Międzynarodowe rynki finansowe
Cechy międzynarodowego systemu finansowego.
1. System operacji walutowych;
2. Banki działające na rynkach międzynarodowych;
3. Konwencje międzynarodowe i uznane zwyczaje w handlu i rozliczeniach międzynarodowych;
4. Swobodny przepływ środków pieniężnych i kapitałów;
5. System gwarancji i zabezpieczeń w rozliczeniach międzynarodowych;
6. Wysoka płynność rynków finansowych globalnych.
Międzynarodowe rynki finansowe.
- Międzynarodowy rynek finansowy to przestrzeń nabywania i sprzedawania aktywów finansowych walutowych w skali operacji zagranicznych.
- Zakres międzynarodowego rynku finansowego obejmuje operacje walutowe na rynku: pieniężnym, kapitałowym, ubezpieczeniowym, terminowym.
- Międzynarodowy rynek finansowy tworzą ponadnarodowy system oferowania i nabywania aktywów finansowych (kredytów, papierów wartościowych, walut)
Głównymi ośrodkami operacji dewizowych są światowe centra finansowe, głównie Nowy Jork, Londyn.
Typologia instytucjonalna finansów międzynarodowych.
1. Centrala finansowa świata: Nowy Jork, Londyn, Tokio, Frankfurt.
2. Międzynarodowe instytucje finansowe: MFW (międzn. fund. walut.), BŚ (bank światowy), EBOR
3. Banki globalne: Siticorp, Bank of America.
4. Banki zagraniczne: ING - Barings
5. Duże banki krajowe.
Istota i cechy finansów międzynarodowych.
- Finanse międzynarodowe powstały i rozwinęły się w związku z handlem przygranicznym, a później z innymi państwami jeszcze w starożytności w rejonie Morza Śródziemnego.
- Obejmują rozliczenia pieniężne i inne finansowe w walutach uznanych na rynkach zagranicznych (rozliczenia walutowe)
- Ważnym czynnikiem rozwoju finansów międzynarodowych była międzynarodowa działalność banków. Początki pośrednictwa banków w płatnościach zagranicznych to XVIII i XIX w. Rozwój bankowości międzynarodowej na dużą skalę nastąpił w XX w.
- Współczesne finanse międzynarodowe to wszechstronny system walutowy operacji pieniężnych i kapitałowych na międzynarodowych rynkach finansowych.
- Międzynarodowy rynek finansowy to przestrzeń globalna nabywania, pożyczania i sprzedawania walorów dewizowych (walut, walutowych instrumentów bankowych, papierów wartościowych i innych walorów np. złota)
Rys historyczny rozwoju finansów międzynarodowych.
1. Rozwój handlu zagranicznego stanowi podstawę rozwoju finan. międzynar.:
- handel przygraniczny państw rejonu Morza Śródziemnego (cywilizacja
antyczna i średniowieczna);
- handel zamorski (początek XVI w. - wielkie odkrycia geograficzne)
2. Ważnym impulsem rozwoju było powstanie banków i rozliczeń bankowych dewizowych (XVII w. - utworzenie Banku Angli -1694 r. - pożyczki i inwestycje zagraniczne)
3. W XVIII w. do operacji dewizowych zastosowano papiery wartościowe (weksle, czeki, obligacje w Amsterdamie, Londynie, Frankfurcie)
4. Rozwój gospodarki kapitalistycznej w XIX - XX w. wpłynął dynamicznie na rozwój handlu zagranicznego, przepływu kapitału i powstanie systemu finansów międzynarodowych (banki zagraniczne i globalne)
5. Koniec XX w. to globalizacja gospodarki światowej i rynków finansowych.
Cechy pieniądza międzynarodowego.
a) środek wymiany (płatniczy) w operacjach międzynarodowych;
b) jednostka rozrachunkowa;
c) środek przechowywania wartości;
d) waluta rezerwowa systemu bankowego;
e) waluta stabilizacji wartości pieniądza krajowego.
Kształtowanie się kursów walutowych.
Kursy walutowe kształtowane są przez oddziaływanie sił popytu i podaży.
Prawo jednej ceny - jeśli dwa kraje wytwarzają identyczne dobro, cena tego dobra
powinna być identyczna na rynku światowym, niezależnie od
tego jaki kraj jest jego producentem (np. cukier)
Teoria parytetu siły nabywczej - polega na tym, że kurs walutowy pomiędzy dwiema
walutami dostosowuje się tak aby odzwierciedlać
zmiany poziomu ceny w obydwu krajach.
