Metody wychowawcze-porównanie metody kar i nagród z metodą modelowania

Poprzez metodę wychowania pojmowany jest każdy indywidualny sposób działania wychowawcy, mający za zadanie wywarcie zamierzonego wpływu na aktywność podopiecznego. Możemy również stwierdzić, że jest to "świadomie i konsekwentnie stosowany sposób, oddziaływania pedagogicznego na jednostkę, grupę lub zbiorowość, dla osiągnięcia zamierzonego celu wychowawczego". Zdarzają się wychowawcy, którzy jako główną cechę metod wychowania podają wywołanie określonego nacisku na aktywność wychowanka.

Znane są różnorodne klasyfikacje metod wychowania, które zazwyczaj dzieli się na:

-metody jednostkowe i ogólne,

-metody pośredniego oraz bezpośredniego wpływu wychowawczego,

-metody wpływu osobistego, sytuacyjnego i społecznego a także metody kształtowania samowychowania,

-metody strukturalne i sytuacyjne.

Każda z wyżej wymienionych metod wychowawczych jest różna, lecz wszystkie one wzajemnie się uzupełniają tworząc jednolitą całość. Wychowawca zobligowany jest do wyboru danej metody, którą on sam powinien potrafić się posługiwać. Wnioskujemy więc z powyższego, iż to nie sama metoda wychowania ma wpływ na ostateczny sukces pedagogiczny lecz skuteczność wykorzystania go w odniesieniu do realizacji poszczególnych celów wychowawczych Należy wiec nadmienić, że "zastosowanie metod wychowania jest tym skuteczniejsze, im bardziej idzie ono w parze z przestrzeganiem psychospołecznych warunków efektywności oddziaływań wychowawczych". Nie można jednak pozwolić na nadgorliwe wykorzystywanie metod oraz technik wychowawczych, ponieważ może to mieć negatywny wpływa na osobiste podejście do postępowania wychowawczego. Jak powiedział K. Konarzewski "nauczanie metod rodzi schematyzm i zabija twórczość", jednakowoż określona wiedza na temat tych metodach jest niezastąpiona dla innowacji wychowawczych.

Metody wychowawcze ulegają podziałowi na metody oddziaływań indywidualnych, tj. metoda modelowania, metoda zadaniowa, metoda perswazji, metoda kary i nagrody oraz metody oddziaływań grupowych, tj. metoda organizowania działalności zespołowej i indywidualnej a także metodę współdecydowania uczniów o przebiegu lekcji.

Chciałabym zwrócić szczególną uwagę na dwie metody oddziaływań dotyczących oddziaływań indywidualnych a mianowicie -metodę modelowania i metodę kar i nagród, ponieważ są one najpopularniejszymi i najbardziej rozpowszechnionymi spośród wszystkich metod wychowania.

Metoda modelowania, czyli metoda dawania przykładu jest jedną z najskuteczniejszych jeżeli nie najskuteczniejszą metodą wychowania, jej niewątpliwą skuteczność potwierdza stwierdzenie, że "słowa uczą, a przykłady pociągają". Obserwujemy to szczególnie u osób, które mają ze sobą częstą styczność. Jednostki takie z biegiem czasu wzajemnie upodabniają się do siebie. Dochodzi do tego na skutek niezamierzonego przyswajania zachowań i nawyków innych jednostek w poszczególnych społeczeństwach. Owa skłonność uwydatnia się szczególnie u dzieci, które z czasem upodabniają się do swoich rodziców. W szkole natomiast obiektami, do których upodabnia się reszta są lubiani i popularni uczniowie oraz nauczycieli posiadający autorytet wśród uczniów. Młody człowiek przyjmuje wzory lub wzorce oraz utożsamia się z nim zarówno w kwestii poglądów, decyzji i zachowań społecznych, jak i w poszczególnych działaniach środowiskowych..

Metoda modelowania zwana jest również często metodą działania własnym autorytetem, jak i metodą dawania dobrego przykładu. Można także nazwać ją metodą edukowania się poprzez naśladownictwo lub też poprzez uczenie się alternatywne jak i przez tzw. "zarażanie się", czyli udzielanie się danego zachowania prezentowanego przez inną jednostkę. W specjalistycznej literaturze owe nazwy stosowane są zamiennie.

