MIĘDZYKULTUROWOŚĆ WE WCZESNEJ EDUKACJI - wykłady

1. Podstawy aksjologiczne, cele, subdyscypliny Em

Edukacja międzykulturowa (wg. Nikitorowicza) ogół praktyk edukacyjnych, model działalności społecznej, kulturalnej i oświatowej, nastawiony na wzajemne poznawanie, rozumienie i wzbogacenie kultur oraz poszczególnych osób kultury te tworzących, a także dialog międzykulturowy nakierowany na współpracę i integrację.

• jest formą otwarcia się na innych obcych i ich problemy

• ma służyć mediacji i rozwiązywaniu konfliktów

• pozwala wychodzić poza kanon, własny krąg kulturowy, przekraczać granice międzykulturowe, poprzez komunikację kulturową,

• sprzyja tworzeniu tożsamości międzykulturowej.

PODSTAWY AKSJOLOGICZNE:

• u podstaw leży postmodernistyczna nieredukowalna granica dotycząca odmienności zarówno między grupami mniejszościowymi i większościowymi, jak również ludzi różnych narodowości, kultur, wierzeń, poglądów, preferencji, cech osobowości itp.

• różnicę traktuje się jako wartość samą w sobie, czynnik, pozytywny „aktyw” i szuka się jej istoty,

• dialog kultur występuje tam gdzie zbiorowości mają jakiś wspólny mianownik(wymiana informacji, zapożyczenia, negocjacje itd.)

• filozoficzna koncepcja człowieka jako istoty wolnej i odpowiedzialnej, żyjącej we wspólnocie podobnych mu istot,

• angażuje się na rzecz pokoju, równości, braterstwa i solidarności we własnych kraju,jak i na całym globie,

• opowiada się za światem bez wojen, ucisku, wyzysku, głodu

WARTOŚCI:

demokracja, obywatelstwo, podmiotowość, dialog, tolerancja, otwartość, szacunek, empatia, pluralizm, równość, wolność, pokój, solidność, tradycja.

Edukacja międzykulturowa rozbudza świadomość:

• aksjologiczną

• regionalną (moja mała ojczyzna)

• obywatelską(prawa człowieka i dziecka)

• europejską(kolebki naszej cywilizacji)

• wielokulturową (egoztyczne spotkania)

• międzykulturową(wspólne gotowanie)

• estetyczną

• globalną

• ekologiczną. - To samo co subdyscypliny! (czy jesteśmy jedynymi mieszkańcami ziemii)

Cele edukacji międzykulturowej:

• w sferze postaw: tolerancja, szacunek, empatia, otwartość

• w sferze umiejętności: dostrzeganie, rozróżnianie, zrozumienie, akceptacja, dialog, negocjacja, wymiana wartości

• sferze świadomości równouprawnienie, niezależna tożsamość, ekologizm.

2. Omów podstawowe różnice i podobieństwa pomiędzy modelem edukacji wielokulturowej
   i międzykulturowej (w sferze dydaktyczno - wychowawczej); podaj przykładowy temat zajęć wielokulturowych i międzykulturowych

