Powiedz nie obcemu

(scenariusz zajęć w klasie drugiej lub trzeciej do realizacji w czasie 2-3 godzin lekcyjnych)

Przewidywane osiągnięcia uczniów:

• Rozróżnia i ocenia różne sytuacje niebezpieczne w życiu codziennym.

• Otwarcie mówi o sytuacjach, które go niepokoją, przewiduje skutki niektórych zachowań nieznajomych; rozumie pojęcie obcy.

• Zna typowe zachowania nieznajomych, którzy mogą mieć złe zamiary wobec niego.

• Rozróżnia sytuacje, spotkania z obcymi ludźmi, które niczym nie zagrażają, od tych, które mogą być niebezpieczne dla jego zdrowia lub życia.

• Potrafi stanowczo odpowiedzieć nie w sytuacjach budzących jego niepokój. Wie, jak się zachować w takich sytuacjach.

• Wie, dlaczego i w jaki sposób może chronić informacje o sobie i najbliższych przed osobami postronnymi.

• Układa rady, jak zachować się w różnych sytuacjach.

• Projektuje plakaty we współpracy z innymi - ostrzega, radzi.

• Zna i stosuje w praktyce zasadę pisowni nie z czasownikiem.

• Czyta różne teksty ze zrozumieniem, odgrywa scenki dramowe.

• Twórczo rozwiązuje problemy, współpracuje w grupie, negocjuje, uzasadnia swoje zdanie.

Przebieg zajęć:

◙ Rozgrzewka umysłowa - przewidywanie skutków paradoksalnej sytuacji.

Dzieci siedzą w kręgu i podczas krótkiej sesji podają kolejno odpowiedzi na pytanie: Co by było, gdyby na świecie nie znano chorób, nieszczęść, wypadków, złych ludzi?. Po skończeniu sesji dzieci ustalają, czy taka sytuacja jest możliwa.

◙ Rozmowa nauczyciela z dziećmi na temat różnych zajęć, zabaw dzieci w domu i na podwórku, wycieczek, podróży i spotkań z nowymi, nieznajomymi ludźmi. Podawanie przez dzieci przykładów różnych zajęć i zabaw, ocena zachowań. Na zakończenie nauczyciel mówi:

Na podwórku, w czasie wycieczek, wyjazdów, spacerów spotykacie nieznajomych dorosłych, dzieci i młodzież. Wszyscy są podobni do was i do mnie, do waszych rodziców i innych znajomych osób. Są życzliwi, mili, sympatyczni, zwyczajni. Jednak czasami każdy z Was może spotkać człowieka, który nie jest taki, jak inni. Wcale nie jest miły, życzliwy i sympatyczny, choć w pierwszej chwili wydaję się, że Was lubi. To jednak może być nieprawdą. Jakich obcych można spotkać? Dlaczego należy na nich uważać i zachować czujność, ostrożność? P Postaramy się rozwiązać ten problem i odpowiemy na pytania. Chcę nauczyć Was zachowań, które pozwolą wszystkim zachować czujność w spotkaniach z obcymi. Dlaczego to jest takie ważne? Dzieci odpowiadają na pytania nauczyciela.

◙ Słuchanie opowiadania „Kto pyta, nie bładzi” Anny Onichimowskiej („Świerszczyk” nr 3/2006).

Ustalenie kolejności wydarzeń w opowiadaniu i jego myśli przewodniej. Ocena zachowania głównego bohatera i wyjaśnienie tytułu. Głośne czytanie wybranych fragmentów tekstu uzasadniających wypowiedź.

◙ Nauczycielka umieszcza na tablicy planszę z pytaniami:

Czy wszyscy ludzie są dobrzy?

Czy wszyscy zasługują na zaufanie?

Co to znaczy, że ktoś jest zły, niedobry?

Jak wygląda zły człowiek?

Co to znaczy, że ktoś jest niebezpieczny?

Wypowiedzi dzieci, odpowiedzi na postawione pytania. Próba odpowiedzi na pytanie zadane przez nauczyciela: Kiedy boję się, gdy spotkam kogoś obcego? Co budzi mój niepokój i dlaczego?

◙ „Co zrobisz, gdy...” - scenki dramowe.

Dzieci dobierają się w pary. Wskazane przez nauczycielkę lub chętne pary losują kartoniki z opisami różnych sytuacji. Odczytują głośno tekst i po naradzie odgrywają scenki dramowe - przedstawiają w nich sytuacje opisane na kartkach i ich zakończenia, które sami wymyślą.

Ktoś nieznajomy zatrzymuje cię obok szkoły. Mówi: Wiem, że znasz się na komputerach. Nie umiem uruchomić gry. Chodź do mnie i pomóż mi. Co zrobisz?

Młoda kobieta zatrzymuje się na podwórku i woła cię po imieniu. Mówi, że jest koleżanką twojej mamy. Prosi, żebyś zaprowadził ją do swojego domu, bo ma do zabrania ważne dokumenty. W twoim domu nikogo nie ma, a ty nie znasz tej pani. Co zrobisz?

