Operator maszyn i urządzeń hutniczych

Kod klasyfikacji: 812

Rozdział klasyfikacji: Przemysł wydobywczy, ciężki, elektryka i elektronika

Klasa klasyfikacji: Hutnictwo i odlewnictwo

Zadania i czynności

Operator maszyn i urządzeń hutniczych bierze udział w procesie wytapiania metali oraz w różnego rodzaju ich obróbkach w celu uzyskania półproduktu lub produktu.

Pierwszą po przybyciu do pracy obowiązkową czynnością operatorów maszyn i urządzeń hutniczych jest techniczne i organizacyjne przygotowanie stanowiska roboczego. Czynności przygotowawcze polegają głównie na skontrolowaniu sprawności technicznej maszyn i urządzeń na danym stanowisku, a w razie konieczności - na zmianie wcześniejszych ustawień. Pracownik kontroluje nie tylko stan urządzeń elektrycznych (czujników, wyłączników awaryjnych, ograniczników), lecz również sprawdza, czy nie ma uszkodzeń mechanicznych (naderwań, wyszczerbień lub pęknięć). Po otrzymaniu od przełożonego instrukcji określającej zakres zadań przewidzianych do wykonania w ramach dziennego planu, operator przystępuje do pracy. Charakter czynności w tej fazie produkcji zależy od stanowiska i rodzaju obsługiwanej maszyny.

Stanowiska w tym zawodzie to: rozlewacz stali, operator suwnicy lejniczej, operator ciągłego odlewania stali, operator urządzeń do spiekania rud, operator urządzeń do prażenia rud, spiekacz rud, wytapiacz stali, wsadowy, operator walcarki bruzdowej, operator urządzeń tnących, ciągacz rur, ciągacz drutu, wyżarzacz, walcownik stali, piecowy odlewni metali, pulpitowy (wielkie piece), operator pieca do obróbki cieplnej.

Rozlewacz stali odbiera z pieca hutniczego płynny metal i przemieszcza go na miejsce ostatecznego rozdysponowania za pomocą maszyn rozlewniczych i innych urządzeń.

Operator suwnicy lejniczej za pomocą pulpitu sterowniczego przemieszcza kadź po terenie objętym zasięgiem suwnicy.

Operator ciągłego odlewania stali steruje odpowiednim urządzeniem w określonej fazie procesu wytopu i rozlewania stali; organizuje prace związane z przygotowaniem urządzenia do ciągłego odlewania stali do przyjęcia kolejnych wytopów oraz z procesem ciągłego odlewania stali i regulacją jego szybkości.

Operator urządzeń do spiekania rud za pomocą specjalnych urządzeń (np. taśmy spiekalniczej) kieruje przebiegiem spiekania, którego wytworem jest spiek używany jako wsad do wielkiego pieca.

Operator urządzeń do prażenia rud przygotowuje i prowadzi proces prażenia i spiekania rud. Polega to na przygotowaniu odpowiedniej mieszanki wsadowej i obsłudze specjalnych maszyn spiekalniczych.

Spiekacz rud posługując się specjalnymi urządzeniami (np. taśmą spiekalniczą, sitami, mieszalnikami, grudkownikami) przeprowadza proces spiekania, którego wytworem jest spiek używany jako wsad do wielkiego pieca.

Wytapiacz stali obsługuje piec hutniczy, w którym wytapia lub przetapia się stal. Obsługa ta polega na przygotowywaniu wsadu oraz materiałów pomocniczych i dodatków stopowych, a także otwieraniu lub zatykaniu otworu spustowego.

Wsadowy przygotowuje wsad do pieca hutniczego, zarówno pod względem jakościowym, jak i ilościowym..

Operator walcarki bruzdowej przez walcowanie kęsiska (tzn. bryły metalu o kształcie prostopadłościanu, rozgrzanej do temperatury 1100o C) wytwarza kształtownik o wcześniej ustalonych wymiarach.

Na stanowisku operatora urządzeń tnących pracownik za pomocą piły i nożyc zmniejsza wymiary danego elementu metalowego.

Ciągacz rur zmniejsza średnicę rur i grubość ich ścianek przez ciągnięcie rur stalowych na ciągarkach, która to czynność odbywa się na gorąco lub na zimno.

Ciągacz drutu wytwarza z wyjściowego półproduktu, którym jest walcówka (drut o znacznej grubości - powyżej 6 mm), drut o mniejszej średnicy (np. 2 mm).

Praca wyżarzacza polega na obróbce cieplnej (wyżarzaniu) odlewów, matryc i innych przedmiotów metalowych w piecach o różnej konstrukcji.

Walcownik stali przez walcowanie materiału wyjściowego produkuje wyroby, przeznaczone zarówno do dalszej obróbki, jak i do sprzedaży, np. blachy, drut itp.

Piecowy odlewni metali wytapia stop odlewniczy i zalewa nim formy odlewnicze. Produktem jego pracy jest odlew o skomplikowanych kształtach, którego nie można wykonać innymi technikami (np. walcowaniem, skrawaniem).