	Edukacja wielokulturowa	Edukacja międzykulturowa
aksjologia	Pluralizm kulturowy, społeczny, konsensus, tolerancja	Wartości humanistyczne, mediacja, integracja, dialog
światopogląd	modernizm	postmodernim(różne paradygmaty nauk społecznych)
Model kultury	Centrum, granice, struktura, symetria	Decentracja pogranicza,
Podejście do różnicy	Zarządzanie różnorodnością w ramach poprawności politycznej	Różnica jako wartość sama w sobie
badania	porównawcze	Badania w działaniu
dydaktyczno-wychowawczy	Edukacja wielokulturowa	Edukacja międzykulturowa
cel	emancypacja	Różnica i dyskursywność
szkoła	Miejsce spotkania kultur	Miejsce spotkania kultur i dialogu kultur
zasięg	Problemy mniejszości	Wszystkie warstwy społeczeństwa
Polityka edukacyjna wobec mniejszości	-wychowanie, scholaryzacja -uwzględnianie potrzeb edukacyjnych -wyrównywanie szans rozwojowych -motywowanie do uczestnictwa w kulturze i życiu społecznym -umożliwianie awansu społecznego -przekazywanie języka, historii i kultury danej mniejszości	-mediacja i rozwiązywanie konfliktów -dialog międzykulturowy -integracja, budowanie przestrzeni międzykulturowej -tworzenie tożsamości międzykulturowej
metody	Podające, poszukujące	aktywizujące(prawo do swobodnego wyboru zadań z wielu ofert, twórcza inwencja)
Punkt wyjścia	Pedagogika krytyczna i emancypacyjna	Edukacja regionalna i obywatelska
nauczyciel	Pedagog ,wychowawca	Tłumacz kultur, refleksyjny praktyk

3. Przedstaw metody realizacji treści edukacji międzykulturowej na poziomie wczesnoszkolnym

Obszary pracy wychowawczej:

dydaktyka, praca wychowawców klasowych, zajęcia pozalekcyjne, projekty edukacyjne i wychowawcze, opieka i profilaktyka, tradycje szkolne, współpraca z rodzicami i środowiskiem szkolnym, samorządowość uczniowska.

Metody aktywizujące (wg. Mizerka):

-konwersatoryjne(dyskusja i jej odmiany)

-pobudzające myślenie twórcze („burza mózgów”, „koło analogii”)

-służące kształceniu umiejętności praktycznych(gry dydaktyczne, symulacje)

-pogłębiające rozumienie sytuacji(drama, studium przypadku)

-metody praktyczne(projekty)

Kategorie metod edukacji międzykulturowej

-poszukiwania wiedzy o innych

-poszukiwania wspólnych korzeni

-poszukiwania powiązań

-pracy ze stereotypami

-zrozumienia i poszanowania odmienności

-rozwiązania problemów

-budowanie współpracy

-poszukiwania scenariuszy przyszłości

Kategorie metod	metody
Poszukiwanie wiedzy o innych	Wykład, dyskurs, prezentacja, Internet, gry dydaktyczne, praca z materiałami źródłowymi,
Poszukiwanie wspólnych korzeni	Metoda chronologiczna, kręgów, m. szlaków kulturowych, metoda mapy kontaktów
Poszukiwanie powiązań	M. analizy tekstu, m. róży wiatrów
Praca ze stereotypami	Identyfikacja, m. dramy, międzynarodowa wymiana dzieci.
Zrozumienie i poszanowanie odmienności	Akceptacja różnorodności, kształtowanie postaw tolerancji, poznawanie, spotkanie z ekspertami
Rozwiązywanie problemów	m. drzewo decyzyjne, tabela decyzyjna, ścieżek decyzyjnych, debaty, negocjacji, mapy konfliktów, sześciu kroków,
Budowania współpracy	Projekt edukacyjny
Poszukiwania scenariuszy przyszłości	Metoda stymulacji, m. kapeluszy myślowych Edwarda de Bono

4. Modele/metody przełamywania stereotypów

1. Kropla drązy skałę-model kumulacyjny

2. Wszystko albo nic-metody zmiany radykalnej

3. wilk syty i owca cała-metoda podtypu

4. koń trojański- metoda rozcieńczania

5. hipoteza kontaktu-poznanie, zrozumienie, dialog, integracja, współpraca/edukacja międzykulturowa

5. Omów założenia i możliwości realizacji dialogu międzykulturowego na etapie wczesnej edukacji

Poziom pograniczny jako tzw. „trzecia kultura”

• ważna jest tutaj znajomość kultury własnej oraz kultury z którą się komunikujemy, co pozwala antycypować różnice i podobieństwa(Casmir mówi tutaj o trzeciej kulturze)

• jest to wówczas stopień pograniczny który łatwiej zaakceptować każdej ze stron

• kod kulturowy przemieszcza się i dąży do integracji z kodem odrębnej kultury, nie narusza to tożsamości systemów kulturowych, ułatwia wymianę, negocjację i kształtowanie znaczeń.

