Maszynista maszyn transportowo - dźwigowych

Kod klasyfikacji: 8333

Rozdział klasyfikacji: Budownictwo i architektura

Klasa klasyfikacji: Operatorzy sprzętu budowlanego

Zadania i czynności

Zawód maszynisty maszyn transportowo - dźwigowych jest przydatny niemal w całej gospodarce - przede wszystkim w przemyśle ciężkim (górnictwo, hutnictwo), budownictwie i transporcie, ale także w przemyśle lekkim.

Głównym zadaniem maszynisty jest obsługa maszyn, które podnoszą i przemieszczają różnego rodzaju materiały i konstrukcje.

W zawodzie tym można wyróżnić wiele stanowisk, związanych z typem obsługiwanej maszyny, takich jak

• maszynista żurawia samochodowego

• maszynista żurawia kolejowego,

• maszynista żurawia samojezdnego,

• maszynista wywrotnic kolejowych,

• maszynista (operator) suwnic,

• maszynista urządzeń wyciągów szybowych,

• maszynista przenośników taśmowych,

• maszynista przepompowni,

• operator wózków jezdnych,

• podsuwnicowy,

• operator dźwigów towarowo - osobowych.

Praca maszynisty żurawia kolejowego odbywa się w kabinie i polega na podnoszeniu i przemieszczaniu maszyn i konstrukcji, które znajdują się w zasięgu urządzenia poruszającego się po torach kolejowych. Do obowiązków maszynisty należy również sprawdzanie stanu torowiska, podbicia podkładów i złączy szyn w miejscu pracy żurawia itp.

Praca maszynistów żurawi samochodowych i samojezdnych jest wykonywana w kabinach i polega na podnoszeniu, opuszczaniu i rozładowywaniu materiałów budowlanych oraz konstrukcji technicznych. Oprócz tego maszynista dba o część jezdną, na której zamontowany jest żuraw. Osoby wykonujące tę pracę mają często podwójny zawód - kierowcy i maszynisty.

Maszynista wywrotnic wagonowych rozładowuje wagony w halach produkcyjnych, a w zimie steruje również rozmrażalnią wagonów.

W pracy jest narażony na duży hałas i duże zapylenie.

Maszynisty (operatora) suwnic zazwyczaj pracuje na dużej wysokości, gdyż tam usytuowana jest kabina tego urządzenia. Główne zadania maszynisty to załadunek, rozładunek, przemieszczanie i transportowanie różnych materiałów w halach produkcyjnych i na środki transportu. Maszynista suwnicy współpracuje z podsuwnicowym, który mocuje przenoszony materiał i kieruje pracą suwnicy z dołu, za pomocą umownych znaków. Na tym stanowisku mogą pracować wyłącznie osoby pozbawione lęku wysokości.

Maszynisty wyciągów szybowych kieruje pracą urządzenia z kabiny sterowniczej. Współpracy z sygnalistami, którzy pracują na dole, na określonych poziomach górniczych kopalni. Po otrzymaniu sygnału operator uruchamia jazdę tzw. „klatki”. Praca na tym stanowisku wykonywana jest w górnictwie, a jej głównym celem jest opuszczanie i wyciąganie ludzi, różnego rodzaju maszyn i konstrukcji górniczych oraz wydobywanie na powierzchnię urobku.

Praca maszynisty pompowni i przepompowni polega na kontrolowaniu prawidłowej pracy pomp i osadników albo zbiorników przelewowych. Wykonywana jest w kabinie kontrolno- sterowniczej, a podczas czyszczenia zasuw przelewowych. również na powietrzu Do obowiązków maszynisty należy dodatkowo remont pomp oraz czyszczenie zbiorników przelewowych i osadnikowych. Praca na tym stanowisku jest lekka i nieuciążliwa (maszynista tylko w trakcje kontroli pomp na hali jest narażony na duży hałas).

Maszynista przenośników taśmowych może pracować w przemyśle górniczym (na dole i w zakładach przetwórczych kopalni) oraz na placach budowy. Obsługuje trasy taśmociągów czy pojedynczych zestawów przenośników taśmowych za pomocą urządzeń sterowniczych. Odpowiada za prawidłową pracę przenośników, a w wypadku awarii usuwa usterkę.

Operator wózków jezdnych przewozi materiały i mniejsze urządzenia z magazynów na poszczególne wydziały w zakładzie pracy. Do jego zadań należy załadunek i wyładunek materiałów oraz jazda wózkiem. Ponadto sprawdza stan techniczny wózka (np. akumulatorów, układu kierowniczego i hamulcowego). Cechą charakterystyczną pracy na tym stanowisku jest to, że może być wykonywana jako drugi zawód (np. magazynier może być operatorem wózków jezdnych).

Wszystkich maszynistów, niezależnie od specjalizacji, obowiązuje utrzymywanie łączności ze współpracownikami (sygnalistami obsługującymi podszybia poszczególnych poziomów, nadszybia i zrąb szybu w kopalni; podsuwnicowymi w hucie czy fabryce; dyspozytorami lub majstrem) za pomocą telefonów komórkowych itp.