Albert Bandura - zagorzały zwolennik metody modelowania uważa, że "przez modelowanie rozumie on zarówno odwzorowywanie, czyli przyswajanie zaobserwowanych zachowań, jak również nabywanie nowych zachowań lub modyfikowanie zachowań dawniej już ujawnionych przez obserwatora, przy czym z zakresu modelowania wyklucza wszelkie świadome naśladowanie modelu przez obserwatora".

Rozpoznawanie ogólnych i podobnych wyników modelowania ma bardzo istotne znaczenie z pedagogicznego punktu widzenia. Wyjątkową rolę odgrywa w tym procesie diametralnie różne zachowanie człowieka w odniesieniu do wykreowanego w jego świadomości modelu postępowania. Zazwyczaj są to zachowania, które umiejscowione są w tej samej kategorii, w której badany model. Dlatego też metoda dawania godnego przykładu jest z wychowawczego punktu widzenia nadzwyczaj przydatna i pożyteczna. W konsekwencji prawdopodobnej generalizacji przez podopiecznych postrzeganych zachowań zarówno bliskich jak i dalekich osób zyskują oni zdolność do wszelakich, rozmaitych i konstruktywnych reakcji na potrzeby, braki i oczekiwania innych osób.

Przejmowanie zachowań i nawyków innych ludzi niekoniecznie następuje jako celowe i świadome naśladownictwo czy też odzwierciedlanie tego jak postępują inne osoby. Mamy tutaj przykład procesu podświadomego, polegającego na "bezwiednym czy odruchowym powtarzaniu zachowań osób, z którymi łączy nas bliska znajomość i zażyłość" Przedmiotem upodobania mogą być zachowania wychowawcze zarówno pozytywne jak i negatywne. Zależność wynika z tego, czy pełnią one rolę wzoru lub modelu działania, który aprobowany jest przez niego wewnętrznie.

Uproszczenie zastosowania metody dawania dobrego przykładu w dużej mierze polega na uświadomieniu sobie zachowań, łatwo ulegających działaniu modelowania, poprzez co wzbudzają zainteresowanie i przyciągają uwagę podopiecznego. W środowisku rodzinnym jest to np. m.in. okazywanie przez najstarszych członków rodziny wzajemnego zrozumienia, serdeczności, zaufania, wzajemne pomaganie sobie, zabieganie o zdrowie i dobre samopoczucie drugiego członka rodziny. Takie a nie inne działania rodziców sprzyjają powstaniu zdrowej atmosfery, dzięki której dziecko łatwiej i efektywniej może czerpać z przedstawianych mu wzorców. Wpajane są więc im podstawy altruizmu od swych rodzicieli w warunkach ich odzwierciedlenia.

Kolosalny wpływ na prawidłowy i skuteczny proces modelowania ma ofiarowywana dzieciom przez rodziców niczym niezastąpiona miłość rodzicielska. Pozwala ona na wyzwolenie i pogłębienie w podopiecznych pożądanego społecznie i moralnie kanonu zachowań oraz postaw.

Modelowaniu ulegają również przybierane przez samych wychowawców postawy korzystne społecznie wobec pozostałych jednostek z najbliższego otoczenia, np. życie w symbiozie z sąsiadami, korzystne relacje ze znajomymi, gośćmi oraz z dziećmi. Dobry pedagog charakteryzuje się tym, że ma dobre relację z gronem pedagogicznym, rodzicami i opiekunami dzieci, którymi są jego podopiecznymi. Istotną rolę odgrywa również przejawiana przez rodziców lub wychowawców szkolnych wrażliwość na niesprawiedliwości społeczne oraz krzywdy i niepowodzenia innych ludzi.

Najistotniejszy wpływ na gotowość do wymaganych zachowań mają doświadczenia wychowanków wyniesione ze stosunków z innymi osobami a w szczególności rodziną i pedagogami. Zaczerpnięta od nich pomoc procentuje tym, że w późniejszym okresie oni sami chętnie pomagają innym owej pomocy potrzebującym, i to nie tylko tym, od których sami uzyskali takową pomoc.

