*Początek Buddyzmu*

Osoba Buddy

• urodził się w granicach obecnego Nepalu

• pochodził z klanu nazywanego Śakjami, dlatego mówiono o nim Śakjamuni - mędrzec z rodu Śakjów

• wyznawcy określają go mianem Bhagavant czyli Pan. Budda (Budda) jest tytułem honorowym oznaczającym przebudzonego

• imię własne Buddy brzmi Siddhattha Gotama (Siddhartha Gautama)

• Za daty życia przyjmuje się zwyczajowo 566-486 p.n.e. (560-480)

• Tradycyjne źródła sugerują, że należał do 2 z 4 stanów - arystokratycznego stanu wojowników zwanych Khattiya (ksatriya)

• Zasób informacji o Buddzie zachowany w kanonie palijskim, jak również z tekstu „Opowieści o początkach” wchodzącego w skład kanonu

• Nauki jego zachowały się w postaci zbiorów tekstów zwanych Kanonami, wywodzących się z tradycji mówionej. Jednym z pierwszych Kanon palijski (nazwa od języka, w którym go spisano) powstały na Sri Lance. W jego skład wchodzą trzy zbiory lub kosze (Pitaka): 1) kosz kazań (suttapitaka) w skład wchodzi 5 mniejszych zbiorów zwanych nikajami (nikaya) 2) kosz dyscypliny zakonnej (Vinayapitaka) 3) kosz Wyższej doktryny (Abhidhammapitaka)

• Najsłynniejszą relacją z jego życia poemat Buddhaćarita czyli żywoty Buddy stworzony w I wieku n.e. przez Aśwaghoszę

• W sztuce przedstawiany symbolicznie jako drzewo, koło lub parasol

• W wieku 16 lat ożenił się z Jaśodharą, która powiła mu syna Rahula. W wieku 29 lat opuszcza dom aby szukać wiedzy duchowej. W wieku 35 lat osiaga oświecenie. 40 lat życia spędza głosząc nauki. Zmarł w wieku 80 lat.

• W momencie jego poczęcia jego matce Maji przyśnił się biały słoń wchodzący w jej bok. Interpretowano to jako przepowiednie narodzin syna, który będzie albo wielkim władcą (cakavattin) albo wielkim nauczycielem wiary. Urodził się w gaju Lumbini, urodziła go stojąc opierając się o pień drzewa Sala. Dziecię natychmiast wstało zrobiło siedem kroków i ogłosiło, że śa to jego ostatnie narodziny. Nazwano go Siddhathha Gotama co oznacza Ten który osiągnął swój cel.

• Opowieść o 4 wycieczkach poza pałac. Ojciec lękając się, że opuści dom nakazał zapełnić ulice miasta ludźmi zdrowymi i szczęśliwymi. 1) spotkał starca, 2) spotkał chorego, 3) zwłoki niesione na kremacje, 4) spotkał żebrzącego mnicha (samana), który zainspirował go pomysłem podjęcia poszukiwań rozwiązania człowieczej kondycji

• Pierwszym nauczycielem Buddy Alara Kalama, który nauczył go techniki medytacji i osiągania głębokich stanów transowych. Szybko osiągnął stan głębokiego skupienia znany jako sfera nicości

• Kolejnym nauczycielem Uddaki Ramaputta. Nauczył go techniki wchodzenia w stan ani postrzegania ani nie postrzegania

• Później zwrócił uwagę na inne techniki związanymi z wyrzeczeniami w celu stłumienia żądz i namiętności.

• Zarzuciwszy te technikę spróbował techniki przyjmowania pokarmów w mikroskopijnych porcjach

• Techniki te ukazały mu bezproduktywność wszystkich skrajności. Zrozumiał ze najlepszą metoda wybranie środkowej drogi pomiędzy tymi ekstremami. Zachowanie umiarkowania bez negowania pragnień czy nadmiernemu uleganiu im

• Oświecenie - pewnej nocy, siedząc pod drzewem (później znanym jako Bodhi) osiągnął stan pełnego oświecenia. 1) Podczas pierwszego czuwania tej nocy, zdobył moc oglądania swych wcześniejszych wcieleń. 2) W trakcie drugiego okresu czuwania osiągnął zdolno jasnowidzenia co pozwoliło mu dostrzec związek śmierci i odrodzenia. 3) w trzeciej części zrozumiał, że uwolnił się od plugastw duchowych i wykorzenił żądze oraz niewiedze. Osiągnął nirwanę i położył kres kolejnym narodzinom. Osiągnął to w miejscu zwanym Bodhgaja gdzie został przez 7 następnych tygodni. Powodowany współczuciem postanowił ogłosić światu swoje nauki czyli dharme.

