Przedmiot i zadania dydaktyki.

Przedmiotem badań dydaktyki ogólnej jest proces n - u łącznie z czynnikami, które go wywołują, warunkami w jakich przebiega, a także rezultatami do których prowadzi.

Zadania dydaktyki to analiza i opis treści, metod form organizacyjnych, środków i systemów dydaktycznych.

Podstawowe pojęcia dydaktyki

Nauczanie - planowa i systematyczna praca nauczyciela z uczniami mające na celu wywołanie pożądanych trwałych zmian w ich postępowaniu, dyscyplinach i całej osobowości pod wpływem uczenia się i opanowania wiedzy przeżywania wartości i działań praktycznych

Samokształcenie - osiąganie wykształcenia przez dziłalność wyznaczoną przez podmiot.Osiągawszy zamierzony stan świadomości uczeń dokonuje doskonalenia i przewartościowania.

Uczenie się - proces podczas którego pod wpływem dośw. Powstają nowe formy zachowania a ulegają zmiany formy wcześniej zdobyte.Jest jedną z podst.form działalności czł.

Wychowanie -świadome zorganizowana dził.społ.której celem jest wywołanie zamierzonych zmian w osobowości czł.Zmiany obejmują:stronę poznawczo-instument.-str.aksjologiczną

Kształcenie- ogół czynności i procesów umożliwiających ludziom poznanie:przyrody,kultury,osiągnięcie rozwoju sprawności fizycznej i umysłowej zdolności uzdolnień 1.kształ.ogólne 2.kształ.specjalne

Metody badań dydaktycznych

Obserwacja Polega na postrzeganiu pewnych faktów zdarzeń i zjawisk bez określonego wyższego celu. W warunkach życia szkolnego obserwacja obejmuje góry najpierw postrzeganie danych, z kolei ich utrwalanie a na końcu próbę właściwego zinterpretowana, obserwacja powinna być planowa, selektywna i celowa, oraz wymagająca aktywnej postawy umysłu. Obserwacja jako metoda naukowa wyróżnia się wieloma zaletami. Umożliwia bezpośrednie poznanie zachowania się dzieci i młodzieży w naturalnych warunkach i okolicznościach przy dobrym postrzeganiu i rejestrowaniu faktów zdarzeń i zjawisk gwarantuje zgromadzenie niewiarygodnego materiału zwłaszcza, gdy osobiste postrzeganie obserwatora zostały udokumentowane za pomocą technicznych środków przekazu jako np..magnetofon

ANKIETA
Stanowi z reguły zbiór pytań otwartych i nie obejmuje więcej niż kilka lub kilkanaście takich pytań
Etapy konstruowania ankiet i kwestionariuszy
-postawienie problemu
-formułowanie pytań
-ułożenie instrukcji
-badania próbne
-przygotowanie ostatecznej wersji formularzy, ankiet i kwestionariuszy
Rodzaje pytań ankietowych
- pyt otwarte
- pyt zamknięte
- pyt alternatywne
- pyt dysjunktywne
- pyt koniunktywne
- pyt filtrujące

- pyt kontrolne
Wymagania
-celowość
-odpowiednia forma i treść pytań
-kolejność pytań
-właściwy sposób przeprowadzania badań
-umiejętność krytycznej oceny zebranego materiału

EKSPERYMENT PEDAGOGICZNY
Określenie eksperymentu pedagogicznego - stanowi metodę zjawisk pedagogicznych wywołanych specjalnie przez badającą, kontrolowanych przez nią warunkach, celem ich poznania
Wymagania w stosunku do eksperymentu
-badanie zjawisk musi być takie by można jej było wywołać
-warunki eksperymentu muszą być jasno i wyraźnie określone oraz powinny pozwalać na zmienianie się
-badanie można powtórzyć przy zachowaniu tych samych warunków
-uzyskane zmiany dają się zmierzyć

Wywiad - posługujemy się nim w badaniach dydaktycznych w tych sytuacjach, kiedy chcemy uzyskać informacje o tym, co dane osoby wiedzą oraz jak oceniają określone zjawiska i procesy. Metoda wywiadu umożliwia zdobywanie informacji za pomocą bezpośredniej rozmowy, która może przyjmować różną postać. Może to być rozmowa swobodna, której treść jest zdeterminowana przez założony cel badawczy, bądź rozmowa naprowadzana przez badacza na problemy uprzednio sformułowane, nie mające przy tym formy pytań.

