Łukasz Kosatka
Fizjoterapia SUM II
AWF Poznań
Nowe trendy edukacyjne w świecie a skuteczność oddziaływania na uczestników zajęć rekreacyjno turystycznych.
Hipoterapia
Hipoterapia jest jedną z metod rehabilitacji polegającą na zastosowaniu jazdy konnej w celach leczniczych. Zdrowotne walory jazdy konnej dostrzegano już w starożytności. Najstarsze dzieło na temat leczenia przy pomocy jazdy konnej napisał Hipokrates - "ojciec medycyny". Hipokrates propagował metodę leczenia hipoterapeutycznego rozumianej przez niego jako gimnastykę pobudzającą funkcje organizmu i łagodzącą schorzenia.
W 1870 roku szkocki lekarz John Brown podzielił chorych według zachwiania równowagi bodźców na steników i asteników. Wobec tych ostatnich - z powodu niedostatku bodźców - stosował jazdę konną. W 1945 roku w Anglii wprowadzono ją do terapii dzieci z dysfunkcją ruchową. W latach sześćdziesiątych taką metodę leczenia zaczęto stosować w Kanadzie i USA rozpoczynając tym samym działalność specjalnego stowarzyszenia. Od 1974 roku są organizowane międzynarodowe kongresy poświęcone tym zagadnieniom.
Co to jest i na czym polega hipoterapia?
Hipoterapia jako jedna z metod rehabilitacji polega na zastosowaniu jazdy konnej w celach leczniczych.
W hipoterapii korzystamy głównie z jazdy stępem lub lekkim kłusem.
Koń idący stępem przenosi na ciało siedzącego na nim jeźdźca od 90 do 110 wielowymiarowych impulsów na minutę.
Ruchy ciała jeźdźca siedzącego na koniu idącym stępem są bardzo zbliżone do ruchów ciała idącego człowieka. Barki, kręgosłup, miednica poruszają się tak jak podczas chodu. Ten terapeutyczny ruch ma unikalne wręcz znaczenie dla osób niechodzących lub słabo chodzących. Daje im szansę odczucia prawidłowego chodu po raz pierwszy w życiu. Daje im szansę systematycznego ćwiczenia tego prawidłowego chodu. Wielu osobom koń pomaga stanąć na własnych nogach.
Koń jest ciepły. Temperatura ciała konia jest o ok. 1 stopień wyższa od temperatury ciała człowieka. Jazda na koniu na oklep daje efekt rozgrzewającego masażu nóg i miednicy. Dla osób cierpiących na spastyczne porażenie kończyn dolnych daje to ogromną ulgę w postaci znacznego obniżenia napięcia mięśniowego i rozluźnienia mięśni. Jest to także niezwykle istotne dla prawidłowego chodu.
Zastosowanie odpowiednich pozycji i ćwiczeń podczas hipoterapii daje efekty w postaci rozluźnienia całego ciała i likwiduje wzmożone napięcie mięśniowe u osób ze spastycznym porażeniem.
Jazda na koniu to nieustanne ćwiczenie równowagi. Balansowanie na końskim grzbiecie daje w efekcie znaczną poprawę równowagi podczas poruszania się i chodzenia po ziemi.Przy odpowiednim doborze ćwiczeń jazda na koniu może także likwidować nieprawidłowe przetrwałe odruchy i wywoływać prawidłowe reakcje odruchowe i obronne.
Dzięki ogromnej ilości impulsów jakie otrzymuje pacjent podczas hipoterapii znacznej poprawie ulega sprawność manualna (dzieci lepiej piszą, rysują) oraz mowa.
Poprawia się wydolność organizmu, krążenie, oddychanie, perystaltyka i przemiana materii.
Koń wyzwala emocje. Od strachu po miłość. Uczy wrażliwości i opiekuńczości, ale także stanowczości i umiejętności podejmowania szybkich decyzji.
Ma ogromny wpływ na psychikę człowieka. Motywuje do działania, uczy i daje chęć do zmagania się z przeciwnościami losu.
Dla kogo hipoterapia?
