Teoria wychowania - pytania na kolokwium
Na czym polega różnica w definicjach: psychologicznej i pedagogicznej wychowania? W psychologii: wychowanie jest oddziaływaniem wychowawcy na wychowanka; celem działań wychowawczych jest realizowanie świadomie realizowanego projektu osobowości wychowanka; wychowanie ma charakter indywidualny, chodzi o dobro indywidualne. W pedagogice: wychowanie jest oddziaływaniem społecznym, celem działań wychowanie jest wywołanie zmian w osobowości człowieka, zmian akceptowanych i postulowanych, wychowanie ma charakter społeczny, chodzi o dobro społeczne.
Jaka jest istota definicji prakseologicznych wychowania? Zwracają uwagę na celowe działania wychowawców na wychowanków, wpływanie na nich.
Jaka jest istota definicji ewolucyjnych wychowania? Istotą jest swobodny wzrost dziecka, proces samorzutnego rozwoju dziecka dzięki nabywaniu przez to dziecko różnego rodzaju doświadczeń.
Jaka jest istota definicji sytuacyjnych wychowania? Koncentrują się na warunkach i bodźcach przyczyniających się do rozwinięcia wychowanka.
Jaka jest istota definicji adaptacyjnych wychowania? Zwracają uwagę na wytwory i osiągane skutki działania wychowawczego.
Czym są definicje ramowe? Najczęściej stosowane współcześnie, zawierają w sobie zarówno działalność wychowawców, sytuacje i warunki wychowawcze, wszechstronny rozwój wychowanka oraz cel, do którego działania wychowawcze zmierzają.
Przejawy ambiwalencji wychowania: chodzi o dwuznaczność wychowania, dwuwartowość, przeciwstawność. Wychowania może być zarówno środkiem zniewolenia człowieka, jak i środkiem wyzwalania; może być dialogiem ale również monologiem; spotkaniem dwóch wolności - ucznia i nauczyciela, jak i walką nauczyciela z uczniem; może być współdziałaniem nauczyciela i ucznia, ale również jednostronną aplikacją zewnętrznych celów kulturowych. Przezwyciężyć ambiwalentność to wyzwolić wychowanie.
Co to jest indoktrynacja? Systematyczny i zorganizowany wpływ na poglądy i przekonania jednostek lub grup.
Co to jest akomodacja? Przystosowanie jednostek bądź grup do zastanych warunków i wymagań społecznych.
Co to jest aproksymacja? Przybliżanie jednostkom ich możliwości i form działania, które przybierają postać powinności, jakich powinna dopełniać jednostka przynależąca do określonej społeczności.
Wymień właściwości taksonomii: poprawność, łatwość, kumulatywność, praktyczność.
Na czym polega wpływ socjalizacji na człowieka? Socjalizacja przygotowuje do życia w społeczeństwie, uczy współżycia ze społeczeństwem, uczy pełnienia ról społecznych, przestrzegania norm, uczy panowania nad emocjami i popędami, prowadzi do konformizmu, wpaja człowiekowi aspiracje, daje mu kwalifikacje i umiejętności techniczne.
Kogo uważa się za prekursora antypedagogiki? Ekhardta von Braumuehl
Na czym polega samowychowanie? Samowychowanie jest czynnym ustosunkowaniem się podmiotu do procesu własnego rozwoju, jest to świadome i celowe kierowanie sobą, człowiek sam wybiera sobie cele, do których chce dążyć i wartości, które przyjmuje.
Wychowanie w ujęciu najwęższym? Wychowanie to zamierzone wpływanie na sferę wolicjonalno - emocjonalną jednostki.
Definicje o charakterze sprawozdawczym (analitycznym)?: Starają się w miarę wiernie odtworzyć sens pojęcia „wychowanie” zawierający się w języku potocznym i naukowym.
Definicje o charakterze projektującym (syntetycznym): Nadają pojęciu „wychowanie” nowe znaczenia, w niewielkim tylko stopniu bądź w ogóle nie uwzględniając znaczenia tego pojęcia w języku potocznym i naukowym.
Definicje o charakterze regulującym: Częściowo dostosowują treść definiowanego pojęcia do jego znaczenia zastanego, stosowanego w języku potocznym i naukowym, a częściowo je zmieniają.
