SCENARIUSZ PRZEDSTAWIENIA TEATRALNEGO
„KRZYWA WIEŻA”
Za kanwę scenariusza przedstawienia teatralnego pt. „Krzywa wieża” posłużył wiersz Wiery Badalskiej pod tym samym tytułem. Został on jednak przekształcony i na nowo zrymowany przez p. Esterę Piechaczek na potrzebę zespołu „Dzwoneczki” z Zespołu Szkół Specjalnych w Radzionkowie. Teatrzyk został pokazany na Wojewódzkim Przeglądzie Zespołów Artystycznych Szkól Specjalnych w Tychach (III nagroda), na Śląskim Festiwalu Teatralnym Szkól Podstawowych i Gimnazjów „Złote Hagery” w Zabrzu ( „Złoty Hager”) oraz na II Festiwalu „Radości i Uśmiechu” Lajkonik w Krakowie ( nagroda za ciekawe ujęcie tematu, interesujące rozwiązania plastyczne, ciekawą instrumentację).
Wiersz został opracowany w sposób muzyczno- ruchowy. Dzieci same tworzą teatr śpiewając, grając na instrumentach, interpretując ruchem treść wiersza i muzykę. Jedno dziecko jest narratorem. Przedstawienie nie jest trudne do zrealizowania - mogą więc je przygotować dzieci szkół podstawowych, szkół specjalnych, a nawet przedszkolaki. W tym przypadku należy jedynie pominąć akompaniament na instrumentach perkusyjnych poprzestając na akompaniamencie fortepianowym (ewentualnie keyboard). Osobiście przygotowałam je po raz drugi z wielkim powodzeniem w Domu Pomocy Społecznej w Nakle Śl. z chłopcami upośledzonymi w stopniu znacznym. Ponieważ większość z nich nie potrafiła mówić rolę narratora pełniła osoba pełnosprawna, a piosenki zostały zastąpione wersją instrumentalną.
Dekorację stanowią ruiny zamku, wykonane ze styropianu lub szarego papieru z widoczną wieżą, pod którą leży wiolonczela z trzema strunami ( jeśli nie mamy prawdziwego instrumentu można go wykonać np. z tektury). Po drugiej stronie sceny - mysia nora z szarego papieru. Całość mogą uzupełniać takie elementy, jak drzewa, krzewy. Występujące osoby: kot, sześć myszek, narrator, zespół wokalno - instrumentalny.
Podkładem muzycznym wstępu jest I część poematu symfonicznego B. Smetany „Moja Ojczyzna” - „Vysehrad”. Równocześnie z pierwszymi dźwiękami na scenę za dekoracją wchodzi kot, stąpając zgodnie z muzyką (dwa kroki wolne, dwa szybsze). Zatrzymuje się i spogląda na trzy myszki przebiegające na palcach scenę w kierunku norki (szybszy przebieg muzyczny). Zgodnie z muzyką rusza dalej, a gdy się zatrzymuje trzy kolejne myszki wbiegają z przeciwnej strony sceny. Za trzecim razem kot chowa się za wieżą lub drzewem, a dwie ostatnie myszy wbiegają do norki i przykucają. Gdy wszystkie myszy są już w norce narrator rozpoczyna recytację:
Jak nie chcesz wierzyć, to nie wierz,
nic mnie to nie zaboli,
lecz kiedyś... /zza wieży wyłania się kot i przechodzi na środek sceny/
na krzywej wieży żył kot,
co grał na wioli. /kot naśladuje ruchem grę na wiolonczeli, a następnie równocześnie z dalszą recytacją „wspina się” na wieżę ilustrując ruchem tekst/
Wspinał się co dzień na wieżę,
po schodach ku górze, wysoko,
przyglądał się gwiazdom i ptakom,
białym jak śnieg obłokom.
Spoglądał też na myszy, /myszki wykonują ruch do tyłu tak, jakby się wystraszyły kota, który w tym momencie spojrzał na nie i pokazał pazurki/
które siedziały w dole.
