NORMA I PATOLOGIA W PRZESTRZENI ŻYCIOWEJ JEDNOSTKI. ZADANIA PROFILAKTYKI.
Norma wg Encyklopedii Popularnej PWN- zasada, przepis, wzór będący wynikiem normalizacji, podaje do powszechnego i stałego użytku zasady postępowania lub cechy charakterystyczne wyrobów, procesów.
Norma społeczna jest to względnie trwały, przyjęty w danej grupie społecznej sposób zachowania jednostki społecznej w danej sytuacji zależny od zajmowanej przez nią roli społecznej.
Norma społeczna to także zasady określające sposób zachowania jednostki społecznej w obrębie grupy, społeczeństwa.
Patologia wg Adama Podgóreckiego to rodzaj zachowania, osoby i typ funkcjonowania jakiegoś systemu społecznego, który pozostaje w zasadniczej, niedającej się pogodzić sprzeczności ze światopoglądowymi wartościami, które w danej społeczności są akceptowane.
Patologia społęczna dotyczyć może zarówno jednostki jak i grupy społecznej. Dotycząca jednostki niszczy samą osobę (np. poprzez uzależnienie organizmu) i relacje tej osoby z otoczeniem. Patologia grupy społecznej niszczy strukturę tej grupy i relacje, które w niej panują.
Przestrzeń życiowa wg Lewina to „pole psychiczne” w skład którego wchodzą jednostka i jej otoczenie. W tej przestrzeni sytuują się zmienne współzależności , które w określonym momencie mogą zdeterminować zachowanie jednostki. Jest to minimum obszaru potrzebnego człowiekowi do życia.
Zjawiska patologiczne.:
Zjawisko przestępczości.
Przestępczość definiuje się jako ogół przestępstw popełnionym w pewnym okresie, w danym kraju lub środowisku społecznym albo przez określoną kategorie sprawców.
Wg Brunona Hołysta jest to zbiór czynów zabronionych przez ustawę pod groźbą kar, które to czyny popełnione zastały na obszarze danej jednostki terytorialnej w danym czasie.
Sam czyn przestępczy charakteryzuje się jako wyraz agresji osób lub wartości chronionych, albo wyraz lekceważenia praw współżycia społecznego. Najczęstsze motywy przestępczości: chęć zdobycia pieniędzy lub innych korzyści materialnych, zaimponowania innym, namowa kolegów lub dorosłych, chęć przebywania i realizowania się w grupach nieformalnych, poczucie bezkarności za wcześniejszą działalność przestępczą oraz poszukiwanie akceptacji.
Do czynów przestępczych można zaliczyć przestępczość wiążącą się z użyciem przemocy, głównie rozboje, wymuszanie pieniędzy za ochronę, przestępczość związaną z życiem nocnym, w tym prostytucja, handel żywym towarem, nielegalne gry hazardowe i sprzedaż narkotyków; fałszerstwa pieniędzy, papierów wartościowych, dokumentów, dzieł sztuki; nielegalny handel bronią; przestępczość związana ze środkami odurzającymi, wytwarzanie, przetwarzanie, handel, przemyt narkotyków; przestępczość gospodarczą i finansową, nielegalne przeprowadzanie cudzoziemców, zakładanie fałszywych firm, pozorne bankructwa, piractwo towarowe, oszustwa celne, podatkowe i kapitałowe, fałszerstwo czeków, kart kredytowych, manipulacje komputerowe.
Terroryzm.
Definiowany jest jako stosowanie gwałtu dla osiągnięcia celów politycznych lub ekonomicznych w stosunkach międzynarodowych, forma i interwencji przemocą dokonywanej przez specjalne oddziały wojskowe lub policyjne, albo przez organizacje terrorystyczne. Głównymi cechami współczesnego terroryzmu wg Dehmelta to działalność zaplanowana i dobrze zorganizowana, źle pojęta ideologia lub filozofia , wymuszający charakter , działalność realizowana w formie popełniania przestępstwa, działalność naruszająca prawa osób postronnych.
Uzależnienia.
Uzależnienie może mieć charakter fizyczny i psychiczny. Uzależnienie fizyczne polega na wystąpieniu zaburzeń somatycznych po przerwaniu lub znacznym ograniczeniu przyjmowania środka uzależniającego.
Uzależnienie psychiczne jest to bardzo silna potrzeba, mająca charakter przymusu przyjmowania środka odurzającego lub psychotropowego w celu wywołania stanu psychicznego odczuwalnego jako przyjemny albo usunięcia przykrego stanu psychicznego, złego samopoczucia.
Prostytucja i dewiacje seksualne.
