CZĘŚĆ XV

DEFINICJE

ROZDZIAŁ 94

DEFINICJE TEOLOGII BIBLIJNEJ

Precyzyjne definicje są oznaką starannej myśli teologicznej. Każda definicja powinna dokładnie odzwierciedlać i podsumowywać określoną prawdą bib­lijną lub termin teologiczny.

Gdy domagam się od studentów dobrego formułowania definicji, a szcze­gólnie wtedy, gdy kwestionuje, użyte przez nich słowa, wtedy często słyszę odpowiedź: „To tylko sprawa semantyki. Jedno słowo jest tak samo dobre jak i inne". Taka odpowiedź jest całkowicie nieuzasadniona. To prawda, że definicje są sprawą semantyki; ale jedno słowo niekoniecznie musi być tak samo dobre jak inne. Właściwe definicje muszą być konstruowane w oparciu o staranny dobór słów. Niedbałe sformułowania nie mogą zyskać uznania.

Na kartach niniejszej książki starałem się posługiwać dokładnymi i zwię­złymi definicjami różnych dogmatów i terminów. W tej części wiele z nich zestawiam w kolejności alfabetycznej. Po każdej definicji umieszczam numer rozdziału, gdzie została ona użyta. Ułatwi to odszukanie jej w treści książki w trakcie dalszych, samodzielnych studiów.

Adopcja

Przyjęcie wierzącego do rodziny Bożej jako dorosłego syna (52).

Amillenizm

Pogląd utrzymujący, że przed końcem świata nie będzie żadnego szcze­gólnego, dosłownie lub niedosłownie rozumianego Millennium. Dobro i zło, Królestwo Boże i władztwo szatana będzie się rozwijało aż do końca (79).

Antropologiczny dowód na istnienie Boga

Istnienie inteligentnego i posiadającego poczucie etyczne człowieka jest możliwe tylko dzięki istnieniu inteligentnego i mającego poczucie etyczne żywego Boga (5).

Arianizm

Pogląd głoszący, że Syn — jako zrodzony z Ojca — miał swój początek (8, 68).

Arminianizm

Pogląd utrzymujący, że po Adamie, który został stworzony jako niewinny, dziedziczymy skażenie, nie zaś winę czy też grzeszną naturę; człowiek jest zdolny czynić dobrze (36, 57).

Atrybuty

Cechy właściwe danemu przedmiotowi lub zjawisku (5).

Bartha teologia

System teologiczny wypracowany przez Karola Bartha (1886-1968). Akcentuje suwerenność objawiania się Boga w Słowie, którym, w osta­tecznym rozrachunku, jest Chrystus; Pismo Święte — jako Księga nie pozbawiona błędów — wskazuje na Chrystusa (11,36).

Bezbłędność

W dziedzinie teologii, słowo wyrażające myśl, że Biblia mówi prawdę, co nie wyklucza przybliżeń, wolnych cytatów, posługiwania się językiem potocznym i stosowania różnych opisów dla przedstawienia tych samych wydarzeń (12).

Bezgrzeszność

Brak grzechu przy możliwości zgrzeszenia. Zob.: Niegrzeszność (6).

Biblijna teologia

System teologiczny stawiający sobie za cel systematyczne przedstawienie historycznie uwarunkowanego rozwoju objawiania się Boga w Biblii (1).

Chalcedon (Sobór)

Sobór kościelny (451 r. po Chr.); sformułował dogmat o dwóch naturach w Chrystusie oraz wyraźnie potwierdził Boskość Ducha Świętego (68).

Chrzest Duchem Świętym

Dzieło Ducha Świętego, za pośrednictwem którego włącza On wie­rzącego w Kościół (Ciało Chrystusa) w chwili przyjęcia przez niego zbawienia (64).

Deprawacja całkowita (zepsucie całkowite)

Określenie wyrażające fakt, że w człowieku nie ma nic, co w oczach Bożych mogłoby uchodzić za zasługę (36).

Dni ostateczne

Cały okres czasu pomiędzy pierwszym a drugim przyjściem Chrystusa (83).

Duch

Niematerialna część istoty człowieka; w myśli Pawia zajmuje główne miejsce jako podmiot życia duchowego (32).

Dusza

Pojęcie, które może odnosić się do całej osoby (żywej lub martwej); może oznaczać niematerialną część istoty ludzkiej wraz z jej uczuciami i emocjami. Do duszy odnoszą się sprawy odrodzenia i duchowego wzrostu (32).

Dychotomia

Pogląd traktujący człowieka jako jedność dwóch części: materialnej i niematerialnej (32).

Elohim

Imię Boga; dosłownie: Silny, potężny Władca, Najwyższy Bóg (7).

