwać wykonania zadania. Zaniedbują swoje obowiązki i kontakty z innymi ludźmi. Uczniów o zainteresowaniach ukierunkowanych trudno skłonić do realizacji programu, który nie jest w centrum ich zainteresowania. Wybitnie zdolnych cechuje też wrażliwość, empatia, pragnienie, by być zaakceptowanym przez innych. Prowadzi to do nadmiernej wrażliwości na krytykę, a nawet odrzucenia przez rówieśników.
Osoby uzdolnione są niezależne, preferują pracę indywidualną, polegają na samym sobie. Dziecko zdolne odrzuca opinie rodziców, rówieśników, jest nonkonformistyczne, niekonwencjonalne. Indywidualizm wiąże się z oryginalnością, sprzyja aktywności twórczej. W krańcowych przypadkach prowadzi do wyobcowania, co powoduje trudności w kontaktach międzyludzkich.
Różnorodność zainteresowań i zdolności powoduje trudności z wyborem określonego, konkretnego kierunku kształcenia. Otoczenie oczekuje od nich stałych i wszechstronnych kompetencji. Wybór jednego kierunku kształcenia wiąże się z rezygnacją z drugiego, co może być boleśnie przeżywane.
Wraz ze zdolnościami twórczymi występuje specyficzne poczucie humoru. Dotyczy ono dostrzegania absurdalności sytuacji. Żarty te nie są zawsze zrozumiałe dla rówieśników.
Perfekcjonizm to kolejna cecha dzieci zdolnych. Zdolność spostrzegania połączona z intensywnością emocjonalną skłania do nadmiernych oczekiwań względem siebie i innych. Nadmierny perfekcjonizm prowadzi czasem do zaniżonych efektów w porównaniu z możliwościami ucznia.
Funkcjonowanie poznawcze dziecka może stwarzać mu problemy w sferze społecznej i emocjonalnej. Najczęściej wymienianymi trudnościami są tendencje o charakterze depresyjnym. Mogą one wynikać z idealistycznego pojmowania świata, niezadowolenia z siebie, nadmiernych oczekiwań otoczenia, przeżywania konfliktów wewnętrznych. Ważne jest, by stawiać tym dzieciom bariery i wymagania w sposób realny.
Inny rodzaj depresji wiąże się z niewłaściwym oddziaływaniem otoczenia społecznego. Obniża ono aspiracje dziecka zdolnego, nieprawidłowo ocenia jego rzeczywiste osiągnięcia, doprowadza do zaniżonego poczucia własnej wartości. Zjawisko to występuje u dzieci i młodzieży ze środowisk, które nie są w stanie docenić możliwości dziecka. Stąd ważna jest identyfikacja i rozpoznanie uczniów zdolnych wywodzących się z zaniedbanych środowisk, które nie pobudzają do pracy nad własnym rozwojem.
Psychologowie wyróżniają pięć czynników niechęci uczniów zdolnych do nauki szkolnej, ich zaniżonych osiągnięć:
1. warunki opieki nad dzieckiem i jego nauką (matka zapracowana, nie inspirująca zainteresowań szkolnych);
2. wychowanie i atmosfera domowa (niekonsekwencja, konflikty rodzinne, brak akceptacji);
3. postępowanie nauczycieli (nadmierny rygoryzm, krytycyzm, ośmieszanie i upokarzanie dziecka, nierozumienie motywów jego postępowania);
4. sytuacja w grupie rówieśniczej (konfliktowe stosunki z kolegami wynikające z niekorzystnych cech osobowości dziecka zdolnego, jego egocentryzmu);
5. w klasach wyższych przejawianie cech nie sprzyjających akceptacji ucznia (nadmierny krytycyzm, lekceważenie nauczycieli, brak zainteresowania stopniami);