Wybrane systemy dydaktyczne i ich paradygmaty.

Systemy dydaktyczne: dydaktyka herbartowska Jan Fryderyk Herbart (1776- 1841) najważniejszy cel to ukształtowanie silnych moralnie charakterów, służy temu kierowanie dziećmi, karność i nauczanie. Kierowanie ma cały czas zatrudniać dzieci, karność wyodrębnia moralność, wychowania nie można oddzielić od nauczania, wiązanie wiedzy z uczuciami i wolą, nie istnieją nabyte czy dziedziczne dyspozycje psychiczne, życie składa się z wyobrażeń, aby wywołać przeżycia uczuciowe należy oddziaływać na wyobrażenia i wzbogacać masę apercepcyjną. rozwijać należy zainteresowania bezpośrednie tj. gdy daną rzecz cenimy dla niej samej, najlepsze przyswajanie treści odbywa się od etapu zgłębiania do etapu ogarniania, w obu tych stadiach jest faza spoczynku i ruchu. tak powstał schemat stopni nauczania: jasność (zgłębianie spoczywające), kojarzenie (zgłębianie postępujące), system (ogarnianie spoczywające), metoda (ogarnianie postępujące), wyznaczają one tok nauczania, Rein wyróżnił stopnie formalne: przygotowanie, podanie, powiązanie, zebranie, zastosowanie,. Wg. nich proces nauczania miał przebiegać od wyobrażeń do pojęć i do umiejętności. Formalizm i rygoryzm, ciasny schemat lekcji. dydaktyka deweyowska (progresywistyczna): szkoła na miarę dziecka (E. Claparede), szkoła aktywna (H. Rowid), szkoła uspołeczniająca (P. Peterson), szkoła godna stulecia dziecka (E. Key). Szkoła ta miała: uwzględniać zainteresowania uczniów, rozwijać także ich umysły jak i wolę i uczucia, uczyć myśleć i działać, miejsce swobodnej, twórczej pracy, wdrążała do współdziałania, indywidualizowała treści i tempo nauki, zmuszała do aktywności, celem tej szkoły miało być rozwijanie wrodzonych zainteresowań oraz uzyskanie bogatego doświadczenia, Myślimy wtedy kiedy rozwiązujemy problem, akt myślenia: 1) odczucie trudności, 2) jej określenie, 3) wyszukiwanie pomysłu 4) weryfikacja hipotezy 5) rozwiązywanie problemu. lekcja powinna być przygotowana tak aby uwzględnić te etapy myślenia dydaktyka współczesna: nie odrzuca ona w pełni poprzednich dydaktyk ale pozbywa się ich jednostronności, dba o abstrakcyjne myślenie, ważne miejsce zajmuje psychologia rozumiana jako nauka o wyższych czynnościach istot żywych, zakłada że uczeń powinien przyswajać sobie wiedzę usystematyzowana w drodze poczynań poznawczych, empirycznych, kierowanych przez nauczyciela jak i o charakterze recepcyjnym. Koncepcja ogniw tj. uwzględnienie różnorakości i wielości zadań dydaktycznych, eksponuje ta dydaktyka potrzebę respektowanie przy doborze treści potrzeb społecznych jak i indywidualnych, podkreśla celowość nauczania całościowego w młodszym wieku i przedmiotowego wyżej, mówi o różnych formach organizacyjnych nauczania, zakłada że o wynikach nie świadczą ani względy dziedziczne ani środowiskowe wpływają na to ale tak samo ważna jest prac nauczyciela.

Krótko scharakteryzuj tzw. ”szkołę tradycyjną”

1. Podział treści nauczania na przedmioty

2. Przekaz wiedzy przez nauczyciela

3. uczniowie są na ogół pasywni

4. Uczniowie nie decydują o doborze treści nauczania

5. Dominuje uczenie pamięciowe

6. Uczniów mają zachęcać do nauki motywy zewnętrzne głównie stopnie

7. Częsta kontrola wyników nauczania

8. Współzawodnictwo

9. Szkoła jest jedynym terenem uczenia się, tylko prace domowe wykonywane są poza nią

10. Słaby nacisk na samorzutną twórczość uczniów

Cele kształcenia ogólnego ( W.Okoń ). Wyróżniamy 2 formy

a. Rzeczowa (obiektywna )

- opanowanie podstaw wiedzy naukowej o przyrodzie, społeczeństwie, technice i sztuce

