29. Co było przedmiotem badań w filozofii Kanta?
Zagadnienia teorii poznania (racjonalizm genetyczny wrodzony).
34. Co jest przedmiotem refleksji egzystencjalistów?
Przedmiotem refleksji egzystencjalistów jest refleksja o losie człowieka i sensie jego życia.
63. Co jest przedmiotem etyki?
Badanie moralności i tworzenie systemów myślowych; wyjaśnia i ustala kategorie: dobro i zło, odpowiedzialność, sumienie, powinności, wytycza zasady i normy moralnego postępowania.
68. Co jest przedmiotem estetyki?
Nauka o pięknie; badanie i analiza wartości estetycznych zawartych w dziełach sztuki i naturze oraz sposobów, jakimi oddziałują one na odbiorcę.
21. Co oznacza pojęcie creatio ex nihilo?
(stworzenie z niczego) filozoficzna teoria głosząca, ze świat nie powstał z wcześniej istniejącego substratu (np. jakiegoś rodzaju materii, energii, idei lub chaosu), lecz został powołany do istnienia w całości (a wiec wraz z materia) przez Stwórcę.
46. Co opisują prawa dialektyki w filozofii Hegla?
„Każda teza zawiera już w sobie antytezę, obydwie zaś zostają zniesione w syntezie”; prawda i fałsz nie są stanowczymi przeciwieństwami; sprzeczności w myśleniu prowadzą przez dialektyczny proces do prawdy.
15. Co przysługuje substancji w koncepcji Arystotelesa?
Arystoteles uważa za substancję złożenie formy i materii. Żaden przedmiot nie jest tylko i wyłącznie materią, ale żeby istnieć musi posiadać jakąś formę. Zdaniem Arystotelesa wszystkie rzeczy posiadają cztery przyczyny. Dwie z nich są zewnętrzne, a pozostałe dwie wewnętrzne. Materia i forma to przyczyny zewnętrzne. Forma odpowiada na pytanie: Co to jest? Materia odpowiada: Z czego coś jest zrobione? Pozostałe dwie przyczyny wewnętrzne to przyczyna i cel. Przyczyna odpowiada na pytanie: dlaczego dana rzecz powstała? Natomiast cel: po co coś zostało zrobione?
25. Co to jest racjonalizm genetyczny?
(natywizm) pogląd w teorii poznania, przyjmujący tezę, że umysł ludzki posiada wiedzę wrodzoną, wcześniejszą od doświadczenia zmysłowego
49. Co warunkuje świadomość w poglądach Marksa?
Istotę świadomości stanowi zdolność do symbolicznego odzwierciedlenia doświadczenia; a sama świadomość jest funkcją wysoko zorganizowanej materii.
10. Czego dotyczyły aporie Zenona z Elei?
4 paradoksy przeciwko ruchowi: Dychotomia- podzielenie drogi na wiele nieskończonych odcinków powoduje nieskończoność drogi przy skończonym przedziale czasu; Paradoks Achillesa- gdy Achilles dogoni żółwia, on przesunie się wówczas do przodu; Paradoks strzały- w chwili obecnej strzała spoczywa w określonym miejscu, czas składa się z takich chwil; Paradoks wyścigu rydwanów na stadionie- szybkość jest jednocześnie taka i inna, więc nie może istnieć.
26. Czego dotyczył dualizm Kartezjusza?
Dualizmu ciała i duszy; mogą one istnieć niezależnie; dusza zależy od myślenia, a myślenie od ciała.
20. Czego dotyczy teoria ewolucji?
Całość życia jako proces, w którym jednym zasadniczym i spójnym elementem jest zmienność; ewolucja to przechodzenie do form bardziej doskonałych;
38. Czego doświadcza człowiek w tzw. "granicznym doświadczeniu" Heideggera?
doświadczenia rodzące się z konfrontacji jednostki z kulturą, otaczającą ją rzeczywistością. Mają charakter transformacyjny, zazwyczaj przybierają postać kryzysu duchowego połączonego z utratą dotychczasowej tożsamości. Przyczyniają się do zmian świadomości oraz tożsamości jednostek i społeczeństw, a tym samym do ich rozwoju. Niektórzy określają je jako tzw. próby inicjacyjne. Za główne przykłady doświadczeń granicznych uznaje się narodziny i śmierć (ale także mogą nimi być choroby, zmiana otoczenia itp.)
