|
Rozdział 1. - Rodzaje drewna
1.Drzewa iglaste
Gatunek drewna Cechy charakterystyczne Zastosowanie
Sosna drewno silnie przesycone żywicą, łatwe w obróbce, łupliwe w budownictwie, stolarstwie, górnictwie, na podkłady kolejowe, do produkcji papieru, sklejki i wełny drzewnej
Jodła drewno lekkie, o barwie białej, o skłonności do pękania w budownictwie wodnym, górnictwie, do produkcji papieru
Świerk drewno o barwie białej z żółtym odcieniem, z wyraźnymi słojami, trudno obrabialne w budownictwie, stolarstwie, szkutnictwie, górnictwie, do produkcji najwyższej jakości papieru, do wyrobu wełny drzewnej
Modrzew drewno z wyraźnymi słojami, bardzo trwałe, trudno obrabialne, w Polsce pod ochroną w budownictwie (parkiety, boazerie), szkutnictwie, do wyrobu mebli i galanterii
2.Drzewa liściaste
Topola drewno lekkie, miękkie, łupliwe, łatwe w obróbce, nietrwałe do produkcji papieru I wełny drzewnej, zapałek, opakowań
Dąb drewno o dużej twardości I wytrzymałości, bardzo trwałe, trudno obrabialne w budownictwie, meblarstwie, posadzkarstwie, do wyrobu fornirów
Grab drewno o białej barwie, odporne na ścieranie drewno o białej barwie, odporne na ścieranie
Buk drewno o barwie białej, z wyraźnymi słojami, o skłonności do pęcznienia i pękania, bez impregnacji nietrwałe do wyrobu mebli, klepek podłogowych, sklejek lotniczych i stolarskich
Jesion drewno o barwie jasnożółtej, twarde, trudno obrabialne, sprężyste drewno o barwie jasnożółtej, twarde, trudno obrabialne, sprężyste
Klon drewno o barwie białożółtej z różowym odcieniem, z wyraźnymi słojami do wyrobu mebli, boazerii, fornirów, galanterii, zabawek, czółenek tkackich, drobnych wyrobów gospodarczych
Orzech drewno z wyraźnymi słojami, łatwo obrabialne do wyrobu fornirów, klepek podłogowych, boazerii, łóż do broni palnej
Jawor drewno o barwie białożółtej, trudno łupliwe do wyrobu fornirów, klepek podłogowych (artystycznych), drobnych przedmiotów ozdobnych i gospodarczych, w lutnictwie i rzeźbiarstwie
Grusza drewno o barwie jasno- lub ciemnopomarańczowej, łupliwe, dobrze obrabialne do wyrobu mebli, modeli odlewniczych, przyborów kreślarskich, czółenek tkackich, w rzeźbiarstwie
Akacja drewno o barwie białej, twarde, łupliwe, trudne w obróbce zastępuje dębinę, do wyrobu galanterii, drobnych wyrobów gospodarczych
Heban jeden z najtwardszych gat. drewna, o czarnej twardzieli i białożółtej, wąskiej bieli, daje się obrabiać z dużą dokładnością do wyrobu luksusowych mebli, elementów ins-trumentów muzycznych, galanterii, w rzeźbiarstwie
Mahoń drewno o brunatnoczerwonej twardzieli, z wyraźnymi słojami, łatwo obrabialne, dobrze barwiące się do wyrobu mebli, fornirów, boazerii, modeli odlewniczych, w rzeźbiarstwie
Balsa drewno o barwie białej, bardzo lekkie (2-2.5 razy lżejsze od korka), miękkie, niezbyt łupliwe, o małej trwałości w przemyśle lotniczym, w modelarstwie, wędkarstwie, do budowy lekkich jednostek pływających
Rozdział 2. - Sortyment drewna
1.Sortyment:
Drewno spełniające określone warunki jakościowe i wielkościowe ujęte w odpowiednich normach przedmiotowych przeznaczone do wykorzystania bezpośrednio w różnych gałęziach produkcji (np. w przemyśle meblarskim, w budownictwie) lub do dalszego przerobu (np. w papierniach).