- ogólne przygotowanie uczniów do działalności praktycznej czyli działalności poznawczej, produkcyjnej, społecznej i kulturowej

- kształtowanie u uczniów przekonań i opartego na nim poglądu na świat jako swoistej całość

b. osobowościowa ( podmiotowa )

- ogólny rozwój sprawności umysłowej i zdolności poznawczej

- kształtowanie potrzeb, motywacji, zainteresowań i zamiłować uczniów

- wdrażanie do samo edukacji poprzez opanowanie techniki samokształcenia i przyzwyczajenia do pracy samokształceniowej

Formułowanie celów szczegółowych

1. Identyfikacja terminu, pojęcia tzw. wiadomości kluczowej

2. Ilustracja przykładami

3. Analiza pisemna lub werbalna problemu np. uczeń definiuje pojęcie altruizmu, uczeń podaje przykłady osób, które maja zachowanie altruistyczne, uczeń opisze osobę która jest altruistą

Pojęcie środków działania dydaktycznego i ich związek z innymi elementami systemu dydaktycznego

Środki działania dydaktycznego ( środki nauczania ) są to przedmioty materialne które dostarczając uczniom określonych bodźców oddziaływujących na ich wzrok, słuch, dotyk itp. Ułatwiają im bezpośrednie i pośrednie poznawanie rzeczywistości, dzięki czemu usprawniają proces nauczania - uczenia się a przez to wpływają korzystnie na jego efekty końcowe. Środki nauczania wraz z treścią, metodami i zasadami organizacyjnymi tworzą spójną wewnętrznie strukturę i podporządkowanie realizacji społecznie akceptowanych celów kształcenia. Całokształt ten nazywamy systemem dydaktycznym. Na środki dydaktyczne składają się za równo tzw. Pomoce naukowe a wiec przedmioty którymi posługuje się nauczyciel aby tym skuteczniej realizować cele i zadania kształcenia, jak i indywidualne wyposażenie uczniów

Pojęcie , funkcje i klasyfikacja środków dydaktycznych.

Środki dydaktyczne - są to przedmioty, które, dostarczając uczniom określonych bodźców zmysłowych oddziałujących na ich wzrok, słuch, dotyk, itd., ułatwiają im bezpośrednie i pośrednie poznawanie rzeczywistości. Środki dydaktyczne spełniają następujące funkcje:

* służą bezpośredniemu poznawaniu przez uczniów określonych fragmentów rzeczywistości ( funkcja poznawcza)

* są narzędziem rozwijania zdolności poznawczych uczuć i woli dzieci i młodzieży (funkcja kształcąca),

* stanowią istotne źródło zdobywanych przez uczniów wiadomości i umiejętności, ułatwiają utrwalanie przerobionego materiału, weryfikację hipotez, sprawdzanie stopnia opanowania wiedzy itp. (funkcja dydaktyczna)

Rozróżnia się środki dydaktyczne proste i złożone. Do środków prostych zalicza się m.in.:

naturalne okazy występujące w naturalnym środowisku, naturalne okazy eksponowane w środowisku sztucznym, okazy spreparowane, modele, obrazy, mapy, wykresy itd.

Do środków złożonych zalicza się : urządzenia mechaniczne i elektryczne, a więc projektory filmowe, aparaty telewizyjne, urządzenia automatyzujące proces uczenia się itp.

Środki dydaktyczne należy podzielić na:

* wzrokowe (przedmioty naturalne, maszyny, narzędzia, preparaty, modele, obrazy ruchome i nieruchome, barwne i czarno - białe, schematy, symbole, tzn. litery, cyfry, a ponadto diagramy).

* słuchowe - (płyty gramofonowe i taśmy magnetofonowe wraz z urządzeniami umożliwiającymi posługiwanie się nimi, aparaty radiowe, instrumenty muzyczne itd.)

* wzrokowo - słuchowe - (aparaty telewizyjne, projektory filmowe)

* częściowo- automatyzujące proces nauczania - uczenie się (podręczniki programowane, maszyny dydaktyczne, laboratoria językowe, tzw. klasy zautomatyzowane itd.)

Pojęcie metody.

Metoda - metkodos to po grecku droga, sposób postępowania. Stąd też przez metodę nauczania rozumie się systematycznie stosowany sposób pracy nauczyciela z uczniami, umożliwiający osiąganie celów kształcenia, inaczej mówiąc jest to wypróbowany układ czynności nauczycieli i uczniów realizowanych świadomie w celu spowodowania założonych zmian w osobowości uczniów.

