UMOWA O PRACĘ	UMOWA-ZLECENIE	UMOWA O DZIEŁO	PRACA NA CZARNO
PISEMNIE CZY NA GĘBĘ	Umowę możesz zawrzeć ustnie, ale najpóźniej siedem dni od rozpoczęcia pracy pracodawca powinien potwierdzić na piśmie rodzaj umowy i jej warunki	Forma zawarcia umowy jest dowolna. Możesz umówić się ze zleceniodawcą ustnie albo podpisać umowę. Zgodnie z przepisami umowa-zlecenie powinna być zawarta na piśmie, gdy jej wartość przekracza 2 tyś. Zł. Nie zawsze jest to przestrzegane.	Tak samo jak w przypadku umowy-zlecenia forma może być dowolna.	„Na gębę!”
MIEJSCE PRACY	Niewiele masz do powiedzenia. To pracodawca ustala miejsce i sposób pracy, oczywiście w ramach obowiązujących przepisów.	Zależy od ustaleń stron i specyfiki zlecenia. Decydując się na umowę-zlecenie, masz dużo większą swobodę w wyborze sposobu wykonywania obowiązków niż w przypadku umowy o pracę.	Zamawiającego powinien w zasadzie interesować jedynie rezultat twojej pracy.	Bez dyskusji. To, gdzie, ile, w jakich warunkach pracujesz, narzuca twój pracodawca.
URLOP WYPOCZYNKOWY	Płatny! Liczba wolnych, płatnych dni w roku zależy od stażu w pracy. Po roku masz prawo do 18, po sześciu latach do 20, a po dziesięciu - do 26 dni roboczych obowiązkowego urlopu. Do stażu pracy liczony jest także czas poświęcony na naukę.	Nie jest obowiązkowy. Może być uzgodniony między stronami. Aby nie budzić wątpliwości, powinien różnić się od urlopu pracowniczego, np. jako przerwa w świadczeniu usług, za którą nie przysługuje wynagrodzenie. Płatny urlop to wyjątek.	Podobnie jak w umowie zleceniu zależy od ustaleń między stronami. Płatny urlop jest jednak wyjątkiem.	Zachorujesz, to znaczy że masz pecha. Dla tych którzy pracują na czarno urlop to dziura w domowym budżecie.
W PRZYPADKU CHOROBY	W większości przypadków należy ci się od pracodawcy 80 % wynagrodzenia miesięcznego za pierwsze 33 dni choroby w ciągu roku. Od 34 dnia możesz pobierać zasiłek chorobowy wypłacany przez ZUS. Okres zasiłkowy wynosi maksymalnie pół roku.	Wynagrodzenie zależy od ustaleń stron. Nawet jeśli ubezpieczysz się dobrowolnie w ramach ubezpieczenia chorobowego i nabędziesz prawo do zasiłku chorobowego, wypłata wynagrodzenia przez pracodawcę w okresie choroby zdecydowanie będzie rzadkością.	Masz problem, bo zamawiającego nie interesuje twoja choroba, chyba że wynegocjowałeś inne warunki (ale to rzadki przypadek)	Pracodawca nie zapłaci ci ani grosza bo teoretycznie u niego nie pracujesz.!
NADGODZINY	Płatne! Oprócz wynagrodzenia przysługuje ci dodatkowo 50 % dodatek za godziny nadliczbowe w dni robocze i 100 % dodatek w dni wolne od pracy, Liczba godzin nadliczbowych jest limitowana do czterech godzin na dobę i 150 w ciągu roku.	Zleceniodawca nie ma obowiązku płacić za nadgodziny.	Tak jak przy umowie-zleceniu nadgodziny to twoja sprawa!	Tak jak wyżej!
CZY JEST NAJNIŻSZA PENSJA?	Pracując na umowę o pracę na pełen etat, nie możesz zarobić mniej niż 800 zł brutto.	Nie ma, wynagrodzenie zależy tylko i wyłącznie od ustaleń między tobą a zleceniodawcą.	Nie ma, zależy od wynegocjowanych przez ciebie warunków.	Nie ma. Twojego wynagrodzenia nie chroni kodeks pracy ani żaden inny. Pracujesz za tyle, ile wynegocjujesz! Czy pieniądze te dostaniesz, to zupełnie inna sprawa.