2.Rodzaje sortymentu:
Żerdzie, sortyment okrągłego drewna użytkowego uzyskiwany z całych okrzesanych drzewek; grubość znamionowa dla gat. liściastych 7-18 cm, a dla gat. iglastych 7-14 cm.
Wańczosy - (połowizny), dawny eksportowy sortyment drewna tzw. ciosanego, wytwarzany z dębiny wysokiej jakości; uzyskiwane przez rozpiłowanie wzdłużne kłody na 3 części.
Papierówka - sortyment drewna (gł. sosnowego, świerkowego, topolowego), zwykle w postaci okrąglaków bez kory i łyka; używana do produkcji ścieru drzewnego (gł. na papier) i mas celulozowych.
Listwa - leśn. sortyment tarcicy o przekroju poprzecznym od 13 x 25 do 29 x 90 mm.
Krawędziak, leśn. sortyment tarcicy o przekroju poprzecznym od 100 x 100 do 180 x 180 mm.
Graniak - leśn. sortyment tarcicy liściastej o ogólnym przeznaczeniu; przekrój poprzeczny kwadratowy
Deska - sortyment tarcicy grub. 12-50 mm, dł. od 1 m i szerokości co najmniej dwukrotnie większej od grubości.
Bal - leśn. sortyment tarcicy; grub. co najmniej 50 mm, szerokość nie mniejsza od dwukrotnej grubości; długość ponad 1 m.
Rozdział 3. -Materiały drewnopodobne
1.Materiały drewnopochodne
Materiały, których podstawowym składnikiem jest drewno w postaci cienkich warstw (np. fornirów), listew, trocin, wiórów lub włókien, powiązanych lepiszczem, m.in.: płyty stolarskie, sklejki (płyty wielowarstwowe sklejone z nieparzystej liczby cienkich płatów drewna), okleiny (cienkie płaty ozdobnego drewna przeznaczone do oklejania od zewnątrz mebli, boazerii itp. w celu nadania im estetycznego wyglądu), obłogi (cienkie płaty drewna stosowane jako podkład pod okleinę, farbę lub inną powłokę), płyty pilśniowe (uformowane z rozwłóknionego drewna), płyty wiórowe (wykonane z wiórów spojonych klejem pod wysokim ciśnieniem).
2. Rodzaje materiałów drewnopodobne
Sklejka - materiał uzyskiwany przez sklejenie cienkich (grubość ok. 0,5 mm) warstw drewna drzew liściastych (olcha, brzoza, buk, topola) lub sosny; stosowana w stolarstwie, budownictwie, przem. okrętowym i kolejowym, modelarstwie.
Okleina - fornir cienkie płaty drewna o grub. 0,1-5,0 mm (najczęściej ok. 0,8 mm) uzyskiwane przez skrawanie płaskie lub obwodowe (na skrawarkach) drewna z drzew, tzw. okleinówek (o wysokiej jakości i minimalnej ilości wad); wykorzystuje się piękno barwy i rysunku drewna. Forniru używa się na okleiny i obłogi elementów z drewna litego lub płyt wiórowych, stolarskich, sklejki.
Płyta wiórowa - (suprema), płyta wykonana z cienkich wiórów drzewnych (specjalnie skrawanych) spojonych pod ciśnieniem syntetycznym klejem; używana do budowy mebli.
Płyta stolarska - płyta z warstwą wykonaną z listewek, oklejona obustronnie obłogami; pełna lub listewkami ułożonymi w kratownicę (komórkowa, pustakowa); stosowana w meblarstwie.
Płyta pilśniowa - płyta ze spilśnionych włókien drzewnych uformowanych w podwyższonej temperaturze ciśnieniu;
4.Rozdział - Zastosowanie drewna
Drewno otacza nas wszędzie. W każdym domu jest przynajmniej trochę drewna.
Szacuje się, że drewno, jako surowiec doskonały, znalazło dziś w świecie ponad 30 tys. zastosowań. Niewykluczone, przecież, gdy rozejrzymy się wokół, zawsze znajdziemy je w swoim otoczeniu.