Praca domowa ucznia.

Praca domowa należy do zajęć poza szkolnych ucznia. Traktuje się ją jako integralną część prowadzonego przez szkołę procesu nauczania - uczenia się. Dlatego musi ona spełniać określone funkcje dydaktyczne

- opanowanie w drodze samodzielnej pracy w domu określonych wiadomości, które stanowią podstawę przerabianych zagadnień pod kierunkiem nauczyciela, rozwiązania problemu teoretycznego lub praktycznego

- utrwalenie materiału z lekcji

- zebranie pomocy szkolnych np. widokówki zestawienia statystyczne, materiały uzyskane w drodze obserwacji

- rozwijanie samodzielności myślenia i działania przez wykonywanie indywidualnych zdań teoretycznych o praktycznych wykraczających poza materiał programowy przedmiotu ale przystosowanych do możliwości uczniów.

Stopień realizacji tych funkcji zależy przede wszystkim od nauczyciela. Przeciążenie uczniów nadmierna praca domową, lub zalecanie im zadań wykraczających poza umiejętności uczniów.

Wycieczka i jej funkcje dydaktyczne.

Funkcja dydaktyczna wycieczki sprowadza się do bezpośredniego zaznajomienia się uczniów z określonymi rzeczami, często w ich naturalnym środowisku, ze zjawiskami i procesami przyrodniczymi, technicznymi, społecznymi i kulturowymi pod kątem wcześniej ustalonych celów pedagogicznych. Jej skuteczność zależy od prac przygotowawczych ( sprecyzowanie zadań , które uczniowie mają wykonać i ich wyniki przedstawić na lekcji całej klasie ). Wycieczka jest składnikiem procesu nauczania - uczenia się. Służy do realizacji zadań dydaktycznych, których na lekcji nie można wykonać Dobrze zorganizowana wycieczka sprzyja osiągnięciu celów dydaktycznych, celów wychowawczych, umocnieniu więzi łączących dzieci i młodzież, lepszemu poznaniu uczniów przez nauczyciela.

Klasa jako mała grupa społeczna.

Klasy w szkołach tworzy się z uczniów o tym samym lub zbliżonym wieku, ich skład podlega stosunkowo nieznacznym zmianom w ciągu cyklu nauki szkolnej, np. przejście ucznia do innej szkoły. Każda klasa pracuje zgodnie z przeznaczonym dla niej rocznym planem nauczania który obejmuje różne przedmioty. Z wyjątkiem klas najniższych każda lekcja poświęcona jest w zasadzie jednemu przedmiotowi nauczania. Pracą na lekcji w klasie kieruje nauczyciel, który ocenia uczniów i decyduje o promowaniu uczniów do następnej klasy. Nauczanie w klasach umożliwia nauczycielowi pracę z dość dużą grupą uczniów równocześnie pozwala organizować zespołowy wysiłek uczniów oraz ich współzawodnictwo w nauce. Do wad zalicza się „abstrakcyjną jednorodność” treści nauczania, narzuconych wszystkim uczniom przez program oraz brak warunków sprzyjającym skutecznej indywidualizacji dydaktyczno- wychowawczej z uczniami

Proces kształcenia jako związek nauczania i uczenia się.

Proces kształcenia to uporządkowany w czasie ciąg zdarzeń obejmujący takie czynności nauczycieli i uczniów ukierunkowane przez odpowiedni dobór celów i treści oraz takie warunki i środki, jakie służą wywoływaniu zmian w uczniach, stosowanie do przyjętych celów kształcenia. Zdarzenia które składają się na proces dydaktyczny są odpowiednio ukierunkowane ze względu na to, czy ich celem jest wytworzenie nowej właściwości, czy przekształcenie już posiadanej, niepożądanie z punktu widzenia celów dydaktycznych. Mamy do czynienia z procesem kształcenia ogólnego służący nabywaniu kompetencji, potrzebnym wszystkim we współczesnym świecie, niezależnie od zawodu i proces kształcenia specjalnego czyli zawodowego, umożliwiający nabycie kompetencji do wykonywania określonego zawodu. Mamy też podział kształcenia w zależności od szczebla edukacji - przedszkolne , szkolne, wyższe, kształcenie dorosłych oraz kształcenie ustawiczne - czyli kształcenie przez całe życie, oraz mamy kształcenie ze względu na treść przedmiotową ( humanistyczne, przyrodnicze itp. ) oraz ze względu na miejsce, mamy kształcenie stacjonarne i korespondencyjne. Proces kształcenia nawet rozumiany jednoznacznie jako ciąg zdażeń obejmujący kierowanie i uczenie się, dojrzewanie i rozwój - może mieć różny przebieg w związku z wiekiem uczniów, celami, treścią i różnymi warunkami kształcenie, ze względu na koncepcję teoretyczną warunkującą jego zaprojektowanie.