Potem kłaniał się nisko
i brał do ręki wiolę. /kot wykonuje głęboki ukłon, siada na stołku - „kamieniu” i bierze wiolonczelę i smyczek. Gdy kot jest już przygotowany do „grania” wyciszony zostaje podkład muzyczny i następuje dalsza recytacja/
Ta wiola miała trzy struny. /kot szarpie kolejno palcem trzy struny instrumentu, a jeśli go nie mamy - udaje, że to robi a jedno dziecko gra trzydźwięki na dzwonkach/
Trzy struny miały trzy dźwięki. /kolejno pociąga smyczkiem po trzech strunach wydobywając trzy różne dźwięki, ewentualnie powtórzenie tych samych dźwięków na dzwonkach/
A kot na tych strunach wygrywał,
przeróżne wygrywał piosenki.
Kolejny fragment tekstu to rytmiczna recytacja całego chórku w metrum ¾. Akompaniator podgrywa rytm walca. Kot pociąga smyczkiem puste struny grając zawsze na pierwszą miarę taktu. W trakcie tej recytacji myszy wychodzą z norki i ustawiają się w jednym szeregu do tańca. Rytmiczna recytacja:
Grywał co wieczór,
słodko w takt walca,
a myszy tańczyły leciutko,
leciutko na palcach,
na palcach, na palcach.
Zespół lub sam akompaniator od razu po recytacji gra wstęp do walczyka (4 takty),myszy kołyszą się rytmicznie i zaczynają tańczyć równocześnie z pierwszą zwrotką popularnej, dziecięcej piosenki:
Uciekaj myszko do dziury(takty 1-4)- cztery kroki do przodu na mocną część taktu z lekkim ugięciem kolana; ręce na biodrach
Bo cię tam złapie (takty 5-6)- obrót dookoła własnej osi skacząc na palcach w rytmie ćwierćnut
Kot bury (takty7-8)- ukłon -ugięcie kolan z jednoczesnym rozłożeniem rąk i wyprostowanie- ręce wracają na biodra
A jak cię złapie kot bury (takty 9-12)- cztery kroki do tyłu
To cię obedrze ze skóry (takty 13-16)- analogicznie jak t.5-8
A jak cię złapie kot bury (takty 17-20)- kołysanie w miejscu- przerzucanie ciężaru ciała z jednej nogi na drugą
To cię obedrze ze skóry (takty 21-24)- analogicznie jak t. 5-8
Pomiędzy zwrotkami akompaniator gra dwutaktowe przejście, w czasie którego myszki ustawiają się w pary bokiem do publiczności. Kot cały czas „gra” na pustych strunach.
Niezgrabny kotek, niezgrabny (takty 1-4)- cztery kroki do przodu w parach, zwracając się od siebie i do siebie, odrzucając rękę w bok i powrót na biodra
Nie złapał myszki, nie złapał (takty 5-8)- obrót w parze trzymając się za ręce i skacząc na palcach; ustawienie się w przeciwnym kierunku
A myszka siedzi w stodole
Wygląda dziurką na pole (takty9-16)- analogicznie do taktów 1-8 tylko w przeciwnym kierunku
A myszka siedzi w stodole (takty 17-20)- kołysanie w parach do siebie i od siebie
Wygląda dziurką na pole (takty21-24)- obrót w parach, ustawienie się w jednym rzędzie tak jak na początku tańca i ukłon
W czasie dwutaktowego przejścia myszki zamykają koło. Powtarzają się słowa pierwszej zwrotki
Takty 1-4- dwa kroki do środka koła i dwa na zewnątrz
Takty 5-8- analogicznie do taktów 5-8 w pierwszej zwrotce
Takty 9-16- powtórzenie taktów 1-8
Takty 17-24- analogicznie do taktów 17-24 w pierwszej zwrotce
Po zakończeniu walczyka myszy przykucają. Narrator kontynuuje recytację:
Aż kiedyś pękła struna
ta, co śpiewała sopranem.
Jęknęła, trzasnęła, pisnęła /kot trzykrotnie pociąga smyczkiem po najcieńszej strunie jednocześnie wykonując na niej palcem glissando - piskliwy dźwięk naśladuje pękającą strunę; ewentualnie glissando na dzwonkach/
i nie dźwięczała już wcale.
Cóż było robić? Myszy wnet przykucnęły.
Lecz kot na dwóch strunach też umiał grać
i walca na marsza zamienił.
