Wykład 1
SLAJD 1rok1
Rośliny zachowują się albo w formie martwych, zwęglonych (wzbogaconych w węgiel) lub storfionych makroszczątków liści, łodyg, pni rzadziej odcisków zachowanych w skale lub bursztynie albo w formie pyłku lub spor. Wtórnie często ulegają skrzemienieniu fragmenty pni i inne części roślin. W nich jednak na przekrojach widoczna może być doskonale nie tylko ogólna morfologia, ale też struktura tkanek. Zasadnicze badanie jest to zatem badanie wewnętrznej struktury zfosylizowanych np. pni, owoców, liści. Zachowują się w różnych środowiskach - najczęściej jeziorno-morskich, rzadziej lądowych.
SLAJDY Arizony
Rainbow Forest - Arizona. Trias. Skrzemieniałe pnie drzew - Araucarioxylon, Woodworthia (podobna do poprzedniej), Schilderia.
Nazewnictwo paleobotaniczne - problematyka. Ponieważ rośliny spotykamy najczęściej w stanie kopalnym jako materiał rozporoszony, każda część rośliny (jak też oczywiście roślina w komplecie) zwykle posiada swoją własną nazwę. Używane przyrostki tych nazw kopalnych fragmentów roślin czasem sugerują z jakim typem organu mamy do czynienia - np. końcówka - xylon odnosi się zwykle do pni, końcówka - anthus do kwiatów, - sporites do spor, - carpon do nasion itd. Czasami oczywiście znanych i opisanych szczątków nie jesteśmy w stanie odnieść do konkretnego rodzaju śledząc nazwę.
SLAJD 1rok2
Część mikroszczątków lub mikroorganizmów zbudowana jest jednak w części z bardziej trwałych i odpornych substancji niż tkanki miękkie, umożliwiając tym samym łatwą fosylizację - np. okrzemki z krzemionki SiO2, kokolity z CaCO3, ziarna pyłku posiadają ściany zbudowane z bardzo odpornych substancji - s p o r o p o l l e n i n. Te organizmy lub organy zachowują się przede wszystkim w środowiskach morskich i jeziornych, gdzie żyją i są konsumowane i akumulowane na dnie lub są nawiewane (pyłek, spory).
SLAJD 1rok3
Czasami jednak organizmy mogą przetrwać w stanie utajonego życia przez bardzo długi okres. Przykładów jest bardzo wiele. Są to organizmy drobne i niepozorne - bakterie w postaci form o bardzo zredukowanych funkcjach życiowych. Znane są stwierdzenia żywych przetrwalników bakterii sprzed 15-25 mln lat pobrane z owadów zatopionych w bursztynie.
Najświeższy przykład - bakterie słonolubne.
Nowy gatunek żywego archeanu Halococcus salifodinae opisany w 1993/1994 z austriackich kopalni soli jako relikt z Permu/Triasu (żyjący w ówczesnych solankach) wzbudził ogromną sensację. Gatunek ten był nieznany dotychczas. Część badaczy powątpiewała czy nie doszło do jakiejś kontaminacji materiałem współczesnym. Badania powtórzono - tym razem pobierając próby z Anglii, z wiercenia w Niemczech, i Austrii. Okazało się, że chodzi o ten sam gatunek przetrwały od triasu/permu.
Przypuszczenia o możliwości przetrwania uśpionych archeanów wysuwał już Dąbrowski i Reiser & Tasch w latach 60-tych. Okazało się ostatnio, że przetrwał nie tylko ten gatunek - opisano kolejny w 2002 - Halococcus dombrowskii.
Wiedzę o rozmieszczeniu roślin w minionych okresach geologicznych możemy czerpać z badań jakim poddawane są rośliny reliktowe. Pod tą nazwą kryją się różnorakie byty.
