I. Wyjaśnij pojęcia: 2 punkty

a) Elektroujemność

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

b) energia jonizacji .........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

II. Przyporządkuj podanym pojęciom odpowiednio definicje 2 punkty

a) wiązanie kowalencyjne b) wiązanie jonowe c) wiązanie atomowe spolaryzowane

1 - wspólna para elektronowa przesunięta w stronę pierwiastka bardziej elektroujemnego

2 - wspólna para elektronowa utworzona przez atomy o różnicy elektroujemności ok. 1,6

3 - wspólna para elektronowa utworzona przy różnicy elektroujemności od 0 do 0,4

4 - siła przyciągania cząstek o przeciwnym ładunku

5 - wspólna para elektronowa zbudowana z elektronów pochodzących od jednego atomu

a).................... b) .................. c).............................

III. Zapisz wzory elektronowe cząsteczek: N₂, Br₂, HCl, CH₄ 4 punkty

IV. Wskaż, który związek w danej parze ma wiązanie słabiej spolaryzowane: 2 punkty

a) chlorowodór czy jodowodór...................................................................................................

b) tlenek węgla (IV), czy tlenek siarki (IV)..................................................................................

c) woda czy siarkowodór..............................................................................................................

d) amoniak czy fosforiak (wodorek fosforu)..................................................................................

V. Analizując konfiguracje elektronowe powłok walencyjnych atomów X, Y, Z wskaż atom, który spowoduje największą polaryzację wiązania z wodorem. Napisz wzór cząsteczki wodorku tego pierwiastka i narysuj jego wzór elektronowy 3 punkty

X - 4s²4p² Y - 4s²4p³ Z - 4s²4p⁴

VI. Uzupełnij zdanie: 1 punkt

Atom, który jest dawcą wspólnej pary elektronowej podczas tworzenia wiązania koordynacyjnego nazywany jest ................................, a atom będący biorcą tej pary jest ..................................... Wiązanie to inaczej nosi nazwę ...............................................................

VII. Narysuj wzory elektronowe cząsteczek: 4 punkty

a) Tlenku siarki (VI), b) kwasu azotowego (V), c) kwasu chlorowego(VII), d) siarczanu (VI) sodu. Zaznacz wiązania kowalencyjne, jonowe, kowalencyjne spolaryzowane i koordynacyjne.

VIII. Uzupełnij zdania: 1 punkt

Czołowe przenikanie się dwóch orbitali typu p powoduje tworzenie się orbitalu molekularnego typu

................. Orbital molekularny typu pi powstaje ..................................................................................

IX. Przedstaw na rysunku kształt orbitali sigma i pi tworzonych przez orbitale p 2 punkty

X. Narysuj wzory elektronowe i na ich podstawie Określ ilość występujących w nich wiązań typu sigma i pi 2 punkty

a) cząsteczka azotu b) cząsteczka tlenu c) cząsteczka tlenku węgla (II) d) CH₂ = CH - CH₃

XI. Posługując się zapisem klatkowym, przedstaw konfigurację elektronową atomów w stanach podstawowym i wzbudzonym: 4 punk

a) atom berylu b) atom węgla

c) atom fosforu d) atom siarki

1. Magnez posiada trzy izotopy Mg - 24, Mg - 25, Mg - 26. Mg - 26 stanowi 11,3%. Jaka jest procentowa zawartość pozostałych izotopów, jeśli średnia masa atomowa magnezu wynosi 24,31u.

2. Tlenek magnezu ma zastosowanie do produkcji cegieł, którymi wykłada się wnętrze pieców hutniczych. Związek ten stosuje się również w medycynie jako składnik leków przeciw nadkwasocie.

1. Oblicz różnicę elektroujemności pierwiastków w tlenku wapnia i podaj rodzaj wiązania, które w nim występuje.

b) poniżej wymieniono pięć właściwości fizycznych tlenku magnezu. Spośród nich wybierz te , które uzasadniają zastosowanie tego związku do budowy pieców hutniczych: ma wysoką temperaturę topnienia, ma wysoką temperaturę wrzenia, jest ciałem stałym, stopiony przewodzi prąd elektryczny, jest barwy białej

2. Napisz w formie cząsteczkowej i jonowej skróconej równanie reakcji zachodzącej w żołądku po zażyciu przez osobę cierpiącą na nadkwasotę leku zawierającego tlenek magnezu.

3. określ jaki charakter chemiczny (kwasowy, zasadowy, obojętny) przejawia tlenek magnezu w tej reakcji.

2. Podano opis pewnego doświadczenia: Wapń wrzucony do wody tonie, by po chwili unieść się do góry otoczony pęcherzykami gazu. Woda mętnieje. Zapisz równanie reakcji, która zaszła w cytowanym doświadczeniu.

4. Poniżej podano schemat reakcji chemicznych:

CO₂

Ca(OH)_{2 1} CaCO_{3 2} Ca(HCO₃)_{2 3} CaCl₂

1. Napisz w formie cząsteczkowej równania reakcji na podstawie powyższego schematu

2. reakcja numer 1 obrazuje pewien proces wykorzystywany w budownictwie, natomiast reakcja nr 2 przedstawia samorzutnie zachodzący proces w przyrodzie. Dokończ poniższe zdania:

Reakcja nr 1 obrazuje proces ........................................................... . Reakcja nr 2 przedstawia proces ..............................................