6. Scharakteryzuj sylwetkę nauczyciela edukacji międzykulturowej na etapie wczesnej edukacji - określ jego kompetencje komunikacyjne, pożądane cechy osobowości

kompetencje komunikacyjne:

-wrażliwość kulturowa

-świadomość względności postaw kulturowych

-zdolność krytycznego autopoglądu

-dystans wobec własnej kulturowej podmiotowości

-gotowość empatycznego rozumienia wartości innych kultur

-otwartość, elastyczność i innowacyjność w postrzeganiu celów i form komunikacji

-tolerancja i szacunek dla niejednoznaczności

-orientacja na wiedzę

-postawa interakcyjna

-osobowość, kompetencje: wiedza, umiejętność, postawy

7. Omów jak wygląda edukacja dzieci z mniejszości narodowych oraz etnicznych w Polsce w kontekście wyzwań dla polskiej edukacji międzykulturowej

Potrzeby edukacyjne wobec mniejszości narodowych i etnicznych w Polsce:

-obserwowany jest wzrost liczby szkół i placówek ze 127 w 1990(6 tys. uczniów) do 774 w 2005r(50 tys uczniów)

-przeważają szkoły z dodatkową nauką języka ojczystego(niemieckiego potem ukraińskiego)

-występuje brak wystarczającej ilości szkół

-w wielu szkołach ma miejsce nauka własnego języka (danej mniejszość etnicznej)poznawanie własnej historii i kultury własnej grupy(kaszubi mniejszość grecka)

- w ostatnich latach udostępnienie mniejszości szkolnictwa wyższego

8. Wyjaśnij na czym polega współpraca szkoły i środowisk lokalnych w aspekcie edukacji międzykulturowej i jak łączy się z tym obszarem działalności idea partnerstwa edukacyjnego oraz szeroko pojętej animacji kulturalnej

Współpraca szkoły i domu rodzinnego w aspekcie edukacji międzykulturowej:

• spotkanie z rodzicami w celu ustalenia warunków współpracy oraz terminów wspólnych zajęć i spotkań,

• zapoznanie rodziców z celami, metodami edukacji międzykulturowej oraz treściami programowymi dotyczącymi wielokulturowości, dziedzictwa kulturowego, rodziny oraz najbliższych osób,

• akceptacja programu przez rodziców (często pojawia się problem wyznania)

• pomoc w organizacji spotkań z osobami znaczącymi dla kultury oraz gośćmi z zagranicy,

• opowiadanie o rodzinie, o korzeniach, ilustrowanie nagraniem wypowiedzi rodziców lub dziadków

• pomoc rodziców lub dziadków w przygotowaniu „drzewek rodzinnych” szkolnych uroczystości, gazetek, wystaw, „wierzchołków korzeni” poczęstunków itp.

Partnerstwo edukacyjne rodzaj spółki, relacji stosunków społecznych, które rodzą się na styku mikrosystemów-rodziny, szkoły, gminy, środowiska lokalnego.

Warunki zaistnienia:(obszar animacji kulturalnej)

• muszą być przynajmniej dwie osoby

• akceptacja drugiej osoby

• wzajemne zaufanie partnerów

• sfera wspólnych celów i wartości

• wymiana dóbr (życzliwość, rada , pomoc, wzajemne dzielenie się sukcesów i porażek)

Animacja to proces wychowawczy który wyzwala twórczą aktywność podmiotu, powoduje rozwój komunikowania społecznego, jest metodą integracji i partycypacji społecznej, reagowania na patologie, ożywianie aktywności jednostek i grup.

