|
WPŁYW MUZYKI NA WSZECHSTRONNY ROZWÓJ DZIECKA.
Wysłano dnia 08-04-2003 o godz. 21:04:06 przez administrator
Muzyka w wychowaniu przedszkolnym jest jedną z dziedzin procesu wychowania i wielostronnego uczenia się. Wychowanie muzyczne pełni funkcje ogólno - rozwojową. Umożliwia jednoczesny rozwój umysłowy, emocjonalny, ruchowy. Zajęcia umuzykalniając rozwijają wyobraźnię u dziecka wzbogacając jego słownictwo, rozszerzają zakres wiadomości o świecie i ludziach.
Opanowanie tekstu słownego w piosenkach ćwiczy pamięć, sprzyja rozwojowi prawidłowemu wymowy oraz umożliwia prowadzenie ćwiczeń ortofonicznych. Zajęcia umuzykalniając wymagają również koncentracji uwagi, wdrażają do porządku i ładu, szybkiej orientacji, dają wiele okazji do uaktywniania jednostek biernych. Podporządkowanie grupy pewnym nakazom rozwija w dzieciach zdolność współżycia w grupie, uspołecznia je. Zajęcia ruchowe prowadzone przy muzyce lub śpiewie, kształcą ogólną koordynację ruchową dziecka oddziałując dodatkowo na pracę narządów wewnętrznych oraz na układ nerwowy. Przez zajęcia umuzykalniające dziecko zdobywa różne umiejętności: uczy się słuchać, śpiewać, poruszać zgodnie z muzyką w zabawie lub tańcu, grać na instrumentach perkusyjnych.
Dostrzegając bogactwo wartości muzyki w procesie wychowania należy zdawać sobie sprawę z tego jak ważne są tego typu zajęcia w przedszkolu - co może dać dziecku kontakt z muzyką. Ważny jest również sposób organizowania i prowadzenia zajęć umuzykalniających, aby dziecko odczuwało radość i zadowolenie z własnych działań, oraz miało potrzebę poszukiwania i zdobywania nowych wartości.
Należy pamiętać o postawie nauczycielki, która w znacznym stopniu wpływa na efekty pracy: czy potrafi rozmiłować dziecko w muzyce i wprowadzić go w świat muzyki. Uważam, że nauczycielka kochająca muzykę potrafi zainteresować muzyką swoich wychowanków. W ciągu piętnastu lat pracy z dziećmi staram się by muzyka wyzwalała w nich radość, aby czuły się szczęśliwe. Zajęcia umuzykalniające prowadzę z przedszkolakami bardzo często. Jestem pewna, że ten kontakt z muzyką przyczynia się do rozwijania zainteresowań muzycznych i wrażliwości muzycznej dzieci.
U małych dzieci obserwuje się spontaniczną reakcję na muzykę. Muzyka wzbudza często śmiech, pod wpływem muzyki dzieci przytupują, klaszczą, wykonują rytmiczne ruchy innym razem uspokajają się, poważnieją. Są to reakcje mimowolne, nieświadome, wynikające z natury psychofizycznej dziecka. W miarę obcowania z dźwiękiem dzieci w grupach starszych zaczynają wykazywać pewne upodobania i zainteresowania, zaczynają zauważać muzykę i wartościować ją. W sprzyjających warunkach te zajęcia będą wpływały na kształtowanie trwałych zainteresowań i nawyków obcowania ze sztuką. Należy pamiętać, że obcowanie z muzyką nie może być przykrym, męczącym obowiązkiem. Ćwiczenia nie mogą być zbyt trudne a treść, formy i metody powinny być podporządkowane wewnętrznym potrzebom, zainteresowaniom i upodobaniom dzieci.
Czym zatem jest muzykalność? W języku potocznym jak też w języku psychologów muzyki „muzykalność to zdolność emocjonalnego przeżywania muzyki” (M.Przychodzińka - Kaciczak „Dziecko i muzyka” NK.1974 rok).
Muzykalność jest składnikiem uzdolnienia i talentu muzycznego. To właśnie muzykalność wraz z podstawowymi zdolnościami muzycznymi mogą stać się podstawą zamiłowań muzycznych dzieci szczególnie do muzyki nieuzdolnionych, ona też jest podstawą uczuciowego obcowania dziecka z muzyką. Na muzykalność składają się zdolności ogólne np. szczególna wrażliwość emocjonalna, aktywność, uwaga, pamięć, wyobraźnia, inteligencja oraz zdolności specjalne - słuch muzyczny.