SLAJD Betula nana
Oglądając na torfowisku pod Zieleńcem niewielką krzewinkę nie zdajemy sobie sprawy, że bardzo niepozorny gatunek naszej brzozy - brzoza karłowata (Betula nana) - jest reliktową rośliną, którą przetrwała na tym stanowisku (3 znane w Polsce) od okresu glacjalnego, a współcześnie licznie występującą w tundrze. O takiej roślinie mówimy, że ma zasięg reliktowy. Roślina ta jest tzw. r e l i k te m g e o g r a f i c z n y m.
SLAJD Dryas
Inna roślina z tej grupy - Dryas octopetala - dębik ośmiopłatkowy - spotkamy na pojedynczych stanowiskach w Tatrach i Pieninach i licznie w tundrze. Czasami mówimy przy opisie jakiś warstw glacjalnych, że zawierały szczątki flory dryasowej - zespołu szczątków roślin zwykle tundrowych na czele z dębikiem.
SLAJD Ginkgo
Inny typ roślin reliktowych stanowią tzw. r e l i k t y s y s t e m a t y c z n e.
Są to gatunki, rodzaje lub rodziny w przeszłości geologicznej rozpowszechnione, a dziś występujące szczątkowo. Taką rośliną jest miłorząb japoński - Ginkgo biloba - liściasty przedstawiciel nagonasiennych. Licznie i wielogatunkowo reprezentowany w mezozoiku a współcześnie występuje tylko 1 gatunek.
Przedziwne są relikty stwierdzone najpierw licznie w stanie kopalnym a potem odkryte współcześnie.
SLAJD Metasequoia
Takim rodzajem odkrytym najpierw w stanie kopalnym jest Mesequoia glyptostroboides.
Po raz pierwszy opisana w stanie kopalnym jako Taxitses langsdorfii w 1828 roku, a w 1855 zrewidowana i nazwana jako Sequoia langsdorfii, była stwierdzana na całej półkuli północnej w osadach kredy i trzeciorzędu. W 1941 japoński biolog stwierdził że kopalne szczątki nie należą do rodzaju Sequoia, chociaż są z nim spokrewnione, i ustanowił nowy rodzaj Metasequoia. Okazało się, że drzewo o takich jak kopalne cechach występuje w Chinach. Znane miejscowym było już wcześniej, ale formalnie opisane zostało dopiero w 1948 roku. Ponieważ była pod pewnymi cechami podobna do rodzaju szpilkowych - Glyptostrobus - nadano jej nazwę gatunkową - glyptostroboides.
SLAJD Wollemia
Wollemia nobilis
Odkryty w 1994 niezwykłych okolicznościach przez grupę wspinaczy (w tym studenta botaniki) chcących dostać się do niedostępnego, zacienionego australijskiego wąwozu. Zauważyli oni dziwne, nieznane i duże drzewo (stwierdzono potem ok. 40 sztuk i 200 siewek podlotków). Miejsce - 200 km na północny - zachód od Sydney.
SLAJD Wollemia 1
Roślina szpilkowa należąca oczywiście do nagonasiennych. 40 metrowe drzewo o płaskich, dużych igłach wyglądających jak liście.
Monotypowy rodzaj (z jednym gatunkiem) przypisany do rodziny Araucariaceae i bliski wspóczenemu rodzajowi Agathis z tej rodziny (w-g zrobionej analizy molekularnej jest rodzajem siostrzanym). Jeśli chodzi o budowę to różnymi cechami nawiązuje do współczesnego rodzaju Araucaria i Agathis. Bliższy jednak w cechach swoim kredowym i trzeciorzędowym (z obszaru Australii) przodkom np. rodzajowi kopalnemu Araucarioides. Również zbadane ziarna pyłku Wollemia są, jeśli chodzi o morfologię bliższe kopalnym przodkom z kredy Austarlii (kopalny pyłek o nazwie rodzajowej Dilwynites) niż współczesnym kuzynom.
SLAJD Cathaya
Inne przykłady: Pinus haploxylon t.