Maszynista musi znać przepisy i zalecenia dozoru technicznego, bezbłędnie rozpoznawać sygnały i stosować się do nich. Bardzo ważna jest znajomość przepisów bhp oraz umiejętność posługiwania się sprzętem p. pożarowym.

Do podstawowych obowiązków maszynisty - operatora należy ponadto codzienna obsługa techniczna maszyn, sprawdzanie działania mechanizmów napędowych i zabezpieczających (np. w czasie pracy urządzeń drogowych) oraz przygotowanie stanowiska pracy (maszynista żurawia).

Środowisko pracy

materialne środowisko pracy

Środowisko pracy maszynisty jest bardzo zróżnicowane. Praca może odbywać się na powierzchni, a także pod ziemią, w halach produkcyjnych, w portach, na bocznicach kolejowych, peronach dworców itp.

Pod ziemią mogą pracować operatorzy przenośników taśmowych oraz maszyniści pomp głównego odwadniania. W niektórych kopalniach rud metali nieżelaznych pracują pod ziemią suwnicowi.

Praca maszynisty - operatora maszyn i urządzeń dźwigowo - transportowych na ogół wykonywana jest w różnego typu kabinach, które wraz z całym urządzeniem mogą znajdować się w halach produkcyjnych, na placach budów, rampach kolejowych, peronach, a także pod ziemią.

Kabiny są z reguły ciasne (dlatego maszynista nie powinien być zbyt wysoki lub szczególnie potężnie zbudowany). Usytuowane są na różnych wysokościach (od poziomu zerowego do kilkudziesięciu a nawet 100 metrów, na której to wysokości często pracują suwnice i żurawie). Najniżej znajduje się kabina żurawia samojezdnego (ok.1m nad poziomem podłoża), najwyżej kabiny suwnic. Maszynista musi być sprawny fizycznie, aby bez problemów mógł dotrzeć na swoje stanowisko pracy, na które często musi się wspinać po drabinkach.

Maszyniści zatrudnieni w hutach (np. walcowniach i stalowniach) narażeni są na działanie wysokich i zmiennych temperatur. Operator wózka jezdnego po załadowaniu wyrobów w hali, gdzie panuje wysoka temperatura, wyjeżdża na zewnątrz budynku i jest narażony na niekorzystne czynniki atmosferyczne. Podobne warunki mają operatorzy wózków pracujące na dworcach kolejowych (z magazynów wyjeżdżają na perony, aby zapakować paczki do pociągu). Maszyniści żurawi na budowach i w portach często są narażenie na przeciągi i działanie silnych wiatrów, które mogą spowodować nawet przewrócenie urządzenia.

Należy wspomnieć także o niekorzystnym wpływie na organizm nadmiernego hałasu, charakterystycznego dla hal produkcyjnych fabryk i hut.

Praca maszynistów maszyn dźwigowo - transportowych związana jest z ryzykiem wypadków. Maszynista ponosi konsekwencje zawinionych szkód - zerwania ładunku przy nieumiejętnym jego przemieszczaniu, zniszczenia sprzętu, zagrożenia bezpieczeństwa lub spowodowania wypadku z ludźmi.

Przede wszystkim jednak musi mieć świadomość wypadków grożących jemu samemu. Potknięcie się przy wchodzeniu do kabiny, nieostrożne jej opuszczanie, poślizgnięcie przy wchodzeniu na suwnicę - mogą spowodować upadek, nawet ze znacznej wysokości, a w jego wyniku poważne kontuzje, złamania, a nawet kalectwo i śmierć. Niebezpieczeństwo może zagrażać także operatorowi wózka, jeżeli będzie źle manewrował, jechał z nadmierną prędkością albo bez zachowania środków ostrożności. Niezmiennie ważne jest zgodne z przepisami obciążanie urządzeń dźwigowo - transportowych, gdyż zapobiega groźnym urazom i kontuzjom.

warunki społeczne

Praca maszynisty maszyn dźwigowo - transportowych wymaga ścisłej współpracy z innymi ludźmi, chociaż kontakt ten nie jest bezpośredni. W swej kabinie maszynista jest sam, łączą go jednak z nimi umowne znaki, sygnały świetlne, dźwiękowe (gwizdki, trąbki), telefony komórkowe czy radiostacja.

Maszynista żurawia nie ładuje samodzielnie podnoszonych czy przenoszonych materiałów, suwnicowy musi polegać na solidności hakowego, który przypina przemieszczany element, maszynista maszyn szybowych współpracuje z sygnalistami i uruchamia maszynę wyciągową dopiero po otrzymaniu od niego odpowiedniego sygnału.

warunki organizacyjne

Maszynista i operator maszyn i urządzeń dźwigowo - transportowych pracuje od 3. do 6. godzin dziennie, najczęściej w systemie zmianowym. Wyjątkiem może być stanowisko maszynisty żurawia kolejowego, który pracuje tylko w dzień, chociaż i on, w przypadkach awaryjnych, może pracować w nocy.