Skuteczność metody modelowania jest na ogół zadowalająca, lecz wpływ na ostateczny pozytywny efekt ma wiele czynników. Metoda ta wykazuje większą skuteczność wraz z wiekiem młodego modela, jakim jest dziecko, tak więc jest bardziej skuteczna przy dzieciach starszych niż młodszych.

Na proces zmiany zachowania skuteczniejszy wpływ ma większa grupa modeli prezentująca takie same lub podobne zachowania, aniżeli tylko jeden model.

Z analiz zachowania znane jest także następujące stwierdzenie, iż "model wywiera tym większy wpływ na obserwatora; im w wyższym stopniu obserwator postrzega jego kompetencje i prestiż, jakim cieszy się w swym otoczeniu; im szerszy jest zakres władzy modela i większe ma on możliwości zapewnienia obserwatorowi oparcia duchowego i materialnego; im w większym stopniu obserwator zauważa u modela podobieństwo do siebie, np. pod względem określonych umiejętności, zainteresowań i uzdolnień; im więcej entuzjazmu przejawia model dla swych zachowań altruistycznych".

Metoda nagradzania (wzmacniania pozytywnego) jest drugą pod względem częstotliwości i skuteczności wykorzystywaną metodą wychowawczą. Metoda owa polega w głównej mierze na promowaniu zachowań pożądanych przy pomocy udzielania pochwał oraz gratyfikacji. Pochwały można udzielać na różne sposoby i w różnych formach np. ustnej, pisemnej lub też za pomocą mimiki wyrażającej akceptację dla określonych pozytywnych zachowań wychowanków. Nagrody za odpowiednie zachowanie występują równie często w postaci materialnej np. podwyżka kieszonkowego jak i niematerialnej np. możliwość dłuższego oglądania telewizji.

Zastosowanie owej metody wykazuje tym wyższą skuteczność, im częściej jako nagrody motywacyjne stosowane są upragnione przez wychowanków wzmocnienia pozytywne. Należy jednak odpowiednio rozróżnić, któremu dziecku potrzebne są nagrody materialne, a któremu wystarczą jedynie słowne pochwały.

Metoda nagradzania pełni dwa istotne zadania. Pierwsze z nich: to na skutek jej zastosowania podopieczni dostają informację o zgodnym z oczekiwaniami opiekunów wykonaniu poszczególnych zadań. Drugie natomiast to takie, iż udzielenie nagrody lub też pochwały jest czynnikiem zachęcającym do zachowań społecznie oraz moralnie poprawnych.

Prawidłowe zastosowanie metody nagradzania obliguje do przestrzegania kilku zasad wynagradzania pozytywnego, czyli inaczej mówiąc tzw. nagradzania wychowawczego. Zgodnie z ideą Jamesa E. Walkera i Thomasa M. Shea`a owe zasady wyrażamy w następujący sposób:

-objawy zachowań pożądanych należy umacniać, natomiast objawy zachowań o podłożu destrukcyjnym należy zwalczać,

-zachowania wymagane pod względem moralno-społecznym potrzebują wzmocnień bezpośrednio zaraz po zaprezentowaniu ich przez podopiecznych,

-początkowe wzmocnienia danego zachowania powinno się umacniać każdorazowo, gdy tylko znajdzie się ono w polu widzenia dorosłego wychowawcy,

-kiedy wzmacnianie zachowań występuję nazbyt często trzeba je zastosować z uwzględnieniem korzystnych przerw a nie w sposób ciągły lub też systematyczny,

-wzmocnienia materialne, aby odniosły zakładany skutek powinny występować przemiennie z pochwałami słownymi. Trzeba więc doprowadzić do tego aby ciągłe wzmacnianie materialne odpuścić po części na korzyść tego niematerialnego.

Odpowiednio zastosowana metoda nagradzania pozytywnych zachowań ma duże uznanie zarówno w pedagogice jak i przez rodziców i różnej maści wychowawców.