Czy muzykalność jest cechą wrodzoną, czy też można ją wykształcić? - to pytanie zadają sobie nie tylko rodzice, wychowawcy w przedszkolu, w szkole ale i teoretycy - psychologowie i pedagogowie. Na ten temat panowały i panują różne poglądy. Ostatecznie przyjmuje się istnienie wrodzonych zadatków, z których w określonym czasie mogą rozwinąć się mniejsze lub większe zdolności, skłonności, zainteresowania. Wielu psychologów uważa, że zadatki mogą rozwijać się w różnych kierunkach. W ich mniemaniu cechy ogólne mogą stać się wrażliwością, wyobraźnią i inteligencją muzyczną gdy rozwijać się będą w kontaktach z muzyką a przede wszystkim w działaniu muzycznym. A zatem określone zdolności rozwijają się na podłożu zadatków i są wynikiem nie tylko tego co dziecko przyniosło ze sobą na świat, lecz także jego rozwoju i kształtowania. Zdolności muzyczne należą do tych, które w sprzyjających warunkach rozwijają się bardzo wcześnie. Ich szczególną cechą jest to, że im wcześniej zadatki są rozwijane tym szybszy i bardziej wszechstronny jest ten rozwój, stanowiąc podstawę dla późniejszego kształcenia wyższej muzykalności.
Do podstawowych zdolności muzycznych zaliczany jest - słuch muzyczny - czyli zdolność do spostrzegania i rozpoznawania melodii. Słuch muzyczny łączy się z poczuciem tonalnym, czyli nieświadomą często umiejętnością odczuwania zależności między poszczególnymi dźwiękami i fragmentami melodii. Cechą słuchu muzycznego jest zdolność do muzycznych wyobrażeń, które pozwalają na dowolne operowanie wyobrażoną postacią melodii bez jej zaśpiewania lub zagrania, tak jak w milczeniu operuje się myślą bez jej wypowiadania. Zdolność muzycznych wyobrażeń nazywa się też wyobraźnią muzyczną albo słuchem wewnętrznym.
Elementarne przejawy słuchu muzycznego dotyczą: spostrzegania, emocjonalnego reagowania, zapamiętywania i odtwarzania melodii. Dziecko, które potrafi zaśpiewać wcześniej usłyszaną melodię piosenki a także zagrać ją na cymbałkach lub klawiszach fortepianu posiada słuch muzyczny zwany słuchem melodycznym. Poza tym elementarnym przejawem słuchu muzycznego istnieje jego przejaw bardziej złożony: słuch harmoniczny.
Ten rodzaj słuchu pojawia się znacznie później niż słuch melodyczny, jego zaś rozwój wymaga systematycznego kształcenia. Obok słuchu muzycznego za podstawową zdolność muzyczną uważane jest poczucie rytmu. Każda muzyka, nawet prosta melodia przebiega w uporządkowanym rytmicznie czasie. Poczucie rytmu jest zdolnością stwierdzana we wczesnym dzieciństwie, przeżywanie zaś prostego rytmu z jego ruchową realizacją jest ważną potrzebą psychiczną dziecka. Do tych faktów nawiązują systemy wychowania muzycznego kształcąc muzykalność w połączeniu muzyki z ruchem. Udowodnione jest i zbadane, że dziecko już od najmłodszych lat interesuje się muzyką. Zainteresowanie muzyką kształtuje się jednak u dzieci w wieku przedszkolnym w zależności od wieku.
Dzieci trzyletnie słuchają piosenek ale nie umieją odtworzyć melodii głosem, wynika to z niedostatecznej sprawności narządów głosowych. Śpiew ten przypomina monodeklamację. Na rytmiczną muzykę dzieci reagują ruchem, dlatego początkowo dajemy dzieciom dużo możliwości nieskrępowanego ruchu. Z czasem wprowadzamy zabawy wymagające większej koncentracji uwagi i pamięci. Zapoznajemy z brzmieniem niektórych instrumentów wzbogacając w ten sposób wrażenia słuchowe i zaspokajając ciekawość.
Dzieci czteroletnie intonują jeszcze fałszywie ale wydłuża się oddech, poprawia się ich wymowa, dokładnie odtwarzają rytm słuchanych piosenek klaskając, tupiąc, kołysząc się. Wprowadza się naukę gry na grzechotce, kołatce, tamburynie, bębenku. Dzieci potrafią rozpoznać piosenkę nuconą przez nauczycielkę lub graną na instrumencie. Śledzenie przebiegu melodii jest dobrym przygotowaniem do odbioru muzyki instrumentalnej.
Dzieci pięcioletnie mają większą zdolność koncentrowania uwagi. Dzieci słuchają krótkich utworów instrumentalnych. Potrafią uchwycić różnicę dynamiki, tempa, wysokości dźwięku. Śpiew jest znacznie dokładniejszy. Dzieci szybciej reagują na zmiany ruchu, wprowadza się niektóre kroki i figury taneczne. Dzieci układają rytmizowane teksty, inscenizują piosenki. Rozwija się twórcza ekspresja poprzez zajęcia muzyczno - plastyczne. Dobrze radzą sobie z grą na instrumentach uderzanych pałeczką.
