USTAWA GMINNA 8 marca 1990 (bez stosunku pracy)
Przepisy ogólne
Mieszkancy tworza wspolnote samorzadowa. Gmina wykonuje zadania we wlasnym imieniu i na wlasna odpowiedzialnosc. Gmina posiada osobowosc prawna. Samodzielnosc gminy podlega ochronie prawnej.
O ustroju gminy stanowi statut. Jeśli gm. Powyzej 300 000 mieszk. to statut uzg. Z PRM na wn. Ministra ds. AP. Spory=RM.
RM w drodze rozp.:
tworzy, dzieli, łączy, znosi i ustala granice gmin
nadaje gminie lub miejscowości stat. Miasta i ustala gr.
Ustala nazwy i siedziby władz
Rozp. może być wydane na wn. gminy. Ustalanie i zm. granic zapewnia jedorodne terytorium (uklad osadniczy, przestrzenny, wiezi społ., gosp., kulturowe), zapewniajace wykonywanie zadan publicznych. Nadanie statusu miasta i regulacje z tym zwiazane uwzgledniaja infrastrukture społ., techniczna i uklad urbanistyczny. Zmiany wchodza w zycie 1 stycznia.
Wydanie rozp. poprzedza się zasiegnieciem opinii (przez min ds. AP) zainteresownych rad gmin, one wczesniej konsultuja się z mieszkancami (jeśli naruszenie gr. powiatow lub woj. to opinia rady pow lub sejmiku).
Wyd rozp nw wn rady gminy wymaga: konsultacji z mieszk., uzasadnienia, dokumenty, mapy, informacje potwierdzajace zasadnosc wniosku; opinii rad gmin (woj. lub pow) objetych zmianami; opinni wlasciwego wojewody. RG wystepuje z wnioskiem do 31 marca.
Jednostki pomocnicze gminy: solectwa, dzielnice, osiedla i inne, może być miasto. JP tworzy RG uchwałą po konsultacjach z mieszk lub z ich inicjatywy. Zasady tworzenia, laczenia itp. JP okresla statut gminy.
Zasady i tryb przeprowadzania konsultacji z mieszk okresla uchwala RG.
Gmina dziala na rzecz szerzenia idei samorzadowej. RG może powolac mlodziezowa RG.
Zakres dzialania i zadania gminy
Do zakresu dzialania gminy naleza wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, nie zastrzezone ustawowo na rzecz innych podmiotow. Rozstrzyganie o powyzszych sprawach należy do gminy (chyba ze w ustawie jest inaczej).
Do zadan wlasnych gminy należy zaspokajanie zbiorowych potrzeb (przede wszystkim: art. 7). Ustawa okresla które z zadan sa obowiazkowe. Jeśli przekazuje się ustawowo dodatkowe zadania to trzeba zapewnic srodki (dochody wł. gminy, subwencje) na ich realizacje.
Gmina może być ustawowo zobowiazana do wyk. zadan adm rzadowej i przeprowadzenia wyborow i referendow. Zadnia adm rzadowej moga być wyk przez gmine na podstawie porozumienia z org ARz (analogicznie z zadaniami powiatu i wojewodztwa). Spory majatkowe zw z porozumieniami rozpatruje sad powszechny.
W celu wyk zadan gmina może tworzyc jednostki organizacyjne i/lub zawierac umowy z innymi podmiotami (np. organizacjami pozarzadowymi).
Zadania uzytecznosci publicznej - zadania okreslone w art. 7, których celem jest biezace i nieprzerwane zaspokajanie zbiorowych potrzeb w drodze swiadczenia uslug powszechnie dostepnych.
Gmina oraz inna gminna osoba prawna może prowadzic dzial gosp wykraczajaca poza zadania uzyt publ tylko jeśli ustawa pozwala.
Wykonywanie zadan publ można realizowac poprzez wspolprace JST. Gminy, zwiazki miedzygminne, stowarzyszenia JST mogą sobie wzajemnie (lub innym) pomagac, także finansowo.
Wladze gminy
Mieszkancy podejmuja rozstrzygniecia poprzez wybory/referendum lub przez organy gminy.