Koncepcje animacji kulturalnej:

-wspólnotowa, partycypacyjna, emancypacyjna, instrumentalna,

Edukacja międzykulturowa jako część animacji społeczno-kulturowej implikuje ze sobą ściśle połączone 3 procesy:

• odkrywania i tworzenia warunków, uświadamianie potrzeb, pragnień, styczność z dziełami i twórcami,

• tworzenia związków(kształtowanie kontaktów między sobą oraz między działami ludzi, akceptacja rozumienie lub konflikt)

• twórczości(kreacja, ekspresja, inicjatywa

Projekty na temat:

tolerancji, praw człowieka, stosunku do mniejszości narodowych i etnicznych i inne.

9. Etapy tworzenia animacyjnego projektu międzykulturowego

1. Diagnoza potrzeb danego środowiska

2. Sformułowanie problemu

3. Wskazanie możliwych rozwiązań problemu

4. Ocena zaproponowanych rozwiązań

5. Wybór najlepszego rozwiązania

6. Ocena przyjętego rozwiązania

Najczęściej powstają projekty na temat:

• Tolerancji

• Praw Człowieka

• Stosunku do mniejszości narodowych i etnicznych (mini-raporty)

10. Wyjaśnij dlaczego (zdaniem J. Nikitorowicza) edukacja regionalna stanowi „punkt wyjścia” dla ogółu praktyk edukacji międzykulturowej na poziomie wczesnej edukacji

Regionalizm - wiąże się z krajowością, ojcowizną, z terytorium, z językiem, zwyczajami, obyczajami, parafią, rytuałami, grupą wyznaniową, itp.

edukacja regionalna w założeniu Nikitorowicza - to koncepcja podkreślająca dydaktyczne znaczenie lokalnego dziedzictwa kulturowego jako niezbędnego elementu tożsamości jednostkowej i społecznej; stanowi ważny składnik procesu integracji europejskiej.

Edukacja regionalna

• powinna być prowadzona od najwcześniejszych lat życia

• rozpoczyna i umożliwia proces budowania dialogu edukacyjnego oraz tożsamości międzykulturowej

• pozwala dostrzegać odmienności i szuka sposobów wzajemnego zrozumienia i współpracy

• uczy tolerancji, patriotyzmu(lokalnego, narodowego) współodpowiedzialności

• kształtuje ład demokratyczny

Edukacja regionalna dziecka-CELE:

• wyposażanie w wiedzę o kanonie kulturowym, wartościach i zwyczajach

• kreowanie poczucia własnej tożsamości i metod jej obrony,

• kształtowanie pozytywnych postaw wobec „małej ojczyzny”

• uwrażliwienie na problemy środowiska, historii regionu, roli rodziny w przekazywaniu tradycji, kształtowaniu wartości moralnych dziedzictwa kulturowego przodków,

• kształtowanie pozytywnych odniesień do takich wartości jak: język matczyny, wyznania religijne, terytorium, historia, tradycja.

11. Przedstaw treści przedmiotowe edukacji regionalnej na etapie wczesnej edukacji i omów wybrane metody ich realizacji w kontekście edukacji międzykulturowej; podaj przykładowy temat zajęć

Treści edukacji regionalnej:

krajobraz, architektura, zabytki kultury duchowej i materialnej, gwara, folklor, legendy, sztuka ludowa, historia, wiedza o lokalnych bohaterach.

Metody: eksponująca, praktyczna, problemowa.

temat: Poznajemy historię naszego miasta, jej legendę, historię i lokalnych bohaterów.

Edukacja regionalna dziecka-CELE:

• wyposażanie w wiedzę o kanonie kulturowym, wartościach i zwyczajach

• kreowanie poczucia własnej tożsamości i metod jej obrony,

• kształtowanie pozytywnych postaw wobec „małej ojczyzny”

• uwrażliwienie na problemy środowiska, historii regionu, roli rodziny w przekazywaniu tradycji, kształtowaniu wartości moralnych dziedzictwa kulturowego przodków,

• kształtowanie pozytywnych odniesień do takich wartości jak: język matczyny, wyznania religijne, terytorium, historia, tradycja.