Istota zasad kształcenia

Zasada kształcenia = zasadom nauczania - normy postępowania dydaktycznego, których przestrzeganie pozwala nauczycielowi zaznajamiać uczniów z podstawami usystematyzowanej wiedzy, rozwijać ich zainteresowania i zdolności poznawcze, wpajać im określone poglądy i przekonanie oraz wdrażać do samokształcenia.

Charakterystyka najważniejszych zasad kształcenia.

Istnieje wiele zasad kształcenia. Lista wciąż nie jest zamknięta. Do najważniejszych ( W. Okonia ) należą: zasada systematyczności poglądowości, samodzielności, związku teorii z praktyką, efektywności, stopniowanie trudności, związku indywidualizacji i uspołecznień odrzuca stopnie formalne a w ich miejsca przyjmuje koncepcje ogniw ( momentów ) nauczania, uczenia się które uwzględnia nie tylko różnorodność i wielość zadań dydaktycznych realizowanych w szkołach różnych typów i szczebli, ale i czynności wykonywane podczas nauki szkolnej tak przez nauczyciela jak i przez ucznia. Dydaktyka współczesna eksponuje nieodzowność respektowania przy doborze treści kształcenia zarówno potrzeb społecznych jak i indywidualnych. Podkreśla celowość całościowego nauczania w klasach początkowych a przedmiotowego powyżej tego szczebla. Dydaktyka współczesna podkreśla potrzebę stosowania różnych form organizacyjnych nauczania, a więc nauczania indywidualnego, grupowego, masowego. Dydaktyka ta twierdzi ze o wynikach kształcenia nie przesądzają ani czynniki dziedziczne, ani środowiskowe, wpływają one na jakość tego procesu ale silny jest też wpływ świadomej i celowej działalności nauczyciela.

Odsiew drugoroczność, niepowodzenia ukryte.

Niepowodzenia ukryte - niepowodzenia tego rodzaju wiążące się z mniejszymi lub większymi brakami w opowiadaniu jakiś wiadomości, umiejętności, nawyków, przyzwyczajeń występują u wielkiego odsetka uczniów, wówczas jednak gdy zostaną odkryte. Zaczynają im towarzyszyć okresowe oceny ndst. Oceny te na ogół ulegają poprawieniu lecz kryjące się za nimi zaniedbania i braki rzadko mogą się wyrównać. W normalnej pracy szkolnej gdzie pozornie w procesie dydaktycznym wszyscy uczniowie biorą jednakowy udział istnieją niepowodzenia lepiej lub gorzej ukryte, które w większym lub mniejszym stopniu hamują aktywność uczniów pomniejszając ich osiągnięcia.

Drugoroczność - jest to zjawisko pozostawiania ucznia w tej samej klasie w ciągu 2 lub więcej lat. Jest to wynik rozbieżności między wspomaganiami szkoły a postępami ucznia. Jest to jawne przyznanie się szkoły do poniesionej porażki.

Odsiew szkolny - jest to zjawisko całkowitego przerwania nauki szkolnej przed ukończeniem szkoły. Odsiew największy jest w szkołach dla promujących. Prowadzi on do zwiększenia liczby osób niewykwalifikowanych.

Przyczyny niepowodzeń szkolnych : społeczno - ekonomiczne, biopsychiczne, wychowawczo- dydaktyczne

- przyczyny społeczno - ekonomiczne

Z badań wynika że dzieci ze środowisk robotniczych i chłopskich mają trudne warunki materialne, wykazują najwyższą średnią, opóźnienie w nauce szkolnej, negatywny wpływ wywierają także niekorzystna sytuacja rodzinna, a wiec brak odpowiedniej opieki, nadmierne obciążanie dzieci pracą domową. Przyczynami niepowodzeń szkolnych u dzieci mogą być także : brak pomocy ze strony rodziców przy odrabianiu lekcji, brak dzieciństwa spowodowany pracami domowymi i dość często zarobkowymi, niski poziom kultury rodziców oraz ich niechętny stosunek do szkoły.