Organami sa: RG, wojt (burmistrz, prezydent). Dzialalnosc organow gminy jest jawna (ograniczenia tylko ustawowe). Obywatele maja prawo wgladu do informacji, na sesje RG/komisji, dokumentow.
Uchwaly RG zapadaja zwykla wiekszoscia glosow w obecnosci przynajmniej polowy skladu, w glosowaniu jawnym (chyba ze ustawa mowi inaczej).
Organem stanowiacym i kontrolnym jest RG. RG nosi nazwe Rady Miejskiej jeśli siedziba w miescie. Kadencja RG - 4 lata. Ilosc radnych: 15 (gmina do 20 000 mieszkancow), 21 (50 000), 23 (100 000), 25 (200 000 oraz po 3 radnych na kazde nastepne 100 000 mieszk, nie wiecej jednak niż 45 radnych). Zadania wlasne RG: art. 18.
RG kontroluje: dzialalnosc wojta, gminnych JO oraz JP - w tym celu powoluje komisje rewizyjna. W sklad KR wchodza radni (przedst wszystkich klubow). KR opiniuje wyk budzetu i wystepuje z wn do RG w sprawie udzielenia (lub nie) absolutorium wojtowi. Wniosek podlega zaopiniowaniu przez RIO. KR wykonuje tez inne zadania kontrolne zlecone przez RG. RG wybiera przewodniczacego i v-ce (max 3) - bezwzgl. wiekszoscia, ˝ ust skladu, glos tajne.
Zadania przewodniczacego: organizowanie pracy i prowadzenie obrad RG. Odwolanie przew lub v-ce - na wniosek co najmniej ¼ skladu RG (tryb jak przy powolywaniu). W przypadku rezygnacji przew lub v-ce RG podejmuje uchwale w sprawie jej przyjecia (ma na to miesiac) - jeśli nie podejmie, to po miesiacu rezygnacja i tak jest „przyjeta”.
RG obraduje na sesjach zwolywanych w miare potrzeby, ale nie rzadziej niż raz na kwartal. Pierwsza sesje nowej RG zwoluje przew ustepujacej RG w ciagu 7 dni po ogloszeniu wynikow wyb; prowadzi ja (do czasu wyboru nowego przew) najstarszy wiekiem radny. Na wn wojta lub co najmiej ¼ RG, przew jest zobowiazany zwolac sesje (ma na to 7 dni). Na wn wojta przew musi wprowadzic do obrad projekt uchwaly (musi wplynac przynjamniej 7 dni wczesniej).
RG może powolac stale lub dorazne komisje. Podlegaja one radzie, przedkladaja jej plan i skladaja sprawozdania. W posiedzeniach komisji mogą brac udzial radni niebedacy ich czlonkami.
Statut gminy okresla tryb pracy i wew org organow gminy. Podlega opublikowaniu w WojDzU.
Radny utrzymuje kontakty z mieszkancami, ale nie jest zobowiazany ich instrukcjami. Radni skladaja slubowanie, odmowa=zrzeczenie się mandatu.
(informacje o stosunku pracy radnego (art. 24a - 25) w innym opracowaniu)
Radny nie bierze udzialu w glosowaniu w RG/konisji jeśli dotyczy ono jego interesu prawnego.
Organem wykonawczym gminy jest wojt. Jego kadencja jest rowna kadencji RG. W miastach jest burmistrz, a w miastach powyzej 100 000 mieszk - prezdyent (chyba ze był przed 1990 to zostaje). Wojt powoluje swojego zastepce(ow) - max 4 (jeśli powyzej 200 000mieszk).
Funkcji wojta/zastepcy nie można laczyc z : ta sama funkcja w innej gminie, czlonkostwem w JST, funkcja w adm rzadowej, mandatem posla/senatora.
Uchwala w sprawie nieudzielenia wojtowi absolutorium = referendum w sprawie odwolania wojta. Przed podjeciem uchwaly RG zapoznaje z opinia komisji rew. Uchwale podejmuje się bezwzgledna wiekszoscia glosow. RG wysluchuje wyjsnien wojta i opinie RIO w sprawie przeprowadzenia referendum.