Problematyką dziecka zdolnego zainteresowano się dużo później niż dzieckiem z trudnościami w nauce czy wychowawczymi. Dopiero gdy badania psychologiczne i socjologiczne ujawniły, że dzieci zdolne częściej opuszczają szkołę, popadają w konflikty z prawem, sięgają po alkohol i narkotyki, popełniają samobójstwa, zaczęto podkreślać potrzebę wykorzystania i rozwijania ich potencjału twórczego. Uczniowie szczególnie zdolni stanowią około 3% populacji szkolnej. Tworzenie specjalnych programów może sprzyjać ich rozwojowi, istotny jest też kontakt z nauczycielem - mistrzem (specjalistą w swojej dziedzinie, motywującego ale i wymagającego). Potrzebna jest odpowiednia atmosfera wokół tych osób, aby obdarzone szczególnymi zdolnościami i talentami mogły rozwinąć je ku własnemu pożytkowi i zgodnie z oczekiwaniami społecznymi. W możliwościach dziecka zdolnego najszybciej orientują się nauczyciele. Rodzice często zawyżają oceny wobec swoich dzieci. W klasach początkowych zdolności są jeszcze mało sprecyzowane, ujawniają się w ogólnych kompetencjach poznawczych. Około 12. roku życia krystalizują się zdolności kierunkowe. Obecny system szkolny promuje następujące formy pracy z uczniem zdolnym:
- specjalne klasy i szkoły (np. gimnazjum akademickie w Toruniu),
- indywidualizacja procesu nauczania (poszerzanie, wzbogacenie treści) w "normalnej" klasie,
- indywidualny program i tok nauczania,
- zajęcia pozalekcyjne, np. koła zainteresowań,
- zajęcia pozaszkolne, np. w domach kultury,
- obozy naukowe, warsztaty badawcze, seminaria specjalistyczne.
Jednak najczęściej podkreśla się, że praca z uzdolnionym nie powinna odbywać się w izolowanych, enklawach edukacyjnych. Powinna przebiegać w jego własnym środowisku, w zróżnicowanym zespole uczniów, z możliwością wielorakich doświadczeń, po to by zapewnić wszechstronny rozwój emocjonalny, społeczny, a także fizyczny.
Wskazania w postępowaniu z dzieckiem zdolnym - dla rodziców i nauczycieli
1. Zaspokajaj potrzeby poznawcze dziecka.
Odpowiadaj na zadawane pytania. Podsuwaj interesujące lektury, gry, zabawy, programy edukacyjne. Proponuj wyjścia na wystawy, prelekcje, udział w dodatkowych zajęciach rozwijających zainteresowania dziecka (np. plastyczne, muzyczne, matematyczne, literackie, przyrodnicze itp.). Poszerzaj, wzbogacaj wiedzę ucznia o dodatkowy program kształcenia z danej dziedziny. Indywidualizuj wymagania.
2. Rozwijaj myślenie twórcze dziecka (jest ono nieodłącznym składnikiem zdrowia psychicznego, jednym ze sposobów samorealizacji, sprzyja osiąganiu sukcesów).
A. Wzbudzaj twórczą aktywność swego dziecka (otwarty, spontaniczny i twórczy styl życia jest największym darem, jaki rodzice mogą ofiarować potomstwu: uznanie przez rodziców twórczego zachowania budzi w dziecku śmiałość, ducha przygody, chroni przed atakami):
- dostarczaj materiałów rozwijających wyobraźnię,
- dostarczaj źródeł, które wzbogacają obrazowość języka (np. baśnie ludowe, mity, legendy),
- zostawiaj dziecku czas na myślenie i marzenia na jawie; niech ma czas na zadumę i namysł, a nie na bieganie od jednego zajęcia do drugiego,
- zachęcaj dziecko do utrwalenia swoich pomysłów,
- nadawaj jego wytworom skończoną formę (opraw rysunki, złóż tomik z wierszy),
- akceptuj naturalną skłonność do odmiennego spojrzenia na rzeczy,
- chwal przejawianie szczerej indywidualności,
- bądź ostrożny z redagowaniem, poprawianiem tekstów pisanych przez dzieci,
- zachęcaj do bawienia się słowami,
- kochaj dziecko i mów mu o tym.