-przyczyny biopsychiczne badania wykazują znaczne różnice w rozwoju umysłowym między dziećmi w tym samym wieku wywodzącymi się z różnych środowisk, Jednym z podstawowych źródeł niepowodzeń szkolnych są różnice między uzdolnieniami i zamiłowaniami poszczególnych uczniów w tym samym wieku. W skutek tego powstaje szereg konfliktów miedzy dzieckiem a szkołą w ich wyniku uczniowie wykazują różnorodne zaburzenia, kłamią, wagarują, są aroganccy ( totalni debile ) Zaburzenia w zachowaniu powodują niepowodzenia szkolne których przyczyna jest zazwyczaj inny rodzaj zdolności dziecka niż ten którego wymaga szkoła.

Funkcje celów kształcenia

CELE KSZTAŁCENIA

-Zaznajomienie dzieci i młodzieży z podstawami usystematyzowanej wiedzy o przyrodzie, społeczeństwie, technice i kult.;

-Rozwinięcie zdolności i zainteresowań poznawczych uczniów;

-Kształtowanie u młodego pokolenia podstaw akceptowanego społecznie systemu wartości i związanych z nim postaw;

-Wdrażanie dzieci i młodzieży do systemat. samokształcenia;

-Zaznajamianie uczniów z naukowymi podstawami produkcji oraz wyrabianiu u nich umiejętności posługiwania się najprostszymi narzędziami pracy.

Zasady nauczania regulują czynności nauczyciela, mówią jak powinien postępować aby nauczać skuteczni. Def: najogólniejsze normy postępowania nauczyciela w procesie kształcenia, które dotyczą nauczania wszystkiego i na wszystkich szczeblach . Wg Komeńskiego: zasady nauczania wszystkich wszystkiego, zmienia się tylko ich zakres i forma.

Zasada poglądowości: miała ona przeciwdziałać werbalizmowi tj. temu aby głównym źródłem wiedzy było słowo. Na pierwszy plan wysuwała poznanie zmysłowe, podstawą jest stwierdzenie, że nauczanie jest efektywniejsze gdy następuje powiązanie między pierwszym a drugim sygnałem. Odbieranie informacji jest połączone z sygnałem słownym. Bodźce zmysłowe kojarzone z mową. skojarzenie obrazu i słowa. W procesie kształcenia należy stwarzać sytuację, która umożliwia uczniom poznanie polisensoryczne. Wiązanie takich informacji ze słowem. Celem tej zasady jest sprawienie aby każde słowo w umyśle ucznia zawierało treść w postaci wyobrażenia lub pojęcia, a każda wypowiedź miała dla niego sens. Zasadę tą realizuje się w trzech wariantach: 1) organizowanie manipulacji przedmiotem, obserwacji i opisu 2) demonstrowanie i objaśnianie 3) ilustrowanie komunikatu słownego 2) i 3) to odmiany pokazu. Zasadę poglądowości realizuje się przy użyciu środków dydaktycznych. Okoń zaliczył do nich: naturalne przedmioty w naturalnym otoczeniu, naturalne okazy w sztucznym otoczeniu, preparaty ( mokre, suche, mikroskopowe), modele ( przestrzenne, powiększone, statyczne, mobilne, rozkładane), fotografie i film, rysunki, środki umowne ( mapy, schematy, diagramy, wykresy, tabele, rysunki techniczne, plany)

Zasada przystępności (receptywności, stopniowania trudności): ma dwa aspekty:

1) nakazuje nauczycielowi dostosowanie trudności do właściwości rozwojowych uczniów tj. właściwości psychofizycznych na danym przeciętnym poziomie. Zasadę tę sformował Jan Komeński a w tym trzy reguły: I należy prowadzić od bliskiego do dalekiego, II od znanego do nieznanego, III od łatwiejszego do trudniejszego. Wg Bandury trudność to stan psychiczny człowieka w którym odbijają się kreślone sytuacje zewnętrzne lub wewnętrzne zatrzymujące go w realizacji dążeń. Zadania trudniejsze to takie które: maja dużo lub za mało danych, maja niejasną strukturę, nie są związane z uprzednimi doświadczeniami. Żeby stopniować trzeba znać uczniów, diagnozować, umieć ocenić trudność i pamiętać, że nauczanie to pokonywanie trudności.