Cathaya argyrothylla - jeden z rodzajów z rodziny sosnowatych - odkryty w Chinach dopiero w 1955 roku. Średniej wielkości zimozielone drzewo. Okazało się, że pyłek tego gatunku często był spotykany w trzeciorzędzie i opisywany jako Pinus haploxylon.
Co zatem, jakie dziedziny, składają się na przedmiot badań zwany PALEOBOTANIKA
SLAJD 1ed
mikropaleobotanika - badanie mikroorganizmów (np. okrzemek, bruzdnic - Dinoflagellata, kokkolitów, fitolitów) lub mikroszczątków roślinnych (pyłek, spory), zachowanych w osadach morskich i jeziornych, bardzo rzadko w lądowych. Cel stratygraficzny i systematyczny. W przypadku młodszych osadów badanie ewolucji klimatu.
Powiedźmy cokolwiek o okrzemkach, kokolitach i fitolitach.
SLAJD 1rok okrzemki
Okrzemki - jednokomórkowe, fotosyntetyzujące, morskie i słodkowodne, szkielet z opalu, wielkość - od kilku do kilkuset mikronów.
Budowa - wieczko, denko, pasy obwodowe, szczelina. Rozmnażanie - dobudowywanie zawsze denka, zmniejszanie rozmiarów i wytwarzanie auksospor - stąd duży rozrzut wielkości w obrębie gatunków. Systematyka - trzy grupy wyróżnione głównie na podstawie danych molekularnych - centryczne (głównie morskie), o symetrii dwubocznej bez szczeliny (głównie słodkowodne), dwuboczne ze szczeliną (głównie słodkowodne). Kiedyś wyróżniano dwie grupy.
SLAJD 23, 24
Żyją w koloniach lub pojedynczo, przyczepione do podłoża lub jako plankton.
SLAJD 24D
Liczebność taxonów - gwałtownie wzrasta od trzeciorzędu (występują od kredy dolnej).
Pokaz - SLAJD Y1, Y2, Y4, Y5, Y7, Y8, Y11, Y12.
SLAJD 1rok okrzemki2.
Zastosowania metody okrzemkowej.
Z powodu mikroporowej budowy używane do filtrowania piwa, znaczenie skałotwórcze. Stosowane do badania:
Wahania temperatury - istnieją formy stenotermiczne o stałej i wąskiej temperaturze - np. gatunki zimnolubne i ciepłolubne, i eurytermiczne - o szerokiej skali.
Wahania poziomu wody - zmiana proporcji (udziału) form litoralnych i planktonicznych w profilu, mówi nam o pogłębieniu lub wypłyceniu zbiornika czyli zmianach w nim poziomu wody.
Wahania zasolenia - różne gatunki mają różne wymagania co do zawartości soli w zbiornika - od form -fobowych do -filnych z całym szeregiem wymagań pośrednich jeśli chodzi o zapotrzebowania względem zawartości soli. Ważne przy badaniach zbiorników nadmorskich do których wody morskie mogły się czasem przelewać.
Badanie stosunków troficznych jeziora - formy eutroficzne (lubiące zasobne wody) i oligotroficzne (ubogolubne) - zastosowania przy badaniu np. wpływu człowieka na zbiornik jeziorny w czasie ostatnich 8000 t. lat.
Znaczenie stratygraficzne - wyznaczane są czasem gatunki przewodnie dla poszczególnych okresów czasowych.
SLAJD NR 22
Prezentacja wyników - diagram okrzemkowy - przedstawia zmienność składu okrzemek w czasie geologicznym.
Ciekawostki- w stanie kopalnym w osadach holoceńskich opisano gatunki oligotroficzne wcześniej, niż potem odkryte w jeziorach alpejskich.
SLAJD 11ed, Y36, Y34
Fitolity - niewielkie ciałka krzemionkowe (opal) o różnych kształtach występujące w komórkach różnych części roślin. Najczęściej występują w trawach, turzycach.