B. Nauczycielu, pozwól uczniowi być twórczym (pozwalaj na twórcze myślenie i działanie):
- ceń myślenie twórcze,
- uwrażliwiaj na bodźce istniejące w otoczeniu,
- zachęcaj do manipulowania przedmiotami, ideami,
- ucz sposobów systematycznej analizy i oceny każdego pomysłu,
- nie narzucaj sztywnych schematów,
- twórz i utrwalaj atmosferę twórczą (swoboda w przestrzeni i zachowaniu),
- ucz, aby dziecko ceniło swe twórcze myślenie (np. zapiski pomysłów),
- wyrabiaj w uczniach umiejętność unikania sankcji ze strony kolegów,
- dostarczaj informacji dotyczących procesu twórczego,
- rozwiewaj obawy, których źródłem są arcydzieła, przekonując, że tworzyć można na co dzień,
- wspieraj i oceniaj uczenie się inicjowane przez samych uczniów,
- zabijaj "ćwieka" - stawiaj kontrowersyjne pytania, pytania-niespodzianki, pytania-pułapki, włączaj poczucie humoru,
- stwarzaj sytuacje wymagające nieszablonowego myślenia, nowego rozwiązania,
- zapewniaj okresy wzmożonej aktywności, jak i względnego spokoju,
- udostępniaj środki niezbędne do realizacji pomysłu,
- utrwalaj zwyczaj pełnej, do końca, realizacji pomysłów,
- rozwijaj konstruktywny, zdrowy krytycyzm,
- zachęcaj do zdobywania wiedzy z różnych dziedzin,
- wychowuj nauczycieli o odważnym umyśle.
(F. Torrance)
3. Wzmacniaj motywację (jest ona warunkiem osiągnięć):
- od osób, którymi kierujesz, z którymi działasz, oczekuj tego, co najlepsze,
- zauważaj potrzeby drugiego człowieka,
- wysoko ustawiaj poprzeczkę doskonałości,
- stwórz atmosferę, w której niepowodzenie nie oznacza przegranej,
- jeżeli ktoś zdąża tam, gdzie ty - dołącz do niego,
- wykorzystuj wzorce osobowe, przykłady, by zachęcać do sukcesu,
- okazuj uznanie i chwal osiągnięcia,
- stosuj mieszankę wzmacniania pozytywnego i negatywnego,
- potrzebę współzawodnictwa wykorzystuj w sposób umiarkowany,
- nagradzaj współpracę,
- pozwalaj, by w grupie zdarzały się burze,
- staraj się własną motywację utrzymać na wysokim poziomie.
(A.L. Mc Ginnis)
4. Stwarzaj okazję do jak najczęstszych kontaktów grupowych, doświadczania zespołowego działania, uczestniczenia w spontanicznych i zorganizowanych zajęciach grupowych.
Pomóż dziecku w nawiązaniu kontaktów społecznych (zaproś kolegów do domu lub na wspólną wyprawę, np. do kina, zapisz na zespołowe zajęcia pozaszkolne itp.).
5. Nie zaniedbuj rozwoju fizycznego dziecka, zachęcaj do spędzenia czasu wolnego w sposób aktywny ruchowo. Zainteresuj jakąś dyscypliną sportu (np. tenis, pływanie itp.).
6. Pamiętaj: dziecko zdolne jest przede wszystkim dzieckiem, a dopiero potem utalentowanym. Nadmiar obowiązków, nasze zbyt duże wymagania mogą je zmęczyć i zniechęcić do wysiłków.
Zapewniaj wsparcie, stwarzaj poczucie bezpieczeństwa.
Maria Witkoś
Literatura:
1. Eby J. W., Smutny J. F., Jak kształcić uzdolnienia dzieci i młodzieży, WSiP 1998.
2. Ekiert-Grabowska D., Syndrom nieadekwatnych osiągnięć szkolnych - stare czy nowe zjawisko pedagogiczne, "Życie Szkoły" nr 3/1994.
3. Mc Ginnis A. L., Sztuka motywacji, 1998.
4. Lewis G., Jak wychować utalentowane dziecko, Wyd. Rebis 1998.
5. Ministerstwo Edukacji Narodowej, Uczniowie zdolni, Warszawa 2000.
6. Nęcka E., Inteligencja, Twórczość [w:] Strelau J. (red.) Psychologia. Podręcznik akademicki, Tom 2. Psychologia ogólna, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2000.