Międzynarodowy system walutowy.
1) Czynniki:
- zasady, zwyczaje i konwencje międzynarodowe;
- instytucje finansowe;
- instrumenty finansowe;
- międzynarodowe rynki finansowe;
- system dewizowy.
2) Funkcje:
a) zapewnienie regulowania płatności międzynarodowych w warunkach istnienia odrębnych, narodowych systemów walutowych;
b) integrowanie gospodarki światowej w sferze rozliczeń finansowych;
c) ułatwianie rozwoju handlu zagranicznego;
d) transfery kapitałowe walutowe;
Międzynarodowy system finansowy - wielopoziomowy układ organizacji i instytucji, których celem jest zapewnienie bezpieczeństwa obrotu i sprawnej cyrkulacji środków finansowych, oraz układ organizacji i instytucji zawierających transakcje finansowe.
Międzynarodowy rynek finansowy tworzą najważniejsze rynki międzynarodowe skupiające wiele organizacji finansowych.
Rynek |
||||
Transakcje |
Miejsce |
Formy organizacyjne |
||
|
Tradycyjne |
Egzotyczne raje podatkowe |
Nowe |
|
|
Londyn, Paryż, Nowy Jork, Frankfurt, Mediolan, Madryt, Amsterdam, Sydney, Tokio |
Jersey, Kajmany, Wyspy Bahama |
Seul, Dżakarta, Singapur, Szanghaj, Tajpej, Warszawa, Budapeszt, Buenos Aires |
|
1.2. Struktura rynków finansowych
Międzynarodowe rynki finansowe mają bardzo złożona strukturę:
Jeżeli za kryterium bierzemy obszar geograficzny to mogą to być rynki :
-globalny,
-eurorynki
-rynki o zasięgu regionalnym (europejski, amerykański, azjatycki i latynoamerykański), narodowe
Kryterium ze względu na specyfikę i naturę przeprowadzonych operacji:
-rynek pieniężny (transakcje krótkoterminowe)
-rynek kredytowy (obejmują podaż funduszy, które oferują banki)
-rynek kapitałowy (emisja i obrót papierów wartościowych)
-rynek walutowy (obejmuje międzynarodowe transfery finansowe)
-rynek ubezpieczeń (usługi ubezpieczeniowe)
Kryterium ze względu na specyfikę instrumentów:
-rynki tradycyjne
-rynki instrumentów pochodnych (są odbiciem właściwych papierów wartościowych)
Kryterium ze względu na czas:
- rynki krótkoterminowe
- rynki średnioterminowe
- rynki długoterminowe
Ujęcie terytorialne
- rynek światowy - badając informacje o wszystkich transakcjach finansowych, we wszystkich ujęciach, możemy wnioskować o dynamice i zmianach strukturalnych zachodzących w skali globalnej
- rynek regionalny - ujmowany przestrzennie, kontynentalny, subkontynentalny (rynek europejski, azjatycki, północnoamerykański, latynoamerykański itp.)
- rynek regionalny - ujmowany ze względu na ugrupowania państw: polityczne, ekonomiczne (rynek UE, rynek CEFTA, rynek NAFTA, rynek EFTA, rynek OECD itp.)
- rynek regionalny - ujmowany z pozycji poziomu rozwoju państw (rynek państw uprzemysłowionych, rynek państw rozwijających się itp.)