Stosowanie owej metody:

*znacznie podnosi prawdopodobieństwo uzyskania zakładanego przez podopiecznych sposobu, w jaki zamierzają oni postępować,

*daje im pozytywną zachętę do zachowań społecznie i etycznie wymaganych

*korzystnie oddziałuje na kreatywność dzieci obu płci,

*stabilizuje w nich poczucie pozytywnych wartości oraz godności osobistej

Niestety ze stosowania owej metody mogą wyniknąć również negatywne kwestie, gdy np. nadużywa się jej i popełnia błędy w jej zastosowaniu może ona wpłynąć na prezentowanie przez dziecko postawy roszczeniowej. W konsekwencji tego wychowanek prezentowanie zamian za prezentowanie zachowań zgodnych z ogólnie przyjętym standardami oczekuję często materialnego wynagrodzenia. Gdy go nie otrzymuję zaczyna zaniedbywać swoje obowiązki by poprzez to wpłynąć na rodziców

Metodę nagradzania należy stosować równomiernie do każdego z wychowanków by nie zaniedbać jednego kosztem drugiego Nie można przy tym zapominać o dzieciach i młodzieży mającej problemy ze społecznym przystosowaniem się, ponieważ to właśnie takie jednostki szczególnie potrzebują mieć poczucie, że postępują należycie, co dorośli powinni okazywać w postaci nagród i pochwał.

Przy stosowanie tej metody nie można jednak pomijać jednostek teoretycznie najmniej potrzebujących gdyż może doprowadzić to do wytworzenia się niezdrowej konkurencji w środowiskach, z których one się wywodzą..

Metoda nagradzania może być również niekorzystnie zastosowana przy udzielaniu pochwał i przyznawaniu nagród, ponieważ nie mają one znaczącego wpływu na wychowanie poszczególnych podopiecznych toteż nie są rzeczywistym zadośćuczynieniem za pozytywne zachowanie w poszczególnych sytuacjach (oddziałują niejako w próżni).

Kolejną negatywną stroną owej metody jest niedosyt regularnego lub też nadgorliwego jej wdrażania.

Metoda nagradzania stosowana jest nierzadko ze względu na zaistniałą sytuację wychowawczą a często na zasadzie tzw. "widzi mi się" czy też humoru wychowawcy. Taka praktyka jest głównym argumentem, dla którego wychowankowie nagradzani są po upływie dłuższego czasu od zaistnienia poszczególnych pozytywnych zachowań a nie bezpośrednio po nich np. po zakończeniu semestru szkolnego

Wyżej wymieniona metoda nie jest gwarantem osiągnięcia błyskawicznego celu pedagogicznego. Jej niewątpliwie pozytywny wpływ na wychowania zauważalny jest dopiero po upływie pewnego czasu.

Metoda karania, nazywana również metodą wzmocnień negatywnych jest na ogólnie rzecz biorąc najbardziej rozpoznaną i stosowaną z największą częstotliwością spośród wszystkich metod wychowawczych. "Jest też jednym z najmniej skutecznych sposobów modyfikacji niepożądanych społecznie i moralnie zachowań dzieci i młodzieży".

Znane są wszelako różne formy pojmowania metody karania. Jedna z nich zakłada, że jest ona sposobem wpływu wychowawczego przy pomocy świadomego aplikowania kar w zależności od popełnionych czynów, z założenia będąca próbą zapobiegnięcia notorycznemu powtórzeniu przez podopiecznych zachowań będących w niezgodzie z przyjętymi w życiu wzorcami i wartościami.

Nazywamy również metodą kary "każdą działalność wychowawczą polegającą na tworzeniu awersyjnych dla wychowanka zdarzeń pozostających w czasowym związku z jego określonym zachowaniem się". Przy czym wyżej wymienione zdarzenia awersyjne, czyli tzw. kary są zgodne z czynnikami stricte awersyjnymi lub także z możliwością skorzystania z atrakcji, co może wyrażać się w np. poprzez całkowite lub częściowe odebranie pewnych przywilejów lub prerogatyw.