Można przeprowadzic referendum w sprawie odwolania z innego powodu niż nieudz. absolut. ale minimum ¼ RG. Jeśli wniosek nie przejdzie to najblizszy za min. 12 mies.
Jeśli wygasie mandat wojta (np. odwolanie) przed uplywem kadencji - wybory przedterminowe (nie przeprowadza się ich jeśli zostalo 6 miesiecy do zakonczenia kadencji). Odwolanie wojta = odwolanie zastepcow. PRM wyznacza osobe która pelni funkcje kiedy nie ma już starego wojta a jeszcze nie ma nowego.
Do zadan wojta należy: przygotowywanie projektow uchwal, okreslanie sposobu wykonywania uchwal, gospodarowanie mieniem komunalnym, wykonywanie budzetu, zatrudnianie i zwalnianie kier. gminnych JO. Wojt, w realizacji zadan gminy, podlega wylacznie RG. Wojt kieruje biezacymi sprawami gminy i reprezentuje ja na zewnatrz; opracowuje plan i oglasza/odwoluje alarm przeciwpowodziowy. Może zarzadzic ewakuacje.
Wojt wykonuje zadania przy pomocy urzedu gminy (jest jednoczesnie kierownikiem UG); może powierzyc niektóre zadania zastepcy lub sekretarzowi (wykonuja w jego imieniu).
RG okresla (statutem) organizacje i zakres dzialania jedn. pomocniczej. Statut może przewidywac powolanie jednostki nizszego rzedu w ramach JP. Statut JP okresla jej: nazwe i obszar, zasady i tryb wyborow organow, organizacje i zadania, zakres zadan przekazywanych przez gmine i sposób realizacji, zakres i formy kontroli i nadzoru.
W solectwie: zebranie wiejskie i soltys (wspomagany rada solecka).
W dzielnicy (osiedlu): rada, zarzad (z przewodniczacym). Zamiast rady może być ogolne zebranie mieszkancow.
Przewodniczacy org wyk JP może uczestniczyc w pracach RG bez prawa glosu (jest on też zawiadamiany o sesjach jak radny).
Decyzje w indywidualnych sprawach adm publ wydaje wojt (chyba ze ustawa stanowi inaczej) - mogą one być przekazane zastepcom lub innym pracownikom UG, ale sa wydawane w imieniu wojta. Od decyzji wydanych przez wojta (lub w jego imieniu) sluzy odwolnie do SKO (chyba ze przepis mowi inaczej).
Akty prawa miejscowego (APM) stanowionego przez gmine
APM obowiazuja na terenie gminy bądź jej czesci. Wydawane sa w zakresie: wewnetrzengo ustroju gminy oraz JP, organizacji urzedow i instytucji gminnych, zasad zarzadu mieniem gminy, zasad i trybu korzystania z obiektow i urzadzen uzytecznosci publicznej.
RG może (jeśli nie ma regulacji ustawowej bądź innej) wydawac przepisy porzadkowe niezbedne do ochrony zycia/zdrowia obywateli; zapewnienia porzadku, spokoju i bezpieczenstwa publicznego. Przepisy porzadkowe mogą przewidywac kare grzywny.
APM ustanawia RG w formie uchwaly. Jeśli sprawa niecierpi zwloki przepisy porzadkowe może wydac wojt w formie zarzadzenia, które podlega zatwierdzeniu na najblizszej sesji RG (traci moc jeśli niezatwierdzone lub nieprzedstawione).
Wojt przesyla przepisy porzadkowe do wojtow sasiednich gmin i staroscie odpowiedniego powiatu, nastepnego dnia po ustanowieniu.
Mienie komunalne (MK)
MK jest to wlasnosc i inne prawa majatkowe nalezace do gminy (zwiazku) oraz mienie innych gminnych osob prawnych, w tym przedsiebiorstw.
Nabycie mienia: na podstawie ustawy, przez przekazanie (w zwiazku z utworzeniem lub zmiana granic gmin) - w drodze porozumienia gmin, a w razie braku porozumienia - decyzja PRM, na wn ministr ds. adm publ, przez przekazanie przez adm rzad, w wyniku wlasnej dzialalnosci gosp, przez inne czynnosci prawne, w innych przypadkach okreslonych przepisami.