JAK ZE SKŁADKAMI?	Podlegasz obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, czyli z twojego wynagrodzenia odprowadzane są składki na ubezpieczenie emerytalne, rentowe, chorobowe oraz wypadkowe. Zgłoszenie cię do tych ubezpieczeń to obowiązek pracodawcy.	Podlegasz obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu (jeśli to twoja jedyna praca). Zleceniodawca musi płacić składkę wypadkową, jeśli zlecenie wykonujesz w jego siedzibie. Składka chorobowa jest opłacana tylko na twój wniosek.	Zamawiający, który podpisze z tobą umowę o dzieło, nie ma obowiązku odprowadzać żadnej ze składek ubezpieczeniowych, chyba że jest jednocześnie twoim pracodawcą, a dzieło jest twoim dodatkowym zajęciem.	Pracując na czarno, nie licz na opłacanie składek! Nie należy ci się ubezpieczenie emerytalne, nie dostaniesz grosza podczas choroby.
CZY CZAS PRACY ZALICZANY JEST DO EMERYTURY	Cały czas jaki przepracowałeś na umowę o pracę, zaliczany jest do twojej emerytury.	Tak samo jak w przypadku umowy o pracę okres pracy na zlecenie liczony jest do twojej emerytury (jeśli to twoja jedyna praca)	Nie, chyba że umowę o dzieło podpisałeś ze swoim pracodawcą.	Nie, bo nikt nie wie że pracujesz.
WYPOWIEDZENIE UMOWY	Nie możesz stracić pracy z godziny na godzinę, chyba że z własnej winy, bo ciężko naruszyłeś swoje podstawowe obowiązki lub popełniłeś przestępstwo. Jeśli pracodawca chce cię zwolnić lub ty chcesz zrezygnować z pracy, musisz zachować pisemną formę wypowiedzenia oraz okres wypowiedzenia.	Każda ze stron taką umowę może w każdym czasie. Uwaga! Zgodnie z prawem, jeżeli umowę wypowie zleceniodawca, to musi wypłacić część wynagrodzenia, jeśli praca została już wykonana, a także pokryć poniesione prze ciebie koszty, Jeżeli wypowiedzenie następuje bez ważnego powodu, strony mogą dochodzić od siebie odszkodowania.	Dopóki dzieło nie zostanie ukończone, zamawiający może w każdej chwili od umowy odstąpić, płacą ci umówione wynagrodzenie. Obu stronom przysługuje także prawo odstąpienia od umowy, np. możesz to zrobić ty, jeżeli zamawiający wbrew umowie nie pomaga ci przy wykonaniu dzieła	Nie chronią cię przepisy, pracę możesz stracić z dnia na dzień.
PODSUMOWANIE
ZALETY	W pełni chroni cię prawo (urlop, choroba, emerytura, nadgodziny), za wyrządzoną szkodę odpowiadasz tylko do trzykrotności twojej pensji.	Nie jesteś zależny od pracodawcy, kiedy i dla kogo pracujesz. Możesz zlecić pracę podwykonawcy.	Jak przy zleceniu.	Nie płacisz podatków.
WADY	Musisz słuchać poleceń szefa, wykonywać obowiązki w wyznaczonym miejscu i czasie.	Ponosisz ryzyko swoich błędów, niedotrzymania terminu, czas pracy nie jest wliczany do stażu. Choć często dużo zarabiasz, musisz oszczędzać na czarną godzinę.	Ponosisz jeszcze większe ryzyko, zazwyczaj nie masz urlopu, bezpłatnej pomocy lekarskiej, czas pracy nie wlicza się do emerytury.	Gdy pali ci się grunt pod nogami możesz wyjść na prostą, ale nie jest to sposób na życie.

---