5. W trzech odkrytych zlewkach znajdowały się bezbarwne ciecze: I - woda wapienna, II woda destylowana, III - wodny roztwór chlorku sodu. Po dwóch dniach zauważono lekkie zmętnienie cieczy w jednej zlewce. Wskaż, w której zlewce ciecz zmętniała i uzasadnij swój wybór, pisząc odpowiednie równanie reakcji.

6. Zaproponuj doświadczenie, za pomocą którego wykryjesz tlenek węgla (IV). Zapisz schemat, spostrzeżenia i równanie reakcji chemicznej.

7. Chlorek wapnia jest jedną z soli, której obecność w wodzie powoduje tak zawaną twardość trwałą. Można ją usunąć dodając do wody niewielką ilość węglanu sodu.( reakcja 1) Natomiast wodorowęglan wapnia jest jedną z soli, której obecność w wodzie powoduje tak zawaną twardość przemijającą (węglanową). Domowym sposobem usuwania twardości przemijającej jest gotowanie wody (reakcja 2) i zlanie jej znad osady. W przemyśle wykorzystuje się metodę wapienną, polegającą na zastosowaniu wody wapiennej (reakcja 3) Napisz w formie cząsteczkowej równania wszystkich trzech reakcji.

8. Skały wapienne, których głównym składnikiem jest węglan wapnia, ulegają erozji pod działaniem wody, zawierającej rozpuszczony tlenek węgla (IV). W wyniku tego procesu woda staje się twardz. Napisz w formie jonowej równanie reakcji głównego składnika skał wapiennych z wodą zawierającą tlenek węgla (IV)

9. Wapno gaszone na skalę techniczną otrzymujemy w procesach rozkładu wapienia (węglan wapnia), w temperaturze ok. 500⁰C (reakcja 1) a następnie gaszenia wodą powstałego uprzednio wapna palonego (reakcja 2). Zapisz w formie cząsteczkowej równania reakcji 1 i 2.

10. Przeanalizuj położenie baru w okładzie okresowym pierwiastków, a następnie oceń prawdziwość poniższych zdań pisząc przy nich P(prawda), F(fałsz) Na podstawie położenia baru w okładzie kresowym można stwierdzić:

a) atom baru ma dwa elektrony walencyjne, które w stanie podstawowym znajdują na 6 powłoce.

b) bar jest niemetalem

c) bar jest aktywniejszy od wapnia

d) bar nie reaguje z kwasem solnym

e) tlenek baru ma charakter zasadowy

f) tworzy ciężki nierozpuszczalny w kwasach i zasadach siarczan (VI) stosowany w diagnostyce rtg przewodu pokarmowego

11. Poniżej podano trzy zdania dotyczące właściwości związków berylowców. Zapisz w prawidłowym brzmieniu te zdania, które podano błędnie:

1. Rozpuszczalność wodorotlenków berylowców rośnie ze wzrostem ich masy cząsteczkowej

2. zasadowość wodorotlenków berylowców rośnie od berylu do baru

3. rozpuszczalność siarczanów (VI) berylowców rośnie ze wzrostem ich masy cząsteczkowej

12. Twardość wody jest zjawiskiem niekorzystnym, które można usunąć różnymi me­todami. Zapisz równania reakcji ilustrujące znane ci metody usuwania twardości wody.

13. W czterech probówkach znajdują się sole: chlorek baru, azotan (VI) strontu, chlorek sodu, azotan (V) wapnia i chlorek rubidu. Zaproponuj w jaki sposób można zidentyfikować te sole.

14. ZA pomocą równań chemicznych przedstaw cykl przemian ilustrujących poniższy schemat:

Ca → Ca(OH)₂ → CaCO₃ → Ca(CO₃)₂ → CaCO₃ → CaO → CaCl₂

↑ |

_____________________________________________________________________________

15. Tlenek berylu wykazuje właściwości amfoteryczne. Napisz równania chemiczne (w formie cząsteczkowej i jonowej skróconej) obrazujące te właściwości. Podaj nazwy otrzymanych produktów

16 . Wodę wapienną stosuje się do wykrywania tlenku węgla(IV). Wyjaśnij, dla­czego na początku wdmuchiwania powietrza, np. z płuc do zlewki z wodą wapienną, obserwuje się najpierw jej zmętnienie, które znika po dalszym przepuszczaniu po­wietrza. Zapisz odpowiednie równania reakcji.