SLAJD fitolity
Zastosowanie - tam gdzie nie ma innych szczątków, w warstwach archeologicznych, przy badaniu gleb, jako suplement innych metod w badaniach profili geologicznych. Cel - odcyfrowanie paleośrodowiska.
Zalety metody - stosowana jest głównie przy badaniu osadów lądowych - zwykle brak jest tam szczątków zdatnych do odtworzenia ewolucji paleośrodowiska.
Wady - nie są one obecne w tkankach wszystkich roślin. Stopień oznaczeń jest nieraz bardzo zgrubny. Typ może nieraz reprezentować bardzo wiele rodzajów roślin. Stąd wnioski z tego płynące mają ogólną naturę.
SLAJD 1rokkoko
Kokolity (Coccolitophorinales) - termin określający złożoną grupę należącą do Prymnesiophycidae (bliskiej złotowiciowcom), jednokomórkowe morskie glony, fotosysntetyzujące, do 10 mikr. Otoczone węglanowym szkieletem w formie licznych dysków, składających się z kalcytowych kryształów.
Holokokolity (szkielet zewnętrzny, małe kryształy - stadium haploidalne) i heterokokolity (szkielet wewnętrzny, duże kryształy - stadium diploidalne). W stanie kopalnym prawie wyłącznie spotyka się dyski heterokokkolitów.
Cykl życiowy - możliwe dwa stadia w cyklu - stadium ruchliwe (haploidalne) i nieruchliwe (diploidalne).
SALJD 1rokkoko2
Funkcja szkieletu - niejasna po części - ochronna, chroni przed konsumpcją, przed promieniowaniem ultrafioletowym (kryształy). Duża gęstość pancerza u niektórych gatunków unoszonych prądami ku górze umożliwia stałe tonięcie i dostęp do światła. Inne z kolei mają b. ażurowy szkielet, aby nie tonąć (gdzie nie ma prądów).
Oznaczanie - przy skrzyżowanych nikolach mikroskopów polaryzacyjnych na podstawie charakteru światła dawanego przez poszczególne kryształy oraz na podstawie zdjęć skaningowych.
Znaczenie i zastosowanie. Doskonałe - ze względu na dużą ilość szybko ewoluujących gatunków - dobre narzędzie stratygraficzne.
Zakwity. Znaczenie skałotwórcze.
SLAJD 24g
Liczebność gatunków kokolitów. Zasięg - jura dolna do dziś. Najliczniej - górna kreda, eocen, miocen.
Przegląd kokolitów SLAJD 16ed, 17ed, 18ed, 19ed, 24ed. Okrzemka Thalassiosira.
SLAJD 25ed, 25edd
Silicoflagellata - jednokomórkowe mikroskopijne glony, morskie fotosyntetyzujące lub heterotroficzne. Zawierające wewnętrzny, ale bocznie położony rozłożysty szkielet krzemionkowy.
SLAJD 1roksilico
Popularne współczesne i kopalne rodzaje - Dictyocha i Distephanus - przykładowa budowa - pierścień bazalny i apicalny, system kolców bazalnych i apikalnych, szereg beleczek mostowych.
Znaczenie - mniejsze niż poprzednio omówionych. Mniej gatunkowo liczne i o zmiennym szkielecie.
Szkielet na tyle zmienny, że jak wykazano doświadczalnie w populacji jednego gatunku hodowanej w laboratorium znaleziono formy opisywane przez geologów jako odmienne typy morfologiczne.
SLAJD 25eda
Zasięg - od kredy dolnej, ale dominacja od K2 do eocenu i w miocenie.
SLAJD 1rokanapylkowa
Analiza palinologiczna (inaczej pyłkowo-sporowa, lub pyłkowa) - obejmuje analizę, czyli badanie zachowanych w osadzie ziarn pyłku, spor roślin niższych i wyższych osadzających się tam w długich okresach czasu. Na ich podstawie rekonstruuje się przemiany klimatu, czy też środowiska roślinnego generalnie.