Definicje o charakterze perswazyjnym: Wykorzystują przy definiowaniu pojęcia taki zbiór jego właściwości, który ma pozytywny lub negatywny ładunek oceny.
Jak wygląda struktura aktu wychowawczego?: Wychowawca poprze swoje działania ma zamiar dokonać zmian w osobowości wychowanka.
Czym jest akt wychowawczy?: Czynność człowieka nastawiona jest na zmianę postępowania drugiego człowieka i przebiegająca we wspólnej sytuacji symbolicznej.
Wychowanie w ujęciu najszerszym: Wychowanie to wszystkie rodzaje działań społecznych, które charakteryzują się następującymi właściwościami (cechami) konstytutywnymi: akomodacja, aproksymacja i indoktrynacja.
Wychowanie jako byt społeczny to: wychowanie to byt społeczny, będący wytworem przynajmniej dwóch osób, pomiędzy którymi zachodzi relacja wyrażająca się w przekraczaniu przestrzeni międzypodmiotowej za pomocą obranej formy kontaktu, w ramach którego podmiot wychowujący, kierując się powszechnie uznanym dobrem umożliwia podmiotowi wychowywanemu osiągnąć wzrost własnej tożsamości.
Wymień podstawowe pojęcia pedagogiczne związane z wychowaniem (10): socjalizacja, edukacja, uczenie się, nauczanie, kształcenie, opieka, samorealizacja, samowychowanie, reedukacja, resocjalizacja
Kim jest homo globatus?: Jest to człowiek globalnej świadomości. Homo globatus powinien rozwijać w sobie świadomość globalną i tożsamość pograniczną; taki człowiek ma poczucie bycie obywatelem globalnym.
Kim jest homo cooperativus?: Jest to człowiek współdziałający; jednostka zdolna nie tylko do interakcji (wzajemnych oddziaływań) ale zarazem gotowa do wartościowych wyborów w działaniu; jest otwarty na ludzi i tego samego oczekuje od innych; stara się być empatyczny, ma poczucie własnej autonomii i tożsamości ale rozumie prawa innego człowieka.
Hasło antypedagogiki, główna teza antypedagogiki: „Wspierać, a nie wychowywać”
Na czym opiera się antypedagogika?: Na założeniach psychologii humanistycznej, osobę ludzką stanowi jako najwyższą wartość; akcentuje godność dziecka i jego prawo do samostanowienia we wszystkich obszarach życia; relacje z wychowankiem opiera na dialogu partnerskim; kwestionuje wszelkie myślenie pedagogiczne - dorosły ma być lojalnym towarzyszem i przyjacielem dziecka, powinien udzielać mu wsparcia.
W którym roku pojawił się nurt antypedagogiki?: W USA w 1970 r. a w Europie w 1975 r.
Kto po raz pierwszy użył pojęcia „antypedagogika”?: Heinrich Kupffer (1974r. w artykule „Antypsychiatria a antypedagogika”).
Kogo uważa się za prekursora antypedagogiki?: Ekchard von Braunmuehla… (1975, rozprawa „Antypedagogika. Studium o zniesieniu wychowania”).
Wymień przedstawicieli antypedagogiki: Miller, Ostermeyer, Schoenbeck, Holt, Rogers, Leboyer, Hinte, Farson.
Przyczyny pojawienia się antypedagogiki: kryzys i frustracja pedagogiką XXw., katastrofizm, wiek XX wbrew zapowiedziom nie stał się wiekiem dziecka, społeczeństwo było nękane wojnami, konfliktami, kryzysami; antypedagogika była reakcją na autorytaryzm, przemoc stosowaną przez dorosłych wobec dzieci i młodzieży.
Gdzie i w którym roku po raz pierwszy pojawiło się pojęcie „antypedagogika”?: Prawdopodobnie………..w 1951 r. ale już w końcu XIX w. odnotowano je w języku angielskim i oznaczało przymiotnik określający cały świat. (?)
Wymień właściwości wychowania (wg Łobockiego), wymień podstawowe cechy wychowania, wymień cechy procesu wychowania: złożoność, intencjonalność, interakcyjność, relatywność, długotrwałość.