Pulpitowy (wielkie piece) obsługuje urządzenia transportujące materiały wsadowe do wielkiego pieca za pomocą pulpitu sterowniczego, na którym znajdują się wskaźniki przebiegu załadunku.

Operator pieca do obróbki cieplej przeprowadza wyżarzanie, hartowanie, odprężanie itp. odlewów, matryc i innych przedmiotów metalowych w piecach o różnej konstrukcji.

Praca w tym zawodzie jest rutynowa. Zarówno czynności zapewniające właściwą pracę maszyn i urządzeń oraz sprawność techniczna stanowisk pracy (obsługa techniczna), jak i działania organizacyjno - techniczne (obsługa organizacyjna) są podobne na każdym ze stanowisk. Polegają głównie na obserwacji przebiegu prac związanych z danym stanowiskiem, wyciąganiu wniosków i odpowiednim reagowaniu na wszystkie zakłócenia. W razie konieczności przerywa się tok prac lub go spowalnia, lub też ingeruje się podczas ruchu maszyn czy urządzeń bez ich zatrzymywania (np. podczas ruch taśmy spiekalniczej).

Podczas pracy maszyn i urządzeń hutniczych operator zobowiązany jest do ich konserwacji i regulacji. W razie awarii na stanowisku pracy, jeśli czynności związane z jej usuwaniem nie przekraczają jego kwalifikacji, zobowiązany jest także do udziału w jej usuwaniu.

Czynności związane z zakończeniem pracy są podobne na wszystkich stanowiskach operatorów maszyn i urządzeń hutniczych. Polegają głównie na zapisie w odpowiednich dokumentach przebiegu dniówki i na uporządkowaniu stanowiska z uwzględnieniem zasad racjonalnej pracy, przepisów bhp i przeciwpożarowych.

Środowisko pracy

materialne środowisko pracy

W zależności od zakładu i od stanowiska, praca operatora odbywa się zarówno w budynkach (hale produkcyjne), jak i na wolnym powietrzu; w tym drugim wypadku na warunki pracy mogą mieć wpływ niekorzystne czynniki pogodowe. Charakterystyczne dla tego zawodu jest to, że pracownicy narażeni są na pracę w zanieczyszczonym pyłami powietrzu i w hałasie. Zjawiska te występują zawsze i potęgują się na określonych stanowiskach oraz mogą łączyć się jeszcze z takimi niekorzystnymi czynnikami jak wysoka temperatura i mała wilgotność powietrza.

Biorąc pod uwagę liczbę zachorowań najczęstszym zagrożeniem jest hałas, który może powodować uszkodzenia słuchu. Pracy potężnych urządzeń tnących (nożyc) wywołuje natychmiast szkodliwe dla zdrowia wibracje.

warunki społeczne

Praca operatora maszyn i urządzeń hutniczych ma charakter indywidualny, większość czynności wykonuje on bowiem samodzielnie. Jedynie podczas transportu i umieszczania materiału na stanowisku korzysta ze współpracy np. operatora suwnicy (operator urządzeń tnących, wsadowy). Zdarzają się jednak wyjątki, których przykładem może być stanowisko wytapiacza stali. W tym wypadku jest to praca zespołowa, w której ściśle współpracują ze sobą osoby (przeważnie trzy) zajmujące się obsługą pieca. Jednak i tu można wyodrębnić czynności poszczególnych wytapiaczy, które wykonują oni samodzielnie. Jedynie podczas spustu praca ma charakter ściśle zespołowy.

Praca w omawianym zawodzie jest okresowo kontrolowana przez bezpośredniego przełożonego lub przez specjalne urządzenia. Polega na ścisłym przestrzeganiu wcześniej ustalonych procedur, na realizacji wewnątrzzakładowego zlecenia.

warunki organizacyjne

Praca operatora maszyn i urządzeń hutniczych odbywa się w systemie zmianowym, zarówno w dzień, jak i w nocy. Wymagana jest także w dni wolne (niedziele i święta), ale dotyczy to tylko stanowisk biorących bezpośredni udział w procesie hutniczym. Wyjątkiem są stanowiska operatorów urządzeń tnących, którzy nie biorą bezpośrednio udziału w tym procesie.

Praca na jednej zmianie trwa 8 godzin. W hierarchii organizacyjnej na wszystkich omawianych stanowiskach operatorzy pełnią funkcje tylko podwładnych ściśle wykonujących czynności ustalone w instrukcji technologicznej lub instrukcji stanowiskowej. Każdy z operatorów jest obowiązany wykonywać swoją pracę zgodnie z zasadami i przepisami bhp.