Chór znowu rytmicznie recytuje kolejny fragment tekstu w metrum 4/4. Akompaniamentem jest rytm marsza. Myszy idą krokiem marszowym i ustawiają się w jednym szeregu. Kot „gra” rytmicznie na pustych strunach pociągając smyczkiem na pierwszą i trzecią miarę. Rytmiczna recytacja:
Grywał ostro co wieczór,
aż się sypał tynk z wieży,
a myszy tupały, do taktu tupały,
jak oddział najlepszych żołnierzy.
Bezpośrednio po rytmicznej recytacji następuje piosenka na znaną melodię „Gdy żołnierze idą drogą” ze zmienionym tekstem. Myszy „tańczą” maszerując.
Kiedy myszy maszerują (takty 1-2)- co druga myszka (numery nieparzyste) wychodzi do przodu wykonując osiem kroków, pozostałe maszerują w miejscu
Raz dwa trzy (takty 3-4)- pozostałe myszki (parzyste) dochodzą tworząc szereg
To kocura denerwują (takty5-6)- nieparzyste wykonują osiem kroków do tyłu
Raz dwa trzy (takty 7-8)- parzyste po ośmiu krokach w tył dołączają do szeregu
Refren (takty 9-16)- myszki maszerują kolejno za pierwszą okrążając scenę i ustawiają się w rzędzie jedna za drugą przodem do publiczności:
Maszerujcie równym krokiem,
bo kot patrzy groźnym wzrokiem.
W łapach wiolę ma i do marsza gra
i do marsza gra.
Po refrenie od razu następuje druga zwrotka:
Każda łapka przytupuje (takty1-2)- nieparzyste wychodzą w bok krokiem dostawnym ( cztery kroki)
Raz dwa trzy (takty 3-4)- parzyste powtarzają te same kroki dołączając do rzędu
Mysi oddział defiluje
Raz dwa trzy ( takty5-8)- powtórzenie taktów 1-4 w przeciwnym kierunku
Refren (takty 9-16)- okrążenie sceny za pierwszą myszką i ustawienie się w szeregu tak jak na początku marsza, ale bokiem do publiczności. Na ostatnie słowa refrenu „i do marsza gra” (takty 15-16) myszki wykonują po dwa kroki dostawne w bok i z powrotem ( nieparzyste zaczynają w lewo, parzyste w prawo) i obracają się przodem do publiczności. Następnie powtórzony jest refren piosenki, a układ ruchowy jest taki sam jak w zwrotce pierwszej. Po zakończeniu marsza myszki przykucają. Narrator recytuje:
A kiedy pękła struna
ta, która basem dźwięczała /kot trzykrotnie pociąga najgrubszą strunę i glissandem naśladuje pękanie struny/
to rozsypały się dźwięki... /można naśladować „rozsypujące się” dźwięki na dzwonkach/
już wiola marsza nie grała.
Kotek zasmucił się nieco, westchnął
i mimo wszystko na jednej, ostatniej strunie
zagrało dzielne kocisko.
W trakcie kolejnej rytmicznej recytacji z akompaniamentem w metrum 2/4 myszki ustawiają się w „szachownicę”: cztery z przodu cztery w tyle. Kot szarpie palcem rytmicznie ostatnią strunę. Rytmiczna recytacja:
Grywał co wieczór przejęty srodze,
a myszy skakały, dokoła skakały,
na jednej tańcząc nodze.