• Pierwsze kazanie - miało miejsce w pobliżu Benaresu parku przeznaczonego dla królewskich gazeli. Oznajmił, że jest Tathagata czyli ten który osiągnął to co jest naprawdę, po czym wygłosił swoje pierwsze kazanie. Zachowało się ono w formie pouczenia (sutta) zwanego „Puszczeniem w ruch koła Dharmy”. Zawiera nauki buddyzmu wyłożone za pomocą formuły zwanej jako Cztery Szlachetne Prawdy. Cała piątka uczniów, która go wysłuchała stała się jego uczniami i została wyświecona na mnichów (bhikkhu). Po wysłuchaniu jego drugiego kazania osiągnęli pełne oświecenie. O nich i im podobnych mówi się jako o Arhantach (świętych). Budda zarezerwowany dla osoby, która drogę do oświecenia odkryła sama.

• Założył zakon mnichów (sanghe), a po 5 latach mniszek. Powstawały ośrodki mieszkalne, w których mnisi przebywali przez część roku (pora deszczowa), później przekształciły się w stale instytucje znane jako wihary (vihara) czyli klasztory

• Śmierć Buddy - Budda stwierdził, że nie widzi potrzeby wyznaczania następcy bo siebie nigdy nie uważał za przywódcę zakonu. Po jego śmierci przewodnikiem powinna stac się dharma. Umarł w mieście Kusinara leżąc pomiędzy dwoma drzewami Sala, które zakwitły choć nie była ich pora. Mówi się, że zmarł zjadłszy zatruta wieprzowinę podana przez świeckiego wyznawcę, z relacji w Kazaniu o Wielkim Zaśnięciu podane ze po tym zdarzeniu doszedł do zdrowia i umarł później z przyczyn naturalnych. Polecił by jego szczątki poddano kremacji i traktowano jak zwłoki króla (cakkavattin), to jest umieszczono je w stupie (stupa)- kurhanie o kształcie dzwonu, który był wykorzystywany jako miejsce kultu oraz składania ofiar

*KANONY*

Rozróżniamy tekstu buddyzmu południowego spisane w języku pali i teksty północnego spisane w sanskrycie.

Teksty buddyzmu południowego tworzą Kanon Palijski zwany Tipitaka stworzony w I w. p.n.e. na Cejlonie. Podstawa Hinajany

1. Winajapitaka (kosz dyscypliny) - zbiór reguł gminy mnichów. Złożony z 3 części.

2. Suttapitaka (kosz kazań) - w skład wchodzi 5 mniejszych zbiorów zwanych nikajami (nikaya)

3. Abhidhammapitaka (kosz dogmatyki scholastycznej) - późniejsze komentarze na temat doktryny, zebrane w 7 księgach. Najważniejsza Kathawatthu (zagadnienia sporne)

Duże znaczenie dla buddyzmu południowego mają również:

• Milindapańha - Pytania MIlindy  rozmowy baktryjskiego króla z mnichem

• Diwapansa - kronika wyspy Cejlon Aśwaghozy

Teksty buddyzmu północnego podstawą Mahajany, spisane w sanskrycie. Kanon sanskrycki tzw. Tripitaka. W jego skład wchodzą:

1. Mahawastu (wielkie tematy) - II w .p.n.e. podręcznik Mahajany, zagadnienia dyscypliny

2. Dasiabhumikasutra - wykład nauki Buddy w ujęciu Mahajany

3. Saddharmapundarikasutra (księga lotosu dobrego prawa) - 200-250 r. Budda jako żyjący wiecznie bóg wszystkich bogów,

4. Lalita-wistara - biografia Buddy

5. Wadżraczczhedika (nóż diamentowy) - nauka o odrzuceniu pojęcia JA osobowego i uniwersalnego, świat zjawiskowy nie rzeczywisty

Ponad to dwa zbiory będące tybetańskim przekładem tego kanonu:

1. Kandżur - zawiera całą literaturę północną

2. Tandźur - zawiera hymny i komentarze do Kandżuru

*Doktryna*

Cztery Szlachetne Prawdy

• Ostatecznym celem buddyzmu położenie kresu cierpieniu i przerwanie łańcucha ponownych narodzin. Sposobem na położenia kresu cierpieniu ma być pełne zużytkowanie tkwiącego w człowieku potencjału dobroci i szczęścia.

• O osobie, która osiągnęła stan pełnej samorealizacji, mówimy, ze weszła w Nirwanę.

