Metody aktywizujące, Ratownicto Medyczne, Dydaktyka


METODY AKTYWIZUJĄCE

Reforma szkolnictwa i nowe spojrzenie na rolę ucznia i nauczyciela w procesie dydaktycznym, jak również zapisane w podstawie programowej umiejętności kluczowe spowodowały wzrost zainteresowania nowymi metodami uczenia się tzw. metodami aktywizującymi proces uczenia. Pozwalają one uczniom uczyć się poprzez odkrywanie, praktykę, swobodna pracę indywidualna i grupową, swobodne decydowanie o współdziałaniu i wzajemnej pomocy, samokontrolę, możliwość eksperymentu indywidualnego i w małych grupach, analizę doświadczeń w kręgu rówieśników w oparciu o osobistą dokumentację z uczenia się, sprawdzania i realizację własnych badań, wspólne eksponowanie wartościowych osiągnięć, czy wreszcie twórcze metody uczenia się. Oprócz wyżej wymienionych zalet Metody aktywizujące są to sposoby pracy, które pomagają uczniom:

1. pogłębić zainteresowanie wspólna sprawą,

2. przyswoić bez trudu nową wiedzę,

3. rozwinąć własne pomysły i idee,

4. dyskutować i spierać się na różne tematy,

5. podjąć działania i prace na rzecz szkoły.


       Za stosowaniem metod aktywizujących przemawiają również badania, które mówią, iż uczeń zapamiętuje zaledwie 10 % tego, co czyta, 20 % tego, co słyszy, 30 % tego, co widzi, połowę tego, co słyszy i widzi, 70% tego, co sam mówi i aż 90 % tego, co sam wykona.

Powyższe dane tym bardziej podkreślają, iż należy aktywnie angażować uczniów w procesie dydaktycznym. Tym samy uczeń staje się podmiotem działań pedagoga oraz sam staje się w pełni świadomym i aktywnym współuczestnikiem i współtwórcą lekcji.
       Nauczyciel pracujący metodami aktywizującymi odchodzi od swojej dotychczasowej roli nauczyciela -eksperta w kierunku: doradcy-, który jest do dyspozycji, gdy uczniowie maja problemy z rozwiązaniem trudnego zadania lub czegoś nie rozumieją, a także wtedy, gdy są niepewni; animatora-, który inicjuje metody i objaśnienia i ich znaczenie dla procesu uczenia się, przedstawia cel uczenia się i przygotowuje materiał do pracy; obserwatora i słuchacza-, który obserwuje uczniów przy pracy i dzieli się z nimi obserwacjami; uczestnika procesu dydaktycznego-, który nie musi być doskonały i jest przykładem osoby, która uczy się przez całe życie; partnera-, który jest gotowy modyfikować przygotowana wcześniej lekcję z w zależności od sytuacji w klasie.
       Istnieje wiele metod aktywizujących, dla celów dzisiejszego spotkania istotnymi do poznania wydają się te zaliczane do gier dydaktycznych:

Metody powyższe, których istotą jest personifikacja doświadczenia zaliczyć możemy do metod waloryzacyjnych, czyli eksponujących wartości w tym do metod ekspresyjnych. Poza dramą, którą stosuje się zasadniczo w gimnazjum i szkole średnie, dwie pozostałe możemy stosować z powodzeniem od szkoły podstawowej począwszy a skończywszy na szkole ponadgimnazjalnej.

Metoda w edukacji

Metodę zdefiniował już T. Kotarbiński (1957) pisząc, iż jest ona sposobem systematycznie stosowanym. Widać jednak, że zakres znaczeniowy pojęć: sposób i metoda, jest różny, bowiem każda metoda jest sposobem, ale nie każdy sposób jest metodą (E. Szewczyk 1985). Sposób jako metoda zatem jest umyślnym tokiem pewnego działania, „w którym można wyróżnić skład i układ jego kolejnych stadiów, a w nich zespół czynności odpowiednio do siebie ustosunkowanych” (W. Okoń 1971).

Generalnie mówi się o dwóch rodzajach metod: nauczania i wychowania.