13. Czego dotyczy teoria hylemorfizmu Arystotelesa?
Substancja zbudowana jest z materii i formy; materiał to tworzywo, forma to kształt.
22. Czy czas i przestrzeń istniały przed stworzeniem (wg św. Augustyna)?
Według św. Augustyna czas i przestrzeń przed stworzeniem świata nie istniały, ponieważ jego zmierzenie wskazuje na współistotną z nim zmienność. Bóg bowiem jest niezmienny i przed stworzeniem nie istnieje żaden czas tylko wieczność. Okazuje się ona pewnego rodzaju statycznym punktem, w której panuje doskonałość nie wymagająca żadnych zmian. Doświadczenie wieczności jest zależne od łaski Stwórcy, a nasze rozważania na ten temat są ograniczone przez ziemska perspektywę.
16. Czy poznanie substancji jest nam dane bezpośrednio?
Poznanie substancji nie jest nam dane bezpośrednio, ponieważ nikt nigdy substancji nie badał, w przeciwieństwie do materii, nie uzyskując w zamian żadnej odpowiedzi. Wciąż nie wiemy bez czego nie może istnieć substancja. Lecz w żaden sposób nie da się jej zniszczyć.
66. Czym zajmuje się agatologia?
Dobrem, którego miejsce jest między bytem a niebytem.
5. Czym zajmuje się ontologia?
ontologia = metafizyka; zajmuje się teorią bytu, stara się badać strukturę rzeczywistości;
69. Czy we współczesnej myśli estetycznej przeważa stanowisko pluralizmu, czy monizmu wartości?
Pluralizmu wartości.
60. Czyje poglądy krytykuje F. Nietzsche w swoim „przewrocie wszystkich wartości”?
Chrześcijan.
52. Do czyjej filozofii nawiązuje pozytywizm w pojmowaniu nauki?
Fundamentalna tez pozytywizmu- tylko wiedza naukowa jest wiedzą prawdziwą i może ona zostać zdobyta tylko przez pozytywną afirmację teorii przy pomocy empirycznej metody naukowej.
50. Do czego odnosił się profetyzm Marksa?
Profetyzm- występowanie w imieniu Boga, bóstwa, prorokowanie; polegał on na wierze, że można zrozumieć to, co było, gdy ma się wiedzę o tym, czego jeszcze nie ma.
59. Do czego odnosi się pojęcie resentymentu w filozofii F. Nietzschego?
Przejaw negatywnej siły twórczej ludzi marnych, polega na odwróceniu systemu wartości (wartości niższe stają się wyższymi i na odwrót).
24. Dlaczego Kartezjusz nazywany jest twórcą filozofii nowożytnej? Jaki nowe problemy wprowadził do filozofii?
Kartezjusz został pierwszym twórcą nowożytnego systemu filozoficznego poprzez nadanie percepcji znaczenia drugorzędnego w porównaniu z rozumem w procesie formowania się wiedzy prawomocnej o świecie. Jako pierwszy uczynił człowieka rzeczywistym podmiotem, a całość rzeczywistości sprowadził do jego przedstawień- wskazał w ten sposób drogę nauce nowożytnej.
Jako pierwszy uczynił człowieka rzeczywistym podmiotem, a całość rzeczywistości sprowadził do jego przedstawień; wprowadził w centrum filozofii wiedzę.
45. „Innobytem” czego jest przyroda w filozofii Hegla?
„Innobytem” idei; obejmuje poznanie ducha w swej swoistości.