Prostytucja - wg Świętochowskiej - Utrzymywanie przypadkowych stosunków seksualnych, bez zaangażowania emocjonalnego i pobieranie za świadczone usługi określonych opłat.
Typy prostytucji:
- kontakt heteroseksualny ( mężczyzna płaci kobiecie, kobieta płaci mężczyźnie),
- kontakt homoseksualny (mężczyzna płaci mężczyźnie, kobieta płaci kobiecie),
- prostytucja o wysokim standardzie (agencje),
- prostytucja o niskim standardzie (drogowa),
- prostytucja inteligencka (studencka),
- prostytucja zawodowa (robienie kariery).
Podział prostytucji dziecięcej:
- dzieci skupione wokół stacji kolejowych,
- dzieci z Europy Wschodniej zapraszane na wakacje do rodzin na Zachód (klienci pedofile),
- nieletnie dziewczęta z Europy środkowowschodniej dostarczane do domów publicznych na Zachodzie,
- dzieci skupione przy drogach,
- chłopcy będący przedmiotem międzynarodowego handlu chłopcami ( ulice Amsterdamu i Berlina),
- dzieci wykorzystywane do produkcji kaset pornograficznych.
Skutki psychiczne prostytucji:
Utrudnione życie z jednym partnerem, labilność emocjonalna, skłonności do nadużywania alkoholu i narkotyków, przyjmowanie typowych dla prostytutek sposobów zachowywania się ( prowokacja, wyzywający sposób bycia, kokieteria), problemy z dostosowaniem się do otoczenia po zakończeniu okresu prostytuowania się.
Skutki fizyczne prostytucji:
Choroby weneryczne, AIDS, choroby płuc, oskrzeli, gruźlica, choroby narządów kobiecych.
Samobójstwa.
Podział samobójstw:
- prawdziwe- wybór śmierci zamiast życia,
- rzekome- śmierć jedynie się dopuszcza a w istocie samouszkodzenie jest sposobem na zwrócenie na siebie uwagi,
- demonstracyjne lub gesty samobójcze- brak chcecie umierania, wszystko jest wyreżyserowane, aby uratować niedoszłego samobójcę.
Samobójstwem określa się każdy przypadek śmierci, który jest bezpośrednim lub pośrednim wynikiem działania lub jego zaniechania, przejawianego przez ofiarę, zdającego sobie sprawę z jego skutków.
3 grupy osób podejmujące działania suicydalne:
- pierwsza - dokonuje zamachu samobójczego na skutek zakłócenia czynności psychicznych,
- druga- osoby które próbują popełnić samobójstwo (najczęściej nieskutecznie)
- trzecia- osoby które dokonują zamachu samobójczego z pełną przytomnością umysłu i zastosowaniem skutecznych środków.
Sekty.
Sekta - jest grupa ludzi , która ma strukturę typu piramidowego i autorytarne kierownictwo. Charakterystyczne dla niej jest nauczanie i przodownictwo, pochodzące od osoby lub od osób znajdujących się na szczycie tej hierarchii. Grupa tego typu zazwyczaj uzurpuje sobie prawo do posiadania wiedzy na temat jedynej drogi do Boga, Nirwany i raju. Stosuje techniki manipulacji ludźmi poprzez zmiany w ich myśleniu i kontrolę umysłu. Celem takiego oddziaływania jest uzyskanie pełnego panowania nad swoimi członkami i zatrzymywanie ich na stałe wewnątrz grupy.
Sekty odnoszą tak wielkie sukcesy, gdyż mają wyspecjalizowane procesy werbowania, szkolenia i indoktrynacji. Techniki te wywodzą się od postawy życzliwości, stopniowo jednak przekształcają się w kontrolowanie umysłu poprzez stosowanie technik modyfikacji zachowań. Aby indoktrynacja była skuteczna, sekta skupia się na odchyleniach od normy w dawnych zachowaniach przyszłych członków takich jak zażywanie narkotyków czy dewiacje seksualne. Stara się wykorzystać ich kompleksy, urazy i niskie poczucie własnej wartości.
Bezrobocie, ubóstwo i bezdomność.
Bezrobocie - jest stanem przeciwstawnym pracy, rozumianej jako produkcyjna działalność zarobkowa.
