K. Koczorowski, 03. CEGLARSTWO


! K. Koczorowski, Niektóre problemy strychowania konstrukcyjnej cegły “palcówki” . BMiOZ, seria B, t. 49, Warszawa 1978 r., s. 21-38.

Mimo przebadania w okresie powojennym dużej ilości zabytkowych obiektów ceglanych, nie została przeprowadzona weryfikacja panujących w tej dziedzinie poglądów- brak kompleksowych badań cegły, centralnego systemu gromadzenia wyników.

Przykładem tego jest uznana w literaturze przedmiotu teza o wyłącznie ręcznym usuwaniu nadmiaru gliny z formy i wyrównywaniu powierzchni cegły w średniowieczu, z pozostawieniem na niej śladów palców-stąd też termin “palcówka”

*proces formowania cegły “palcówki”

  1. posypywanie piaskiem, względnie zwilżanie wodą stołu strycharskiego i lady ( formy) strycharskiej

  2. napełnianie i ubijanie w ladzie strycharskiej odpowiedniej porcji surowca

  3. usuwanie nadmiaru gliny z lady i wyrównywanie powierzchni cegły ręką lub drewnianą listewką, zwaną strychulcem

*podział na rodzaje płaszczyzn

-rewers, czyli płaszczyzna pozioma, na której cegła spoczywała w czasie formowania na stole strycharskim

-płaszczyzny pionowe-stykają się ze ściankami lady strycharskiej

-awers, czyli płaszczyzna pozioma górna, wyrównywana przez strycharza

REWERSY podobnie jak płaszczyzny pionowe, w czasie procesu formowania nie miały bezpośredniej styczności z ręką ludzką. Bywają one z reguły gładkie, a ich faktura uzależniona jest od powierzchni stołu strycharskiego, tzn. od tego, czy była ona zwilżona wodą, czy też posypywana piaskiem. O spoistości powierzchni cegły formowanej na mokrym stole świadczy brak widocznych ziarenek piasku, dodawanych w celu schudzenia gliny, które zaobserwować można na awersach tych cegieł. Formowanie cegły na stole strycharskim, posypywanym piaskiem, uwidacznia się na rewersie w postaci ziaren piasku, a nawet drobnego żwiru.

W odróżnieniu od gładkiej i spoistej faktury rewersu cegły formowanej na stole mokrym, rewersy tych cegieł mają strukturę bardziej porowatą i chropowatą.

PŁASZCZYZNY PIONOWE posiadają jedynie ślady w postaci drobnych pionowych rys i nierówności, będących następstwem zdejmowania lady strycharskiej, a spowodowanym przesuwaniem się ziaren piasku, względnie chropowatością powierzchni samej lady strycharskiej.

AWERSY cegieł formowanych, zarówno pod względem różnorodności ich faktury, jak i innych śladów-są znacznie bogatsze od pozostałych płaszczyzn. Obce, nie związane z procesem formowania ślady, to odciski palców, stóp dziecięcych (Sulejów), racic i łap różnych zwierząt domowych, trawy...Po uformowaniu, cegły suszone były najpierw na leżąco, awersem ku górze.

Znane są 2 typy awersów : gładkie i rowkowane (“palcówki”)

Ilość rowków : od 4 do 9

Rodzaje rowków : *półokrągłe (rzadkie, Sulejów)

*zaokrąglone (ale nie półkoliste)

*płaskie

*paskowe (przekrój prostokątny)

# odstępstwem od w/w rodzajów rowków są oddzielone także żeberkami, formy wypukłe, będące jak gdyby negatywem rowka wklęsłego (Tykocin, Sulejów), występujące zazwyczaj na 1 awersie wspólnie z rowkami zwykłymi, ale nic nie wskazuje na to, by powstały one na skutek deformacji powierzchni cegły przy suszeniu lub wypaleniu.

# niekiedy rowkowanie, zaokrąglone u krótszej krawędzi awersu, przyjmuje formę rowkowania płaskiego u drugiej, przy czym zmiana ta następuje jednostajnie na całej długości rowka. Bywa też, że rowkowanie nie pokrywa całej powierzchni awersu, a tylko jego szerokość lub długość.

# kierunek rowkowania

-podłużne

-poprzeczne

-ukośne

-nieregularne (ukośnie względem siebie)

-wyjątek: Sulejów-3 równoległe do siebie rowki biegną po łuku

# faktura rowków: drobne, pasemkowate linie, równoległe do krawędzi rowków, również ostre wgłębione ryty.

# żeberka, czyli krawędzie między rowkami :

-ostre (rowki zaokrąglone)

-tępe i pasemkowe (forma ich uwarunkowana bądź strychowaniem, bądź starciem się ich wierzchołków w czasie składowania i transportu cegły. Powierzchnia gładka lub chropawa.