Opiera się na obserwacji, że ziarna pyłku i spory są w stanie przetrwać w osadzie, dzięki zawartym w ich ścianach bardzo trwałym zw. chemicznym - sporopoleninom - nawet setki milionów lat.
Typowa ściana sporopoleniowa roślin okrytonasiennych - exyna (lub inna nazwa egzyna) składa się z trzech warstw odpornych w części na czynniki środowiskowe - ektegzyny (tworzonej przez różne elementy skulpturowe na powierzchni tektum, kolummeli podpierających tektum i warstwy podstawowej) i endegzyny, oraz nieodpornej intyny.
Ziarna posiadają specjalne i charakterystyczne dla różnych rodzin i rodzajów, otwory w formie
b r u z d lub p o r służące do kiełkowania pyłku.
W ziarnie pyłku możemy obserwować w mikroskopie s k u l p t u r ę czyli urzeźbienie powierzchni i s t r u k t u r ę (wnętrze - czyli przekrój przez ścianę ziarna pyłku inny dla róznych typów pyłku).
Klucz pyłkowy i kolekcja porównawcza służą pomocą przy identyfikacji ziarn pyłku.
Klucz pyłkowy - skonstruowano w oparciu o ilość bruzd lub por, lub bruzd i por jednocześnie obserwowanych w ziarnach pyłku oraz na podstawie charakterystycznej skulptury. W obrębie klucza wyróżniono zatem klasy pyłku. Np. wyróżnia się klasy ziarn pyłku - trójporowe, trójbruzdowe, wieloporowe, trójbruzdowoporowe, wielobruzdowe, z workami powietrznymi itd. Dalsze wyróżnienia opierają się o charakterystyczne skulptury obserwowane w poszczególnych klasach pyłkowych - np. skulptura retikulata (siateczkowata), psilata (gładka) itd.
Ziarna pyłku najczęściej identyfikuje się do rodzaju, gatunku, rodziny lub typu obejmującego kilka rodzajów.
Klasy pyłku - SLAJD 27kQ
Pokaz różnych klas pyłku SLAJD 1ee, 2ee, 4ee, 5ee, 6ee, 7ee, 8ee, 9ee, 10ee, 11ee, 12ee, 13ee, 14ee, 15ee.
SLAJD 1rokapyl
Tryb analizy pyłkowej - wiercenie (pozyskiwanie rdzenia i jego dzielenie na próbki), laboratorium - maceracja (czyli zagęszczanie pyłku przy użyciu chemikaliów - usuwanie zbędnych składników osadu), zliczanie pyłku z każdego poziomu (próbki) pod mikroskopem.
Konstrukcja diagramu pyłkowego składającego się z spektrów pyłkowych dla każdego poziomu wiekowego (czyli procentowego udziału poszczególnych typów pyłku w spektrum). Oś Y - oś rdzenia osadów (poszczególnych spektrów uzyskanych z próbek pobranych z poszczególnych poziomów czasowych), oś X - zaobserwowane typy pyłku odnoszone do gatunków i rodzajów roślin.
SLAJD 14Q
Spektrum pyłkowe - procentowe przedstawienie udziału poszczególnych typów pyłkowych roślin.
SLAJD 18q
Przykładowy diagram pyłkowy (Błędowo).
SLAJD 1rokpal
Zastosowanie analizy pyłkowej:
Korelacja wiekowa osadów środowisk wodnych, rekonstrukcja składu flory i ewolucji całych zbiorowisk roślinnych, rekonstrukcja paleośrodowiska - oscylacji opadów, temperatur, śledzenie wpływu człowieka na środowisko - dotyczy ostatnich 10000 lat.