Na czym polega złożoność procesu wychowania?: Zachowanie człowieka jest zależne od zewnętrznych i wewnętrznych uwarunkowań wychowania.
Na czym polega intencjonalność?: Dotyczy świadomości celów, wychowawca powinien jasno określić cele, które chce realizować w swojej działalność wychowawczej.
Na czym polega interakcyjność?: Oznacza współdziałanie wychowawcy z wychowankiem, musi mieć charakter dwustronny, osoby te muszą na siebie wzajemnie oddziaływać.
Na czym polega relatywność?: Odnosi się do trudność w przewidywaniu skutków oddziaływań wychowawczych.
Na czym polega długotrwałość?: Oznacza, że każdy człowiek podlega przemianom własnej osobowości przez całe życie. Ta cecha wiąże się z systematycznością, a dzięki niej można pogłębiać i utrwalać osiągane wyniki.
Wychowanie jako zjawisko społeczne: Oznacza, że występuje ono jako takie tylko w zbiorowości ludzkiej, a będąc jednocześnie funkcją życia społecznego, przenika codzienne życie człowieka, oznacza również organizację grupy społecznej.
Na czym polega aspekt teleologiczny a na czym aspekt prakseologiczny wychowania?: Aspekt teleologiczny - musi być wyraźnie określony cel działań wychowawczych; aspekt prakseologiczny - musi być wyraźnie określony rodzaj działalności wychowawczej.
Co to jest socjalizacja?: Przygotowanie człowieka do życia w społeczeństwie poprzez udział w grupach społecznych i ich kulturze.
Co to jest edukacja? Definicja edukacji?: Ogół wpływów na człowieka, celem edukacji jest dokonywanie zmian w sobie oraz w otoczeniu - z zachowaniem wolności.
Co to jest uczenie się?: Proces zamierzonego nabywania przez uczący się podmiot umiejętności, wiadomości, nawyków dokonujący się w toku bezpośredniego i pośredniego poznawania rzeczywistości.
Co to jest kształcenie? Definicja kształcenia?: Proces przekazywania uczniom określonego zawodu, wiadomości, umiejętności, nawyków, dorobienia się własnych poglądów i przekonań. Celem jest przygotowanie do zawodu.
Co to jest nauczanie?: Kierowanie, organizowanie uczenia się uczniów.
Co to jest opieka? Definicja opieki?: Wspomaganie, wspieranie człowieka w rozwoju, stwarzanie warunków by wspomagać rozwój człowieka. Dzięki opiece zapewnia się prawidłowe warunki wychowawcze.
Czym jest samorealizacja?: Proces aktualizowania się potencjalnych zdolności człowieka i osiąganie w toku tego procesu poczucia szczęśliwości.
Wymień 10 procesów składających się na dziesięciościan edukacji Kwiecińskiego: Globalizacja, etatyzacja, nacjonalizacja, kolektywizacja, polityzacja, socjalizacja, inkulturacja i personalizacja, wychowanie i jurydyfikacja, kształcenie i humanizacja, hominizacja.
Wychowanie jako wprowadzenie w życie wartościowe (Rucińskiego): Wychowanie nie może być urabianiem, wpływaniem czy oddziaływaniem. Ma być wprowadzeniem wychowanków w wartościowy sposób życia. Chodzi o pomoc w odkrywaniu i porządkowaniu wartości, nie nasuwa się jednak konkretnych wartości. Wychowawca powinien być z wychowankiem w jego pragnieniach zrozumienia siebie.
Wymień nurty antypedagogiki (wg Śliwerskiego): 1) rewolucyjno - kontestacyjny, 2) radykalnie - emancypacyjny, 3) romantyczno - idealistyczny.
Wymień przedstawicieli nurtu rewolucyjno - kontestacyjnego: Kuppfer, Miller, Braumutll.
Opisz nurt rewolucyjno - kontestacyjny: Postuluje zrezygnowanie z modelu intencjonalnego wychowania dzieci, młodzieży i dorosłych poprzez odpedagogizowanie ich wzajemnych stosunków; człowiek nie jest postrzegany jako homo educandus.