7. Panek W., Psychologiczna charakterystyka nauczyciela [w:] Nauczyciele i uczniowie w sytuacjach szkolnych, pod red. G. Koć-Seniuch, 1995.
8. Sękowski A. E., Osiągnięcia uczniów zdolnych, Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 2000.
Uczeń zdolny różni się od innych dzieci. Już w dzieciństwie wyprzedza rówieśników pod względem rozwoju psychomotorycznego. Występują u niego wzmożone potrzeby poznawcze, interesuje się otoczeniem, poznaje nowe zjawiska i sytuacje, sam wynajduje sobiezadania. Typowa jest dla niego postawa dociekliwości, intelektualnej ciekawości. Zadaje trudne pytania dorosłym. Ma silną wolę, przeciwstawia się poleceniom. Wykazuje bogate zainteresowania. Pragnie zgłębić konkretne zagadnienie, nie poprzestaje na powierzchownym poznaniu.
W środowisku oświatowym panuje pogląd, że ok. 3% uczniów jest wybitnie uzdolnionych, mogących osiągnąć bardzo dobre rezultaty w określonej działalności. Są to jednostki twórcze, intelektualnie bardzo aktywne, dociekliwe, stawiające wiele pytań, weryfikujące przyjęte hipotezy, prowadzące obserwacje, eksperymenty. Uczą się bardzo szybko, bez wysiłku, największe zainteresowanie wzbudza u nich materiał nowy, są krytyczni, ambitni, bardzo wrażliwi.
Ucznia zdolnego na ogół charakteryzują dyspozycje lub osiągnięcia twórcze, poziom uzdolnień twórczych natomiast wyznacza płynność, giętkość i oryginalność myślenia. Ucznia zdolnego cechuje również wysoki iloraz inteligencji równy 120 i więcej.
Uczeń wybitnie zdolny to ten, który poza wysoką inteligencją ogólną wyróżnia się w karierze szkolnej możliwością osiągnięć twórczych w jakiejkolwiek dziedzinie społecznie użytecznej (udział w konkursach, olimpiadach itp.); wyróżnia się ponadto twórczą wyobraźnią, wybitnymi zdolnościami specjalnymi, łatwością uczenia się, szerokimi zainteresowaniami oraz dużą dozą samokrytycyzmu i pracowitością.
Uczniowie zdolni odznaczają się dużym poczuciem własnej wartości, mają na ogół pozytywny stosunek do szkoły i nauczycieli, bywają często krytyczni w odniesieniu do ich działalności dydaktyczno-wychowawczej. Odznaczają się silnymi i skrystalizowanymi zainteresowaniami, są wytrwali w realizacji swych dążeń i planów życiowych.
Swoje ponadprzeciętne zdolności uczeń przejawia w szkole na kilku polach:
- akademickim-w uczeniu się przedmiotów szkolnych,
- artystycznym,
- technicznym,
- sportowym i motorycznym,
- społecznym.
Wraz z wiekiem zdolności ucznia specjalizują się od ogólnych do bardziej szczegółowych.
Współczesna szkoła wyposaża uczniów głównie w wiadomości i umiejętności, a uczniowie zdolni są zazwyczaj negatywnie nastawieni do tak podawanej wiedzy. Wolą rozwiązywać problemy i zadania o charakterze dywergencyjnym, jednak programy nauczania zawierają problemy i zadania o charakterze konwergencyjnym.
Ta dysproporcja między tym co oferuje szkoła a potrzebami uczniów zdolnych często staje się przyczyną stwarzania przez nich trudności wychowawczych. Wymagania stawiane tym uczniom są poniżej ich możliwości, przez co nie rozwijają się tak jak by mogli. Zdarza się, że nudzą się na zajęciach ponieważ wymagania nauczyciela są dla nich za łatwe a tempo pracy za wolne. Sprawia to, że często popadają w konflikt za szkołą, przestają się uczyć, wagarują.