Przykład takiego zastosowania - krater Tswaing - południowa Afryka. Jezioro pokraterowe meromiktyczne (o wodach nie mieszających się) , hypersalinowe o gł. 3 metrów. Osady jeziorne osiągają dużą 60-metrową miąższość. Na podstawie badań palinologicznych, radiowęglowych i szacowania tempa sedymentacji osadów oszacowano wiek tego uderzenia na około 200 000 lat.
Zastosowania współczesne analizy pyłkowej - badania opadu pyłkowego w celach alergologicznych, analizy pyłkowe miodu, analizy kryminalistyczne, analizy pokrewieństw roślin na podstawie cech pyłku.
SLALD crater
Przykład takiego zastosowania - krater Tswaing - południowa Afryka. Jezioro pokraterowe meromiktyczne (o wodach nie mieszających się) , hypersalinowe o gł. 3 metrów. Osady jeziorne osiągają dużą 60-metrową miąższość. Na podstawie badań palinologicznych, radiowęglowych i szacowania tempa sedymentacji osadów oszacowano wiek tego uderzenia na około 200 000 lat.
SLAJD 1ed - powtórzony
archeobotanika - badanie szczątków roślin pojawiających się w warstwach kulturowych (dziko rosnących lub uprawianych) stanowisk archeologicznych (głównie chodzi o badanie nasion, owoców, drewna). Badane szczątki są najczęściej silnie zwęglone, rzadziej storfione - wtedy bardziej cenne. Ma ona na celu odtworzenie środowiska botanicznego w jakim żył człowiek, co uprawiał i co jadł. Oprócz analizy warstw kulturowych, prowadzona jest analiza osadu - pozostałości w latrynach, wysypiskach.
paleoetnobotanika - badanie, mające na celu wykazanie, które rośliny i jak były i są użytkowane na podstawie wielu źródeł - archeobotanicznych, palinologicznych, pisanych, obserwacji terenowych. np. z pamiętników Paska, innych źródeł historycznych, kwerendy terenowej.
SLAJD kutykular
analiza kutikularna - analiza kutikuli liści, na której spodniej stronie odciskają się kształty aparatów szparkowych (ich zmienność ma charakter diagnostyczny) i kształty ścian komórek (np. proste, faliste) co jest szczególnie istotne przy precyzyjnych oznaczeniach do poziomu gatunku np. liści. Kształt liści jest zmienny i nie zawsze po nim możemy rozpoznać nawet rodzaj o gatunku nie wspominając. Epiderma umożliwia precyzyjną identyfikację, jeśli zachowa się w stanie kopalnym.
Epiderma, zwykle jednowarstwowa, posiadająca zewnętrzną zgrubiałą warstwę, zwykle pokryta jest przez kutykulę w której odbija się powierzchnia komórek epidermy, jak też aparatów szparkowych.
W stanie kopalnym epiderma zwykle zostaje zniszczona, stąd jej odbicie w kutikuli jest b. ważne.
Procedury, ze względu na delikatny charakter nabłonka są bardzo wysublimowane. Chlorek metylenu. H2O2 lub mieszanina Szulzego - kwas azotowy plus KClO3. Itd.
SLAJD drewn
analiza drewna - umożliwia precyzyjne oznaczenie kopalnego fragmentu pnia do rodzaju i gatunku.
W tym celu musimy (obok innych procedur lab.) uzyskać trzy charakterystyczne przekroje przez drewno - poprzeczny (ten który widzimy patrząc na ścięty pieniek od góry), promienisty i styczny.
Ocenie podlega typ i obecność cewek i/lub naczyń, charakter jamek, obecność i charakter promieni, kanałów wydzielniczych itd.
Na przekrojach promienistych i stycznych u nagonasiennych widzimy promienie rdzeniowe i cewki. Z kolei u okrytonasiennych na stycznych przekrojach pojawiają się naczynia - klon.