Podmioty MK decyduja o przeznaczeniu i sposobie wykorzystania skladnikow majatkowych.
Oswiadczenie woli w im gm w zakr zarzadu MK sklada wojt albo zastepca.
Jeśli czynność prawna powoduje powstanie zobowiazan pienieznych - potrzeba kontrasygnaty skarbnika gminy (lub osoby upowaznionej). Może on odmowic, ale i tak podpisze jeśli pisemne polecenie (RG i RIO sa o tym powiadamiane).
Kierownicy JO bez os praw dzialaja jednoosobowo na podstawie pelnomocnictwa udzielonego przez wojta.
JP zarzadza i korzsta z MK oraz rozporzadza dochodami tak jak mowi statut - który okresla również zakres czynnosci jakie JP może sama wykonac w zakresie mienia.
RG nie może uszczuplic praw solectw do korzystania z MK bez zgody zebrania wiejsckiego.
Gmina nie ponosi odpowiedzialnosci za zobowiazania innych gminnych osob prawnych i vice versa.
W przypadku zniesienia lub podzialu gminy odpowiedzialnosc za jej zobowiazania ponosza solidarnie gminy, które przejely jej mienie.
Gminna gospodarka finansowa (GF)
Gmina samodzielnie prowadzi GF na podstawie budzetu (ustalanego na rok kalendarzowy).
Projekt budzetu przygotowuje wojt. Bez jego zgody RG nie może wprowadzic w projekcie zmian, powodujacych zwiekszenie wydatkow bez pokrycia w planowanych dochodach, bez okreslenia zrodel tych dochodow.
Projekt, info o MK i objasnieniami wojt przedklada RG najpozniej do 15 listopada roku poprzedzajacego rok budzetowy; przesyla tez projekt również RIO celem zaopiniowania. Budzet musi być uchwalony do konca roku.
Do czasu uchwalnia budzetu przez RG (ale nie pozniej niż do 31 marca), podstawa gosp gminy jest projekt budzetu.
Jeśli do 31 marca RG nie uchwali, to RIO okresla budzet: zakres obowiazkowych zadan wlasnych i zleconych (do konca kwietnia danego roku).
Dochodami gminy sa: podatki, oplaty, dochody z majatku gminy, subwencja ogolna z budzetu panstwa.
Dochodami gminy mogą być: dotacje celowe na realizacje zadan zleconych oraz na dofinansowanie zadan wlasnych, wplywy z samoopodatkowania mieszkancow, spadki, zapisy, darowizny, inne dochody.
Minister finansow okresla wysokosc i rozdziela subwencje bezposrednio z budzetu panstwa.
W uchwale budzetowej okresla się zrodla pokrycia dziury budzetowej (jeśli jest „przewidziana”).
Uchwaly i zarzadzenia, dotyczace zobowiazan finansowych, przewiduja zrodla ich pokrycia.
Dyspozycja srodkami pienieznymi gminy jest oddzielona od kasowego jej wykonania.
Za prawidlowa gosp finans gminy odpowiada wojt. Ma on wylaczne prawo: zaciagania zobowiazan, emitowania papierow wartosciowych, dokonywania wydatkow budzetowych, zglaszanie propozycji zmian w budzecie gminy, dysponowania rezerwami budzetu, blokowania srodkow budzetowych (jeśli ustawa pozwala).
Gosp finans gminy jest jawna. Wojt oglasza uchwala budzetowa i sprawozdanie z jej wykonania - tak jak normalny APM. Wojt informuje mieszkancow o zalozeniachprojektu, kierunkach polityki spol i gosp oraz wykorzystaniu srodkow.
Kontrole gosp finans gmin i zw sprawuja RIO.
Zwiazki (ZMG) i porozumienia miedzygminne (PMG)
ZMG sa tworzone w celu wspolnego wykonywania zadan publicznych. Uchwaly o utworzeniu ZMG podejmuja rady zainteresowanych gmin. Prawa i obowiazki przechodza na ZMG z dniem ogloszenia jego statutu. Obowiazek utworzenia ZMG może być nalozony tylko ustawowo (ust okresla zadania itp.).