Las to prawdziwie ekologiczna fabryka. Dzięki pierwiastkom krążącym w przyrodzie i energii słonecznej powstaje jego najznakomitszy produkt - drewno, który, w odróżnieniu od wielu innych darów natury, jest surowcem w pełni odnawialnym, a jego produkcja, jeśli zachowuje zasady prawidłowej gospodarki leśnej, nie jest uciążliwa dla środowiska.
Domy, mosty, słupy oraz tysiące innych konstrukcji i urządzeń wykorzystują właściwości fizykochemiczne drewna: wytrzymałość, lekkość, elastyczność i trwałość. Niesłabnąca popularność drewnianych mebli, podłóg okien i drzwi jest z kolei dowodem na docenianie nie tylko jego walorów użytkowych, ale i naturalnego piękna. Dzięki nowoczesnym technologiom drewno stało się odporne na warunki środowiska nie tracąc żadnego ze swoich walorów.
Ogromną ilość drewna zużytkowuje przemysł celulozowo-papierniczy. Z drewna produkuje się też węgiel drzewny, płyty wiórowe i pilśniowe, stemple górnicze i wiele, wiele innych przedmiotów codziennego użytku.
5.Rozdiał - Rodzaje połączeń drewna
1.Łączenie za pomocą elementów metalowych
Najprościej jest połączyć dwa elementy drewniane za pomocą gwoździ. Jest to typ połączenia nierozłącznego.
Stsowane są różne rodzaje gwoździ. Najbardziej rozpowszechnione są stalowe, tzw. czarne, lub stalowe ocynkowane. Mogą być też z miedzi i mosiądzu.
W zależności od wielkości elementów i wytrzymałości połączenia gwoździe mają różną średnicę i długość. Masywne elementy konstrukcji, np. dachu, łączy się gwoździami długości 15-30 cm długości i do 8 mm średnicy; drobne - gwoździami średnicy 1-2 mm i długości 2-5 cm. Stosuje się też stalowe gwoździe hartowane oraz stalowe gwoździe z karbowanymi trzpieniami zwiększającymi wytrzymałość na wyrwanie.
Gwoździe wbija się nie prostopadle, ale pod kątem - tak aby linie wbicia sąsiednich dwóch gwoździ się schodziły. Taki klinowy sposób wbicia wzmacnia połączenie.
Końcówki gwoździ do drewna powinny być lekko stępione, aby nie rozcinały włókien w czasie wbijania, ale je miażdżyły. Uchroni to elementy drewniane przed pękaniem.
Połączenia gwoździami stosuje się tylko do przedmiotów i sprzętów o podrzędnym znaczeniu, np. w warsztacie, piwnicy lub do elementów konstrukcyjnych, których wygląd jest nieistotny.
Z kolei połączenia gwintowe śrubowe lub wkrętowe są połączeniami rozłącznymi. Są bardziej estetyczne, chociaż łączniki są widoczne na zewnątrz. Z tego względu główki wkrętów i śrub są często ozdobnie wykończone i barwione. Ponadto stare typy główek wkrętów z rowkiem zastępują śruby z główkami z wewnętrznym gniazdem krzyżykowym lub sześciokątnym.
Wkręty do drewna mają cienkie trzpienie z szerokimi gwintami o dużym skoku, dzięki czemu wrzynają się w boczne powierzchnie nawierconych otworów, gwintując je. Są także wkręty samonawiercające, które dzięki karbowanym krawędziom gwintu przy końcówce wwiercają się same w materiał podczas przykręcania.
Do połączeń elementów drewnianych używane są również śruby. Są one nagwintowane na całej długości trzpienia lub tylko na pewnej jego części. Gwint śrub nie służy jednak do wkręcania w łączone elementy drewniane. Połączenie następuje przez zaciśnięcie elementów pomiędzy łbem śruby a nakrętką. Całe obciążenie więc przenoszone jest na łącznik. Taki sposób połączeń jest stosowany przy wykonywaniu współczesnych drewnianych konstrukcji przestrzennych, np. więźby dachowej, szkieletu domów drewnianych.