• Dobre uczynki produkują karmana, a karman wiążę człowieka w cyklu ponownych narodzin. Osiagniecie Nirwany powinno być poprzedzone wykroczeniem poza karmana, a także inne rozważania etyczne

• Ideał ludzkiej doskonałości:

1. Zycie zgodne z nakazami moralnymi

2. mądrość (prajna) - głębokie filozoficzne zrozumienie ludzkiej egzystencji

• Nirwana połączeniem cnoty i mądrości

• Wiedza aby osiągnąć oświecenie (4 szlachetne prawdy):

1. Prawda o Cierpieniu  cierpienie (Dukha) jest przyrodzona częścią życia, dolegliwość kondycji człowieka polega na związanym z nią dyskomforcie. Wchodzi w to ból fizyczny, emocjonalny i psychologiczny.

Cierpieniem jest 5 czynników osobowości (skandha): 1) ciało fizyczne (rupa), 2) uczucia (vedana), 3) percepcje (sanna), 4) cechy charakteru i dyspozycje (sankhara) 5) świadomość lub przytomność (vinnana)

Nie wspomina się w tym kontekście o duszy czy tez jaźni (atman)

2. Prawda o powstawaniu cierpienia (samudaya)  cierpienie powstaje z pożadania, pragnienia lub żądzy (trsna). Przyczyna ponownych narodzin jest żądza ujawniającą się w postaci silnego przywiązania do życia i przyjemności.

Pożądanie i pragnienie manifestuje się w 3 postaciach: 1) pragnienie doznawania przyjemności zmysłowych, 2) pragnienie istnienia, 3) pragnienie nie tyle posiadania co niszczenia.

Wszystko co pwostaje jest naznaczone 3 cechami: 1) cierpieniem (dukkha), 2) nietrwałością (anicca), 3) brakiem substancjalności (Anatta). Rzeczy nie dają nam zaspokojenia przez swoja nietrwałość wynikającą z braku samoistnej natury, która byłaby niezależna od uniwersalnego procesu przyczynowego

3. Prawda o zniszczeniu cierpienia (NIrodha)  kiedy usunie się pragnienie, ustaje cierpienie i osiąga się Nirwanę. Ma ona dwie formy: 1) ma miejsce w trakcie życia, 2) wchodzi się w momencie śmierci. Ostateczna Nirwana nie oznacza unicestwienia.

4. Prawda o ścieżce lub Drodze do zniszczenia cierpienia (Marga)  Wyjaśnia jak dokonać przejścia z sansary do nirwany.

Zycie w swej najwyższej postaci prowadzi do rozwinięcia cnót i wiedzy, a Ośmiostopniowa ścieżka wyznacza drogę, która wiedzie do osiągnięcia tego celu.

1. Właściwy pogląd -akceptacja nauk

2. Właściwe postanowienie - rozwijanie poglądów

3. Właściwe słowo - mówienie prawdy

4. Właściwy czyn - powstrzymywanie się od błędnych czynów

5. Właściwy żywot- nie zajmowanie się praca, która wyrządza szkodę innym

6. Właściwe dążenie - panowanie nad myślami

7. właściwe skupienie - utrzymywanie ciągłej świadomości

8. właściwa medytacja - osiąganie głębokich poziomów spokoju wew. Przez techniki koncentracji

[1 i 2 kategoria Mądrość (Panna)], [3-5 kategoria Moralność (Sila)], [6-8 kategoria kontemplacja (Samadhi)]

• Brak słów o bogach czy kulcie. Budda nie próbował nauczać ludzi, jak zachowywać się wobec sił nadprzyrodzonych ale jak za pomocą technik zapanować nad bytem.

• Był przeciw dyskusji na temat bytu, natury

• Nie rozstrzygał czy świat jest wieczny czy nie

• Głosił tylko konieczność uzyskania wew. Spokoju czego nie można osiągnąć za pomocą systemu filozoficznego

• Buddyjska dharma raczej doktryna etyczna niż metaliczna

• Zamiast mówić o bycie, skupi się na właściwych postawach : wiara, zapał, pilność, mądrość, skupienie

• Zaakceptował koncepcje Sansary i Karmana czyli w pewnym stopniu oparł się na Upaniszadach.

• Za dobre lub złe uczynki kara lub nagroda w postaci przyszłej egzystencji

• Jeśli karman jest zły odsunie w czasie ponowne pojawienie się i odcierpcie w piekle analogicznie gdy jest dobry to w niebie

• Pobyt w raju nie jest godny mędrca ponieważ znów stamtąd wraca się na ziemie a chodzi o ostateczne uwolnienie się od cierpień i pragnień czyli osiągniecie Nirwany - przerwanie tego kręgu ponownych narodzin

• Pięć głównych składników bytu:

• formy cielesne

• wrażenia

• wyobrażenia

• skłonności i popędy

• czysta wiedza - świadomość

• Wyrzeczenie się tego daje zrozumienie, ze wszystko jest Anatta - nie jaźnią i możliwość zbawienia