Dzieci sześcioletnie posiadają dużą zdolność odtwarzania i odbioru muzyki. Dzieci rozróżniają niektóre instrumenty (fortepian, skrzypce, trąbka), potrafią określić charakter i nastrój utworu. Śpiew sześciolatków jest dokładniejszy w intonacji, rytmie i tempie. Wzrasta zainteresowanie melodią. Piosenkom towarzyszą proste akompaniamenty perkusyjne, dzieci same tworzą akompaniament oraz układają własne melodie do tekstów. Dzieci potrafią rozpoznać piosenkę po wyklaskiwanym rytmie. Poprzez różnorodne ćwiczenia ruchowe dzieci potrafią rozpoznać metrum dwa i trzy miarowe. Na dzwonkach mogą wygrać łatwe, krótkie melodie. Wprowadza się grę zespołową na instrumentach perkusyjnych.
Zdolności muzyczne to wg M.Manturzewskiej „...względnie trwałe, genetycznie uwarunkowane właściwości indywidualne człowieka, warunkujące uczenie się i nabywanie sprawności i umiejętności muzycznych, leżących u podstaw słuchania i rozumienia utworów muzycznych, wykonywania ich lub tworzenia... .(M.Manturzewska, H.Kotarska „Wybrane zagadnienia z psychologii muzyki”, WSiP Warszawa 1990 rok).
Wśród naukowców panuje zgodność co do liczby i określenia elementarnych zdolności muzycznych. Wśród nich wyróżnia się:
- słuch muzyczny, w skład którego wchodzą poczucie wysokości dźwięku, poczucie czasu, poczucie głośności, poczucie barwy, słuch harmoniczny;
Wyższy poziom zdolności muzycznych osiągają dzieci, które dłużej uczęszczały do przedszkola, w porównaniu z dziećmi uczęszczającymi jeden rok. Prawie wszystkie dzieci kończące edukację przedszkolną znają brzmienie instrumentów perkusyjnych. Sześciolatki potrafią wyklaskać rytm akompaniamentu z uwzględnieniem jego dynamiki. Większość dzieci ma wykształcone poczucie rytmu. Pracując w przedszkolu miałam okazję współpracować z dziećmi, które przebywały w przedszkolu od trzeciego do siódmego roku życia i z dziećmi w tzw. Jednorocznych „zerówkach”. Uważam, że dzieci te różnią się pod względem poziomu zdolności muzycznych. Dzieci, które dłużej uczęszczają do przedszkola mają wyższy poziom zdolności muzycznych. Sądzić należy, że przedszkole ma stymulujący i wyrównujący wpływ na rozwój tychże zdolności. Powołując się na słowa M.Wilczkowej, która uważa, że „kontakt z muzyką aktywizuje dziecko, a podejmowanie szeregu zadań sprzyja rozwojowi jego samodzielności. Fakt poddania się rygorom, które wynikają z zasad np. z zabawy przy muzyce wzmaga jego wewnętrzną dyscyplinę”(M.Wilczkowa „Wspólnie odkrywamy świat”, NK Warszawa 1977, s.143).
Kontakt z muzyką wpływa również na rozwój społeczno - moralny dziecka. Uważam, że działalność muzyczna w przedszkolu umożliwia kształtowanie zdrowej ambicji, wdraża do estetycznego współzawodnictwa, zaś wspólne muzykowanie wyrabia poczucie więzi koleżeńskiej. Muzyka może również przyczynić się do przezwyciężenia nieśmiałości, tremy, odzyskania wiary we własne siły, dzięki osiąganym powodzeniom muzycznym. Ważne jest znaczenie zajęć umuzykalniających w umysłowym rozwoju dziecka. M.Wilczkowa pisze, że „...aktywne słuchanie utworów muzycznych przyczynia się do wykształcenia umiejętności koncentracji uwagi, tak ważnej w życiu każdego człowieka. Wyrobienie słuchu muzycznego, czy też pamięci muzycznej może być pomocne przy nauce języków obcych, recytacji, przy przyswajaniu intonacji, akcentu... ”(M.Wilczkowa „Wspólnie odkrywamy świat”, NK Warszawa 1977, s.143). Każde dziecko dostrzega poszczególne elementy utworu muzycznego - jego melodię, rytm , tempo, dynamikę - to przecież jest dowód spostrzegawczości, ale również umiejętności dokonywania analizy utworu. Dostrzeganie w obrębie utworu zmiany rytmu, tempa, odmienności lub podobieństwa danego utworu w zestawieniu z innymi - jest kształceniem umiejętności porównywania. Jeśli dziecko potrafi dostrzec cechy poszczególnych utworów, różnic i podobieństw, to podejmuje próbę dokonania uogólnień.