Metodę kary można przyrównywać do spowodowaniem u podopiecznych zwiększonego napięcia psychicznego na skutek udaremnienia ich motywów lub zawiedzenie ich oczekiwań. W jej zasięgu znajdują się także awersyjne działania oraz bodźce, tzn. "wyrażanie formalnej dezaprobaty w formie upomnienia lub nagany, wykluczenie z udziału w zabawie czy w innych formach życia zbiorowego, zawężanie marginesu swobód, w tym także ograniczenie lub pozbawienie uprawnień, przywilejów funkcji albo odebranie jakiejś rzeczy pożytecznej lub przyjemnej". Bywa jednak, że przyjmują one formę ograniczającą możliwość korzystania z wszelakich atrakcji i wygód a także izolacji od najbliższego otoczenia np. kolegów z podwórka, jak i również zastosowania wobec wychowanków kar cielesnych.

Metoda karania jak każda inna posiada zarówno wady, jak i zalety. Najczęściej jednak powoduje ona chwilową rezygnację z niewłaściwych zachowań, a nie całkowitą, poprzez co czasowe lub ostateczne zaprzestanie stosowania kar powoduje nawrót zachowań niekorzystnych społecznie.

Zbytnia gorliwość w nakładaniu kar może prowadzić natomiast u wychowanka do oszustw, uprzedzeń, dogmatyzmu oraz wybuchów agresji. Jednak częściej zdarza się, że wywołuje strach, niepewność, niską samoocenę oraz kształtuje uczucie nienawiści wobec karającego, nierzadko również zamiast zneutralizować to wzmaga zachowania negatywne.

Istnieje także diagnoza, że owa metoda nie dość, że jest mało skuteczne to do tego szkodliwa, natomiast inni uważają, że przynosi ona oczekiwane skutki polegające na poprawie zachowania wychowanka tylko wtedy, gdy przybiera ona formę tzw. wygaszania negatywnych zachowań. Działanie jej polega na drastycznym ograniczeniu spodziewanego przez podopiecznych wynagrodzenia czy też innych wzmocnień pozytywnych.

Niektórzy w metodzie karania zauważają funkcje kierowania postępowaniem małoletniego człowieka poprzez uświadamianie mu o niekorzystnych konsekwencjach negatywnych zarówno społecznie jak i moralnie zachowań.

Na szczególną uwagę zasługuje Francuz Jean Jacques Rousseau, który stwierdza, że wyjątkową skuteczność mają tzw. kary naturalne, będące bezpośrednią konsekwencją negatywnego zachowania. Kary owe są następstwem wynikającym z rzeczywistego ładu i porządku świata w odróżnieniu od kar z góry narzucanych przez wychowawców,

Jeżeli mowa o karach cielesnych to wzbudzają one poważane kontrowersje. W szczególności gdy stosowane są one z premedytacją a nie jako spontaniczna reakcja na negatywne zachowanie wychowanka to wtedy przynosi efekt odwrotny do pożądanego np. uderza w godność osobistą dziecka, budzi uprzedzenia i wzmaga agresję wobec dorosłych a także wpaja dzieciom negatywne wzorce które mogą być przez nie wykorzystane w przyszłości w odniesieniu do ich własnych pociech.

Metoda opierająca się na stosowaniu kar cielesnych może także doprowadzić do trwałego uszkodzenia ciała i wszelakich tego następstw. Również dzieci, wobec których stosowana jest przemoc fizyczna mają skłonność do agresywnych zachowań wobec rówieśników. Negatywne efekty powoduje również niesprawiedliwe i niekonsekwentne karanie, które wzbudza chęć zemsty i jest stosowane w stanie zdenerwowania w celu uciszenia własnego niezadowolenia lub frustracji.

Efektywność metody karania jest zależna od tego, w jakim stopniu zostaną spełnione odpowiednie uwarunkowania Fundamentalnym uwarunkowaniem jest pozytywna relacja pomiędzy karanym a karzącym, skuteczność kar ma wpływ na zwiększenie akceptacji przez ukaranego norm, za których naruszenie został on uprzednio ukarany.