  1. Metoda nauczania według W. Okonia (1971) jest to „systematycznie stosowany sposób przez nauczyciela z uczniami, umożliwiający uczniom opanowanie wiedzy wraz z umiejętnością posługiwania się w praktyce, jak również rozwijanie zdolności i zainteresowań umysłowych”. W nowszych publikacjach ten sam autor pisze już, iż jest to sposób pracy nauczyciela, który umożliwia osiągnięcie celów kształcenia, a więc „wypróbowany układ czynności nauczyciela i uczniów realizowanych świadomie w celu spowodowania założonych zmian w osobowości uczniów” (W. Okoń 1991). Widać w tej definicji nowe podejście dydaktyczne, podkreślające cele nauczania oraz podmiotowe podejście do uczniów, które tak bardzo odpowiada dydaktyce katechetycznej. W tym miejscu warto jeszcze przytoczyć określenie metody, którą stworzył K. Kruszewski. Dla niego jest to „typowa i wyraźna, celowa struktura treści kształcenia i instrukcji, prowadząca do przekształcenia wybranych celowo wiadomości, umiejętności i wartości w system operacji psychicznych” (K. Kruszewski 1987).

Z podanymi definicjami łączy się jeszcze jedno pojęcie, które ma swoje znaczenie w omawianych zagadnieniach. Chodzi mianowicie o „nowoczesną metodę nauczania”. Zagadnienie to szczegółowo opracował W. Zaczyński, który z jednej strony ukazał niekorzystne zjawisko eliminowania metod dotychczas stosowanych, a z drugiej podał kryteria, którymi należy kierować się przy określaniu, która metoda jest nowoczesna.

I tak, aby metoda mogła być uznana za nowoczesną, musi przede wszystkim być:

Obecnie w zakresie klasyfikacji metod nie ma wśród dydaktyków jednolitego stanowiska. Prawie wszyscy przyjmują własną koncepcję podziału, która jest oparta na konkretnych przesłankach dydaktyczno-psychologicznych (M. Śnieżyński 1991).

Jedną z wcześniejszych, współczesnych klasyfikacji metod nauczania jest podział zaprezentowany przez K. Sośnickiego (1967). Za podstawę swojego rozróżnienia wziął on czynności wykonywane przez człowieka i dlatego wyróżnił dwie metody uczenia się: uczenie się sztuczne (szkolne) i uczenie się naturalne (życiowe), przypisując im odpowiednio dwie grupy metod nauczania: podające i poszukujące.

Oczywiście podział ten był niedoskonały i bardzo ogólny. Dlatego też B. Nawroczyński (1957) dodał do tej typologii oprócz metod podających i poszukujących metody laboratoryjne, co oczywiście również nie wyczerpało całej rzeczywistości związanej z nauczaniem.

Zupełnie inne kryteria podziału przyjął F. Urbańczyk (1965). Ze względu na rolę nauczyciela i ucznia, jaką pełnią w procesie nauczania, wyszczególnił: metody podające (wykład, opowiadanie, gawęda), metody poszukujące (pogadanka, dyskusja), oraz metody pracy własnej ucznia(obserwacja, praca z książką, ćwiczenia, powtarzanie materiału). Niestety autor nie zwrócił uwagi na metody służące realizacji określonych zadań dydaktycznych, jak też nie umiejscowił w klasyfikacji nauczania programowego i problemowego.

Próbę systematyzacji metod nauczania podjął również J. Zborowski (1966). Za kryterium swojej typologii wziął postawę ucznia w procesie uczenia się oraz podstawowe zadania dydaktyczne. Podzielił metody na podające, poszukujące oraz metody kierowania samodzielną pracą uczniów. Do tych pierwszych zaliczył wykład mający cztery odmiany (zwarty, urozmaicony, wprowadzający w zagadnienie i porządkująco-utrwalający), oraz opowiadanie (ciągłe i urozmaicone). Do metod poszukujących zaklasyfikował dyskusję i pogadankę heurystyczną. Natomiast metody kierowania samodzielną pracą uczniów podzielił na metody dotyczące praktycznego działania (np. praca w warsztacie szkolnym), metody dotyczące pracy umysłowej (praca z książką, praca pisemna). J. Zborowski określeniom „metoda podająca”, czy „metoda poszukująca” przypisał inny sens niż wyżej przytoczonym metodom akromatycznym czy erotematycznym. Różnica polegała głównie na zastosowaniu większej ilości środków dydaktycznych i stawianiu wyższych wymagań.