2) dostosowanie trudności do indywidualnych zdolności, poziomu wiedzy i umiejętności konkretnego ucznia. Zasada indywidualizacji. Niemożność indywidualizowania w systemie klasowo- lekcyjnym. Indywidualizacji mogą podlegać: treści nauczania, tempo, czas, formy organizacyjne (jednostkowo, grupowo albo wielopoziomowo- Więckowski)..... Receptywność jest to mówienie zrozumiałym językiem, nie używanie nieznanej terminologii, wyjaśnianie pojęć, tak aby treść miała sens. Celem tej zasady jest zapobieganie niezrozumieniu przyswajanej treści.

Zasada systematyczności

1) organizowanie treści, którymi nauczyciel operuje; nauczyciel powinien uporządkować treść pod względem motorycznym i logicznym, powinien określić informacje pierwszego i drugiego rzędu , treści powinien ułożyć planowo, elementy powinien powiązać związkami: hierarchii, strukturalne, przyczynowo-skutkowe, genetyczne, gatunkowe, transformacyjne, stosunkowe, chronologiczne, wielkości, szeregowania, doświadczenia. Powiązania te sprawiają, że treść jest usystematyzowana. Reguły praktyczne: należy poznać wyjściowy stan wiedzy ucznia, wiązać treści nowopoznane z już znanymi, wskazywać najważniejsze informację (merytoryczny ośrodek ciężkości treści), przy powtarzaniu zachowywać systematyczność, wiązać treści różnych przedmiotów ( korelacja)

2) rozłożenie pracy w czasie- rytmiczność, umysł ludzki pracuje systemowo, porządkująco, zapamiętuje za pomocą skojarzenia. Materiał ma być rozłożony tak aby jego realizacja przebiegała rytmicznie a na poszczególne tematy przeznaczony był czas odpowiadający ich trudności. Celem tej zasady jest zapobieganie powstawaniu luk w wiedzy i jej zapominaniu.

Zasada aktywnego udziału uczniów w procesie dydaktycznym: Podstawą psychologiczną jest fakt, że człowiek jest aktywny. W procesie kształcenia należy umożliwiać aktywne zdobywanie wiedzy uczniom a niekiedy ich aktywizować. Jak zachęcać do aktywności: trzeba uczniom uświadomić ich cel- wskazać użyteczność i doniosłość uczenia się, jasno formułować zadania, wywoływać motywację do uczenia się. Celem jest wywołanie chęci do uczenia się. „Nauczycielu nie zastępuj pracy uczniów swoja pracą” praktyka- to czynność, która powoduje jakaś zmianę w otaczającej rzeczywistości, może być konstruktywna, destruktywna albo transformacyjna, na ogół angażujemy w nią fizyczność i ciało. Dla uczenia się praktyka ma funkcje: źródło wiedzy o skutecznym działaniu, kryterium prawdziwości wiedzy teoretycznej, jest czynnikiem przekształcenia.

Zasada wiązania wiedzy teoretycznej z praktyka zapewnia przechodzenie od praktyki do wiedzy i odwrotnie. Cele: uświadomienie użyteczności wiedzy, ukształtowanie przekonania o prawdziwości, przeświadczenie o możliwości wpływu na rzeczywistość, wyposażenie w praktyczne umiejętności wykorzystywania wiedzy. Formy realizacji: organizowanie konkretnych działań manipulacyjnych, organizowanie praktyk, wycieczki do zakładów pracy, spotkania z ludźmi o różnych zawodach, praca społeczna, konkretyzacja wiedzy poprzez używanie przykładów, wiązanie teorii z doświadczeniem. Zasada trwałości wiedzy: dotyczy organizowania powtórzeń w procesie dydaktycznym; nauczanie w szkole odbywa się w warunkach sztucznych, konieczne jest respektowanie jednego z podstawowych praw pamięci- powtarzanie: 1) w niezmienionej strukturze 2) przez operowanie wiedzą. Powtórzenie: problemowe, przekrojowe, systemowe, porównawcze. Celem stosowania tej zasady jest zapobieganie zapominaniu. Nastawienie na trwałe zapamiętanie!