Przy metodzie karania powinno się zachować kilka istotnych zasad przede wszystkim aby owe karanie nie uderzało w godność osobistą karanego, aby nie odbywało się pod wpływem chwilowych emocji rodzica lub pedagoga, aby uprzednio wyjaśnić wychowankowi za co konkretnie jest karany a także na czym polegała szkodliwość jego zachowania. Należy je stosować także po uprzednim uświadomieniu dziecku że postąpiło nieodpowiednio czym zasłużyło sobie na karę które powinno nastąpić bezpośrednio po złym uczynku aby dziecko miało "możliwość dania z siebie rekompensaty za wyrządzone zło".

Skuteczność metody karania zależne jest również od dyskretnego stosowania wzmocnień negatywnych i aplikowanie ich w możliwie jak najbardziej przyjaznej atmosferze. Przy stosowaniu kar należy również wziąć pod uwagę stopień odporności podopiecznych na gniew, ich wrażliwość i wysokość samooceny. Należy więc wypośrodkować ciężar kar aby nie były zbyt mocne ani zbyt łagodne.

Ogrom nauczycieli twierdzi, że bardzo istotnym warunkiem efektywności metody karania jest otaczanie miłością osoby karanej, którą żywi wobec niej np. rodzic. Równocześnie uważa się, że "wychowawca, który nie karze z miłości, pozbawia karę możliwości konstruktywnego wpływania na dzieci i młodzież. Poza tym degraduje ją w ten sposób do aktu zemsty czy odwetu i czyni z niej pewnego rodzaju widowisko, zamiast wykorzystywać ją wyłącznie dla celów wychowawczych".

Reasumując metodę modelowania oraz metodę kar i nagród możemy stwierdzić dochodzimy do wniosku, iż obie te metody mają bezpośredni wpływa na wychowanie. Podejmują one próbę kształtowania w podopiecznych pozytywnych postaw i zachowań. Ich działanie jest zazwyczaj długoterminowe. Owe metody są ogólnie znane, dostępne i nie rzadko mają zastosowanie stosowane w praktyce pedagogicznej.

Różne są założenia i cele wyżej wymienionych metod:

przy zastosowaniu metody modelowania wychowanek czerpie zachowania ze wzorca i utożsamia się z nim w kwestii postaw poglądów, , decyzji i zachowań społecznych,

przy zastosowaniu metody nagradzania stosuje się dodatkowo tzw. wzmocnienia pozytywne (pochwały słowne, nagrody materialne oraz niematerialne, wymowne gesty, przywileje), które utrwalają i mobilizują podopiecznego do kolejnych zachowań godnych nagrody o raz mających pozytywną wartość społeczną

przy metodzie karania stosowane są wzmocnienia negatywne (dezaprobata, strata przywilejów, nagana, izolacja od zabawy, od grupy, napomnienia), mają one działać zniechęcająco na wychowanków w celu nie powtarzania przez nich zachowań niekorzystnych społecznie

Metoda kar i nagród polega częściowo na kierowaniu postępowaniem młodego człowieka, natomiast metoda modelowania nie ingeruje w taki sposób, lecz działa raczej w oparciu o sposoby bardziej naturalne.

Najróżniejsze są także konsekwencje i niekorzystne skutki zastosowania owych metod.

Najmniejszy odsetek skutków negatywnych wyróżnia metodę modelowania. Uwidaczniają się one tylko i wyłącznie, gdy prezentowany wychowankowi wzorzec jest negatywny i może on czerpać negatywne zachowania i cechy.

Mankamentem metody modelowania jest również jej obniżona skuteczność w odniesieniu do najmłodszych wychowanków

Aby metoda nagradzania miała jak najwyższą skuteczność należy uprzednio spełnić szereg zasad i warunków, gdyż w przeciwnym wypadku może ona doprowadzić do ukształtowania się u wychowanka postawy egoistycznej oraz roszczeniowej. Znane są przypadki, gdy wypływa ona na powstanie niezdrowej konkurencji na polu szkoły bądź też rodziny. Część pedagogów i rodziców stosuję ją wyłącznie wtedy, gdy ma akurat taki kaprys, co niestety nie jest gwarantem osiągnięcia sukcesu wychowawczego.