Do transportu wody służą cewki (podłużne komórki kontaktujące się skośnymi perforowanymi ścianami - mniej wydajne - obserwowane przede wszystkim u nagonasiennych i paprotników) i naczynia (duże rury przebite lub z przegrodami o dużej wydajności - obserwowane są przede wszystkim u okrytonasiennych). Cewki i naczynia posiadają różnorodnie wykształcone zgrubienia - pierścieniowate, spiralne drabinkowate, itd.
SLAJD drewno2 SEM drewna daglezji.
Na przekrojach promienistych i stycznych u nagonasiennych widzimy tzw. promienie rdzeniowe i cewki. Z kolei u okrytonasiennych na stycznych przekrojach pojawiają się obok tzw. włókien drzewnych (sklerenchymatycznych) i cewek - naczynia.
W stanie kopalnym bardzo łatwo jest oznaczyć drewno nagonasiennych od okrytonasiennych - budowane jest ono przez promieniście przebiegające ciągi cewek (ze względu na promieniste tylko podziały komórek).
SLAJD drewno4
Zastosowania analizy drewna - dendrochronologia - czyli nauka zajmująca się oznaczaniem wieku drewna na podstawie analizy charakterystycznych dla poszczególnych lat przyrostów rocznych i porównywania ich ze znanymi tzw. ciągami reperowymi, czyli ciągami stworzonymi przez badaczy ukazującymi wahania grubości przyrostów w czasie. Zastosowanie - oznaczanie wieku próbki drewna głównie dla celów archeologicznego datowania lub też innych.
Drewno letnie i wiosenne - większe przestwory komórkowe na wiosnę a potem grubsze ściany i mniejsze światło komórki w lecie. Jeśli przetniemy drzewo - widać na przekroju charakterystyczne słoje - roczne przyrosty o bardzo różnej grubości będące wynikiem przyrostu rocznego w określonych korzystnych lub niekorzystnych w danym roku warunkach klimatycznych. Co więcej widać tam również charakterystyczne pierścienie - często układające się w cykle (tzw. cykle 11-o letnie), co związane jest z kolei z aktywnością słońca. Grubość zatem poszczególnych przyrostów i charakterystyczna ich kombinacja powinna reprezentować konkretny wiek z dokładnością do roku.
Podstawowa przesłanka - przyrosty są charakterystyczne dla określonych niewielkich obszarów, gdzie panowały podobne warunki klimatyczne.
Aby wydatować drewno trzeba dysponować reperowym odnośnikiem (wcześniej opracowanym dla danego obszaru np. Mazowsza) tzw. reperowym ciągiem dendrochronologicznym.
SALJD dendro
Ciagi dendrochronologiczne. Powstają na podstawie pomiarów sekwencji przyrostów. Najmłodsze subciagi uzyskuje się z współczesnych bardzo starych drzew. Kolejne subciągi - starsze - zazębiające się (muszą być zgrane ze sobą w jeden długi ciąg) uzyskuje się z pomiarów kopalnego drewna (np. ze starych dębów znajdywanych w holoceńskich korytach rzek).
Warunki jakie musi spełniać gatunek drzewa, aby być podstawą jakiegoś ciągu dendrochronologicznego - mieć wyraźnie uformowane pierścienie, długi czas geologicznego występowania, powszechnie występować (tzn. na dużych obszarach).
Obecnie ciągi - obejmują ok. 12 -13 tys. lat i są oparte o sosnę (Pinus sylvestris) i dąb (Quercus) i stale są uzupełniane o nowe znaleziska - tzn. skala wiekowa jest coraz dłuższa.
Przykładowe zastosowanie metody - datowanie belek świątyni pogańskiej na wyspie Wolin - Daje wiek z dokładnością do roku. Zachowana biel pozwoliła na datowanie - ścięte w lecie 965 roku i zimie 965/966. Rok prawdopodobny budowy - 966.
Przykład publikacji z tego roku - datowanie ram obrazów niderlandzkich mistrzów. Okazało się, że można ustalić nie tylko wek a nawet pochodzenie drewna - północne Mazowsze.