• Każdy własnym wysiłkiem i samokontrola jest w stanie osiągnąć zbawienie

• Przez zniszczenie nie wiedzy, przerwany proces zwany Bhawaczakra - koło istnienia (od niewiedzy do egzystencji cielesnej i na odwrót)

• Pomocna w procesie poznania wskazana przez Buddę droga (3 schronienia), na którą składają się:

• Budda

• Jego Dharma

• Sangha (zakon)

• Aby umożliwić sobie ucieczkę od takiej egzystencji, trzeba skierować się na trzy sfery: 1) psychiczną, 2) racjonalną, 3) postępowania

• Celem zabiegów uwolnienie się od życia i powtórnych narodzin i zgaśniecie istnienia czyli nirwany.

• Wyzbycie się pragnienia życia i ustanie wszelkich pożądań wejście do stanu bytu i nie bytu

• W wyniku ustawicznego praktycznego i intelektualnego wysiłku dochodzi do transformacji osobowości i pojawienia się nowego stanu umysłowego zwanego Citta - empiryczna i funkcjonalna samoświadomość.

• Ten nowy stan to również nirwana - stan wypełnienia  wszystkie pragnienia i potrzeby opanowane przez intelektualny wgląd

• Za życia wejścia w nirwanę doznaje się po oświeceniu, a realnie przez śmierć. Tego kto osiągnął to określa się terminem Arhat - godny.

• Po śmierci wszystkie czynniki jego osobowości ulęgają zniszczeniu uniemożliwiając odrodzenie

• Arhat to ideał mnicha, najwyższy stopień świętości i cel jego działalności. Osiągnął stan Nirwany więc przerwał ciąg sansary. Odczuwany jako nieziemska rozkosz.

• Na I soborze buddyjskim zwołanym po śmierci Buddy do Radżagryha wybrano 499 arhatów

• Cel ten osiągalny jedynie dla mnichów bo tylko oni mogli postępować zgodnie z surowa regułą zakonną - zdobywając przez to zdolność do medytacji i pogrążenia.

• Z czasem ten nurt nazwany Hinajaną - małym wozem (dostępny dla nielicznych)

• Pozostali mogli jedynie tworzyć dobry karman, za pomocą dobrych uczynków

• W świecie sansary brak miejsca na interwencje boską, ewolucja wedle praw przyczynowości

• Budda nie uwzględnił w doktrynie bogów choć nie zaprzeczał ich istnieniu

• Jeśli istnieją nie są nieśmiertelni lecz są wciągnięci w cykl egzystencji, podlegają Karmanowi

• Człowiekowi nie potrzebni bo nie pomagają mu w osiągnięciu Nirwany

• Ustanowiono pięć zakazów - Pańcza Sila wymienionych przez Dhammapadę, dla wszystkich wiernych:

1. Zakaz zabijania żywych istot - Ahinsa

2. Kłamać

3. Kraść

4. Dopuszczać się niedozwolonych stosunków płciowych

5. Używać napojów odurzających

Do tych dochodzi jeszcze pięć obowiązujących tylko mnichów - Bhikszu

6. jeść w porach zakazanych (popołudnie)

7. brać udziału w tańcach i widowiskach, słuchać muzyki

8. używać perfum, biżuterii i wieńców

9. leżeć wygodnie

10. posiadać pieniądze

• Podstawowe cnoty buddyjskie:

• Życzliwość - Metta

• Współczucie - Karuna

• Radość - Muditta

• Pogoda - Upekkha

*KULT*

• Pierwotnie ograniczony do recytacji tekstów, kazań, spowiedzi, czci relikwiom

• Ceremonia Poszadha - postny dzień,  był już znany ale Budda nadał nowy sens przekształcił go w dzień pokuty i nakazał obchodzić w każdym dniu nowiu i pełni. Recytowany wtedy rejestr przewinień których należy unikać

• Rejestr ten nazywano Pratimoksza - uwolnienie, gdyż każdy mnich musiał wyznać jeśli coś z tego popełnił

• Ceremonia Prawarana - zadośćuczynienie  14 lub 15 dzień miesiąca. Mnich 4 krotnie prosi braci by wymienili jego przewinienia i zgłaszał gotowość do pokuty

• Skoro brak idei boga, zatem brak modlitwy. Jej miejsce zajmuje medytacja - koncentracja myśli. System medytacji opisany przez Buddhaghosza w „Wisuddhimagga” Uczeń uczy się jej pod kierunkiem mistrza, który bada jego predyspozycje i wyznacza przedmiot medytacji.