ZMG posiada osobowosc prawna i wykonuje zadania we wlasnym imieniu i na wlasna odpowiedzialnosc.
Gmina informuje wojegowe o zamiarze przystapienia do ZMG.
Utworzenie zwiazku wymaga przyjecia statutu przez odpowiednie RG bezwzgledna wiekszoscia ust skl RG.
Statut ZMG powinien okreslac: nazwe i siedzibe, uczestnikow i czas trwania, zadania, organy (struktura, zakres, tryb dzialania), zasady korzystania z obiektow i urzadzen, zasady udzialu w kosztach, zyskach i pokrywania strat, zasady przystepowania i wystepowania oraz rozliczen majatkowych, zasady likwidacji, inne zasady dt. wspoldzialania. Zmiana statutu -> taki tryb jak ustanowienie.
Minister ds. adm publ prowadzi rejestr ZMG.
Zgromadzenie - stanowienie i kontrola, kompetencje jak RG; sklad: odpowiedni wojtowie (może on wnioskowac, aby jego zastepca lub radny mogli być reprezentantami). Statut może przyznawac wiecej niż 1 glos (w zgromadzeniu) okreslonym gminom. Dodatkowych przedstawicieli wyznacza zainteresowana RG.
Uchwaly zgromadzenia sa podejmowane bezwzgledna wiekszoscia, statutowej liczby czlonkow.
Czlonek zgr może wniesc pisemny sprzeciw (do uchwaly zgr) - ma na to 7 dni. Wniesienie sprzeciwu wstrzymuje wyk uchw i nastepuje ponowne rozpatrzenie. Po ponownym rozpatrzeniu sprzeciw już nie może być wniesiony. Instytucja sprzeciwu nie istnieje jeśli ZMG zostal powolany ustawowo.
Organem wykonawczym jest zarzad. Powolywany i odwolywany przez zgr sposrod jego czlonkow. Jeśli statut pozwala to w zarzadzie mogą być osoby spoza zgr ale max 1/3 skladu.
Gosp finans ZMG jest prowadzona jak w gminie. Plan finansowy uchwala zgr.
Gminy mogą zawierac PMG w sprawie powierzenia jednej z nich okreslonych przez nie zadan publ. Gmina wykonujaca zad publ objete PMG przejmuje prawa i obowiazki pozostalych gmin, zwiazane z powierzonymi zadaniami, a pozostale gminy musza partycypowac w kosztach realizacji.
Stowarzyszenia gmin (SG)
SG sa tworzone w celu wspierania ideai sam teryt oraz obrony wspolnych interesow. Można je tworzyc także z powiatami i wojewodztwami. Organizacje, zadania i tryb pracy okresla statu SG. Do SG stosuje się prawo o stowarzyszeniach z tym ze dla zalozenia SG musi być co najmniej 3 zalozycieli.
Nadzor nad dzialalnoscia gminna
Jest sprawowany na podstawie kryterium zgodnosci z prawem. Organy: PRM i wojewoda, sprawy finansowe - RIO. Organy nadzoru (ON) mogą wkraczac w dzialalnosc gminna tylko jeśli ustawa pozwala. ON mogą zadac info dot organizacji i funkcjonowania gminy, niezbednych do nadzorowania.
Jeśli potrzeba zatwierdzenia, uzgodnienia lub zaopiniowania jakiegos aktu (wyd przez org gm) przez inny organ to ma on na to 14 dni (organy stanowiace JST maja 30 dni). Jeśli brak odpowiedzi = akt uwaza się za przyjety.
Wojt przedklada wojewodzie uchwaly RG max 7 dni od ich podjecia; przepisy porzadkowe - 2 dni. Na podobnych zasadach przedklada RIO uchwale budzetowa, uchw w sprawie absolutorium oraz inne objete zakresem nadzoru RIO.