17. Zaprojektuj doświadczenie (każdy podpunkt 3 punkty)

a) porównanie aktywności sodu i potasu

b) wykazujące właściwości wodorotlenku potasu

c) endotermiczności procesu rozpuszczania azotanu (V) potasu w wodzie. (ilość rozpuszczenia związku w zależności od temp)

18. Wiedząc, że pierwiastek znajduje się w 1 grupie i 3 okresie ukł. Okr. Zapisz jego konfigurację elektronową, wskaż elektrony walencyjne, podaj budowę jądra atomowego. (3 punkty)

19. Pierwiastek A wchodzi w reakcję z wodą, wytwarzając substancję B i C. Jeśli do wodnego roztworu substancji B dodamy kwasu solnego i odparujemy do sucha to otrzymany chlorek potasu, jeśli natomiast substancę C zmieszamy z tlenem i zbliżymy całość do płomienia palnika usłyszymy gwałtowny wybuch. Napisz odpowiednie równania reakcji chemicznych i nazwij substancje A, B i C. (4 punkty)

20. W trzech słoikach bez napisu znajdują się sole (chlorki) następujących metali: litu, sodu i potasu. W jaki sposób można łatwo zidentyfikować powyższe związki. (2 punkty)

21. Poniżej podano kilka stwierdzeń dotyczących litowców. Które z poniższych zdań są prawdziwe? (1punkt)

1) Litowce to metale lekkie; 2) Wodorki litowców to związki, które rozpuszczając się w wodzie tworzą roztwór o odczynie zasadowym; 3) Reakcje litowców z wodą są silnie endoenergetyczne

22 Z podanej poniżej listy tlenków wybierz te, które mogą reagować z NaOH i zapisz te reakcje w formie cząsteczkowej: a) Tlenek azotu (V) b) Tlenek węgla (II) c) Tlenek fosforu (V) d) Tlenek wapnia (wapno palone). (2 punkty)

23. W tabeli poniżej przedstawiono gęstości litowców.

Pierwiastek	lit	sód	potas	rubid	Cez
Gęstość g/cm^3	0,54	0,97	0,86	1,53	1,87
Temp. Topnienia ^0C	180	98	64	39	29

Na podstawie danych z tabeli ustal, które z litowców pływają, a które toną. (1 punkty)

24. Na podstawie wiadomości z zadania 23 oceń poprawność poniższej informacji podając czy jest prawdziwa, czy fałszywa: Im większa gęstość, tym wyższa temperatura topnienia. (1 punkt)

25. Ułóż równania reakcji nadtlenku sodu z:

a) tlenkiem siarki (IV) - produktami reakcji są siarczan (VI) sodu.

b) tlenkiem fosforu (V) - produktami reakcji jest fosforan (V) sodu i tlen

c) tlenkiem azotu (III) - produktem reakcji jest azotan (V) sodu

d) tlenkiem węgla - produktami reakcji są węglan sodu i tlen

Wszystkie powyższe równania uzgodnij metodą bilansu elektronowego. (za każde równanie 3 punkty)

26. Jakie reakcje zachodzą na powierzchni sodu po wyjęciu z nafty. (3 punkty)

27. Naturalny rubid stanowi mieszaninę dwóch nuklidów różniących się o dwa neutrony. Cięższy zawiera 50 neutronów, a średnia masa atomowa rubidu wynosi 85,47u. Oblicz procentową zawartość obu nulkidów. (2 punkty)

28. Dlaczego pierwiastki 1 grupy są a) jednowartościowe b) tworzą głównie związki jonowe c) są silnymi reduktorami. (3 punkty)

29. Zaprojektuj doświadczenia, których celem jest otrzymanie wodnych roztworów wodorotlenku sodu i wodorotlenku potasu. Narysuj schematy, podaj w formie cząsteczkowej i jonowej równania reakcji, które zachodzą podczas tych doświadczeń. Odczynniki wybierz spośród substancji, których symbole podano obok: Na, KOH, NaCl, K₂O, K₂CO₃, H₂O

(2 punkty)

30. Spośród niżej podanych właściwości wybierz te, które są prawdziwe dla wodorotlenku sodu: (1 punkt)

I - rozpuszczanie go w wodzie jest procesem endoenergetycznym

II - jego stężony roztwór działa parząco na skórę

III - jest higroskopijny

IV - jego roztwór jest słabym elektrolitem

V - chłonie tlenek węgla z powietrza tworząc węglan sodu.

31. Na szalkach wagi są zrównoważone dwie odkryte zlewki z roztworami wodorotlenku sodu i chlorku sodu. Po pewnym czasie jedna z szalek obniżyła się. Która to była z szalek i dlaczego . Podaj odpowiednie równanie reakcji (1 p.)

32. Uszereguj tlenki: CaO, MgO, Na₂O zgodnie ze wzrostem charakteru zasadowego. (1 punkt)

33. Zapisz równania reakcji zapisane na schemacie. Podaj nazwy produktów (7 punktów)

Li₂O

LiCl Li LiOH

LiH

34. Roztwór pewnej soli wykazuje odczyn obojętny. Kropla tej soli wprowadzona do palnika barwi płomień na żółto. Zaproponuj wzór tej soli. (1 punkt)

35.

Lit występuje w przyrodzie w postaci dwóch izotopów o liczbach masowych 6 i 7. Masa atomowa litu wynosi 6,941 u.

Który z izotopów litu występuje w przewadze (odpowiedz na podstawie powyższych informacji)? (2 punkty)

---