Wymagania psychologiczne

Praca operatora wykonywana jest zarówno za pomocą pulpitu umożliwiającego, poprzez naciskanie odpowiednich przycisków, zdalne sterowanie urządzeniem, jak i ręcznie, np. przygotowywanie masy do rynny spustowej, obsługa piły, nożyc. Dlatego też przydatne są takie cechy sensomotoryczne jak dobra koordynacja wzrokowo-ruchowa oraz szybki refleks, a także łatwość przerzucania się z jednej czynności do drugiej.

Dość znaczna zmienność charakteru pracy w omawianym zawodzie oraz duża odpowiedzialność za prawidłowe wykonawstwo poszczególnych czynności wymaga od pracownika zdolności koncentracji i podzielności uwagi. Podzielność uwagi potrzebna jest podczas obserwacji i oceny wielu sygnałów naraz, a koncentracja np. podczas przeglądów.

Biorąc pod uwagę charakter pracy w zawodzie operatora maszyn i urządzeń hutniczych każdy ją podejmujący powinien ściśle przestrzegać ustalonych procedur. Umiejętność podporządkowania się potrzebna jest operatorom na prawie wszystkich stanowiskach występujących w tym zawodzie - zarówno operatorowi wsadzarki przygotowującemu złom do wstępnego wytopu, jak i przygotowującemu wsad już w procesie obróbki żelaza, czy też pulpitowemu (wielkie piece).

Praca ta charakteryzuje się ciągłym kontaktem z różnymi maszynami toteż przydatne są zainteresowania techniczne. Mogą one być szczególnie ważne podczas usuwania wszelkich awarii na stanowisku - oczywiście, jeżeli czynności operatora nie przekraczają jego kwalifikacji. Zainteresowania takie mogą znacznie ułatwić zrozumienie działania poszczególnych mechanizmów.

Zawód operatora maszyn i urządzeń hutniczych można polecić osobom ceniącym pracę, w której „jeden dzień podobny jest do drugiego”, i nie lubiącym niespodzianek (praca zrutynizowana).

Praca na tym stanowisku wiąże się z bezpośrednią odpowiedzialnością za wyposażenie i maszyny.

Wymagania fizyczne i zdrowotne

W zawodzie operatora maszyn i urządzeń hutniczych dominują czynności motoryczne, czyli ruchowe, polegające głównie na chodzeniu, staniu i manipulowaniu przy pulpitach sterujących poszczególnymi urządzeniami, a także na podnoszeniu i przenoszeniu drobnych elementów. Dlatego też wymagane są sprawny układ narządów ruchu, dobry wzrok oraz zdolność rozróżniania barw, szczególnie przydatna do określania przybliżonej temperatury wytapianej stali.

W zawodzie tym nie ma możliwości zatrudnienia osób niepełnosprawnych.

Warunki podjęcia pracy w zawodzie

Do podjęcia pracy w zawodzie operatora maszyn i urządzeń hutniczych niezbędne jest wykształcenie co najmniej podstawowe. Wyjątkiem w tej sytuacji jest stanowisko operatora urządzeń tnących, wobec którego nie stawia się żadnych wymagań.

W wypadku wykształcenia podstawowego dodatkowo wymagana jest praktyka zawodowa. Dla osób z wykształceniem zasadniczym zawodowym czas praktyki jest znacznie krótszy. Po przyuczeniu do zawodu pracownik może przystąpić do wewnętrznego egzaminu przed komisją złożoną z pracowników wyższego szczebla. Po zdaniu egzaminu pracownik otrzymuje zaświadczenie dopuszczenia do wykonywania pracy na danym stanowisku.

Do pracy w zawodzie operatora maszyn i urządzeń hutniczych przyjmuje się tylko mężczyzn do 50 lat i z dobrym stanem zdrowia. Wyjątkiem jest stanowisko operatora urządzeń tnących, na którym pierwszeństwo daje się kobietom.

Wymagane kwalifikacje można uzyskać w specjalistycznych szkołach przyzakładowych przygotowujących do pracy w hutach.

Możliwości awansu w hierarchii zawodowej

W omawianym zawodzie możliwość awansu jest ograniczona. Po odbyciu określonego stażu pracy, odpowiednim przeszkoleniu i zdaniu egzaminu wewnętrznego można jednak zostać, w zależności od zakładu, brygadzistą lub mistrzem.

Możliwości podjęcia pracy przez dorosłych

Na stanowisku operatora maszyn i urządzeń hutniczych mogą znaleźć zatrudnienie osoby, które nie ukończyły 50 lat i spełniają wymogi pod względem wykształcenia. Preferowane są osoby młodsze i sprawne fizycznie.

Polecana literatura

Operator maszyn i urządzeń hutniczych, Klasyfikacja zawodów i specjalności, tom III i V, Ministerstwo Pracy i Polityki Socjalnej, Warszawa 1995.

Ochrona Zdrowia Pracownika, (miesięcznik), Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Przemysłu Hutniczego w Polsce.

Hutnik, (miesięcznik), Sigma NOT.

Źródło danych: Przewodnik Po Zawodach, wyd. II, MPiPS

1

---