Uchwala lub zarzadzenie sprzeczne z prawem jest niewazne. O niewaznosci orzeka ON - ma na to 30 dni. ON może wstrzymac wykonanie danej uchw/zarz w toku postepowania o niewaznosci (wyjatek: zaskarzenie rozstrzygniecia do sadu adm). Jeśli w ciagu 30 dni ON się nie wyrobi to może zaskarzyc uchw/zarz do sadu adm (on ma prawo decyzji w sprawie wstrzymania wykonania). Jeśli nieistotne naruszenie prawa - ON nie stwierdza niewaznosci, ale wskazuje ze uchw/zarz wydano z naruszeniem prawa. Stwierdzenie niewaznosci wstrzymuje wykonanie aktu w zakresie objetym stwierdzeniem, z dniem dorecznia rozstrzygniecia (wyjatek jak wyzej).
W przypadku zaskarzenia rozstrzygniecia do sadu adm, ten wyznacza rozprawe nie pozniej niż 30 dni od wplyniecia.
Nie stwierdza się niewaznosci aktu organu gminy po uplywie roku od podjecia, chyba ze nie był przedlozony wojewodzie (lub RIO) albo jeśli jest to akt prawa miejscowego. Jeżeli nie stwierdzono niewaznosci z powodu uplywu terminu, ale sa przeslanki do takiego stwierdzenia to robi to sad admn.
W razie kiedy RG dopuszcza się ustawicznego naruszania Konstytucji lub ustaw, Sejm na wniosek PRM, może (uchwałą) rozwiazac RG. Wtedy PRM na wniosek ministra ds. adm publ wyznacza osobe pelniaca funkcje RG (do czasu powolania nowej).
Jeżeli wspomnianych naruszen dopuszcza się wojt - wojewoda wzywa go do zaprzestania naruszen, jeśli bezskutecznie to kieruje wniosek do PRM o odwolanie wojta. Jeśli go odwola to (na wniosek min ds. adm publ) powoluje osobe pelniaca jego funkcje do czasu wyboru nowego wojta.
Jeśli przedluzajacy się brak skutecznosci w dzialaniu organow gminy to PRM (na wn min ds. adm publ) może je zawiesic i powolac zarzad komisaryczny na max 2 lata (nie dluzej jednak niż do wyboru RG i wojta na nowa kadencje).
Przed ustanowieniem zarz komis nastepuje przedstawienie zarzutow organom gminy i wezwanie ich do przedstawienia planu poprawy sytuacji.
Komisarza rzadowego powoluje PRM na wn wojewody (zgloszony za posrednictwem min ds. adm publ). Komisarz przejmuje obowiazki z dniem powolania.
Rozstrzygniecia ON dotyczace gminy mogą być zaskarzone do sad adm (legalnosc) - do 30 dni. Jeżeli odpowiedni organ zaniecha dzialania wbrew obowiazkowi wynikajacemu z przepisow o zatrudnieniu (np. zwalnianie itp.) to wojewoda wzywa organ do wydania aktu w ciagu 30 dni. Jeśli to nie pomoze woj. zawiadamia min ds. adm publ i wydaje zarzadzenie zastepcze.
Jeżeli ZMG lub PMG wykracza (terytorialnie) poza granice wojewodztwa to organy nadzorcze dzialaja na „swoim” terenie i za posrednictwem organow nadzorczych wlasciwych ze względu na siedzibe wladz ZMG/PMG, chyba ze statut przekazuje nadzor PRM.
Wszystkie postepowania sadowe, o których mowa, sa wolne od oplat sadowych.
Każdy, czyj interes prawny lub uprawnienie zostaly naruszone aktem z zakresu adm publ wyd przez org gminy może: wezwac do usuniecia naruszenia; jeśli nie zadziala - zaskarzyc do sadu adm (jeśli sad już w tej sprawie orzekal i oddalil skarge to drugi raz już nie można skrazyc). Skarga może być w imieniu wlasnym bądź grupy mieszkancow (potrzebna pisemna zgoda)
Przepisow rozdzialu o nadzorze nie stosuje się do decyzji indywidualnych w sprawach z zakresu adm publ (wyd przez gm lub SKO) - kontrole taka okreslaja inne przepisy.
4