Epifania

Polski odpowiednik greckiego słowa epifaneia, zjawienie się, manifesta­cja. Słowo to nie występuje w niniejszej pracy. W niektórych dziełach traktujących o zagadnieniach eschatycznych słowo to odnosi się do Drugiego Przyjścia Chrystusa na podstawie 2 Tm 2,8. Zob. także: Paruzja.

Ewolucja

Proces powstawania i rozwoju bardziej złożonych form życia z form znajdujących się na niższym szczeblu rozwoju, na drodze doboru natu­ralnego (29).

Ewolucja stopniowa

Pogląd twierdzący, że ewolucja przebiegała na drodze procesów natural­nych na przestrzeni długich okresów geologicznych, Bóg zaś „wkraczał do akcji" stwórczej tylko w kluczowych jej momentach (29).

Ewolucja teistyczna

Pogląd, zgodnie z którym Bóg kierował procesami ewolucji, aby „stwo­rzyć" świat i wszystko, co na nim (29).

Grzech

Wszelkie rozminięcie się z Bożą normą; chybienie celu (34).

Hermeneutyka

Nauka o zasadach interpretacji Pisma Świętego (16).

Jahwe

Imię Boga wyrażające Jego naturę jako działającego i zawsze będącego Twórcą rzeczy nowych (7).

Kanon Pisma Świętego

Zbiór ksiąg świętych uznany na podstawie ściśle określonych kryterów za natchniony i autorytatywny; zawiera on zasady naszego życia (15).

Kenosis

Wyrzeczenie się przez Chrystusa prawa do zachowania i korzystania z przywilejów Jego Boskiej pozycji, przyjęcie na siebie człowieczeństwa i posłuszeństwo aż do śmierci krzyżowej (44).

Kondycjonizm (lub: nieśmiertelność warunkowa)

Wieczne potępienie jest całkowitym zatraceniem w zapomnieniu (92),

Konstantynopol (Sobór)

Sobór (381 r. po Chr.); sformułował dogmat potwierdzający Boskość Ducha Świętego (8, 68).

Kosmologiczny dowód na istnienie Boga

Otaczający nas wszechświat jest skutkiem ściśle określonej przyczyny (5). Kosmos (świat)

Uporządkowany i zarządzany przez szatana system instytucji i zjawisk odrzucający Boga i przeciwny wszystkiemu, co boskie. Pojmowanie słowa kosmos (świat) jako systemu przeciwnego Chrystusowi, pojawia się dopiero w Nowym Testamencie i kontrastuje z tradycyjnym użyciem tego słowa w pismach greckich, gdzie odnosi się ono do czegoś atrakcyjnego (25).

Kościół

Przekład greckiego słowa ekklesia. Dosłownie znaczy: zwołane zgroma­dzenie ludzi - Słowa Kościół używa się najczęściej na określenie Kościoła w wymiarze powszechnym. Zob. także: Zbór (69).

Kreacjonizm

Pogląd wyjaśniający pochodzenie niematerialnego pierwiastka istoty ludzkiej; głosi, że Bóg stwarza duszę człowieka w momencie jego poczę­cia lub narodzin i natychmiast łączy ją z ciałem (31).

Kreacjonizm progresywny

To samo, co ewolucja stopniowa (29).

Królestwo Dawidowe lub Mesjańskie

Królestwo Millenijne na ziemi, z Mesjaszem jako Królem (70).

Królestwo duchowe

Sfera, w którą wchodzą wierzący ery Kościoła (70).

Królestwo w formie utajonej

Chrześcijaństwo pomiędzy pierwszym a drugim przyjściem Chrystusa (70).

Królestwo powszechne (uniwersalne)

Rządy Boga nad całym Światem (70).

Miłość Boża

Najwyższe dobro i chwata Boga wynikające z atrybutów Jego doskonałej natury (6).

Monarchianizm dynamiczny (adopcjanizm)

Pogląd głoszący, że Jezus był tylko człowiekiem, który w chwili chrztu został przez Ducha Świętego obdarzony szczególną mocą (8).

Monarchianizm modalistyczny (sabelianizm, patrypasjanizm)

Osoby Bóstwa są sposobami manifestowania się Jego natury (8).

Montanizm

Ruch około roku 70 po Chr., głoszący, że Bóg daje ludziom nowe obja­wienie (68).

Nabożeństwo

Indywidualna, grupowa, publiczna lub prywatna społeczność z Bogiem wynikająca z czci i posłuszeństwa względem Pana w pełni godnego naszego uwielbienia (75).

Niegrzeszność

Niezdolność Chrystusa do popełnienia grzechu (6). Zob.: Bezgrzeszność.

