Zdrowie publiczne semestr II
Temat 11: Zakażenia szpitalne. Rodzaje, drogi i zapobieganie zakażeniom szpitalnym.
I ogniwo - źródło zakażenia - człowiek, zwierzę, gleba
II ogniwo - drogi zakażenia - kropelkowa, pokarmowa, wziewna
III ogniwo - osobnik wrażliwy, nieodporny
Podstawa prawna: Ustawa z dn. 5 grudnia 2008r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi Dz. U, nr 234, poz.1570
Zakażenia szpitalne:
6% - na świecie
8-9 % - w Polsce (20-50% OIOM, OIT)
Zakażenia szpitalne - zakażenie, które nastąpiło w szpitalu i ujawniło się podczas hospitalizacji pacjenta i zostało spowodowane przez udokumentowany czynnik epidemiologiczny chorobotwórczy pochodzący od innego chorego lub pracowników szpitala albo przez endogenny czynnik mikrobiologiczny.
Podział zakażeń szpitalnych:
zakażenia endogenne (częściej występujące) - to zakażenia wywołane własną mikroflorą chorego (występującą w warunkach fizjologicznych lub patologicznych)
zakażenia egzogenne - to zakażenia pochodzące z zewnątrz organizmu, wywołane drobnoustrojami pochodzącymi od innych chorych/nosicieli lub ze środowiska szpitalnego. Mogą to być zakażenia:
kontaktowe (pośrednie, bezpośrednie)
skórne
kropelkowe
pyłowe
pokarmowe
Czynniki zwiększające ryzyko powstawania zakażeń szpitalnych:
Pacjenci zakażeni / nosiciele, pacjenci z zaburzeniami odporności (po, w trakcie antybiotykoterapii) zwiększone ryzyko zakażenia: chorzy powyżej 60 r. ż. i noworodki
Inwazyjne zabiegi i operacje - przerywają naturalne bariery ochronne organizmu (iniekcje, endoskopie, bronchoskopie, biopsje, nakłucie mostka, dializy, zabiegi chirurgiczne, intubacje, tracheotomie, cewnikowanie, leczenie respiratorem)
Drobnoustroje w szpitalu, zmieniające swe cechy pod wpływem licznych antybiotyków i środków dezynfekcyjnych (są selektywnie przystosowane, oportunistyczne, wielooporne na antybiotyki i inne chemioterapeutyki)
Skomplikowana aparatura, trudna do sterylizacji czy dezynfekcji
Urządzenia używane przez wiele osób
Wadliwy system wentylacyjny lub klimatyzacyjny
Personel medyczny nieprzestrzegający zasad higieny szpitalnej
Nieprawidłowości w transporcie chorych i sprzętu
Nieprawidłowości w stanie sanitarnym szpitala
Zakażenia szpitalne wywołują najczęściej:
Pałeczka ropy błękitnej (Pseudomonas aeruginosa)
Pałeczka okrężnicy (Escherichia coli), pałeczka odmieńca (Proteus mirabili)
Gronkowce (Staphylococcus aureus i Staphylococcus epidermidis)
Paciorkowce (Streptococcus pneuoniae)
Wirusy np. WZW
Grzyby - bielnik biały (candidia albicans)
MRSA - gronkowiec złocisty oporny na metycylinę
Źródło zakażenia: pacjenci (chorzy lub nosiciele); personel (ręce, odzież, drogi oddechowe); odwiedzający, środowisko szpitalne (aparatura, sprzęt, narzędzia, powietrze).
Drogi zakażenia: kontaktowa, w tym skórna (kontakt bezpośredni, ręce, odzież pracownika); kontakt pośredni (przedmioty, sprzęt); powietrze (droga kropelkowa); pokarmowa (żywność, napoje)
Postacie zakażeń szpitalnych:
- zakażenia układu moczowego (45% zakażeń przez cewnik)
- zakażenia układu oddechowego, zapalenie płuc
- posocznica (zakażenie krwi)
- zakażenia miejscowe (np. łożyska naczyniowego przy założonym wenflonie)
- zakażenia ran operacyjnych
- zakażenia WZW
Ustawa o chorobach zakaźnych i zakażeniach zobowiązuje osoby wykonujące zawody medyczne do przestrzegania wymagań higienicznych i zdrowotnych.
Zadania Szpitalnego Zespołu Zapobiegania i Zwalczania Zakażeń Szpitalnych:
1. Bieżąca kontrola przestrzegania procedur i zapobiegania zakażeniom szpitalnym, stała obserwacja i rejestracja zakażeń szpitalnych.