Biegniesz do szkoły. Wiesz, że jest późno i chyba spóźnisz się na zajęcia. Nagle obok ciebie zatrzymuje się samochód i sympatyczny pan mówi: Podwiozę cię do szkoły. Wsiadaj. Co zrobisz?

Jesteś na podwórku. Podchodzi do ciebie starszy pan. Wygląda miło i sympatycznie. Ma torebkę z cukierkami i mówi do ciebie: Lubisz cukierki? Poczęstuj się. Mam doskonałe, czekoladowe słodkości. Co zrobisz?

Jesteś na podwórku. Podchodzi do ciebie twoja wychowawczyni ze szkoły i mówi: Cieszę się, że cię spotkałam. Muszę porozmawiać z twoją mamą, bo ma zrobić zakupy na naszą dyskotekę. Zaprowadź mnie do domu. Co zrobisz?

Obca osoba idzie ulicą i niesie torby z zakupami. Ty idziesz obok. Nagle ta osoba potknęła się i z toreb wysypały się różne rzeczy. Co zrobisz?

Bawisz się na placu zabaw. Nagle słyszysz płacz obcego chłopca: Zgubiłem się! Gdzie jest moja mama?. Co zrobisz?

Uśmiechnięty pan lub pani spaceruje z psem. Podchodzi do ciebie i mówi: Pewnie lubisz małe pieski? Mam w domu śliczne szczeniaki. Chodź do mnie, to pobawisz się z nimi. Co zrobisz?

Bawisz się na podwórku. Podchodzi do ciebie ktoś nieznajomy i pyta: Muszę znaleźć najbliższą szkołę. Czy możesz powiedzieć, w którą stronę mam iść?. Co zrobisz?

Wracasz do domu ze szkoły. Podchodzi do ciebie obcy pan i pyta: Przepraszam, czy wiesz, która jest godzina?. Co zrobisz?

◙ Ocena przedstawionych scenek i propozycji rozwiązań sytuacji. Wskazanie, które sytuacje nie powinny budzić niepokoju, a które można uznać za dziwne, budzące niepokój dziecka, i wyjaśnienie, dlaczego takie są. Ustalenie, że nie należy nic przyjmować od obcych, podawać im adresu, prowadzić do domu, udawać się z nimi do ich domu, wsiadać do samochodu itp.

◙ Prezentacja na tablicy ilustracji przedstawiających dzieci w różnych sytuacjach. Ocena sytuacji, zastanowienie się, co grozi dzieciom, jak należy się zachować w takich sytuacjach i co zrobić, aby uniknąć podobnych sytuacji i ewentualnych zagrożeń. Pod ilustracjami znajduje się duży napis: Powiedz nie obcemu! (nauczyciel przygotowuje ilustracje dotyczące sytuacji podobnych do przedstawionych w czytanych tekstach). Układanie podpisów do ilustracji i pisanie ich na tablicy.

◙ „Uciekaj i krzycz” - pokaz zachowań dzieci w omawianych sytuacjach prezentowany przez nauczyciela i wybrane dziecko. Nauczyciel po cichu instruuje dziecko, co ma robić. Przykład prezentacji:

Nauczyciel wyjaśnia uczniom, że odgrywa rolę osoby, która zaczepia dziecko w parku, łapie je za rękę i energicznie idzie z nim w nieznanym kierunku. Dziecko nie chce z nią iść, bo jej nie zna. Uczeń pokaże dzieciom zachowanie, które pomoże uwolnić się z jej uścisku. W trakcie pokazu nauczyciel prezentuje omówione zachowanie, dziecko bardzo głośno krzyczy wiele razy: Ratunku! Nie znam tej pani!, wyrywa się.

Wskazane jest zaprezentowanie innych sytuacji, w których dziecko zaczepiane przez nieznajomego: krzyczy, ucieka, kopie.

Należy uświadomić uczniom, że w takich sytuacjach jest to często jedyne i bardzo skuteczne zachowanie dziecka, które ochroni je przed dalszymi czynnościami nieznajomego. Przestraszy się krzyku dziecka, nie będzie biegł za nim, ponieważ wzbudzi zainteresowanie innych dorosłych w pobliżu, będzie się po prostu bał.

◙ Podsumowanie nowych wiadomości - samodzielne uporządkowanie rozsypanek i wklejenie ułożonych zdań do zeszytów, głośne czytanie zdań, analiza ortograficzna - pisownia nie z czasownikiem.

Rozsypanka do ułożenia i wklejenia:

Nie przyjmuj	Nie udzielaj nieznajomym
Unikaj miejsc,	gdzie nie ma innych ludzi.
Nie prowadź nieznajomych	Nie chodź nigdzie
informacji, gdzie mieszkasz.	słodyczy od obcych.
z osobą nieznajomą.	do swojego domu.
nieznajomym.	Nie ufaj

◙ „Dobre kłamstwa” - odpowiedzi dzieci na pytania: Czy musimy mówić innym wszystko o sobie dlatego, że zadają nam pytania? W jakich sytuacjach mamy prawo skłamać?. Nauczyciel umieszcza na tablicy planszę:

Podawanie przez dzieci przykładów odpowiedzi na pytania nieznajomych. Uzasadnianie, dlaczego tak należy, trzeba, warto odpowiadać.