Nieutracalność zbawienia (wieczne bezpieczeństwo)

Oparta na dziele Bożym gwarancja, że zbawienie, raz darowane, jest nieutracalne (57).

Objawienie ogólne

Wszystko to, co Bóg objawił w otaczającym nas świecie, nie wyłączając człowieka (5).

Objawienie szczególne

Boże poselstwo, zapisane w Biblii i przekazane za pośrednictwem różnych sposobów (5).

Odrodzenie

Dzieło Boga, przez które daje On nowe życie tym, którzy uwierzyli (56).

Ontologiczny dowód na istnienie Boga

Z faktu istnienia koncepcji Istoty najdoskonalszej musi wynikać konie­czność istnienia jej samej (5).

Ordo salutis

Próba uszeregowania w kolejności logicznej (nie czasowej) elementów dzieła zbawienia w odniesieniu do jego przyjęcia przez jednostkę ludzką (56).

Ordynacja

Obrzęd albo symbol ustanowiony przez Boga i wykonywany w Kościele (74).

Panteizm

Pogląd głoszący, że Bóg jest umysłem i duszą wszechświata. Teologia procesu głosi, że Jego Istota przenika cały wszechświat, lecz wszechświat jej nie wyczerpuje (6).

Paruzja

Przekład greckiego słowa parousia, czyli obecność, przybycie. Słowo to nie występuje w niniejszej pracy. W opracowaniach z dziedziny eschato­logii niektórzy odnoszą je do Przyjścia Jezusa po Kościół i odróżniają je od Drugiego Przyjścia Chrystusa (zob. Epifania), inni utożsamiają Paruzję z Drugim Przyjściem.

Pelagianizm

Pogląd głoszący, że człowiek został stworzony ani grzesznym ani świętym, ale jako posiadający wolę i zdolność dokonywania wyboru pomiędzy tym, co złe, a tym, co dobre (36, 68).

Pewność zbawienia

Świadomość osoby wierzącej, że rzeczywiście posiada życie wieczne (57).

Pochwycenie

Porwanie Kościoła z ziemi do nieba (83).

Pokuta (nawrócenie)

Prawdziwa, głęboka, pociągająca praktyczne konsekwencje decyzja zmiany postawy względem kogoś lub czegoś (49).

Pominięcie

W teologii, pominięcie przez Boga osób niewybranych do zbawienia (54).

Postmillenizm

Pogląd głoszący, że Królestwo Boże rozpowszechnia się obecnie w świe­cie mocą zwiastowanej ewangelii; w efekcie świat zostanie schrystianizowany na czas Millennium, po którym powróci Chrystus (78).

Predestynacja

Pogląd głoszący, że Bóg przed czasem określił przeznaczenie wybranych przez siebie ludzi, swoich dzieci (54).

Premillenizm

Pogląd głoszący, że po powtórnym przyjściu Chrystusa, na ziemi nastąpi okres Millennium, czyli Tysiącletniego Królestwa (80).

Prolegomena

Uwagi wstępne (1).

Prostota Istoty Boga (niezłożoność Boga)

Wyrażenie ujmujące fakt, że Bóg nie jest Istotą złożoną z wielu składni­ków (6).

Przebłaganie

Przejednanie i odwrócenie gniewu Bożego ze względu na ofiarę Chrys­tusa (51).

Przekonywanie

Posługa Ducha Świętego, której istota polega na budzeniu w człowieku przeświadczenia o prawdziwości chrześcijańskiego zwiastowania (56).

Przezsięistnienie

Atrybut Boga stwierdzający fakt Jego przez nic nie uwarunkowanego oraz przez nic i przez nikogo nie poczętego, wiecznego istnienia; samoegzystencja, samoistnienie, samoistność Boga. W literaturze angielskiej na określenie tego atrybutu można spotkać słowo aesity. (6)

Reprobacja

Przeznaczenie na zagładą.

Samoegzystencja

Zob. Przezsięistnienie

Samoistnienie

Zob. Przezsięistnienie

Samoistność

Zob. Przezsięistnienie

Semipelagianizm

Pogląd głoszący, że człowiek zachowuje pewną wolność woli, dzięki której może współpracować z łaską Bożą (36).

Serce

Centrum i siedlisko zarówno fizycznego, jak i psychicznego, intelektu­alnego, emocjonalnego, wolicjonalnego i duchowego życia człowieka (32).

Socynizm

Pogląd odrzucający Boskość Chrystusa, predestynację, grzech pierworod­ny i zastępstwo w ponoszeniu kary (8, 36).

Systematyczna teologia

Dyscyplina teologii zajmująca się poszukiwaniem i systematyzowaniem związków zachodzących pomiędzy danymi objawienia biblijnego w celu przedstawienia uporządkowanego i przejrzystego jego obrazu (1).

