Ocena opisowa w ocenianiu osiągnięć matematycznych

Ocenianie jest powszechną praktyką życia. Towarzyszy nam na każdym kroku - w pracy, w szkole, w domu, w miejscach publicznych, w środowisku społecznym i przyrodniczym,. Ustawicznie zbiera się informacje o ludziach, wytworach, miejscach, możliwościach, zachowaniach. Polega ono na oszacowaniu wartości rozmaitych stanów lub zdarzeń. Trzeba zgromadzić informacje o wartościach ocenianego zjawiska, koniecznych do podjęcia decyzji orzekającej: czy coś lub ktoś jest dobry czy zły; czy coś jest przydatne czy nie; drogie czy tanie; przyjmujemy kogoś czy odrzucamy itp. W ocenianiu posługuje się ustalonym kryterium oceny jakości. Z ocenianiem spotykamy się również w szkole. To tu trwa ustawiczny proces oceniania - dyrektor ocenia pracę nauczyciela, nauczyciel ocenia rozwój ucznia, uczeń ocenia swoich nauczycieli, rodzice oceniają pracę szkoły, szkołę jest oceniana przez instancje wyższe.
Ocena szkolna wg Wincentego Okonia to "ustosunkowanie się nauczyciela do osiągnięć ucznia, czego wyrazem może być wystawienie określonego stopnia szkolnego lub opinii wyrażonej w formie pisemnej czy ustnej" Autor definiuje również pojęcie oceniania uczniów jako "proces wyrażania opinii o uczniach za pomocą stopnia lub ocen opisowych, zarówno doraźne jak i co okres lub przy końcu roku szkolnego".
Obecna reforma zmieniła system oceniania uczniów klas I - III. Ocenę cyfrową zastąpiono oceną opisową. Oznacza to, że powinnością nauczyciela jest gromadzenie informacji o uczniach podczas ich wielokierunkowej działalności. Informacje te zdobywa obserwując dziecko przy pracy ciągłej w dłuższym okresie, przy pracy w grupie, podczas rozmów, prezentacji prac plastycznych i literackich, analizując karty pracy dziecka oraz karty samooceny. Bieżące rejestracje spostrzeżeń dotyczących postępów i osiągnięć ucznia obejmują takie aktywności: zaangażowanie w pracy, kontakty społeczne, mówienie i słuchanie, czytanie, pisanie, rozwiązywanie zadań ortograficznych, rozwiązywanie zadań gramatycznych, liczenie, rozwiązywanie zadań tekstowych.
Wprowadzenie oceny opisowej ma na celu między innymi przywrócenie szkole takich cech jak: kształtowanie właściwego nastawienia do nauki, motywowanie do pracy, rozwijanie aktywności twórczej, sprzyjanie tworzeniu się w klasie swobodnej atmosfery pracy, partnerstwa w stosunkach nauczyciel - uczeń.

Ocena opisowa to ustne lub pisemne poinformowanie o postępach ucznia. Ma ona dostarczyć informacji: uczniowi - rodzicom - nauczycielowi.

• Uczniowi - dostarcza informacji o efektach jego szkolnej aktywności, wskazówek jak pokonywać napotkane trudności:
  - motywację do dalszego wysiłku;
  - zachęca do samooceny;
  - umacnia wiarę we własne możliwości. 

• Rodzicom - dostarcza rzetelnej, szczegółowej informacji o ich dziecku, na podstawie której będą mogli w porę podejmować właściwe działania na rzecz jego dalszego, prawidłowego rozwoju.

• Nauczycielowi - dostarcza informacji na jakim poziomie rozwoju znajduje się uczeń w danym momencie edukacji oraz o tym czy stosowany przez nauczyciela system pracy z uczniem jest efektywny.

Ocena opisowa powinna spełniać następujące funkcje:

• informacyjną - przekazując informacje, co dziecku udało się poznać, zrozumieć, opanować, nauczyć, jakie dziecko zdobyło umiejętności, co już potrafi, jaki jest wkład jego pracy.

• korekcyjną - odpowiadając na pytanie, co uczeń ma już opanowane, co robi dobrze, nad czym musi jeszcze popracować, co poprawić, zmienić, udoskonalić.

• motywacyjną - zachęcając dziecko do samorozwoju, dalszego wysiłku, dodając wiary we własne siły i nadzieję na osiągnięcie sukcesu.