Wymagania psychologiczne

Maszynistom - operatorom niezbędne są doskonały wzrok, w tym także zdolność prawidłowej oceny odległości (widzenie głębi), umiejętność rozróżniania barw (daltonizm jest wykluczony na stanowiskach, na których używa się sygnalizacji świetlnej lub znaków dawanych chorągiewkami).

Maszynista - operator nie może cierpieć na lęk wysokości i przestrzeni, zwłaszcza wtedy, gdy chce obsługiwać żuraw lub suwnicę. Nie może również odczuwać lęku przed zamkniętymi pomieszczeniami(ciasnymi kabinami i sterowniami nadziemnymi i podziemnymi) i ma mieć prawidłowo rozwinięty zmysł równowagi, by nie spadł z drabiny lub konstrukcji urządzenia podczas drobnych napraw.

Ważne są także spostrzegawczość, koordynacja wzrokowo - ruchowa, szybki refleks i zdolność koncentracji przy równoczesnej podzielności uwagi. Maszynista - operator musi być skoncentrowany na tym, co robi, a równocześnie widzieć, słyszeć i reagować na to, co dzieje się w zasięgu pracy jego maszyny.

Powinien być człowiekiem zrównoważonym, mieć rozwinięte poczucie odpowiedzialności, umiejętność podporządkowania się przełożonym oraz respektowania przepisów, w tym także bhp i p. pożarowych.

Do wykonywaniu zawodu maszynisty - operatora potrzebne są uzdolnienia techniczne i znajomość mechanizmu działania danej maszyny, gdyż wiedza ta decyduje o bezpieczeństwie pracy, a w razie awarii pozwala ją szybko usunąć.

O powodzeniu w zawodzie maszynisty decyduje w dużym stopniu motywacja kandydata. Jeżeli ktoś legitymuje się wymaganymi cechami psychologicznymi, chce zdobyć określony zawód i być w nim prawdziwym fachowcem, to z pewnością osiągnie swój cel.

Wymagania fizyczne i zdrowotne

Praca w tym zawodzie jest zaliczana do średnio ciężkich. W związku z tym ogromne znaczenie ma bardzo dobry stan zdrowia i ogólna sprawność fizyczna kandydata, dobrze rozwinięte układy kostno - stawowy i mięśniowy. Ważna jest ponadto wydolność układu oddechowego i układu krążenia oraz bardzo dobry wzrok i słuch. Istnieje wiele przeciwwskazań zdrowotnych do pracy w tym zawodzie. Należą do nich przede wszystkim lęki i psychozy (np. lęk wysokości, przestrzeni, lęk zamknięcia w ciasnym pomieszczeniu - klaustrofobia), padaczka, niektóre wady wzroku i słuchu.

Dla zapewnienia sprawnej i bezpiecznej obsługi maszyn dźwigowo - transportowych pracownicy ci poddawani są systematycznym badania okresowym - lekarskim i psychologicznym.

Warunki podjęcia pracy w zawodzie

Warunkami wykonywania tego zawodu operatora są wykształcenie podstawowe i ukończenie odpowiedniego kursu np. suwnicowego suwnicy sterowanej (z góry lub z dołu), operatora wózka (widłowego, platformowego, akumulatorowego lub spalinowego), operatora żurawi różnych typów, maszynisty maszyn wyciągowych itp.

Kursy te są organizowane w miarę potrzeb przez zakłady pracy na ich terenie. Mogą być także organizowane w specjalistycznych ośrodkach szkoleniowych, Zakładach Doskonalenia Zawodowego i innych. Często w kursach takich biorą udział pracownicy, którzy pragną się przekwalifikować lub zdobyć dodatkowy zawód.

Szkoleniem objęci są także absolwenci szkół zawodowych, niezależnie od specjalizacji. Absolwent szkoły zawodowej o specjalności mechanik - kierowca może w ten sposób zdobyć dodatkowo zawód operatora wózków jezdnych, a hutnik piecowy może po ukończeniu kursu zastać suwnicowym i przewozić wsad do pieca.

Takie łączenie zawodów jest coraz częściej praktykowane, ułatwia również znalezienie pracy, świadczy bowiem o większej dyspozycyjności pracownika.

Dodatkowym warunkiem, który musi spełnić kandydat do pracy w tym zawodzie jest uzyskanie pozytywnej opinii lekarza internisty i psychologa.

Możliwości awansu w hierarchii zawodowej

Możliwości podjęcia pracy przez dorosłych

W zawodzie maszynisty maszyn dźwigowo -transportowych mogą podjąć pracę osoby w wieku 18 do 40 lat (górna granica wieku nie powinna przekraczać 45 lat). O możliwości zatrudnienia decyduje dobry stan zdrowia i zdobycie wymaganych w tym zawodzie kwalifikacji.

Polecana literatura

Źródło danych: Przewodnik Po Zawodach, wyd. II, MPiPS

1

---