• Budda ustanowił 4 miejsca pielgrzymkowe:

1. miejsce jego narodzin - gaj Lumbini

2. miejsce gdzie doznał oświecenia - Gaja

3. miejsce rozpoczęcia nauczana - Sarnach

4. miejsce swojej śmierci - Kusinagara

• Zwłoki Buddy spalono, a prochy umieszczono w 4 grobowcach wzniesionych tam gdzie krzyżują się główne drogi. Taki grobowiec to Stupa.

• Żywemu Buddzie okazywano cześć zbliżając się do niego z odsłoniętym prawym barkiem, pozdrawiana go składając dłonie i kłaniając się.

• Po jego śmierci, Malowie podzielili szczątki na 8 części i rozdzielili, talizmany.

• Nie zwracano się do niego bo osiągnąwszy nirwanę nie mógł nikogo usłyszeć

• Początkowo unikano przedstawiania jego postaci

• Jego obecność zaznaczano przez ślady stóp, pusty tron, święte drzewo figowe - Bodhi lub koło nauki.

• Od I w. p.n.e. zaczęto mu stawiać posągi i rozpoczął się kult relikwii (ząb Buddy na Cejlonie)

• W Mahajanie rozkwit obrzędów dotyczących Buddów i bodhisattwów.

• W tekstach Wadżrajany obrzędy jak medytacja przed mandalą (magiczne koło) oraz wypowiadanie magicznych zgłosek (mantr)

*ORGANIZACJA*

• Budda obojętnie odnosił się do rodziny, a warny niewielkie znaczenie

• Jedyna formą społeczności jest Sangha - gmina, ponieważ nauka - dharma jest wykładana tu w najczystszej formie

• Źródłem do historii zakonów jest Winajapitaka, konkretnie Czullawagga  po śmierci Buddy zwołany sobór przez Mahakaśjape ustalający ramy organizacyjne zakonu mnichów i mniszek. Traktowano ich jako przedmurze całego ruchu

• Kto chcę wstąpić do zakonu musi porzucić zwykły tryb życia. Wyraża się to w specjalnym akcie kultowym: golenie włosów i brody oraz włożenie żółtej szaty. Po okresie próby otrzymuje święcenia

• Zapoznany wówczas z zasadami czyli 4 źródłami pomocy i 4 rzeczami zakazanymi.

• Mnich - Bhikszu (żebrzący) - otrzymuje 8 rzeczy niezbędnych do życia m.in. 3 szaty, garnuszek, nóż, sandały

• Wyrzeka się wszelkiej własności. Utrzymywać się może tylko z jałmużny

• Początkowo gmina złożona z luźnych grupek rozproszonych i każda rządziła się sama. Wszelkie postanowienia musiały mieć zgodę całej grupy by nie doszło do schizmy.

• Jeśli pojawił się niezdyscyplinowany mnich musiało zebrać się zgromadzenie z ponad 20 członków by go ukarać, jeśli było mniej mieli ograniczone prawa.

• Na żebranie wchodzili rano i pojedynczo

• Zebranym jedzeniom dzielno się sprawiedliwie, nie można było robić zapasów

• Nie mógł brać jadła od mniszki, ani z nią podróżować

• Utrzymywanie byli przez świeckich wyznawców buddyzmu

• Surowe reguły obejmowały mniszki - Bhikkhuni:

- nie wolno im było nic robić bez zgody gminy

- wieka liczba przewinień powodujących naganę

- wyższy stopień kar

- Niechęć Buddy do tego zakonu

• Upasaka - czciciele pozostający poza zakonem. Dla nich tez zasady:

 wystrzegać się 4 rodzajów złych uczynków:

1) zabijania 2) kradzieży 3) Kłamstwa 4) niedozwolone przyjemności

 unikać złego postępowania wywołanego żądzą itp.

 unikać okoliczności mogących narazić na szkody

• Główne centra religijne to 4 miejscowości pielgrzymkowe 1) gaj Lumbini, 2) Bodhgaja 3) Sarnach, 4) Kusinagara oraz cztery miejsca złożenia relikwii - stupy

• Sanktuaria te zalicza się do typu Czajtji - święte miejsce gdzie punktem centralnym jest i ołtarzem jest stupa oraz Wihary - rodzaj klasztornego pomieszczenia

• Stupy - kopiec szczyt  to mauzolea- pomniki, mające kształt półkolistej czaszy zawierające relikwie lub upamiętniające jakieś wydarzenie np. w Sarnach 30 m stupa

• W Nalandzie w V w. założony Uniwersytet. Ośrodek naukowy średniowiecznego buddyzmu, zwłaszcza Mahajany.