◙ „Węzeł przyjaźni” - zabawa ruchowa.

Nauczyciel zaprasza dzieci do zabawy słowami: W codziennym życiu spotykamy często życzliwych i dobrych ludzi. Wy też tacy jesteście. Zróbcie „węzeł przyjaźni”.

Dzieci stoją w kole z zamkniętymi oczami. Unoszą ręce i na sygnał nauczyciela zmniejszają koło (stawiają kilka kroków do przodu). Nauczyciel mówi: Ręka łapie rękę. Dzieci z zamkniętymi oczami chwytają dłonie koleżanek lub kolegów. Nauczyciel sprawdza, czy jedna dłoń danego dziecka trzyma jedną dłoń drugiego dziecka. Nie można łączyć rąk trojga i więcej dzieci. Nauczyciel może pomóc, poprawić, połączyć dłonie. Na sygnał: Rozplątujemy węzeł - dzieci otwierają oczy i próbują „rozwiązać, rozwinąć” węzeł rąk. Nie mogą puszczać dłoni partnerów. Z takiej plątaniny rąk może powstać jedno koło lub kilka kół. Zabawę powtarzamy 1-2 razy.

◙ Pisanie rad dla innych dzieci.

Nauczycielka dzieli dzieci na grupy i mówi: Przeczytajcie w grupach tekst, który jest w kopertach, i dokończcie go wspólnie, pisząc rady dla innych dzieci. Ustalcie, kto będzie pisał zdania. Na końcu napiszcie Wasze imiona, aby odbiorcy wiedzieli, kto dawał im te rady.

Tekst w kopertach:

◙ Prezentacja tekstów ułożonych i napisanych w grupach i ich ocena.

◙ „Powitania” - wprawki dramowe.

Dzieci chodzą swobodnie po klasie i prezentują różne sposoby witania się z różnymi ludźmi - zgodnie z instrukcją przekazywaną przez nauczyciela: Spotykamy koleżankę z podwórka i witamy się. Witamy obcą osobę, która mieszka niedaleko nas i trochę ją znamy. Witamy ukochaną babcię.

◙ Wykonanie plakatów „Powiedz nie obcemu” - praca w grupach.

Rysowanie scenek ilustrujących różne sytuacje omawiane w czasie zajęć. Wykorzystanie wcześniej napisanych tekstów, wkomponowanie rad dla koleżanek i kolegów. Prezentacja plakatów i zaproponowanie sposobów ich wykorzystania (można rozwiesić plakaty w korytarzu, w innych klasach).

◙ Podsumowanie zajęć.

Dzieci siedzą w kręgu i kończą zdania:

Dzisiaj nauczyłem się, że…

Już wiem, jak…

Będę pamiętać…

◙ „Węzeł przyjaźni” - zabawa na zakończenie zajęć.

Bibliografia:
D. Klaus-Stańska, M. Nowicka, Bezpieczeństwo dzieci. Scenariusze zajęć dla rodziców i nauczycieli, Wydawnictwo IMPULS, Kraków 1999

Przydadzą się:

„Świerszczyk” nr 3/2006

ilustracje przedstawiające różne sceny z życia codziennego - zachowania dzieci, relacje dziecko - dorosły nieznajomy,

kartoniki z tekstami do czytania - opisami różnych sytuacji,

koperty z tekstem - radami dla koleżanek i kolegów,

duże arkusze papieru, klej, nożyczki, flamastry, mazaki, kredki.

Zapamiętaj!

Są takie sytuacje, w których masz prawo kłamać. Słowa nieprawdy mogą dotyczyć kontaktów z obcymi, których się boisz, nie znasz, którzy budzą niepokój swoim zachowaniem.

Nie mów prawdy, gdy:

Obcy puka do drzwi.

Obcy pyta: Gdzie są twoi rodzice? Jesteś sam w domu?

Obcy mówi: Przysłała mnie mama.

Obcy pyta: Gdzie mieszkasz?

Koleżanko i kolego!

W swoim życiu spotykacie wielu ludzi, których znacie bardzo mało lub wcale. Mijacie ich na ulicy, jedziecie z nimi autobusem, stoicie obok nich w kolejce i na przystanku. Wszędzie są nieznajomi. Są podobni do Was i Waszych rodziców.

Może się zdarzyć, że przypadkowo spotkacie kogoś, kto jest zły i niebezpieczny. Będzie próbował zachęcić Was do rozmowy, poczęstuje cukierkami. Bądźcie czujni, ponieważ są sytuacje, w których taki człowiek może Was przestraszyć i próbować zrobić krzywdę.

Dlatego chcemy, żebyście zapamiętali nasze rady……………………………….. . ....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

---