Wymień przedstawicieli nurtu radykalnie - emancypującego: Holt, Ostermeyer.
Opisz nurt radykalnie - emancypujący: Idea równouprawnienia dzieci i dorosłych, chodzi o zagwarantowanie poszanowania godności dzieci i stworzenie im wolnej przestrzeni do rozwoju.
Wymień przedstawicieli nurtu romantyczno - idealistycznego: Hinte, Rogers, Schoenbeck. Leboyer.
Opisz nurt romantyczno - idealistyczny: Konieczność kodyfikowania wiedzy o człowieku z głębią jego natury.
Co to jest taksonomia?: Hierarchiczna klasyfikacja celów. Aby osiągnąć cele wyższego rzędu należy najpierw osiągnąć cele niższego rzędu.
Na czym polega operacjonalizacja celów?: Zamiana celów ogólnych na szczegółowe w drodze ich sprecyzowania, uszczegółowienia i konkretyzacji.
Wymień 4 kategorie taksonomii: A - uczestnictwo w działaniu, B - podejmowanie działania, C - nastawienie na działanie, D - system działań.
Grupy celów wyróżnione przez A. Gurycką (klasyfikacja celów wg Guryckiej): Cele kreatywne, cele optymalizujące, cele minimalizujące, cele korekcyjne; poza tą klasyfikacją wskazuje także na psychologiczne i pedagogiczne cele ogólne, parcjalne i cele etapowe.
Grupy celów wyróżnione przez Lauwersa i Cowena: Cele ostateczne (odnoszą się do wielkich zmian i nadziei np. zbudowanie sprawiedliwego społeczeństwa), cele pośrednie (odnoszą się do aspiracji mniej ogólnych, średnioterminowych np. poprawa systemu kształcenia w krajach arabskich), zadania edukacyjne (odnoszą się do konkretnych zadań np. zdanie egzaminu).
Grupy celów wyróżnione przez Muszyńskiego (nawiązując do trzech wartości wyłonionych przez Lewisa i Taylora): Cele (wartości) instrumentalne, cele (wartości) kontrybutywne, cele (wartości) właściwe.
Grupy celów wyróżnione przed laty przez Muszyńskiego: Naczelne cele wychowania, globalne cele wychowania, szczegółowe cele wychowania.
Źródła ontologicznej koncepcji wychowania: ontologia wychowania określa istotę i sposób istnienia człowieka jako bytu edukacyjnego i edukowanego w trzech sferach życia ludzkiego: sferze tego, co jest; sferze tego, co się staje; sferze tego, co ma być. (?)
Wymień procesy operacjonalizacji celów: Sprecyzowanie, konkretyzacja, uszczegółowienie.
Jakie są zalety operacjonalizacji celów?: Jedna z najlepiej opracowanych metod planowania i kształcenia; odnosi się bezpośrednio do uczniów motywując ich do realizacji celów; warunkuje odpowiedni dobór i realizację treści oraz prowadzenie pomiaru sprawdzającego; umożliwia regulacje wewnętrzną i zewnętrzną procesu dydaktycznego i wychowawczego.
Jakie są wady operacjonalizacji celów?: Prowadzi do schematyzmu i rozdrabniania; jest zabiegiem trudnym, pracochłonnym i kosztownym; nadaje się głównie do wyrażania celów z dziedziny poznawczej, rzadziej motywacyjnej; prowadzi do odrzucania lub ograniczania celów ogólniejszych na rzecz eksponowania celów operacyjnych.
Wymień cztery charakterystyczne cechy wychowania rozumianego jako wprowadzenie w życie wartościowe (Wymień cechy pedagogiki wg Rucińskiego): Przyzwalanie wychowankowi na stawanie się człowiekiem; bezwarunkowa akceptacja wychowanka (nie jego zachowań); rezygnacja z oddziaływań; bycie z wychowankiem w jego problemach i wysiłkach.
Kto jest twórcą koncepcji wychowania jako wprowadzenia w życie wartościowe?: S. Ruciński.
Co to jest cel kształcenia?: Na cele kształcenia składają się cele nauczania oraz cele wychowania. W działalności wych. cel jest bardzo ważnym elementem procesu wychowawczego. Definicja celu: kres, punkt, do którego jest skierowane jakieś działanie.