Klasyfikacja bezrobocia:
- bezrobocie krótkookresowe ( do 3 msc.), średniookresowe (3-12 msc), długookresowe (pow. 12 msc),
- bezrobocie płynne - na rynku pracy każdorazowo pozostaje pewna liczba ludzi bez pracy,
- bezrobocie chronione (masowe) - duża liczba osób pozostaje bez pracy, szeroko rozlene w społeczeństwie,
- bezrobocie globalne - występuje deficyt miejsc pracy w skali całej gospodarki,
- bezrobocie fluktuacyjne - osoby pozostają bez pracy dopóki nie zyskają nowych kwalifikacji,
- bezrobocie jawne - objęte oficjalną statystyką,
- bezrobocie ukryte - ludzie nie ujęci w statystyce.
-bezrobocie dobrowolne - poszukujący pracy podjęliby ja jedynie przy wyższym poziomie płac realnych aniżeli aktualnie oferowany, natomiast przy danym poziomie płac nie wyrażają zgody na zatrudnienie,
- bezrobocie przymusowe - określa sytuację w której, poszukujący pracy nie mogą jej uzyskać pomimo, że przy danym poziomie płac realnych chcieliby ją podjąć.
Przyczyny bezrobocia:
- transformacja systemowa - przyjęcie modelu gospodarki rynkowej,
- zaniedbania rozwojowe wielu przedsiębiorstw, przestarzałe wyroby i technologie,
- opóźnienia w rozwoju gospodarczym całych regionów, oraz dominacja tzw. przemysłów schyłkowych
- przekształcanie się tzw. bezrobocia ukrytego w jawne,
- prywatyzacja,
- bariery: mieszkaniowa i lokalowa - utrudniona migracja ludzi do regionów o większej ilości miejsc pracy,
- pasywność postaw znacznej części bezrobotnych, niska skłonność do podwyższania i zmian kwalifikacji
- szeroki zakres świadczenia pracy zawodowej przez emerytów
Ubóstwo - to niski, ale uznany jeszcze za do przyjęcia, poziom życia, a linia ubóstwa to linia graniczna między akceptowalnym poziomem a nieakceptowanym poziomem życia.
Bezdomność - sytuacja ludzi, którzy w danym czasie nie posiadają i własnym staraniem nie mogą sobie zapewnić takiego schronienia, które mogliby uważać za swoje i które spełniałoby minimalne warunki pozwalające uznać je za pomieszczenia lokalowe.
3 kategorie bezdomnych:
- bezdomni z przymusu - nie posiadaja własnego mieszkania na skutek długotrwałego konfliktu z rodziną,
- bezdomni tymczasowo - opuściły dom rodzinny w wyniku pewnych zakłóceń i zgłosiły się do ośrodka dla bezdomnych
Zadania profilaktyki.
wg A. Kamińskiego - do zadań profilaktyki należy „ uprzedzanie stanów zagrożenia moralnego, zdrowotnego, kulturalnego, społecznego, aby uchronić jednostki i grupy danej populacji przed niepożądanymi odchyleniami od stanów moralnych.”
Cele profilaktyki wg T. Duffy'ego:
- rozpowszechnianie prawdziwych i rzetelnych informacji o zjawisku, którego profilaktyka dotyczy,
- kształtowanie umiejętności interpersonalnych, a w szczególności: samoświadomości samooceny i samodyscypliny,
- rozwijanie umiejętności interpersonalnych, a w szczególności umiejętności empatycznych, współpracy, komunikowania się oraz rozwiązywania konfliktów,
- rozwijanie umiejętności podejmowania decyzji oraz rozwiązywania problemów,
- kształtowanie m. in. zdolności do wybierania pozytywnych, a nie negatywnych stylów życia,
- rozwijanie związków z grupą społeczną i poczucia odpowiedzialności za grupę do której jednostka należy ( rodzina, lokalna społeczność oraz ogół społeczeństwa),
- rozwijanie dojrzałej odpowiedzialności jako właściwego wzorca ról do naśladowania przez innych ( obejmująca m. in. styl życia, postawy wobec używania środków odurzających, podejmowanie decyzji),
- rozwijanie środowiska rodzinnego, społecznego i środowiska pracy, które podnosiłyby jakość życia wszystkich jego członków,
- kształtowanie reguł prawnych i publicznych w taki sposób, by były zgodne z ludzkimi potrzebami i wspierały pozytywne style życia,
- umożliwienie wczesnego rozpoznawania, diagnozowania zagrożeń oraz rozwijania strategii przeciwdziałania bazujących na znajomości przyczyn szkodliwych uwarunkowań.
Bibliografia:
Szpringer Monika, Profilaktyka społeczna, Kielce 2004.
Pospiszyl Irena, Patologie społeczne, Warszawa 2008.
Lalak Danuta, Pilch Tadeusz, Elementarne pojęcia pedagogiki społecznej i pracy socjalnej, Warszawa 1999.