12. Omów treści przedmiotowe wczesnej edukacji obywatelskiej, określ jej związki z edukacją międzykulturową; podaj przykładowy temat zajęć

Cele wczesnej edukacji obywatelskiej:

• działanie ukierunkowane właściwościami psychofizycznymi dziecka

• wspomaganie dzieci w budowaniu obrazu małej ojczyzny, tworzeniu wyobrażenia dużej ojczyzny

• kształtowanie dziecięcych emocji związanych z ojczyzną

• zrozumienie historycznego trwania polski przez ukazanie układu przodków dziecka

• uświadomieniu różnic i podobieństw kulturowych współmieszkańców miejscowości regionu,

treści wczesnej edukacji obywatelskiej

• najbliższa okolica (nazwy, wygląd typowych miejsc, tworzenie kultury, nauki, mieszkańcy, różnice kulturowe)

• ojczyzna (symbole narodowe, praca, tworzenie kultury, nauki, sztuki, walka za ojczyznę, bohaterowie na przykładzie osób z bliskiej rodziny, postacie historyczne)

• język i literatura(legendy) zabawy, tańce, muzyka, malarstwo, zabytki, zwyczaje i tradycje polskie)

Elementarne wychowanie patriotyczne:

-zestaw świadomych zorganizowanych działań o zróżnicowanym charakterze, obejmującym wiele podmiotów:

dom rodzinny, instytucje oświatowe, władze samorządowe państwa, ukierunkowany na wspomaganie relacji z ojczyzna.

13. Scharakteryzuj cele i zadania edukacji europejskiej na etapie wczesnej edukacji w odniesieniu do europejskiego modelu wychowania i edukacji międzykulturowej; podaj przykładowy temat zajęć

Europejski ideał wychowania: ochrona kultur rodzinnych, lokalnych, przeciwdziałanie kulturze masowej „narzuconej”(edu. regionalna)-edukacja dla pokoju,

- poznawanie języków, wychowanie ekologiczne-edukacja ekonomiczna-postawy prozdrowotne, jednostka jako podmiot działający, postulat powszechnego dostępu do wszystkich form szkolnictwa, stworzenie warunków do kształcenia ogólnego i zawodowego, wartości kultury europejskiej (Ed. Aksjologiczna), wychowanie do demokracji, umiejętnego korzystania z praw człowieka, nabywanie świadomości obywatelskiej - edukacja obywatelska, socjalizacja, edukacja w środowisku zróżnicowanym kulturowo-pokonywanie barier kulturowych, wychowywanie w duchu otwartości, dialogu, pomocy, tolerancji: rasowej, społecznej, religijnej, patriotycznej itp.,(Ed. wielokulturowa, miedzy kul., komunikacja międzykulturowa), wielo i międzykulturowa edukacja artystyczna

Cele

• przekazywanie wiedzy, kształtowanie postaw raz kompetencji koniecznych do świadomego uczestnictwa w UE,

• przygotowanie do życia w zintegrowanej Europie w obywatelskim społeczeństwie sprawiedliwości i postępu

• ukształtowanie nowoczesnego pluralistycznego, demokratycznego społeczeństwa:

• popartego bogactwem zróżnicowania kulturowego

• nastawionego na współpracę i wzajemne poznanie kultur

• współdziałanie dążące do kreowania nowych wartości kulturowych(oraz utrzymania dotychczasowych)

Treści:

-kultura-grecka, rzymska, chrześcijańska

-wydarzenia historyczne

-zwyczaje, obyczaje, moda

-częste odniesienia do ed. artystycznej: muzyka, sztuka, literatura itp.

-nauka: podróże po europie, zabytki( Ed. wielo i międzykulturowa)

-wprowadzenie w problematykę ekonomiczną i ekologiczną

1

---