Praca z uczniem zdolnym wymaga odpowiedniej strategii i organizacji różnych elementów systemu dydaktycznego (celów, treści, procesu, metod, środków i form organizacyjnych).
Na podstawie dostępnej literatury można wyodrębnić cztery typy działań nastawionych na rozwijanie zdolności uczniów. Są to: szybszy rozwój uczniów ( strategia: wcześniej); wyposażenie ich w większy zasób wiedzy (strategia: więcej); umożliwianie im uzyskania wiedzy o wyższym poziomie złożoności ( strategia: inaczej); rozwijanie u uczniów zdolnych myślenia twórczego (strategia: lepiej i mądrzej).
Jednym z najbardziej znanych sposobów pracy z uczniem zdolnym jest wcześniejsze podejmowanie przez niego nauki szkolnej to znaczy przed osiągnięciem wieku obowiązku szkolnego. Czynnikiem decydującym o rozpoczęciu przez takie dziecko obowiązku szkolnego, powinny być wyniki badań psychopedagogicznych, a nie życzenia rodziców.
W niektórych szkołach umożliwia się uczniom naukę w tempie całkowicie dostosowanym do indywidualnych możliwości dziecka. Jest to swoista wersja indywidualnego toku kształcenia, która pozwala na uczenie się w dowolnym tempie i zaliczanie materiału nauczania danej klasy w dowolnym czasie. Po opanowaniu treści przewidzianych dla określonej klasy uczeń przystępuje do poznawania treści z programu klasy następnej. Jeśli do końca roku szkolnego nie zdąży zrealizować programu kolejnej klasy, to może udać się na wakacje, a na początku następnego roku szkolnego podejmuje naukę w tym miejscu programu nauczania, w którym przerwał naukę przed wakacjami. Ucząc się dalej według własnego tempa, kończy w dowolnym momencie roku szkolnego program klasy i przystępuje do realizacji programu klasy następnej itd. Takie rozwiązanie stwarza uczniom zdolnym dobre warunki do szybkiego opanowania materiału nauczania poszczególnych klas.
Aby praca z uczniami zdolnymi mogła zakończyć się sukcesem, nauczyciel prowadzący winny jest spełniać kilka warunków. Jest zainteresowany zdolnościami uczniów, pracą z uczniami, poświęca czas wolny na przygotowanie zajęć , w sposób "plastyczny" adaptuje materiał programowy do zindywidualizowanego nauczania. Ponadto stara się poznać zainteresowania, hobby poszczególnych uczniów, ich umiejętności, sprawność, możliwości. Jednakże, aby było można mówić o efektywności pracy musoi występowac obopólna chęć przystosowania, to znaczyb zespół uczniowski nie może być zbyt liczny, musi mieć w swym składzie tylu uczniów zdolnych, aby można było w jego obrębie tworzyć grupy specjalnej pracy kilku uczniów winno współpracować z nauczycielem. Pracując z uczniami zdolnymi wyrazić możemy następujące etapy takiej pracy: Organizacja wstępna, to znaczy pracę należy rozpoczynać od wyłonienia z całej grupy uczniów najzdolniejszych lub najpopularniejszych. Wybrana grupa początkowo pracuje samodzielnie, po czym zaczyna się praca z zespołem, który dzieli się następnie na podgrupy. Organizacja wstępna obejmuje około 6 tygodni.