W meblarstwie do łączenia elementów pod kątem prostym stosowany jest specjalny rodzaj złącza śrubowego zwany złączem baryłkowym, które tworzy śruba i nakrętka o kształcie walca - nagwintowany otwór nakrętki przewiercony jest poprzecznie. W jednym z elementów łączonych tym typem złącza nawiercone są krzyżujące się ze sobą otwory: otwór na śrubę i gniazdo do osadzenie walcowej nakrętki. W drugim elemencie tylko otwór dla śruby. W gnieździe osadza się nakrętkę, obracając ją tak, aby jej gwint znalazł się w osi otworu śruby. Oba drewniane elementy łączy się śrubą, wkręcając ją w nakrętkę. Jest to bardzo mocne, trwałe i estetyczne połączenie.
Do połączeń elementów w drewnianych konstrukcjach budowlanych, np. więźby dachowej, coraz częściej stosuje się specjalne metalowe łączniki w formie płytek lub kształtowników. Eliminują one tradycyjne złącza ciesielskie.
Dzięki łącznikom drewniane elementy mają jedynie odpowiednio przycięte i wyrównane końcówki, dzięki którym dokładnie do siebie przylegają, tworząc węzły. Złącza metalowe pozwalają też na wykonywanie lekkich konstrukcji drewnianych z elementów, których wymiary utrudniałyby wykonanie tradycyjnego ciesielskiego złącza.
W tradycyjnych konstrukcjach, np. więźby dachowej, stropów drewnianych, wykorzystywane są łączniki ciesielskie, zwane często również jarzmami. Są to płytki, kątowniki lub kształtowniki metalowe. Ich powierzchnia pokryta jest regularnie rozmieszczonymi otworami o różnej średnicy ułatwiającymi mocowanie do elementów gwoździami lub wkrętami.
Innym rodzajem złącz metalowych są łączniki kolcowe, zwane też płytkami kolcowymi lub płytkami gwoździowanymi. Ten typ złącz stosowany jest do produkcji prefabrykowanych elementów konstrukcyjnych.
Jest to typ złącza, które można wykonać jedynie fabrycznie. Stosowany jest w budownictwie szkieletowym do przygotowywania gotowych elementów konstrukcji dachu, ścian i stropów. Łącznik kolcowy ma formę czworokątnej płytki z wytłoczonymi kolcami. Płytki kolcowe mogą być różnych rozmiarów.
Do łączenia elementów drewnianych stosuje się docisk prasy, która równomiernie dociska płytki znajdujące się z obu stron złącza. Powoduje też ułożenie się wszystkich drewnianych elementów tworzących złącze w jednej płaszczyźnie.
Rozmieszczenie kolców umożliwia równomierny rozkład naprężeń w złączu. Sposób łączenia drewnianych elementów konstrukcyjnych za pomocą płytek kolcowych został opracowany w Stanach Zjednoczonych w latach 60.
2.Drewniane łączniki
Najpopularniejszymi są kołki. Występują w różnych średnicach dopasowanych do rozmiarów łączonych elementów. Średnica nie może przekraczać jednej trzeciej grubości elementów łączonych. Kołki robi się z twardego gatunku drewna, np. buku.
Połączenie na kołki tzw. kryte, czyli niewidoczne od zewnętrznej strony łączonych elementów, wymaga dokładnego wyznaczenia otworów.
Najprościej jest wyznaczyć środki otworów pod kołki w jednym z elementów i wbić w nie niewielkie gwoździe. Następnie po obcięciu główek gwoździ należy zestawić razem oba łączone elementy i połączyć je. Po rozłączeniu widać dokładnie wyznaczone miejsca, w których należy wywiercić otwory.
W przypadku kołków przelotowych zestawia się elementy tak, jak będą one połączone, i przewierca otwór, następnie osadza się kołek. Kołki muszą być osadzone ciasno, dlatego ich średnica powinna być równa lub nieco większa niż średnica otworów. Dla ułatwienia osadzenia kołki mają lekko zaostrzone końcówki, a powierzchnia boczna ma rowkowe wzdłużne wytłoczenia. Połączenie na kołki w meblarstwie jest dodatkowo wzmacniane klejem.