Myślę, że należy również wspomnieć o zdrowym znaczeniu zajęć muzycznych. Ruch przy muzyce rozwija mięśnie, poprawia postawę, koordynuje ruchy, pobudza pracę serca, wzmacnia system nerwowy.
Powszechnie wiadomo, że ogromny wpływ na wychowanie muzyczne dziecka ma środowisko rodzinne. Moim zdaniem wpływ muzyki rozrywkowej nie artystycznej ma niekorzystny wpływ na rozwój zdolności muzycznych. Podsumowując stwierdzam, że zajęcia muzyczne prowadzone w przedszkolu wpływają na wszechstronny rozwój dziecka: rozwój intelektualny, zdrowotny, moralno - społeczny, estetyczny.
Z powyższych rozważań wynika, że:
- muzyka nadaje się do integracji z innymi dziedzinami wychowania przedszkolnego,
- plastyczna interpretacja utworu przybliża dziecku słuchaną muzykę, uczy jej zrozumienia, pobudza wyobraźnię i aktywną twórczość,
- aktywność muzyczna ma wszystkie cechy zabawy bardzo ważne dla edukacji tego wieku,
- zauważa się, że podejmują ją spontanicznie lub z inspiracji nauczyciela albo pod całkowitą jego kontrolą,
- w toku zajęć umuzykalniających rozwijają się u dzieci podstawowe zdolności muzyczne, w tym słuch muzyczny, poczucie rytmu, poczucie tempa a także wrażliwość muzyczna,
- formy aktywności muzycznej, jak ruch przy muzyce, gest, czy śpiew rozładowują napięcia emocjonalne, niepokoje, lęki,
- zatem muzyka ma terapeutyczne walory niezwykle ważne w procesie adaptacyjnym dziecka,
- przy muzyce dziecko zaspokaja podstawowe potrzeby psychiczne i społeczne,
- tworzy się ciepłą i miłą atmosferę, która podczas zabaw i zajęć umuzykalniających zapewnia dzieciom komfort psychiczny i poczucie bezpieczeństwa,
- w zabawach w kole, przy śpiewie nauczycielki i dzieci zaspokajane są podstawowe potrzeby psychiczne i społeczne dziecka jak np., potrzeba kontaktu z rówieśnikami, potrzeba akceptacji i uznania,
- twórczą aktywność dzieci rozwijają zabawy przy improwizowanym akompaniamencie wprowadzającym zmiany w melodii, w tempie, dynamice, nastroju itp.,
Wychowując dzieci na wrażliwych i rozumiejących muzykę odbiorców, być może w przyszłości twórców muzyki, staram się doskonalić metody oraz formy wychowania muzycznego. Biorę pod uwagę zainteresowania i oczekiwania dzieci.
Tradycją w naszym przedszkolu jest organizowanie uroczystości z okazji Dnia Babci i Dnia Dziadka, Dni Matki czy uroczystego Zakończenia Roku Przedszkolnego. Staramy się co roku wybrać ciekawą tematykę, którą wcześniej z dziećmi omawiamy i wspólnie tworzymy program artystyczny. Pani rytmiczka opracowuje muzykę, rodzice aktywnie włączają się w przygotowywanie strojów dla dzieci. Żegnaliśmy już Rok Przedszkolny wraz z grupami etnicznymi Polski ( Górale, Krakowiacy, Ślązacy, Pomorzanie), innym razem z przedstawicielami z czterech Kontynentów Świata (Afrykańczycy, Japończycy, Indianie, Polacy).
W ubiegłym roku rozdawaliśmy dzieciom „Oscary”, przygotowaliśmy dzieciom „Dziecięce Statuetki”, które uroczyście wręczyła Pani Dyrektor.
Statuetki wręczane były w bardzo „poważnych kategoriach”. Dla najlepszego polonisty, matematyka, plastyka oraz konstruktora. Cała ta wielka gala przeplatana była prezentacją dzieci, które występowały jako: grupa baletowa, grupa taneczna, zespoły wokalne, soliści oraz piosenkę z filmu „Ogniem i mieczem” pt. „Dumka na dwa serca”. Uroczystość była wielkim wydarzeniem. Dzieci były szczęśliwe, że mogły pokazać swoje umiejętności uhonorowane nagrodami. Rodzice byli bardzo zadowoleni, a może zaskoczeni tym, co dzieci zaprezentowały. Odpowiedni strój, dekoracja sali oraz muzyka długo pozostanie w naszej pamięci.
Dla nas nauczycieli był to kolejny dowód na to, że systematycznie prowadzone zajęcia umuzykalniające nie tylko rozwijają muzykalność u dzieci ale również sprzyjają integracji dzieci, rodziców i nauczycieli co ułatwia proces wychowawczy małego dziecka.
|