Dydaktyka jako nauka

DYDAKTYKA

grec. didaktikos-pouczający; didasko-uczę to nauka o nauczaniu - uczeniu się - system poprawnie uzasadnionych twierdzeń i hipotez dotyczących procesu, zależności i prawideł nauczania - uczenia się oraz sposobów kształtowania tego procesu przez człowieka. Przedmiotem badań dydaktyki są czynności nauczania i czynności uczenia się. Dydaktyka zajmuje się analizą wszelkiego uczenia się i nauczania organizowanego w sposób świadomy, syntetyczny i planowy. Są to wszystkie czynności składające się na proces n - u . Poprzez proces rozumiemy zbiór powiązanych ze sobą czynności nauczyciela i ucznia warunkujących się wzajemne i podporządkowanych realizacji wspólnego celu, którym jest wywołanie u dzieci, młodzieży i osób dorosłych pewnych zamierzonych i względnie trwałych zmian. Ponieważ czynności ucznia i nauczyciela zawsze przebiegają w określonych warunkach oraz są nastawione na uzyskanie wcześniej założonych rezultatów przeto przedmiotem badań dydaktyki jest nie tyle sam proces n - u lecz pewne warunki niezbędne do jego powstania /treści, środki, organizacja/, a także różnorakie względnie trwałe czynniki i skutki tych czynności

Osobowość i zawód nauczyciela poglądy na temat osobowości nauczyciela.

Terminem osobowość posługiwał się M. Kreutz, uważał, że osobowość nauczyciela jest niezgodnym warunkiem jego wpływu wychowawczego wówczas gdy nauczyciel ma 3 dyspozycje: miłość ludzi, skłonność do społecznego oddziaływania oraz zdolność sugestywną. S. Baley uważał, że najważniejszą cechą nauczyciela jest zależność wychowawcza będąca zbiorem cech umożliwiających wychowanie ( np. przychylność dla wychowanków, rozumienie ich psychiki, cierpliwość, takt pedagogiczny). M. Grzegolewska szczególny nacisk położyła na bogactwo osobowości nauczyciela na jego płynącą z miłości dobroć, która polega na stałym niesieniu pomocy innym, na wierności własnym przekonaniom, jak i również na poczuciu „ odpowiedzialności przed sobą, przed społeczeństwem, przed narodem”.

Metoda inscenizjacji - może przybierać dość różne formy, np. wcześniej przygotowanego improwizowanego dialogu lub dyskusji na określony temat, odtworzenia wydarzeń, które kiedyś rzeczywiście miały miejsce, albo też takich, którym nie przysługuje walor. Autentyzmu. Od metod symulacyjnej i sytuacyjnej różni się tym, iż można nią obejmować równocześnie stosunkowo liczne grypy uczniów, a ponadto wykorzystywać ją nie tylko dla celów wychowania intelektualnego, lecz również emocjonalnego.

Pojęcie gry dydaktycznej

Gry dydaktyczne pierwszy raz uporządkował i przeniósł z zachodniej dydaktyki Kraszewski. Są to metody z grupy aktywizującej np. gry komputerowe. Gry dydaktyczne to rodzaj metod nauczania - należących do grupy metod problemowych, które organizują treści kształcenia w modele rzeczywistych zjawisk, sytuacji, w celu zbliżenia procesu poznawczego ucznia do poznania bezpośredniego, dzięki dostarczeniu okazji do manipulowania modelem.

Rodzaje gier dydaktycznych:

1.Burza mózgów - ta metoda przeznaczona jest do samodzielnego, szybkiego wymyślania przez uczniów zbioru hipotez przy wykorzystywaniu myślenia intuicyjnego.

2. Metoda sytuacyjna - zwana metodą przypadków- polega na bardzo dokładnym rozpatrzeniu jakiegoś przypadku, tak skonstruowanego, że jest on typowy, często wykorzystujemy w szkolnictwie medycznym, wojskowym.

3. Metoda symulacyjna - inaczej inscenizacja - to udawanie kogoś np. nauczyciela, robi wszystko się tak jak by się nim było. Uczeń jest aktywny.

Pojęcie heurezy, problemu, psełdoproblemu.

Heureza ( gr.heuresis - odnalezienie odkrycie ) Metoda nauczania polegająca na naprowadzaniu ucznia na właściwy tok rozumowania i doprowadzeniu do samodzielnego rozwiązywania przez niego zagadnień, wymagająca aktywność ucznia i rozwijająca samodzielność myślenia

Problem - to trudność o charakterze teoretycznym lub praktycznym, której przezwycięzenie wymaga aktywnej, badawczej postawy ze strony podmiotu i prowadzi do wzbogacenia posiadanej przezeń wiedzy. Rozwiązanie tak określonego problemu wymaga nowej wiedzy, którą podmiot zdobywa w procesie myślenia.

---