Coraz rzadziej w roli łączników lub elementów umożliwiających połączenie dwóch elementów drewnianych spotkać można kliny.
Stosuje się je przy połączeniach prostopadłych części mebli. W jednym z elementów robi się otwór przelotowy, tzw. gniazdo. W zależności od kształtu elementu (tzw. czopu), jaki będzie w nim osadzony, może być okrągły, prostokątny, kwadratowy.
Następnie w czopie robi się poprzeczne nacięcie. Wsuwa się go w gniazdo, a w nacięcie wkłada drewniany klin. Potem z wyczuciem wbija się klin w nacięcie, tak aby czop rozprężył się i zacisnął w gnieździe. Później pozostaje tylko obcięcie wystającej części klina, wyrównanie i wyszlifowanie połączenia. Prawidłowo zrobione połączenie jest gładkie, trwałe i niemal niewidoczne. Należy do połączeń nierozłącznych.
Innym sposobem połączenia na czop i klin, popularnym w meblarstwie i przy robieniu różnych przedmiotów drewnianych, jest połączenie rozłączne. W czopie zamiast nacięcia robi się otwór przelotowy, służący do wsunięcia klina. Czop w jednym z elementów przechodzi przez gniazdo w drugim elemencie tak, aby końcówka z wyciętym otworem znalazła się częściowo po drugiej stronie gniazda. W otwór wsuwany jest klin, który po wbiciu powoduje zaciśnięcie się połączenia. W każdym momencie możemy jednak poprzez wybicie klina rozłączyć elementy. Ten typ połączenia klinowego stosowany jest przy wyrobie stołów i krzeseł.
3.Połączenia klejowe
Do łączenia elementów stosuje się też specjalne kleje na bazie żywic syntetycznych. Dla zapewnienia trwałości takiego połączenia w trakcie wysychania kleju elementy muszą być dociśnięte, np. za pomocą ścisków stolarskich lub prasy. Połączenia klejowe są nierozłączne. Są bardzo często dodatkowym wzmocnieniem tradycyjnych złącz (np. czopowych).
Połączenia klejowe są stosowane przy łączeniu drewna "na szerokość", "na grubość" oraz "na długość", co pozwala na wykonywanie masywnych elementów drewnianych z elementów o mniejszych rozmiarach. Zmniejsza się w ten sposób ryzyko pękania, paczenia i wichrowania, na co narażone są elementy o dużych przekrojach z pojedynczego kawałka drewna.
Łączenie klejem stosowane jest przede wszystkim przy produkcji półfabrykatów służących do wyrobów mebli, stolarki budowlanej i innych przedmiotów z drewna. Prefabrykaty można później poddawać obróbce: frezować, przycinać itd. Bardzo często klejone prefabrykaty z pospolitego drewna iglastego są dodatkowo pokrywane naturalnymi okleinami ze szlachetnych lub egzotycznych gatunków drewna.
Łączenie na szerokość umożliwia produkcję blatów i płyt o dużych powierzchniach z mniejszych elementów, tj. listew, desek. Służą one potem do produkcji stołów, drzwi, elementów mebli, schodów, różnego typu obudów.
Elementy łączy się do czoła, na własne pióro i wpust, na wpust i obce pióro lub na wyprofilowaną na krawędzi zakładkę, tzw. połączenie wręgowe.
Łączenie na grubość stosuje się przy produkcji wielowarstwowych prefabrykatów złożonych z cieńszych elementów, np. konstrukcyjnych (belek), do produkcji ram stolarki okiennej i drzwiowej (tzw. klejonki).
Elementy łączy się na styk powierzchniowo.
Łączenie na długość. Ta metoda pozwala na konstruowanie długich drewnianych elementów z tarcicy o nieznacznej długości. Bardzo często stosuje się tę metodę do łączenia krótkich elementów w dłuższe, tworzące elementy prefabrykatów łączonych "na szerokość" i "na grubość". Elementy łączone "na długość" mają odpowiednio wyprofilowane końcówki o kształcie wieloklinowym lub wieloczopowym (przypominającym literę E). Połączenie jest realizowane jako zazębianie się końcówek elementów.
|
|