Dla osób z problemami neurologicznymi:
- mózgowe porażenie dziecięce,
- po przebytej chorobie Heinego-Medina,
- po przepuklinie oponowo-rdzeniowej,
- stwardnienie rozsiane,
- choroba Parkinsona,
- neuropatie
- i wiele innych.
Dla osób z problemami ortopedycznymi:
- wrodzone ubytki kończyn lub amputacje,
- skoliozy,
- koślawość bioder i kolan,
- kręcz karku i inne.
Dla osób z problemami natury psychicznej i społecznej:
- autyzm,
- zespół Downa,
- upośledzenie umysłowe,
- nerwice,
- nadpobudliwość psychoruchowa,
- zaburzenia zachowania,
- trudności szkolne wynikające z zaburzeń integracji zmysłów i typu dyslektycznego.
Efekty hipoterapii.
W badaniach lekarskich podkreśla się:
- znaczne zmniejszenie napięcia mięśniowego u osób spastycznych,
- znaczną poprawę równowagi,
- znaczną poprawę w zakresie lokomocji,
- zmniejszenie odruchów patologicznych,
- poprawę ruchomości stawów kręgosłupa i kończyn,
- mobilizację podporową stawów kręgosłupa,
- poprawę w zakresie symetrii ciała,
- lepszą wydolność płuc,
- poprawę krążenia,
- poprawę perystaltyki,
W opiniach psychologów, pedagogów i rodziców mówi się o:
- wzroście pewności siebie, poprawie samooceny,
- poprawie mowy (wymowy oraz zasobu słów i większej chęci komunikacji werbalnej),
- poprawie orientacji w schemacie własnego ciała i przestrzeni,
- poprawie koordynacji,
- poprawie koncentracji uwagi,
- zmniejszeniu napięcia emocjonalnego, wyciszeniu, uspokojeniu,
- poprawie kontaktów z rówieśnikami oraz dorosłymi,
- znacznej poprawie sprawności ogólnej,
- zwiększeniu tempa reagowania tzw. poprawa tempa psychomotorycznego szczególnie u osób z zespołem Downa,
- znacznej poprawie stanu emocjonalnego osób niepełnosprawnych.
WOLTYŻERKA LECZNICZO PEDAGOGICZNA
Prof. Hermann Rieder psycholog sportu z Heidelbergu powiedział - „woltyżerka jest najbliższą ideałowi dyscypliną sportu dla dzieci i młodzieży, która doskonale rozwija pewność siebie, zdolności poznawcze, zachowania społeczne i sens wspólnego istnienia” (1989r.)
Początki woltyżerki leczniczo-pedagogicznej na świecie to 1969 rok i niemiecki trener i pedagog Antonius Kroger.
Wskazania (dr Gerald Kastner):
1. Trudności w nauce wynikające z zaburzeń integracji zmysłów;
a. orientacja przestrzenna
b. seryjność (kolejność) tzw. planowanie motoryczne (np. współruchy podczas pisania)
c. językowe (jąkanie, bełkot, zaburzenia w oddychaniu)
2. Zaburzenia zachowania:
a. zahamowanie
- depresje
- autyzm
- mutyzm
- zachowania lękowe
b. agresywność
- autoagresja
- agresja zewnętrzna (socjalna)
3. Upośledzenie umysłowe:
a. zespół Downa
We wszystkich tych grupach istnieją znaczne problemy ze sferą motoryki, zaburzenia koordynacji i integracji zmysłowej (mózg nie jest w stanie rozpoznać i uporządkować we właściwy sposób napływu impulsów sensorycznych, które umożliwiałyby dokładną ocenę samego siebie i otoczenia).
Woltyżerka, przez wykonywanie ćwiczeń w grupie, uczy:
- umiejętności współpracy w grupie rówieśniczej
- prawidłowych zachowań społecznych
- zaufania do innych
- tworzenia więzi międzyludzkich
- pomagania innym oraz przyjmowania pomocy
- planowania ruchu i szybkości reagowania.