11. Jak można interpretować alegorię jaskini Platona?
Platon mówi o ludziach siedzących w jaskini, patrzących przed siebie, przykutych do swego miejsca. Z tyłu - za nimi płonie prawdziwy ogień - oni widzą jednak tylko poruszające się na ścianie cienie - prawdziwej idei spostrzec nie mogą. Mogą jedynie interpretować to, co zostało im ukazane, nie mogą natomiast zobaczyć rzeczywistości. Żyją w ograniczonym Świecie własnych wrażeń. Symbol znikomości wiedzy ludzkiej, perspektyw poznania; Alegoria ta mówi, ze jesteśmy więźniami oszukiwanymi przez bezpośrednio dany świat pozorów, będący jedynie cieniem realnie istniejących idei (wzorców), ku którym powinniśmy się zwrócić;
1. Jak można określić przedmiot filozofii?
słowa klucze: całość, porządek i początek; "fizis” czyli natura; działy: fizyka (kosmologia, metafizykę) etyka (nauka o ludzkim działaniu) logika (narzędzie dzięki któremu filozof dochodzi do wniosków); przedmiotem filozofii jest: świat, człowiek i bóg; wg canta są 4 główne pytania filozofii do których sprowadza się wszystko co w filozofii zapisano: 1. co możemy wiedzieć? 2. co powinniśmy czynić? 3. na co możemy mieć nadzieję? 4. kim jest człowiek?;
9. Jak określał byt Demokryt?
byt- poruszające się w próżni atomy (małe, niepodzielne cząstki); wszechświat to ciągłe grupowanie i rozpraszanie się atomów stale się poruszających;
67. Jak starożytni rozumieli piękno?
Piękno było tym, co nas przyciąga i oczarowuje, właściwością rzeczy; łączyli piękno z dobrem; piękno polega na harmonii części i właściwej ich proporcji.
36. Jaką funkcję pełni nicość w myśli Sartre'a?
Jądro istnienia; uznał, że niemożliwe jest istnienie bez nicości.
40. Jaką relację opisuje filozofia M. Bubera?
Relację monologową „ja- ono” oraz dialogową „ja- Ty”.
37. Jak Sartre rozumie wolność?
Człowiek jest wolny, bo nie ma Boga i może sam kształtować swój byt.
48. Jakie konflikty opisuje materializm historyczny Marksa?
Walkę klas (kapitalistów i robotników najemnych) i cała historia z niej wynika.
62. Jak inaczej określa „nadczłowieka” F. Nietzsche?
W ścisłym znaczeniu- Zaratustra; w potocznym- postać odmiennej od tradycyjnej mentalności i światopoglądzie, gardzący słabszymi od niego.
64. Jakie są główne stanowiska w rozumieniu dobra?
Platon- dobro to pierwsza zasada, według której powstał świat; Arystoteles- naturę dobra da się znaleźć przez ustalenie jakie cele stawiają sobie ludzie, cel najwyższy- dobro osiągalne; Sokrates- dla dóbr moralnych człowiek powinien poświęcać niższe dobra, prawdziwym dobrem jest cnota; Święty Augustyn- dobro jest równoważne woli Boga, zło to przeciwieństwo dobra; Immanuel Kant- dobro nie istnieje, jest wartością związaną z wolną wolą.
14. Jakie są główne problemy metafizyki Arystotelesa?
Arystoteles przedstawił pięć definicji, które charakteryzują metafizykę:
a) metafizyka zajmuje się przyczynami i pierwszymi lub najwyższymi zasadami (czysty akt, czysta realizacja),
b) metafizyka zajmuje się bytem jako bytem, c) metafizyka zajmuje się substancją, d) metafizyka zajmuje się bogiem i substancją ponadzmysłową, e) metafizyka zajmuje się uzasadnianiem przyrody w oparciu o jej strukturę.
2. Jakie są rozgraniczenia między filozofią i naukami szczegółowymi?
nauki szczegółowe ograniczają się do badania moralności w obrębie danych zjawiskowych, fenomenalnych, o charakterze czasowo - przestrzennym, i przedstawiają wyjaśnienia ważne w tych tylko granicach, filozofia natomiast zajmuje się ogólnymi, podstawowymi zagadkami świata: naturą istnienia i rzeczywistości, poznawalnością prawdy czy tym, jakie działanie jest pożądane. dzieli się ją na: ontologię (teoria bytu), epistemologię (teoria poznania), aksjologię (teoria wartości), antropologię filozoficzną i filozofię społeczną;
27. Jakie są założenia empiryzmu genetycznego?
pogląd przeciwstawny natywizmowi, zakładający, że treści poznawcze pochodzą pośrednio lub bezpośrednio z doświadczenia zewn. (zmysłowego) lub wewnętrznych (introspekcji);
23. Jakie są założenia filozoficzne dotyczące czasu i przestrzeni w systemie fizyki Newtona?
Istnieje, posiadający naturę duchową, absolutny czas, ruch i przestrzeń i są one własnością Boga.