Rynki w ujęciu terytorialnym mają przede wszystkim charakter statystyczno-analityczno opisowy. Transakcje kupna-sprzedaży zawierane są na konkretnych, bliżej określonych rynkach, w centrach finansowych, pod tym względem można wskazać na:
* rynki tradycyjne - wielkie tradycyjne centra finansowe: Nowy Jork, Londyn, Paryż, Tokio
* rynki egzotyczne - zlokalizowane w „rajach” podatkowych: Kajmany, Bahama
* rynki organizowane po stronie podaży (głównie towarowe) - Malezja, Chicago, Buenos Aires
* rynki organizowane po stronie popyty: Rotterdam
4.3. Instrumenty międzynarodowych rynków finansowych
W zależności od instrumentów finansowych i podmiotów najczęściej wykorzystujących dane instrumenty możemy mówić, o następujących obszarach działalności systemu fiannsowego:
1) finansowanie działalności publicznej, zazwyczaj deficytu finansów publicznych - dokonują tego międzynarodowe organizacje finansowe: Międzynarodowy Fundusz Walutowy, Bank Światowy, Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju, Europejski Bank Inwestycyjny
2) finansowanie przedsięwzięć gospodarczych, nowych inwestycji - banki komercyjne, międzynarodowe fundusze celowe
3) dywersyfikacja inwestycji finansowych, lokat instytucji finansowych - rynek międzynarodowy rozszerza możliwości z punktu widzenia efektów, jak i ryzyka
4) gry finansowe - rynek tworzy olbrzymie możliwości działania, dotyczące obrotu walutowego jak i handlu różnego typu instrumentami pochodnymi
Typowe transfery:
* będące następstwem zawartych transakcji rzeczowych, obrót towarowy, usługi międzynarodowe - płatności za te transfery
* jednostronne, bezzwrotne - subwencje (np. z UE), odszkodowania (wojenne publiczne, prywatne), dotacje, darowizny
* zwrotne bezwzględnie, dwustronne bezpośrednie luz z pośrednictwem wyspecjalizowanych organizacji finansowych: kredyty, zagraniczne emisje papierów dłużnych (obligacje), międzynarodowy handle akcjami
* transfery zwrotne względnie: stawki ubezpieczeniowe, reasekuracja
* transfery pochodne: oprocentowanie kredytów, obligacji, dywidendy z akcji, zyski z transakcji terminowych
Środki finansowe występujące w obrocie międzynarodowym
1) waluty poszczególnych państw, zwłaszcza waluty „międzynarodowe” (dolary amerykańskie, euro, funty brytyjskie)
2) międzynarodowe jednostki rozrachunkowe (SDR)
3) metale szlachetne (złoto, srebro, platyna, pallad)
4) czeki, weksle, obligacje, akcje, derywaty, asygnaty kasowe, akredytywy
4.4 Jednolity rynek finansowy w UE
Rynek UE jest jednym z największych we współczesnym świecie. Dzieli się on na 2 segmenty: rynek Unii Gospodarczej i Walutowej (UGW) i na pozostałe państwa. Stosunkowo niewielkie terytorium (4 mln km2) dysponuje ograniczonymi zasobami naturalnymi, co powoduje konieczność importu wielu surowców. Dość korzystne warunki naturalne wystarczają do zaspokojenia potrzeb żywnościowych ludności. Procesy integracyjne gwarantuje traktat z Maastricht.
Cechą charakterystyczną rynku finansowego UE jest:
- pełna swoboda ruchu towarów, ludzi i kapitałów między państwami członkowskimi
- stosowanie jednolitych kryteriów dostępu do rynku przez państwa członkowskie
- zróżnicowanie kryteriów dostępu do rynku Unii wobec krajów trzecich
- możliwość zawierania transakcji bezpośrednich między zainteresowanymi podmiotami gospodarczymi wewnątrz ugrupowania
- silna konkurencja
- brak zapór granicznych między państwami
- ogólna wypłacalność
- minimalne ryzyko polityczne
-uregulowane stosunki finansowe, silne grupy bankowe
-współny pieniądz - EURO (do 2001 jako pieniądz rozliczeniowy i ewidencyjny, współistniejący z walutami krajowymi, od 2002 jednolity pieniądz UE stanowiący podstawę UGW)
4.5. Globalizacja rynków finansowych
Globalizacja - pogłębianie się gospodarczych, kulturowych, politycznych powiązań między państwami, ich społeczeństwami i gospodarką.
Początki globalizacji: rozwój wymiany międzynarodowej, rosnące powiązania międzynarodowe, otwartość rynków. Nastąpiło scalanie rynków towarów, usług, informacji, kapitału. Pojawiły się zbliżone modele konsumpcji, podobne systemy edukacji. Upodobniła się strefa materialna i duchowa społeczeństw.