Bezpośrednio po recytacji następuje instrumentalne wykonanie utworu A. Rovely - „W krainie krasnoludków”, a myszki realizują układ ruchowy:
Takty 1-2- pierwszy rząd skacząc dwukrotnie na każdej nodze przesuwa się do przodu (ręce na biodrach) i zatrzymuje się
Takty 3-4- drugi rząd powtarza to samo
Takt 5- wszyscy wysuwają do przodu prawą nogę opierając ją na pięcie i równocześnie rozkładając ręce, a na drugą miarę powrót do pozycji wyjściowej
Takt 6- analogicznie do taktu 5, ale lewą nogą
Takty 7-8- obrót dookoła własnej osi skacząc na palcach w rytmie ósemek (osiem skoków) z wyciągniętą w górę prawą ręką
Takt 9- wyskok obunóż w górę z rękami uniesionymi do góry
Takty 10-13- myszki tworzą dwa czteroosobowe wiatraczki i obracają się skacząc dwukrotnie na każdej nodze
Takty14-15- w wiatraczkach powtarzają układ taktów 5-6
Takty 16-17- podnoszą się stopniowo w górę rozpoczynając od przysiadu do pozycji wyprostowanej na palcach z rękami uniesionymi do góry
Takt 18- wyskok obunóż jak w takcie 9
Takty19-20- zawiązują jedno koło poruszając się po jego obwodzie w rytmie ósemek - cztery kroki i trzy podskoki w miejscu
Takty 21-22- analogicznie do taktów 19 i 20 tylko w przeciwnym kierunku
Takty 23-24- biegnąc w rozsypce ustawiają się w „szachownicę” tak jak na początku układu
Takty 25-26- kolejno przykucają (w rytmie ósemek)
Takty27-35- powtarza się układ taktów 1-9
Takt 36- wszyscy równocześnie przykucają
Narrator recytuje:
Aż kiedyś pękła ta struna - ostatnia. /powtórzone zostaje trzykrotne „pękanie” struny/
Kot zrozpaczony i wściekły wyrzucił wiolę i...zaśpiewał. /kot śpiewa z akompaniamentem na melodię piosenki „Kto za tobą w szkole ganiał”. We wstępie cztery razy śpiewa „miau”, a myszy odpowiadają „pi,pi,pi”, a następnie wykonuje zwrotkę i refren (niekoniecznie bardzo poprawnie)
Kto za wami nocą ganiał, w ciemne dziury łapy wkładał,
kto, powiedzcie kto?
Kto wam z sera wyciął serce, serenady grywał pięknie,
kto, powiedzcie kto?
Tak bardzo się starałem, a was ciągle tyle jest.
I z głodu tak cierpiałem, kiedy będę mógł was wreszcie zjeść?! /Powtarza się wstęp i refren. Myszy cały czas są wystraszone i zakrywają uszy łapkami. Po zakończeniu piosenki narrator mówi:
A myszy... /w tym momencie włączony zostaje podkład muzyczny z bardzo szybką muzyką (może to być muzyka rozrywkowa lub artystyczna, np. fragment Suity h - moll J. S. Bacha). Myszy biegają w bezładzie po całej scenie. Po chwili narrator kontynuuje:
A myszy zaczęły uciekać!
Szybciutko jedna za drugą, za nimi czwarta i trzecia,
aż puste było podwórko.
Biegały zwinnie na palcach, a uszy łapkami zakryły,
bo kocur śpiewał tak strasznie, że myszy się wystraszyły! /myszki wbiegają do norki, energiczny podkład muzyczny zostaje urwany, a zastępuje go utwór z początku przedstawienia - „Vysehrad”. Po chwili na jego tle narrator recytuje:
Więc wiolę odstawił do kąta,
a sam się ułożył przy piecu. /kot odsuwa od siebie wiolonczelę i kładzie się na boku/
Gdy wieżą wiatr chwieje, deszcz spływa po gontach,
kot mruczy senne ballady co wieczór.
A myszy, co siedzą w piwnicy też popiskują z wdziękiem:
„A-a-a kotki dwa” - taką śpiewają piosenkę. /podkład muzyczny zostaje wyciszony, a myszki przy akompaniamencie nucą sennie kołysankę:
A-a kotki dwa, szarobure obydwa.
Nic nie będą robiły, tylko myszki bawiły. /melodia ta powtarza się jeszcze dwukrotnie bez słów - najpierw na głosce „a”, następnie mormorando. Podczas śpiewania myszki kolejno zasypiają./
Na koniec myszki i kot wychodzą w rytm marsza do przodu, kłaniają się i trzymając się za ogonki schodzą ze sceny.
Opracowanie muzyczno - ruchowe
Henryka Frankowska
Do przedstawienia załączam pliki muzyczne zapisane w programie „Finale 2002”.
Tytuły utworów muzycznych
- Krzywa wieża
- Marsz myszy
- W krainie krasnoludków
- Piosenka kota
- Kołysanka kota