47. Jakie są źródła filozofii Marksa?
Poglądy Hegla- stąd zaczerpnął pojęcia: dialektyka, dynamika i antagonizm; materialistyczne idee Ludwika Feuerbacha; dzieło Engelsa „Położenie klasy robotniczej w Anglii w 1844 roku”.
57. Jakie są kosmologiczne dowody na istnienie Boga i kto jest ich autorem?
Św. Tomasz z Akwinu; w świecie istnieje ruch, ktoś musiał go zapoczątkować; świat nie powstał samoistnie, stworzyła go istota, która istniała zawsze; wszystko w świecie jest przypadkowe, ktoś musi jednak rządzić przypadkiem; jeśli coś jest najmniej doskonałe, musi istnieć coś przeciwnego- Bóg; przyroda działa celowo, cele układają się stopniowo, aż do celu najwyższego- Boga.
3. Jakie podstawowe problemy filozofii są ujęte w trójkącie Platońskim?
różnica między sferą duchową a zmysłową, warunki prawdziwego poznania w ramach: bytu (natury), „ja” (duszy) i idei (absolutu);
18. Jakie transcendentalia przysługują bytowi?
- Transcendentalia relatywne: „odrębność” („coś”), „dobro”, „prawda”
- Transcendentalia absolutne: „rzecz” i „jedność”
54. Jakie zadanie dla filozofii wyznaczył w swoich pracach Wittgenstein?
Twierdził, że nie ma tajemniczego bytu zwanego „znaczeniem”, język jest bowiem techniką, która daje nam możliwość komunikacji; by wiedzieć co znaczą słowa trzeba umieć się komunikować i patrzeć na kontekst; problemy filozofii zanikają, gdy próbujemy je precyzyjnie wyrazić dlatego są nieważne.
41. Jakiego rodzaju odniesienia międzyosobowe są przedmiotem refleksji filozofii dialogu?
Rozmowa człowieka z Bogiem to dialog z Nim; ten sam Boski wymiar rozmowy ma być powtórzony w relacji „ja”- „Inny”.
42. Jaka jest różnica między religią a religijnością w filozofii Rozenzweigera?
Religia to nie forma, tradycja czy kultura, ale doświadczenie fundamentalnych pytań egzystencjalnych; religijność ma mieć charakter czynny, uczestniczyć w ludzkiej wielości.
44. Jaki charakter ma świadomość w filozofii Hegla?
Świadomość (duch) wyobcowuje się i ponownie jedna ze sobą; poprzez filozofię poznaje samego siebie jako podmiot i substancję.
33. Kto jest autorem stwierdzenia, że rodzimy się tabula rasa?
John Locke.
35. Kto wywarł decydujący wpływ na egzystencjalistów XIX i XX wieku?
Fryderyk Nietzsche (1844-1900), Kierkegaard (1813-1855), Heidegger (1899-1979), Sartre (1905-1980), Mounier (1905-1950), Marcel (1889-1973), Buber (1878-1967)
12. Kto wyznaczył matematykę jako model wiedzy pewnej?
Platon
58. Kto sformułował tzw. „dowód ontologiczny” na istnienie Boga?
Anzelm z Canterbury.
61. Którzy myśliciele mieli wielki wpływ na powstanie filozofii F. Nietzschego?
Artur Schopenhauer, M. Stirner, K. Darwin, H. Spencer, F.A. Lange, Heraklit z Efezu, sofiści, relacja Platona o poglądach Kalliklesa i Trazymacha.
55. N. Chomsky, twórca gramatyk uniwersalnych, odkrył nowe uwarunkowania naszego języka. Jakie?
Fundamentalny system gramatyczny umożliwiający uczenie się jest wrodzoną cechą ludzi specyfiką naszego gatunku.