Szatan

Dosl. znaczy: przeciwnik, wróg (22-25).

Świat

Zob.: Kosmos.

Świętość Boga

Odrębność Boga od wszystkiego, co nieczyste i złe; w sensie zaś czysto­ści pozytywnej, Jego odmienność od wszelkiej istoty żywej (6).

Teleologiczny dowód na istnienie Boga

Organizacja świata i celowość stworzenia narzuca potrzebę istnienia

Planisty (5).

Toledo (synod)

Synod z 589 r. po Chr.; ogłosił, że Duch Święty wychodzi od Ojca i Syna (filioąue) (8).

Traducjanizm

Pogląd, według którego niematerialna część istoty człowieka przekazuje się wraz z ciałem mocą naturalnych procesów zradzania (31).

Trychotomia

Pogląd głoszący, że człowiek składa się z trzech części: ciała, duszy i ducha (32).

Opamiętanie

Prawdziwa zmiana w sposobie myślenia wpływającą na zmianę sposobu życia. Zbawcze upamiętanie musi się wiązać ze zmianą stosunku do Jezusa Chrystusa, tak że bez względu na to, co człowiek myślał o Nim przedtem, teraz zmienia swoje zdanie na Jego temat i powierza Mu się jako swemu Zbawicielowi.

Usprawiedliwienie

Korzystny werdykt, oznajmiający sprawiedliwość osoby uprzednio oskar­żonej (52).

Wieczność Boga

Nieskończoność Boskiej egzystencji (6).

Wikariusz

Osoba zajmująca czyjeś miejsce; zastępca (51).

Wszechmoc Boga

Zdolność Boża do czynienia wszystkiego, co jest zgodne z Jego naturą (6).

Wszechobecność Boga

Atrybut Boga akcentujący obecność w każdym miejscu jednocześnie całej Jego Istoty (6).

Wszechwiedza Boga

Atrybut Boga akcentujący pełną i niewyuczoną wiedzę Boga o wszyst­kim, co istnieje i co może zaistnieć (6).

Wybranie

Pogląd, zgodnie z którym Bóg przed czasem wybrał tych, którzy mają być zbawieni (54).

Zrządzenie Boże

Obejmujący wszystko plan Boży, na który składa się. wiele Jego postano­wień.

Zbór (Kościół lokalny)

Przekład greckiego słowa ekklesia. Dosłownie znaczy: zwołane zgroma­dzenie ludzi. Słowa tego używa się. na określenie zgromadzenia wyznaw­ców wiary w Chrystusa, ochrzczonych i zorganizowanych do realizacji woli Bożej, na określonym obszarze. Zob. także: Kościół (72).

SŁOWNICZEK

terminów anglojęzycznych i odpowiadających

im terminów polskich

Niniejszy słowniczek pomyślany został na użytek tych, którzy w dalszym studium teologii posługiwać się będą zarówno podręcznikami anglojęzycznymi, jak i polskimi. Może on służyć jako swoisty azymut na drodze poszukiwań dogmatycznych.

A. Część angielsko-polska
assurance	pewność zbawienia
atonement	okup
(subtitutionary atonement)	(okup zastępczy)
decree	zrządzenie (albo: postanowienie)
design	zamysł (projekt)
drawing	plan
eternal security	wieczne bezpieczeństwo nieutracalność zbawienia
impeccability	niegrzeszność (non posse pecare)
peccability	bezgrzeszność (posse non pecare)
perseverance	trwanie w stanie łaski
preservation	zachowanie w zbawieniu
preterition	pominięcie
propitiation	przebłaganie (przejednanie)
reconciliation	pojednanie
redemption	odkupienie
reprobation	przeznaczenie na zagładę
retribution	odpłata
satisfaction	zadośćuczynienie
substitution	zastępstwo

B. Część polsko-angielska
bezgrzeszność	peccability (posse non pecare)
niegrzeszność	impeccability (non posse pecare)
nieutracalność zbawienia wieczne bezpieczeństwo	eternal security
odkupienie	redemption
odpłata	retribution
okup	atonement
(okup zastępczy)	(subtitutionary atonement)
pewność zbawienia	assurance
plan	drawing
pojednanie	reconciliation
pominięcie	preterition
Przebłaganie (przejednanie)	propitiation
przeznaczenie na zagładą	reprobation
trwanie w stanie łaski	perseverance
wieczne bezpieczeństwo	eternal security
zachowanie w zbawieniu	preservation
zadośćuczynienie	satisfaction
zamysł (projekt)	design
zastępstwo	substitution
zrządzenie (albo: postanowienie)	decree

---