2. Wykrywanie źródeł i dróg szerzenia się zakażeń szpitalnych
- ocena floty bakteryjnej szpitala (podłóg, umywalek, sprzętu medycznego, odzieży ochronnej, czystości rąk personelu)
- badania mikrobiologiczne personelu (nosicielstwo pałeczek jelitowych, MRSA)
3. Właściwa izolacja chorych zakażonych w szpitalu.
4. Nadzór nad procesem sterylizacji i dezynfekcji.
5. Codzienna kontrola badań wykonywanych w pracowni bakteriologicznej.
6. Kontrola przestrzegania zasad higieny osobistej przez personel szpitalny.
7. Wczesne rozpoznawanie zakażeń u personelu medycznego.
8. Szkolenie personelu szpitalnego.
9. Kontrola ruchu personelu szpitalnego i odwiedzających.
10. Analizowanie prawidłowości stosowania antybiotyków.
11. Opracowanie i wdrażanie procedur postępowania z zakażonym pacjentem (pobierania wymazó, izolacji, itd.)
Zapobieganie zakażeniom szpitalnym
1. Izolacja chorych, kontrola mikrobiologiczna, leczenie pacjentów.
2. Kontrola mikrobiologiczna personelu (badania na nosicielstwo) i badanie mikrobiologiczne środowiska szpitalnego.
3. Odzież ochronna personelu i bielizna szpitalna
Odzież ochronna personelu powinna być zmieniana codziennie, w przypadku zabrudzeń materiałem zakaźnym natychmiast
Osoby odwiedzające powinny nakładać fartuchy, rękawiczki, maski
Pościel pacjentów powinna być zmieniana codziennie
Postępowanie z brudną i czystą bielizną wg zasad
4. Antyseptyka rąk - dezynfekcja rąk przed i po kontakcie z pacjentem lub sprzętem skażonym pacjenta (preparaty na bazie alkoholu)
5. Dezynfekcja aparatury medycznej, sprzętu, powierzchni użytkowej (okresowa zmiana środków dezynfekcyjnych)
Sprzęt i aparatura medyczna powinny być po użyciu dezynfekowane, myte i wyjaławiane
Pacjent powinien mieć własny sprzęt do pielęgnacji, po użyciu dezynfekowany i myty
Powierzchnie poziome (podłogi, sprzęty), sanitariaty myte codziennie środkiem dezynfekcyjnym
Sprzęt do mycia i sprzątania powinien być po użyciu umyty, zdezynfekowany i przechowywany a stanie suchym
6. Gromadzenie, segregowanie i usuwanie odpadów medycznych wg przepisów
7. Dezynsekcja i deratyzacja
Najczęściej popełniane błędy dotyczą:
1. Higieny rąk: niewłaściwy stan paznokci, osłonięcie przedramion odzieżą, stałe noszenie biżuterii, zegarków, bransolet, zbyt rzadkie mycie rąk, niedokładne mycie rąk, nie mycie rąk przed i po zdjęciu rękawiczek, używanie niewłaściwych środków do mycia rąk.
2. Stosowania odzieży roboczej i ochronnej: noszenie prywatnego ubrania w miejscu pracy, noszenie ubrań roboczych z długim rękawem, zbyt rzadkie stosowanie odzieży ochronnej (jednorazowe fartuchy), noszenie brudnej odzieży ochronnej, noszenie używanej kilka dni i brudnej odzieży roboczej, samodzielny transport i wykonanie we własnym zakresie prania odzieży roboczej, zbyt rzadkie stosowanie czapek i masek, nieprawidłowe korzystanie z masek i czapek (bez zakrywania masek, bez całkowitego osłonięcia włosów, noszenie tych samych kilka dni), niedezynfekowanie okularów korekcyjnych, noszenie rękawiczek między zabiegami, niewłaściwe zdejmowanie odzieży ochronnej.
3. Dezynfekcji: wybór środka odkażającego, który nie działa na drobnoustroje powodujące problemy w danym przypadku, zastosowanie odpowiedniego środka, ale w zbyt niskim stężeniu, skrócenie czasu działania środka odkażającego, użycie roztworu o zbyt wysokiej temperaturze, złe umycie powierzchni przed odkażaniem, niecałkowite zanurzenie narzędzi czy nienaniesienie środka na powierzchnię, niedostateczne spłukanie środków myjących przed odkażaniem, skażenie powierzchni (narzędzi) po odkażeniu.
4. Sprzątania: używanie jednej ścierki (mopa) do wszystkich powierzchni, brak wymiany wody, używanie zbyt małej ilości wody, nie zachowanie kolejności w czyszczeniu powierzchni, sprzątanie na „sucho”, przechowywanie mokrych narzędzi do sprzątania - powinny być suche i czyste.
Odpady medyczne
Podstawa prawna: Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dn. 23 sierpnia 2007r. w sprawie szczegółowego sposobu postępowania z odpadami medycznymi Dz. U. z dnia 8 września 2007r.
1. Klasyfikowanie odpadów medycznych
Odpady zakaźne - kolor czerwony
Odpady specjalne - kolor żółty
Odpady pozostałe - kolor zielony lub niebieski lub czarny
2. Zbieranie odpadów medycznych
kolor czerwony - zakaźne
kolor żółty - specjalne
kolor niebieski - pozostałe
3. Magazynowanie niebezpiecznych odpadów medycznych.
1