28. Na czym polega metoda indukcji? Kto ją stosował w filozofii nowożytnej?
Polegała na dochodzeniu do ogólnych wniosków na podstawie szczegółowej obserwacji (Francis Bacon)
30. Na czym polega aprioryczność warunków doświadczenia i rozumowania?
Nie należy opierać się na doświadczeniu lecz polegać na czystej teorii, rozumowanie takie może być syntetyczne - rozszerzające naszą wiedzę (np.2+2=4)
31. Na czym polegał "przewrót kopernikański" Kanta?
Rozwiązanie proponowane przez Immanuela Kanta polega na przewrocie kopernikańskim w teorii poznania: poznanie nie stosuje się do przedmiotu, lecz przedmiot do poznania. Dotychczas starano się dochodzić istoty rzeczy. Kant przeniósł punkt ciężkości dociekań ilozoficznych na badanie poznania rzeczy.
51. Na czym polega panteizm (np. Plotyna)?
Panteizm- poglądy teologiczne i filozoficzne utożsamiające Boga ze światem, często rozumianym jako przyroda; neguje istnienie Boga jako istoty rozumnej; głosi Jego przenikanie we wszystkie substancje ziemskie.
17. O jakie pojęcia św. Tomasz rozszerzył arystotelesowską materię i formę?
Św. Tomasz rozszerzył arystotelesowską materię i formę o pojęcia istoty i istnienia.
4. Podział filozofii.
metafizyka można nazwać ją „filozofią pierwszą” lub teorią bytu, którą się zajmuje, nazwa używana znamiennie z ontologią, wyjaśnia ona istnienie całej autentycznej rzeczywistości;
antropologia dział filozofii zajmujący się człowiekiem, dążący do poznania natury i mentalności człowieka, interesujący się sensem życia i działania, jego stosunkiem do cywilizacji i dziejów;
etyka i estetyka wchodzą one w skład aksjologii, dziedziny filozofii zajmującej się samymi wartościami. etyka zajmuje się ogółem norm i wartości moralnych;
filozofia dziejów inaczej historiozofia, bada ona kierunki rozwoju człowieka na tle jego historyczności.;
filozofia społeczno - polityczna przedmiotem dociekań staje się państwo, teoria jego ustroju;
teoria poznania i teoria wiedzy bada to, w jaki sposób poznajemy, nasze relacje między podmiotem oraz zakresem poznania.
logika - jest to teoria analitycznego i hierarchicznego myślenia. obejmuje ona w swym zakresie: metodologię i semiotykę;
43. Śladem jakiego wymiaru jest analiza fenomenu twarzy Levinasa?
Levinas łączy spotkanie twarzy w dialogu z zaistnieniem swoistej relacji moralnej odpowiedzialności pomiędzy nimi, będącą gwarancją bezpieczeństwa.
65. Scharakteryzuj trzy typy uprawiania etyki.
Ze względu na zakres obowiązywania norm moralnych:
teorie obiektywistyczne - zakładają one, że normy etyczne mają charakter uniwersalny i można je wywieść z ogólnych założeń, a następnie zastosować do wszystkich ludzi.
teorie subiektywistyczne - zakładają one, że normy etyczne są wytworem poszczególnych ludzi. Prowadzi to do wniosku, że jeśli istnieją jakieś wspólne normy, to są one wynikiem podobnej zawartości umysłów większości ludzi, lub nawet że nie ma czegoś takiego jak wspólne normy i każdy posługuje się swoim prywatnym systemem nakazów moralnych.
Ze względu na źródło pochodzenia norm moralnych:
aturalizm - systemy takie próbują wywodzić normy moralne z nauk przyrodniczych i ew. społecznych.antynaturalizm - systemy takie starają się dowodzić, że normy moralne muszą pochodzić z "góry", np. od Boga lub z przesłanek ściśle racjonalnych bez odnoszenia się do danych eksperymentalnych
emotywizm - systemy te traktują nakazy moralne jako wyraz i przedłużenie ludzkich emocji, lub bardziej ogólnie jako efekt działania ludzkiej psychiki i w związku z tym nie ma sensu szukać ani naturalistycznych, ani antynaturalistycznych źródeł tych nakazów, a moralność jest po prostu jednym ze zjawisk psychologicznych.