Zupełnie inną typologię przedstawił Cz. Kupisiewicz (1994). Biorąc pod uwagę, iż każda metoda nauczania musi służyć zaznajomieniu uczniów z nowym materiałem autor wyróżnił: metody oparte na obserwacji (pokaz i pomiar), metody oparte na słowie (opowiadanie, wykład, pogadanka, dyskusja, praca z książką), oraz metody oparte na działalności praktycznej uczniów (metoda laboratoryjna oraz zajęcia praktyczne).

Niewątpliwie, najbardziej rozbudowaną i popularną typologię podał W. Okoń (1998), która ogarnia całą złożoność problemu kształcenia i wychowania. Autor dokonał klasyfikacji czterostopniowej.

Rozróżnił metody:

- Pogadanka,

-dyskusja i 

-wykład

-klasyczną metodę problemową,

-metodę przypadków,

-sytuacyjną,

-mikronauczanie,

-gry dydaktyczne oraz

-giełdę pomysłów.

- m. impresyjne - rozumiane jako uczestnictwo w wartościach

- m. ekspresyjne - polegające na wytwarzaniu sytuacji

- m. ćwiczebne,

- m. realizacji zadań wytwórczych

  1. Przechodząc do drugiej grupy metod w edukacji należy stwierdzić, iż istnieje wiele definicji i ujęć metod wychowawczych. I tak, można ją ujmować jako „celowy sposób postępowania opiekuna - wychowawcy z wychowankiem znajdującym się pod jego opieką” (J. Brągiel 1984). Podobną, aczkolwiek, kładącą akcent na inne elementy prezentuje W. Okoń (1987) uważając, iż metoda wychowawcza to systematycznie stosowane sposoby postępowania wychowawcy, zmierzające do takiego zorganizowania działalności wychowanków, aby w rezultacie wywołać w ich osobowości pożądane zmiany. Biorąc pod uwagę wszystkie determinanty omawianego zjawiska można w konsekwencji przyjąć, iż metoda wychowawcza jest to sprawdzony sposób wchodzenia dwóch lub więcej osób w interakcje, których wynikiem jest dokonana zmiana w osobowości podmiotu wychowania w oparciu o przyjmowany system moralno-etyczny.

Przed wychowawcą zawsze stoi pytanie, jakie wybrać metody, aby były one efektywne. Istnieje kilka kryteriów doboru metod wychowawczych. Oto najważniejsze z nich:

1. Przygotowanie merytoryczne nauczyciela.

2. Psychiczne predyspozycje wychowawcze.

3. Empatia wychowawcy.

4. Dialogiczność wychowawcy.

5. Rozwój psychofizyczny wychowanka.

6. Diagnoza potrzeb wychowanka.

7. Bezpośrednia motywacja do działania.

8. Sytuacja materialna wychowanka.

Istnieje bardzo wiele typologii metod wychowawczych. Według K. Konarzewskiego metody te można podzielić następująco:

1. Metody indywidualne

• nagradzanie i karanie,

• modelowanie,

• metoda perswazji,

• metoda zadaniowa,

2. Grupowe metody wychowania:

• metoda kształtowania porównawczego odniesienia,

• metoda kształtowania nacisku grupowego,

• metoda kształtowania systemu ról i norm grupowych,

• metoda kształtowania grupowych wzorów życia.

METODY NAUCZANIA ► - to sposób postępowania nauczyciela z uczniami, w celu osiągnięcia zamierzonego celu.
.
Metody oparte na słowie:

1. Opowiadanie - polega na zaznajomieniu uczniów z jakimiś rzeczami, zjawiskami w formie ich słownego opisu. Wykorzystywane jest w młodszych klasach szkoły podstawowej, dlatego musi być obrazowe.
2. Wykład - służy przekazywaniu uczniom jakiś informacji z zakresu różnych dziedzin naukowych. Stosowany jest najczęściej w szkolnictwie wyższym. Wymaga od słuchaczy myślenia hipotetyczno-dedukcyjnego.
a. Wykład konwencjonalny - treść jest bezpośrednio przekazywana przez nauczyciela w gotowej formie do zapamiętania.
b. Wykład problemowy jest ilustracją jakiegoś problemu naukowego lub praktycznego
c. Wykład konwersatoryjny - polega na przeplataniu fragmentów mówionych wykładu z wypowiedziami słuchaczy.
3. Pogadanka - jej istota polega na rozmowie kierowanej przez nauczyciela z uczniami. Nauczyciel zmierzając do osiągnięcia sobie znanego celu stawia pytania uczniom, na które oni udzielają odpowiedzi. Jest to najstarsza metoda dydaktyczna, stosowana już przez Sokratesa. Jest ona przede wszystkim wykorzystywana w niższych klasach szkoły podstawowej.
4. Dyskusja - polega na wymianie poglądów na określony temat, można wykorzystać ją dopiero w najwyższych klasach szkoły podstawowej oraz w szkole średniej. Dyskusja, bowiem wymaga specjalnego przygotowania uczestników.
5. Praca z książką - jeden z najważniejszych sposobów zarówno poznawania jak i utrwalania nowych wiadomości. Samodzielne korzystanie z książek przez uczniów może mieć formę - uczenia się z podręcznika, - sporządzania notatek, - lektury uzupełniającej.

Metody oglądowe - oparte na obserwacji
Pokaz - demonstrowanie uczniom czegoś, to metoda oparta na obserwacji. Pokaz bywa metodą towarzyszącą, która występuje z inną.

Metody oparte na działalności praktycznej:

1. Metoda laboratoryjna - polega na tym, że uczeń samodzielnie przeprowadza eksperyment (np. na chemii). Może występować w dwóch odmianach:
a. tradycyjna - uczniowie samodzielnie wykonują eksperyment pod okiem nauczyciela
b. problemowa - uczniowie samodzielnie wykonują eksperyment, nie wiedząc, z jakim skutkiem
2. Metoda zajęć praktycznych - stosowana na zajęciach praktycznych, ma miejsce wtedy, gdy uczniowie wykonują czynności związane z zawodem (szkoły zawodowe)

Metody problemowe - inaczej gry dydaktyczne.
Gry dydaktyczne pierwszy uporządkował i przeniósł z zachodniej dydaktyki Kraszewski. Są to metody z grupy aktywizującej np. gry komputerowe.
Gry dydaktyczne to rodzaj metod nauczania - należących do grupy metod problemowych, które organizują treści kształcenia w modele rzeczywistych zjawisk, sytuacji, w celu zbliżenia procesu poznawczego ucznia do poznania bezpośredniego, dzięki dostarczeniu okazji do manipulowania modelem.


Podział gier dydaktycznych:
1. Burza mózgów - ta metoda przeznaczona jest do samodzielnego, szybkiego wymyślania przez uczniów zbioru hipotez przy wykorzystaniu myślenia intuicyjnego.
2. Metoda sytuacyjna - zwana metodą przypadków - polega na bardzo dokładnym rozpatrzeniu jakiegoś przypadku, tak skonstruowanego, że jest on typowy, często wykorzystujemy w szkolnictwie medycznym, wojskowym.
3. Metoda symulacyjna - inaczej inscenizacja - to udawanie kogoś np. nauczyciela, robi się wszystko tak jakby się nim było. Uczeń jest aktywny.

Istotnym elementem procesu edukacyjnego jest skuteczna realizacja celów zarówno dydaktycznych, jak i wychowawczych. Cele kształcenia i wychowania to wizja pożądanych cech fizycznych, umysłowych, społecznych, kulturowych i duchowych osoby ludzkiej, które chce się uzyskać poprzez tworzenie odpowiednich warunków indywidualnego rozwoju oraz zabiegi mające na celu przyswojenie uczniowi i wychowankowi nie tylko wiedzy i umiejętności, ale też poglądów, przekonań jak i motywacji. Cele zatem tak rozumiane mają za swój przedmiot wywołanie pewnych zmian w sferze emocjonalnej, intelektualnej, estetycznej oraz praktycznej wychowanka.


Wyszukiwarka