• W VI w. zwolennik Mahajany, Gunamati założył Uniwersytet w Walabhi gdzie studiowano Hinajane

*EWOLUCJA BUDDYZMU*

• Informacje o dalszych losach gminy po śmierci Buddy zawiera Czullawagga

• I Sobór Buddyjski  Tydzień po jego śmierci sobór w Radżagryha aby ustalić ramy organizacyjne

• Czołową rolę odegrali jego uczniowie Ananda i Upala

• II sobór buddyjski  W połowie IV w p.n.e. zebrał się drugi w Wajśali gdzie doszło do sporu

• Usiłowano złagodzić dyscyplinę zakonną

• Żądania te odrzucono za radą Sabbakamina ucznia Anandy (mnich przez 120 lat)

• Po tym sporze doszło do pierwszego rozłamu na Mahasanghików - zwolennicy reform oraz Sthawirów/ Therawadini (pal.) - konserwatystów.

• W dalszych sporach doktrynalnych rozłamy na różne szkoły m.in.: Serwastiwada i Pudgalawada. Różniły się układem kanonu i kwestią dyscypliny

• Najważniejszy podział:

• Therawadini - odłam góry (starych)  nurt główny, zwolennicy ściśle wg nauk Buddy, kierunek zachowawczy, nacisk na reguły zakonne. Indie, Cejlon, Indochiny

• Mahasanghikowie - odłam dołów - kierunek postępowy, duże znaczenie wierzących laików. Tybet, Chiny, Japonia

• Efektem pojawienie się dwóch podstawowych „wozów” buddyzmu:

1. Hinajana - mały wóz  wyłoniła się z Therawady,

akcentowała wyższość życia zakonnego nad laickim,

nazwa stąd, że mała liczbę ludzi doprowadzi do celu - uwolnienia od sansary

ideałem do którego dąży Arhat - asceta, osiągający nirwanę za życia

2. Mahajana - wielki wóz  wyłoniła się z Mahasanghików, liberalna

przeciwstawiała się ekskluzywnym tendencjom Hinajany - wyzwolenie wszystkich

• Każda ze szkół posiada osobny kanon

• Istotnym dla rozwoju buddyzmu panowanie Aśoki (268-233 p.n.e.) władcy państwa Maurów, który przyjął buddyzm jako świecki - Upasaka, a później jako mnich.

• Polecił wyryć zasady na skałach i kolumnach w całym królestwie tzw. Dhammalipi.

• Wysyłał misje do innych krajów, w 254 p.n.e. wysłał misje na Cejlon i do władców Greckich

• III sobór buddyjski (III w. p.n.e.)  Za jego panowania w Pataliputrze, gdzie ustalono kanon świętych tekstów buddyjskich

• Mahajana

• W przeciwieństwie do hinajany chce doprowadzić do nirwany wszystkich ludzi

• W miejsce Arhat wprowadzono postać Bodhisattwy - jest to istota doskonała, która wkrótce osiągnie oświecenie

• W odróżnieniu od Arhata jest miłosierny i ma pomóc innym osiągnąć zbawienie

• Z tego powodu odsuwa moment własnego zbawienia

• Dwa rodzaje Bodhisattwów:

• Ziemski - każdy kto współczuje innym i pomaga ich zbawić

• Niebiański - zamieszkuje w świecie bogów, boskie właściwości, zanim osiągnie nirwanę uzyskuje duchową naturę Buddy, całkowicie oddany zbawianiu ludzi.

• Najważniejsi to:

• Awalokiteśwara - Pan spoglądający z góry  uosobienie miłosierdzia. Rezygnuje ze stania się buddą póki nie wyzwoli wszystkich z sansary. Przedstawiany jako postać z 4 rekami, w pozycji siedzącej na lotosie i Księżycu. Siedzibą góra Potalaka. Przywódce lamaizmu (dalaj-lama) uznaje się za jego ziemskie wcielenie

• Mańdźuśri - Łagodna Chwała  uosobienie mądrości (prajna), przedstawiany jako postać dzierżąca płonący miecz

• Maitreja - Miłujący  cechy mesjańskie, wcielenie medytacyjnego buddy. Oczekuje zstąpienia na ziemie Buddy, który założy królestwo szczęśliwości. Przedstawiany w książęcym stroju w pozie oczekiwania.

• Dzięki Bodhisattwów każdy człowiek a nie tylko mnich może osiągnąć nirwanę.

• Nie trzeba porzucać rodziny wystarczy okazywać miłosierdzie oraz oddanie i cześć Buddzie, buddom i bodhisattwom.

• Koncepcja że Budda posiada 3 ciała (trikaya) lub też egzystuje w 3 wymiarach: ziemskim, niebiańskim, transcendentnym.