Ze względu na ocenę zachowań ludzi:
motywizm - systemy motywistyczne zakładają, że o moralnej ocenie danego czynu decyduje przede wszystkim motyw. Według tych teorii nie można uznać czynu za moralnie słuszny lub niesłuszny, niezależnie od jego końcowego efektu, jeśli nie został podjęty z dobrą intencją.
efektywizm - systemy efektywistyczne zakładają, że o moralnej ocenie danego czynu decyduje wyłącznie jego efekt. Jeśli czyn został dokonany bez intencji lub nawet ze złą intencją ale przyniósł dobry efekt, to można go uznać za moralnie słuszny.
nominalizm - systemy takie abstrahują zarówno od motywu jak i efektu. Traktują one dobro i zło jako niedefiniowalne pojęcia pierwotne. Dobre w obrębie danego systemu moralnego jest po prostu to, co jest zgodne z nakazami tego systemu. Wobec tego ani motyw, ani efekt nie mają znaczenia w ocenie moralnej danego czynu, lecz po prostu zgodność tego czynu z nakazami moralnymi.
53. Scharakteryzować główne zasady pozytywizmu.
Scjentyzm- prawdziwą i w pełni uzasadnioną wiedzę o rzeczywistości dostarcza tylko nauka, przy trzeźwym i wąskim jej rozumieniu; hasło: „wiedza to potęga”.
Ewolucjonizm- człowiek i społeczeństwo podlegają prawie ewolucji, prawo stopniowego przekształcania się wszelkich form życia w coraz wyższe.
Utylitaryzm- moralność człowieka jest określana przez stopień jego altruizmu, postępowania z myślą o społeczeństwie; jednostka musi być społecznie użyteczna.
56. Syntezą czego była filozofia św. Tomasza z Akwinu?
Filozofii Arystotelesa, augustynizmu oraz „hierarchicznej koncepcji świata jako drabiny coraz doskonalszych bytów” Platona.\
39. Wg Heideggera "człowiek jest bytem bytującym ku ".
Według Heideggera życie człowieka jest bytem bytującym ku śmierci.
70. Wymienić wartości realizowane przez twórców współczesnej sztuki.
Estetyczna, komunikacyjna, poznawcza, etyczna, metafizyczna, emocjonalna, terapeutyczna.
Wartości realizowane przez twórców współczesnej sztuki:
estetyczna - sztuka powinna wywołać w odbiorcy swoiste przeżycia estetyczne, np. piękno,
komunikacyjna - artysta przez swe dzieło porozumiewa się z odbiorcą,
poznawcza - odbiorca poznaje nie tylko dzieło ale też historię przodków, poprzez dzieła może się "przenieść" do świata ówczesnego,
etyczna - sztuka wychowuje, uczy, nakłania, uwidacznia pewne wzorce postępowania,
metafizyczna (religijna) - dzieła sztuki pobudzają uczucia; muzyka, obrazy, rzeźby, architektura służą religii, ale też czerpią z niej tematykę swoich dzieł;
19. Wymień główne problemy filozofii przyrody.
Ciało, przestrzeń, czas i ruch oraz filozoficzne studiowanie bytów obdarzonych życiem;
32. Z jakich elementów składa się byt w koncepcji Kanta?
Z fizycznych elementów prostych, pozostających w specjalnej więzi z nośnikami siły żywej.
6. Zagadnienie jedności i wielości filozofii przed sokratycznej.
jedność to cecha lub zespół cech danego bytu (tj. niesprzeczność wewnętrzna, niepodzielność, zwartość), przeciwieństwo wielości, nauka o jedności to enologia, byt nie jest podzielny;
8. Zasada Parmenidesa.
zasada Parmenidesa orzeka że: nieprawdą jest ze jakiś przedmiot ma jakąś cechę i jednocześnie jej nie ma; punktem wyjścia filozofii Parmenidesa jest zasada tożsamości i niesprzeczności: nie może istnieć;
7. Zasady dialektyki Heraklita.
świat składa się z samych przeciwieństw, które przechodzą jedno w drugie; ciągłe stawanie się i przemijanie to najważniejsza cecha bytu; wszelkie zdarzenia wynikają z napięcia między przeciwieństwami; najlepszy przykład- rzeka, której wody stale się zmieniają płynąc;
0.ktorzy myśliciele wpływ na powstanie filozofii nietzschego
rozwinięciem filozoficznych poglądów Artura Schopenhauer'a. Sięgał on takżę do myśli M. Stirnera, K. Darwina, H. Spencera, F.A. Langego