# krawędzie żeberkowe-tworzą je półkoliste zakończenia rowków zaokrąglonych

# paskowe wgłębienia- występują zarówno na awersach gładkich jak i rowkowanych- nie mają związku z samym rowkowaniem

Analiza przebiegu omawianej czynności, przy założeniu ręcznego usuwania nadmiaru gliny z jednoczesnym wyrównywaniem powierzchni i wykonaniem rowkowania, wskazuje, że był to zabieg dosyć skomplikowany. Chcąc zgarnąć jedną ręką nadmiar gliny, równocześnie pozostawiając ślady palców, strycharz musiałby pracować dłonią z przykurczonymi palcami, a zarazem tak rozstawionymi, by obejmowały one całą szerokość cegły. Zostałaby wówczas niewyrównana powierzchnia cegły między palcami, czynność ta wymagałaby więc powtórzenia, co z kolei stawia pod znakiem zapytania możliwość uzyskania równiej powierzchni, jak też regularnego i równomiernego rowkowania. Wykonując tę czynność oburącz, strycharz mógłby jednym ruchem przykurczonych dłoni zgarnąć nadmiar gliny, jednak i w tym przypadku wątpliwe byłoby uzyskanie równej powierzchni i równoległego rowkowania. Poza tym kciuki, z uwagi na ich prostopadłe w stosunku do pozostałych palców położenie, nie uczestniczyłyby w tym procesie, więc liczba rowków powinna by ograniczać się do 8, a w rzeczywistości bywa często większa.

Zarówno wyrównywanie cegły jedną ręką, jak też oburącz nie wydaje się praktyczne w warunkach ciągłej produkcji, może więc były 2 fazy?

  1. Zgarnianie wraz z wyrównywaniem

  2. Wykonanie rowkowania

Strycharz mógłby zgarniać nadmiar gliny krawędzią zewnętrzną dłoni, a więc dłonią ustawioną prostopadle do płaszczyzny awersu- 1 lub 2 ruchy na długości jednej cegły, ale rowkowanie nie byłoby tak regularne i równoległe. Z kolei rozłożenie czynności : zgarnianie nadmiaru gliny, wyrównywanie powierzchni i wykonanie rowkowania-na kilka ruchów, zwiększyłoby pracochłonność ( dziennie, wg Arszyńskiego- ok. 1000 sztuk; raczej na akord). Również narażenie na okaleczenie dłoni.

*STRYCHULEC

Połączenie w jedną czynność zgarniania gliny, wyrównania powierzchni i wykonania rowkowania, przy jednoczesnym eliminowaniu niedogodności występujących przy omówionym uprzednio sposobie strychowania cegły, wymagało pomocniczego narzędzia.

Musiał on mieć odpowiednio ukształtowaną krawędź boczną i dostatecznie dużą powierzchnię, umożliwiającą gromadzenie się nadmiaru gliny. Jest to prosty przyrząd, składający się z deseczki o długości odpowiadającej conajmniej szerokości cegły oraz specjalnego uchwytu. Narzędziem tym strycharz mógł 1 ruchem zgarnąć nadmiar gliny i wyrównać powierzchnię oraz wykonać rowkowanie nawet 2 cegieł, stosując ladę podwójną.

Podział: strychulec niezależny od konstrukcji lady i zależny od niej.

*ryciny XVIII-wieczne- lady o niższych bokach krótszych i poprzeczkach środkowych w ladach podwójnych, strychulec z 2 wcięciami na krawędzi roboczej, służącymi do opierania go na dłuższych bokach lady, jak i na prowadnicach.

3



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Z. Świechowski, 03. CEGLARSTWO
Z. Brochwicz, 03. CEGLARSTWO
Z. Brochowicz , 03. CEGLARSTWO
H. Jabłczyńska- Jędrzejowska- „Dawne zaprawy budowlane”, 03. CEGLARSTWO
M. Bogucka, 03. CEGLARSTWO
A. Kąsinowski, 03. CEGLARSTWO
03 Sejsmika04 plytkieid 4624 ppt
03 Odświeżanie pamięci DRAMid 4244 ppt
podrecznik 2 18 03 05
od Elwiry, prawo gospodarcze 03
Probl inter i kard 06'03
TT Sem III 14 03
03 skąd Państwo ma pieniądze podatki zus nfzid 4477 ppt
03 PODSTAWY GENETYKI
Wyklad 2 TM 07 03 09

więcej podobnych podstron