Rewolucja neoliberalna (lata 70.) w USA i Wielkiej Brytanii przyniosła wzrost gospodarczy, odbudowanie roli rynku. Uzyskano efekt ożywienia gospodarczego prze uwolnienie państwa od obowiązków społecznych. Pod presją MFW kraj otwierał rynki, rząd prywatyzował banki i firmy. Proces ten doprowadził do sytuacji, w której państwa zostały podporządkowane decyzjom międzynarodowych korporacji i uzależnione od zewnętrznego kapitału. Doszło do masowych zwolnień, wzrostu przestępczości, rozwarstwienia majątkowego.
Globalizacja miała polegać na usuwaniu barier dla wolnego handlu i ściślejszej integracji gospodarek narodowych. Efektem tego procesu miało być wsparcie rozwoju krajów biedniejszych, likwidacja ubóstwa, wzrost dynamiki światowego PKB, swobodny przepływ towarów i usług, siły roboczej, równomierne lokowanie kapitału w różnych regionach świata.
W proces globalizacji włączyły się międzynarodowe organizacje finansowe: MFW (zapewnienie globalnej stabilności finansowej), Bank światowy (zmniejszenie ubóstwa), WTO (usuwanie barier w światowym handlu).
Pozytywne skutki globalizacji:
-zmniejszenie poczucia izolacji krajów i ludzi
-zwiększenie dostępu do wiedzy
-powstawanie globalnych społeczeństwa obywatelskim (dzięki rozwojowi Internetu)
-ułatwienie migracji, podróżowania, swobodnego zatrudniania się
-rozwój handlu światowego
-inwestycje zagraniczne stymulujące rozwój danego kraju
-narodziny marek znanych na całym świecie
- poprawia zdrowia
Negatywne skutki
-zróżnicowanie poziomu gospodarczego
-wzrost ubóstwa, wykorzystanie taniej siły roboczej w krajach słabo rozwiniętych
-destabilizacja gospodarki światowej, wzrost bezrobocia
-zagrożenie suwerenności państw
-degradacja środowiska, rosnące zużycie surowców energetycznych
-patologie społeczne
Globalizacja rynków finansowych.
1) granice państw przestały stanowić barierę aktywności ekonomicznej firm i banków;
2) konkurencyjność w skali międzynarodowej;
3) korzyści z działalności gospodarczej w skali globalnej:
-szerzenie możliwości wyboru inwestycji;
-korzyści skali;
-międzynarodowe standardy;
4) popyt na kompleksowe usługi bankowe i duże kapitały:
- narasta rola dużych klientów korporacyjnych - firmy ponadnarodowe;
- banki świadczą więcej funkcji rozliczeniowo - płatniczych;
- kapitały duże konsorcjonalne;
- kompleksowe usługi bankowe i inne.
5) nowa rola banku uniwersalnego:
a) nowoczesne produkty i kompleksowe usługi;
b) tworzenie grup finansowych (większe kapitały);
c) małe, tańsze oddziały operacyjne;
d) elektroniczne kanały dystrybucji;
e) trwałe powiązania z klientem;
f) usługi internetowe, globalne.
4.6. Przepływy kapitału, kryzysy finansowe i nadzór nad międzynarodowymi rynkami finansowymi
* Kryzysy finansowe
1)kryzys walutowy - mówimy o nim gdy spekulacyjny atak na wartość danej waluty kończy się jej dewaluacją (lub gwałtownym spadkiem) albo zmusza władze do obrony waluty przez odblokowanie dużych rezerw dewizowych lub przez podniesienie stóp procentowych
-kryzys funta szterlinga i franka francuskiego w latach 60.
-załamanie się sytemu Bretton Woods - lata 70.
2)kryzys bankowy - w wyniku paniki klienci banków masowo wycofują pieniądze i papiery wartościowe. Trudna sytuacja jednego banku daje innym bankom sygnał do zwieszenia wymienialności wewnętrznej. Rząd może interweniować poprzez udzielenie wsparcia na dużą skalę. Wynika to z przedłużającego się pogarszania jakości aktywów
3)kryzys zadłużenia zagranicznego - państwo nie jest w stanie obsługiwać swojego zagranicznego zadłużenia, zarówno długu rządowego jak i prywatnego.
- lata 80.: Argentyna, Boliwia, Chile, Kolumbia
Przykłady kryzysów:
1) indonezyjski - główną rolę odegrała korupcja pośród zbyt silnie wpływającej na losy gospodarki biurokracji i elity politycznej
2) kryzys meksykański - w 1995, interwencja USA pomogła wyjść z kryzysu