- Ciało ziemskie to (nirmanakaya) - to ciało, które miał jako człowiek na Ziemi

- Ciało niebiańskie (sambhogakaya) - znajduje się w sferze rozkoszy umiejscawiano je gdzieś powyżej świata

- Ciało transcendentne (dharmakaya) - utożsamiane z najwyższą prawdą

 Przejawia się w postaci 5 wzorców personifikowanych przez 5 postaci Buddów medytacyjnych którego każdym elementem jest jeden z żywiołów plus zasada przestrzeni

• Od I w. pojawiają się teksty głoszące te nauki. W II wieku mnich Nagardżuna i jego uczeń Arjadewa czynią z Mahajana odrębny i kompletny system.

 Szkoła Madhjamaka

• Opierając się na środkowej ścieżce Buddy stworzył szkołę zwaną Madhjamaka. Krytyczny wobec rozumienia świata w kategoriach substancji i właściwości. Dowodził, że każdy obiekt i pojęcie nie posiada samoistnego istnienia co równa się jego pustce - Śunjata.

• Szkoła ta reprezentuje pogląd, że wszystko na tym świecie jest puste i jest tylko złudą, dlatego mędrzec nie powinien się troszczyć o żadną rzecz ani cel.

• Dopiero całkowite wyzwolenie się ze świata daje mędrcowi spokój ducha i wprowadza w stan wewnętrznego wyzwolenia i ukazuje mu drogę do zbawienia.

• Podstawą medytacja

• W IV/V w. popularyzowana w Chinach przez Kumaradźiwa, kontynuatorem Jizang, który wprowadził ją do Japonii.

 Szkoła Jogaczara

• Autorami tej szkoły bracia Asana i Wasubandhu z IV wieku w Indiach

• Nawiązuje do jogi oraz nauk Aśwaghozy

• Główną tezą że wszystko jest przejawem jednej świadomości zbiorczej, z której pochodzą inne rodzaje świadomości i zjawiska składające się na świat

• Jedynym elementem realnym jest Tathata - Takość, odpowiednik próżni u Nagardżuny

• Uznaje istnienie jakiegoś początku i zasady wszystkich rzeczy. Jest tym duch.

• Również medytacja jednak w większym stopniu Opiera się na przeżyciu ekstatycznego pogrążenia. Wtedy wszystko znika, a to co zostaje jest duchem, czystym poznaniem.

• Czysty duch jest pierwotna przyczyna indywidualnej egzystencji, pod wpływem Karmana jest splamiony treściami myślowymi z poprzednich wcieleń, dlatego trzeba dążyć do jego oczyszczenia.

• Lankawatara sutra - sutra zstąpienia na Lankę głosi iż cały wszechświat i wszystkie istoty to formy pochodzące z świadomości zbiorczej - Alajawidżniany

 Szkoła Lokottarawada

• Podstawowym tekstem Mahawastu (należy do Tripitaki). Opracowana tu biografia Buddy

• Buddowie są istotami nadświatowymi - Lokottara zniżającymi się by uczestniczyć w tym co ludzkie

• Wadżrajana

• Trzeci nurt obok Hinajany i Mahajana, pod wpływem upodobania do obrzędów i ceremonii.

• Nazwa oznacza wóz gromu lub diamentowy wóz albo Mantrajaną

• W wyniku przenikania do buddyzmu praktyk magicznych (tantryzm) z hinduizmu.

• Zajmowano się czynnościami magicznymi - obrzędami -Tantry i zaklęciami - Mantry mającymi zapewnić władze nad bogami oraz osiągnięcie zbawienia.

• Mantra - narzędzie umysłu  święta modlitewna formuła o magicznym charakterze np. OM. Ma moc przemieniania świata i wywoływania szczególnych stanów umysłu.

• Moc pochodzi z faktu, iż siła kreacji wyraża się w wibracjach zasady przestrzeni - Akaśi.

• Nauka o hierarchicznie zestawionych Buddach

• Między niebiańskim Buddą, a światem istnieje zależność przerodziło się to w jego kult

• Pojawiły się żeńskie bóstwa zwane Śakti i orgiastyczne formy kultu

• Szczególną rolę odgrywał wybrany absolutny Budda zwany Diamentowym. Przypisywano mu nawet stworzenie świata.

• Zbawienie osiąga się przez zlikwidowanie dualizmu (człowiek - Budda). Można tego dokonać przez zniszczenie przy pomocy bóstw lub demonów czynników egzystencji albo przez zjednoczenie się z naturą Buddy.

• Około VIII wieku pojawia zespół inicjacji i rytuałów zwany Kalaczakra

• Lamaizm

• W Tybecie Mahajana wprowadzona ok. 640 r. w miejsce szamanistycznej Bon przez króla Srong-bcan-sgam-po pod wpływem żon z Nepalu i Chin.

• Założył Lhasę będącą odtąd stolicą oraz świętym miastem.