Dzięki ocenie opisowej uczeń otrzymuje od nauczyciela dokładne informacje o swoim rozwoju, a nauczyciel może poddać krytycznej samoocenie skuteczność stosowanych metod nauczania, strategii wychowawczej, organizacji pracy. Dzięki ocenie uczeń może wyrównać dostrzeżone przez nauczyciela braki, a nauczyciel uzyska kolejne wiadomości i umiejętności.

Cechami takiej oceny jest:
- ujawnianie braków i osiągnięć;
- ukierunkowuje dalsze postępowanie;
- stwarza podstawę do porównywania osiągnięć dziecka.
Najczęściej nauczyciele przedstawiają ocenę opisową w formie charakterystyki osiągnięć ucznia, w postaci kilkunastu zdań. Stosowana jest również forma oceniania opisowego w "karcie osiągnięć ucznia" zawierającej rubryki, w których określa się jego pracę, postawy, działalność w danych dziedzinach. Ocena opisowa z zachowania uwzględnia funkcjonowanie ucznia w środowisku szkolnym oraz respektowanie zasad współżycia społecznego i ogólnie przyjętych norm.
Dobre ocenianie to takie, które:
- uwzględnia możliwości dziecka;
- bierze pod uwagę wkład pracy dziecka, jego wysiłek włożony w wykonanie jakiegoś zadania;
- nie etykietuje dziecka
. - zachęca do dalszej pracy, uświadamia, że wysiłek się opłaca;
- nie pełni funkcji kary czy nagrody;
- uwzględnia postęp, jaki dokonał się w dziecku.

Umiejętności matematyczne: przykładowy ocena opisowa z edukacji matematycznej:

Uczeń zdolny:
-uczeń liczy samodzielnie, sprawnie, nie popełnia błędów, samodzielnie układa i rozwiązuje proste i złożone zadania tekstowe. Posługuje się metodami matematycznymi w życiu codziennym, zwraca uwagę na obecność matematyki w otaczającym świecie.

Uczeń z trudnościami w nauce:
-uczeń nie potrafi liczyć nawet na konkretach, błędnie rozwiązuje zadania tekstowe lub nie podejmuje próby rozwiązania, nie potrafi stosować metod matematycznych w życiu codziennym.

Oceny opisowe pozwalają rodzicom i uczniom skierować uwagę na rozwój osobowości. Znikli uczniowie dobrzy i słabi. Teraz wszystkie dzieci mają większą szansę na zaistnienie w szkole. Rodzice nie mogą porównać swojego dziecka z innym dzieckiem. Dziecko w rodzinie nie jest oceniane przez pryzmat ocen. Dzieci nie uczą się dla ocen, z powodu lęku przed karą albo dla nagrody. Uczą się dla samych siebie, pokonują trudności bez lęku, obawy, że zostaną wyśmiane. Są dumne ze swoich małych sukcesów. To bezpieczeństwo wyzwala w nich radość, uśmiech, ważność, odwagę, chęć działania. Jednak nie można zapominać, że otaczająca nas rzeczywistość, to świat nie tylko radości, ale i porażek. Stosowana uprzednio pozytywna ocena cyfrowa wywoływała radość, motywowała do działania, do podejmowania wysiłku. Ocena negatywna bardzo często osłabiała motywację do nauki. Dzisiaj w atmosferze życzliwości i zrozumienia, a przede wszystkim akceptacji łatwiej uczeń znosi porażki i nieporozumienia. Uczeń, który wie, że pani mu pomoże, przezwycięża trudności, nie traci wiary we własne siły i możliwości. Tym samym powoli uczy się jak radzić sobie ze stresem. W edukacji matematycznej uczeń nie zniechęca się do nauki matematyki. Dzięki ocenie opisowej dokładnie zna swoje możliwości, wie o słabszych ale i o mocniejszych stronach, które często są bardzo rzadko podkreślane. Nauczycielka również lepiej zna swoich podopiecznych. Zna ich możliwości oraz słabości, wie nad czym musi pracować z poszczególnymi dziećmi.

Bibliografia:

Bereźnicki F., Dydaktyka kształcenia ogólnego, Kraków.

Niemierko B., Między oceną szkolną a dydaktyką. Bliżej dydaktyki, Warszawa.

Nowik J., Kształcenie matematyczne w edukacji wczesnoszkolnej, Opole.

Okoń W., Słownik pedagogiczny PWN, Warszawa.

Postawa programowa z komentarzami. Edukacja przedszkolna i wczesnoszkolna.

Śliwińska D., "W sprawie oceny opisowej" "Życie szkoły" 1998/4 s. 206

---