Czym jest cel wychowawczy?: Postulowana zmiana w osobowości wychowanka. Zamiar wychowawcy, standard wychowawczy.
Kiedy nie można mówić o wychowaniu?: Jeśli nie ma oddziałujących na siebie osób; jeśli przynajmniej jedna osoba biorąca udział w wychowaniu nie działa z myślą o wywołaniu zmian w postępowaniu innych ludzi; jeśli ludzie biorący udział w wychowaniu nie znajdą się we wspólnej sytuacji symbolicznej - wychowawca i wychowanek muszą mieć wspólne cele.
Wymień trzy funkcje celów wychowania (wg Guryckiej): Wyodrębniająca, strukturalizująca (modelująca), kontrolna.
Wymień funkcje celów wychowania wg Janke: informacyjna, etyczno - regulacyjna, antycypacyjna.
Co zawiera hierarchiczna klasyfikacja celów (B. Niemiecko)?: Nazwy wyodrębnionych kategorii; objaśnienie kategorii przez opis czynności wchodzących w ich skład; przykłady formułowania celów i zadań testowych mierzących ich realizację.
Z czego składa się taksonomia celów dziedziny motywacyjnej?: Z dwóch poziomów (I - działania; II - postawy) i czterech kategorii (A - uczestnictwo w działaniu, B - podejmowanie działania, C - nastawienie na działanie, D - system działań).
Definicja pedagogiczna wychowania (wg Guryckiej): Wychowanie to dynamiczny, złożony układ oddziaływań społecznych, instytucjonalnych, interpersonalnych, bezpośrednich i pośrednich wywołujących zmiany w osobowości człowieka. Są to zmiany społecznie akceptowane i postulowane.
Definicja psychologiczna wychowania (wg Guryckiej): Dynamiczny, złożony układ wzajemnie od siebie zależnych procesów nadawania i odbierania wpływu ( wywierania wpływu) zachodzących między jednostkami o zróżnicowanych, specyficznych rolach, w których jedna jest dojrzałym wychowawcą a druga mniej dojrzałym od niego wychowankiem w celu realizowania świadomie założonego projektu osobowości wychowanka.
Definicja socjologiczna wychowania: Wychowanie jest uspołecznieniem człowieka, planową działalnością wychowawczą instytucji do tego celu powołanych.
Czym różni się definicja socjologiczna wychowania w ujęciu wąskim a szerokim?: Wychowanie w ujęciu wąskim jest planową działalnością wychowawczą instytucji do tego powołanych, natomiast w ujęciu szerokim wychowanie jest uspołecznieniem człowieka, wpływem całego środowiska globalnego wraz ze światem przyrody i techniki.
Jaki wpływ ma edukacja w globalizującym świecie?: Dzięki edukacji człowiek kształtuje nawyk świadomego podejmowania wyborów, uczy się pojmować problemy globalne, poza tym edukacja rozwija w uczniach świadomość globalną.
Źródła celów wychowania: Źródła o charakterze klasycznym - ugruntowane w tradycji teorii i praktyki wychowawczej; źródła współczesne - do nich odwołujemy się współcześnie (?).
Wymień trzy filary, na których ma się opierać przyjaźń z dzieckiem (O jakich trzech filarach jest mowa w antypedagogice?): 1) twierdzenia antypedagogiki; 2) ruch praw dziecka - jego głównym celem jest równouprawnienie dzieci, 3) psychodynamika - stanowi emocjonalny aspekt nowej relacji dorosły - dziecko.
Co oznacza przeciwstawienie się ambiwalencji wychowania?: Przeciwstawienie się ambiwalencji wychowania oznacza wyzwolenie wychowania, dojście do pedagogiki humanistycznej. Chodzi o podjęcie walki o nowy kształt wychowania.
Jaka jest struktura samowychowania?: Strukturę samowychowawczą tworzą elementy: wybór wzoru, analiza sytuacji, autoocena, podjęcie decyzji, kierowanie sobą w dążeniu do osiągnięcia celu, autokontrola.
Jakie są rodzaje opieki?: Materialna, moralna, zdrowotna, prawna, wychowawcza.