W woltyżerce możemy rozgrywać zawody. Przepisy są podobne jak w woltyżerce sportowej. Zasadniczą różnicą jest możliwość rozegrania zawodów na tzw. sztucznym koniu dla zawodników o najniższym stopniu możliwości psycho-fizycznych.
JEŹDZIECTWO TERAPEUTYCZNE, REKREACJA - SPĘDZANIE CZASU WOLNEGO
Większość osób korzystających z zajęć hipoterapii osiąga stopień sprawności pozwalający na uprawianie terapeutycznej lub rekreacyjnej jazdy konnej.
Osoby z fizycznymi, umysłowymi czy psychicznymi ograniczeniami mogą korzystać z zajęć jeździeckich - jeśli to konieczne odpowiednio dostosowanych - po prostu dla przyjemności, relaksu i dla wykorzystania czasu wolnego. Nacisk jest położony na dostarczenie radości, zadowolenia i odprężenia - relaksu. Osoby niepełnosprawne mogą uczestniczyć w zajęciach jeździeckich, wykorzystując maksimum swoich możliwości w atmosferze konstruktywnego wsparcia, będąc wśród innych ludzi realizując podstawowy cel - nieodłącznej radości podczas aktywności fizycznej.
Jazda konna pozwala na osiągnięcie większej samodzielności i pewności siebie. Uczy, jak być odpowiedzialnym oraz jak szybko i sprawnie podejmować decyzje. Opiekując się koniem, człowiek ma szansę nawiązać wyjątkowy kontakt z tym wrażliwym i pięknym zwierzęciem.
JA A NOWE TRENDY EDUKACYJNE.
Filozof Karol Popper stwierdził, że nadchodzący wiek XXI to "era szkół":
Najważniejszym zadaniem jest pokój
Zadaniem drugim jest to, aby nikt nie był głodny
Zadanie trzecie to w miarę pełne zatrudnienie
Zadaniem czwartym jest oczywiście edukacja.
Styl życia jednostki ma wpływ na efektywność współczesnej edukacji. Uwzględniając różne style życia wskazujemy na jego wymiar:
dominującego układu odniesienia,
dominującej orientacji życiowej,
dominującej perspektywy życiowej.
Nowe kompetencje pedagogiczne osób prowadzących zajęcia:
prakseologiczne,
współdziałania,
kreatywności,
informatyczne,
komunikacyjne,
morale.
Wg Z. Pietrasińskiego styl życia to najogólniejsza charakterystyka aktywności danej grupy społecznej lub jednostki, wyróżniająca specyficzne dla niej działania i wartości. „Specyficzne”, to znaczy odróżniające działania określonej grupy (lub jednostki) od działania innych grup (lub jednostek), z którymi je porównujemy (Pietrasiński 1986 r., str. 68). Pietrasiński mówi też występowaniu różnych typologii i opisów stylów życia.
Mimo tego, że styl życia jest częściowo tym co otrzymujemy zaraz po narodzeniu (zależy od statusu społecznego w jakim żyjemy ) to kształtuje się ona przez całe nasze życie i ulega przeobrażeniom. Praca nad stylem życia jest elementem pracy nad rozwojem własnej osobowości. Osobowość zmienia się pod wpływem stylu życia.
Zagadnienia o stylach życia i ich wpływ na efektywność współczesnej edukacji, podjęte na zajęciach zmusiły mnie do zastanowienia się, jaki styl życia ja prowadzę.
Myślę, że najbardziej do mnie pasuje styl życia przyjacielsko- rodzinny. Nie lubię samotności, najważniejsza jest dla mnie rodzina i przyjaciele. Lubię gdy wokoło mnie kręcą się ludzie, lubię z nimi rozmawiać. Zgadzam się ze stwierdzeniem, że styl życia ma wpływ na osobowość człowiek.
Taka otwartość na ludzi pomaga mi w procesie edukacji. Mogę porozmawiać z różnymi ludźmi, poznać ich poglądy na dany temat i wiele się nauczyć od innych. Dzięki takiemu stylowi życia mogę wymieniać się z ludźmi wiedzą.
"Nie człowiek jest stylem lecz styl jest losem człowieka"
(Schopenhauer).