Celem nadrzędnym pracy z uczniem zdolnym jest stworzenie mu wszechstronnych warunków do indywidualnego, twórczego myślenia, do rozwoju zainteresowań i uzdolnień. Coraz częściej wprowadza się nowoczesne metody, które sprzyjają rozwojowi uczniów. W pierwszej kolejności istnieje możliwość przyjmowania do szkoły dzieci, które nie osiągnęły jeszcze wymaganego wieku do rozpoczęcia edukacji, ale wykazują już pełen poziom dojrzałości szkolnej. Kolejną możliwością jest szybsze opanowanie procesu nauczania tzw. klasy semestralne lub półroczne, uczniom, którzy przyswajają wiedzę szybciej od pozostałych umożliwia się wcześniejsze realizowanie programu nauczania danej klasy - uczniowie kończą program jednej klasy w okresie I półrocza, a następnie w II semestrze tego samego roku szkolnego program kolejnej klasy. Następną ewentualnością jest uczenie się zgodne z indywidualnym tempem - stosuje się indywidualny tok nauczania, który pozwala na uczenie się w odpowiednim dla jednostki tempie i zaliczaniu materiału w dowolnym czasie. W kształceniu uczniów zdolnych możliwe jest także uczenie się różnych treści programowych w różnym tempie. I tak uczeń posiadający uzdolnienia z zakresu fizyki lub matematyki może szybciej uczyć się i zaliczać treści z tych przedmiotów, natomiast wolniej realizować program pozostałych przedmiotów. Najmniej zalecaną metodą jest „podwójna promocja”, w której uczeń we własnym zakresie opanowuje materiał z wyższej klasy i będąc dla przykładu w klasie IV automatycznie przechodzi do klasy VI. Jednak najczęściej stosowaną metoda są zajęcia pozalekcyjne i pozaszkolne. Są to ćwiczenia prowadzone głównie w godzinach popołudniowych, która mają rozwijać zainteresowania uczniów, ale tylko pod warunkiem, że nie przypominają typowych lekcji. Uczeń może także uzyskać zezwolenie na indywidualny tok nauki. Bardzo dużym minusem tej formy jest fakt, iż znacznemu zmniejszeniu ulegają kontakty z rówieśnikami, które i tak z racji nieprzeciętności są już ograniczone. Powyższe sposoby przyspieszania nauki szkolne stwarzają uczniom zdolnym wspaniałe warunki rozwijania ich uzdolnień, jednak pod warunkiem głębokiego zreformowania systemu klasowo - lekcyjnego, odpowiedniego przygotowania merytorycznego nauczycieli do prowadzenia tego typu zajęć oraz współdziałania szkół na różnych szczeblach i przygotowania specjalnych programów nauczania. Bez tego praktyczne dostosowanie procesu kształcenia do indywidualnych możliwości uczniów nie byłoby możliwe. Wielu nauczycieli i rodziców twierdzi, iż w normalnej szkole nie ma możliwości pracy z uczniem zdolnym. Jednak zaczynają już powstawać specjalnie przeznaczone dla takich dzieci szkoły (np. Gimnazjum Akademickie w Toruniu). Jednocześnie w wielu szkołach zaczyna dostrzegać się potrzebę pracy z takim dzieckiem, dlatego tworzy się programy autorskie, wprowadza innowacje, uruchamia kursy i studia podyplomowe z tego zakresu. Zainteresowanie sprawami kształcenia uczniów zdolnych, w świetle literatury jest duże. Na całym świecie od dawna zastanawiano się nad tym w jakich warunkach organizacyjnych i jakimi metodami należy kształcić uzdolnione dzieci. Nie ulega wątpliwości stwierdzenie, że istnieje potrzeba poświęcenia dzieciom zdolnym specjalnej uwagi na terenie szkoły. Pogląd ten poparty jest licznymi danymi empirycznymi, świadczącymi o odrębności i pewnej specyfice rozwoju i działania jednostek szczególnie zdolnych. Praktyka pedagogiczna nie stworzyła, jak dotąd, jednolitego systemu oddziaływań dydaktycznych, stosowanych w nauczaniu uwzględniającym zróżnicowanie uczniów pod względem zdolności. Formułuje się jednak szereg założeń ogólnych i wskazań, na których należy oprzeć pracę mającą na celu stymulację, wykorzystanie i rozwój zdolności uczniów w procesie dydaktycznym.
BIBLIOGRAFIA:
1.Borzym I.: „Uczniowie zdolni.” PWN, Warszawa 1979
2. Lewowicki T. :”Kształcenie uczniów zdolnych.” WSiP, Warszawa 1980
3. Sękowski A. : „Osiągnięcia uczniów zdolnych”, Lublin 2000
4. Lewowicki T.: „Kształcenie uczniów zdolnych”, Warszawa 1980
5. Rimm S.: „Dlaczego zdolne dzieci nie radzą sobie w szkole”, Poznań 2000