• W 747 r. sprowadzono Padmasambhawę idyjskiego mnicha który zaczął propagować Wadźrajanę i zbudował pierwszy klasztor, przekład literatury na tybetański.

• Założył „starą szkołę” - Ningmapa.

• Charakterystyczną nauką Maha Ati, Pierwotna Joga zbliżona do Zen.  Mistrz wprowadza ucznia w stan oświeconej świadomości a ten musi go utrzymać.

• Stąd nazwa Lama znaczy nauczyciel, mistrz.

• I Okres  ok. 640-838 r. w IX wieku okres prześladowań. Starcie interesów króla - buddysta i szlachty - religia Bon

• II Okres  od 978 r. ważna rola króla z zachodniego Tybetu Jesze Y. Budował klasztory, sprowadził w 1042 nauczyciela indyjskiego Atiśę oraz wysłała ludzi do Indii po teksty.

• Głównymi tekstami są:

• Kandżur - przekład słowa Buddy  tybetańska wersja kanonu sanskryckiego VII-XIII. Skodyfikowany ostatecznie przez Bu-stona w XIV wieku, 108 tomów, kazania i wykład doktryny

• Tandżur - Przekład traktatów  225 tomów, zawiera hymny i komentarze do Kandżuru

• Tybetańska Księga umarłych  opisuje proces śmierci i późniejszego odrodzenia. Czytany przy umierających by podążali droga do wyzwolenia, a nie odrodzenia. Nauką to, że wszystko to co widzimy po śmierci projekcją kontynuującej swe istnienie psyche zmarłego.

• Reformatorzy:

• Atiśa - nauczyciel indyjski autor Bodhipathapradipa - tekst w szkole Gelugpa

• Brom-ston - uczeń Atiśa, słynny z erudycji i zdolności medytacyjnych. unikał rozgłosu. W 1056 ufundował klasztor Rwa-sgreng. Założył szkołę Kadampa - związania przykazaniem. 4 surowe reguły: zakaz zawierania małżeństw, picia napojów wyskokowych, podróżowania i posiadania pieniędzy z niej wyłoni się szkoła Gelugpa

• Mar-pa Lotsawa - XI wiek, uczeń guru Naropy, tłumacz dzieł sanskryckich. Założyciel tantrycznej sekty Kargjudpa - przekazane przykazania. Czyli tajemnej tradycji ustnej pochodzącej od Tilopy. Nazywanie też czerwonymi czapkami. (wraz z czarnymi niezreformowani)

• Mi-la-ras-pa - Xi wiek, jogin i asceta tybetański. Uczeń Marpy. Tworzył pieśni religijne i dydaktyczne. Dzieło „100 000 pieśni” opis cierpienia i wyrzeczeń życia, ukoronowane osiągnięciem oświecenie.

• Sgam-po-pa - XI/XII wiek, uczeń Mi-la-ras-py, ufundował klasztor Dwags-la-sgam-po, w swoich pismach ukazywał kwestie prawa Karmana.

• Od XII - XIV wieku upadek buddyzmu. OD XIV w. Próby reform

• Cong-k'a-pa - dzieło odnowy Mahajany. W 1409 zakłada w Lhasie klasztor, z surową dyscypliną oraz zwalczał magię i zeświecczenie kleru. Duży nacisk na właściwą motywację, medytacje, oraz do wiary w Guru. Mnich, który ukorzył wszystkie poziomy studiów otrzymywał stopień Geshe. Jego zwolenników zaczęto nazywać Gelugpa - Wzór cnoty, a później żółtymi czapkami (czyli zreformowani). Główne klasztory to Drepung, Garden, Se-ry.

• Przenikanie się lamaizmu i religii Bon spowodowało rozkwit magii. Stąd mantry jak Np. OM(…) (o ty klejnocie w lotosie) kierowana do żony Buddy Tary. Oznacza współczucie reprezentowane przez Awalokiteśwarę.

• Na czele gminy główny lama rezydujący w Lhasie od XVII klasztor Potala

• Po podboju Tybetu przez Mongołów otrzymał tytuł ta-le - ocean zapisywany na zachodzie jako dalaj ( stąd dalajlama)

• W 1650 r. dalajlama przejął władze w kraju i zatwierdził doktrynę wcielenia: kiedy umiera, szuka się niemowlęcia płci męskiej urodzonego w roku śmierci i uznaje się je za jego wcielenie i następce.

• Zgodnie z koncepcją Tulki (ludzie uważani za ziemskie wcielenie bodhisattwów) uważany za ziemskie wcielenie Awalokiteśwary.

• Opat klasztoru - drugi po Lamie człowiek, uważany jest za wcielenie Amitabhy Buddy i nosi tytuł panczen-lama.

---