Kompetencje to odpowiedni zakres wiedzy i umiejętności, znanie się na rzeczy, fachowość. (Słownik współczesnego języka polskiego, Warszawa 1996).
Irena Oksińska przedstawia kompetencje jako strukturę, na którą składają się takie elementy jak:
- wartości pozwalające nauczycielowi zrozumieć aksjologiczny charakter jego pracy pedagogicznej,
- wiedza - jest świadomością czegoś, jakiejś dziedziny nauki,
- umiejętności interpretacyjne wiążą się ściśle z komunikacją międzyludzką i wzajemnym oddziaływaniem.
Standardy kompetencji zawodowych opracowane przez specjalistów przy Ministerstwie Edukacji Narodowej obejmują:
- kompetencje prakseologiczne,
- kompetencje komunikacyjne,
- kompetencje współdziałania,
- kompetencje kreatywne,
- kompetencje informatyczne,
- kompetencje moralne.
Kompetencje prakseologiczne - wyrażają się skutecznością w planowaniu, organizowaniu, realizacji kontroli i oceny procesów edukacyjnych.
Potrafię opracować ogólną koncepcję pracy z pacjentem oraz współpracować z rodziną chorego. Dobieram odpowiednie metody i techniki, aby dotrzeć do pacjenta i nauczyć go, np. nowego ruchu.
Kompetencje komunikacyjne - wyrażają się w skuteczności zachowań językowych w sytuacjach dydaktycznych.
Posiadam umiejętność słuchania pacjenta i zrozumienia jego wypowiedzi. Staram się tak formułować polecenia, aby dla pacjenta były zrozumiałe. Wykorzystuje techniki komunikacji werbalnej i niewerbalnej.
Kompetencje współdziałania - wyrażają się skutecznością zachowań prospołecznych i sprawnością działań integracyjnych.
Rozwiązuje sytuacje konfliktowe przez negocjowanie i kompromis. Preferuje reguły odpowiedzialności nad regułami posłuszeństwa w kontaktach międzyludzkich, umie wyzwalać i spożytkować inicjatywę pacjenta.
Kompetencje kreatywne - wyrażają się innowacyjnością i niestandardowością działań.
Staram się tak modulować zajęcia z pacjentami( ćwiczenia), aby nie były nudne i monotonne.
Kompetencje informatyczne - wyrażają się sprawnym korzystaniem z nowoczesnych źródeł informacji
W pracy wykorzystuje informacje zaczerpnięte z Internetu. Bez problemów posługuje się komputerem do celów naukowych( kontakt z innymi fizjoterapeutami, zgłębianie wiedzy, śledzenie nowości). Kompetencje te potrzebne są fizjoterapeucie, ponieważ musi on pracować na najnowszych aparatach fizykalnych.
Kompetencje moralne są zdolnością do:
- refleksji moralnej nad własnym postępowaniem,
- ciągłego namysłu nad zasadnością działań, zachowań, podejmowanych decyzji, innowacyjnych poczynań,
- stawiania pytań o to jaki jestem?, jaki powinienem być?, w jaki sposób się zachować, by dochować wierności sobie i nie ulec duchowemu zniewoleniu ze strony innych.
Kompetencje te stanowią o uprawomocnieniu etycznym, zawodowych działań fizjoterapeuty. Wyrażają się one w odpowiednich postawach takich jak: miłość drugiego człowieka, odpowiedzialność, tolerancja, akceptacja.
Każdy fizjoterapeuta powinien posiadać wyżej wymienione postawy. Bez tych postaw nie można być dobrym fizjoterapeutą. Osobiście w życiu i w pracy kieruje się tymi zasadami.
Przedstawione kompetencje pedagogiczne pozwoliłem sobie dostosować do własnych potrzeb, czyli pracy jako fizjoterapeuta. Posługując się wszystkimi komponentami możemy lepiej współpracować z pacjentem, szybciej możemy do niego dotrzeć i sprawić, że krócej będzie trwała rehabilitacja ( pacjent szybciej będzie reagował na bodźce).