Najniższą skuteczność wykazuje i jest obarczona największą liczbą wad metoda karania. Główną jej wadą jest to, że nie likwiduje definitywnie negatywnych zachowań lecz tylko je czasowo tłumi a po jakimś czasie pojawiają się one ponownie. Nadmierne stosowanie kar jest częstą przyczyną pojawienia się zaburzeń w zachowaniu dziecka tj. (agresja, oszustwo, uprzedzenia, zachowania destrukcyjne) a także w sferze emocjonalnej (lęki, frustracje, niepewność, nienawiść, poczucie niższości wobec reszty społeczeństwa).

Natomiast odnośnie kar fizycznych, to wzbudzają one poważne kontrowersje, w szczególności, gdy stosowane są z premedytacją. Bicie uderza w godność osobistą dziecka, co z kolei, powoduje wzrost agresywności i uprzedzenia wobec wychowawców, zwiększa prawdopodobieństwo do bicia i znęcania się w przyszłości nad własnymi pociechami oraz krzywdzenia innych jednostek społecznych.

Każda z tych metod niesie ze sobą również pozytywne skutki jej zastosowania rożne odpowiednio do każdej z osobna.

Najskuteczniejszą metoda wychowawczą, wpływającą na trwałe pozytywne przemiany w osobowości i zachowaniu podopiecznego jest niewątpliwie metoda modelowania.

Przy jej pomocy można uzyskać najlepsze efekty odnośnie kształtowania się i pogłębianie zachowań oraz postaw społecznie czy też moralnie uważanych za słuszne. Efektywność swą osiąga głownie dzięki swej bezpośredniości i naturalności. "Za pomocą modelowania możemy łagodnie i jakby niepostrzeżenie wprowadzić wychowanka w świat społecznych norm i wartości". Ponadto wpływanie na zamiany w zachowaniu przy pomocy metody modelowania nie powoduje buntu czy też działania komuś na złość jak ma to miejsce w przypadku np. metody wzmocnień negatywnych poprzez karanie.

Skuteczność stosowania kar jest większa, gdy spełni się m.in. następujące normy:

-zachowanie pozytywnego nastawienia osoby karanej do stosującej wobec niej ową karę jednostki

-karanie w żadnym stopniu nie powinno uderzać w godność osobistą dziecka i nie powinno wynikać ze spontanicznych emocji, jak np. złość

-uświadomienie podopiecznego o negatywności jego postępowania i nakreślenie jak w tym wszystkim jest jego wina.

Należy je stosować po uprzednim przekonaniu dziecka, iż faktycznie źle się zachowywało, czym zasłużyło sobie na proponowaną karę. Powinno ono również dać szansę rekompensaty za wyrządzone przez dziecko zło.

Metoda ta przynosi pożądane efekty kary wymierzane są w przyjaznej atmosferze a ponadto dostosowane są do odporności psychicznej poszczególnych dzieci. Trzeba więc unikać stosowania zarówno surowych jak i tych łagodniejszych kar. Istotnym czynnikiem efektywności metody kar jest obdarzanie osoby karanej miłością, którą darzy ją opiekun.

Zastosowanie metody opartej o nagradzanie korzystnych zachowań zwiększa szansę na uzyskanie pozytywnych zmian w zachowaniu dziecka, motywuje ich do prezentowania prawidłowych postaw tj. zgodnych ze społeczno-moralnymi oczekiwaniami a także wpływa korzystnie na kreatywność oraz utrwala w nich poczucie własnej wartości i godności osobistej.

Metoda ta również spełnia dwie ważne funkcje, m.in. to dzięki jej zastosowaniu podopieczni dowiadują się o zgodnym z ogólnie przyjętymi normami wykonaniu danych poleceń a także chwalenie lub nagradzanie motywuje najmłodszych do pożądanych zachowań..

Jeśli dziecko jest odpowiednio często nagradzane, to zakorzenia się w nim poczucie integracji i bezpieczeństwa

BIBLIOGRAFIA:

M. Łobocki, Teoria wychowania w zarysie, Oficyna Wydawnicza "Impuls", Kraków 2005.

---