Marcin Kuc
PWSZ Wałbrzych
Rok II Pedagogika opiekuńczo - wychowawcza
Specjalność: gimnastyka korekcyjno - kompensacyjna
PRACA ZALICZENIOWA
TEORIA WYCHOWANIA
Temat: Znaczenie wychowania(definicja;istota) i jego miejsce w teorii wychowania.
"Aby wychowywać należy otworzyć człowiekowi oczy i uszy na prawdę. We wnętrzu każdego człowieka istnieje jakaś prawda. Każdy człowiek ma w sobie miarę swej wewnętrznej prawdy, każdy człowiek jest jakby lustrem, w którym odbija się otaczający go świat...”
Teoria wychowania jest jedną z podstawowych dyscyplin pedagogicznych, do których zalicza się również m.in. pedagogike ogólną, dydaktykę, pedagogike porównawczą, społeczną i specjalną oraz historię wychowania i oświaty. Nazwa teorii wychowania jako odrębnej dyscypliny pedagogicznej pojawiła się w Polsce dopiero w okresie powojennym. Podejmowane przez nia problemy wcześniej leżały w gestii zainteresowań pedagogiki ogólnej lub opisowej. Obecnie głownym przedmiotem zainteresowań teorii wychowania jest wychowanie kształtowaniem postaw i cech osobowości uczniów oraz stwarzaniem warunków do samowychowania. W tym sensie teorię wychowania interesuje szczególnie rozwój moralny, społeczny, kulturowy i fizyczny dzieci i młodzieży.
Istnieje wiele definicji wychowania, pojmowanego zarówno w znaczeniu wąskim, jak i szerokim. Jest to pojęcie bardzo ważne we współczesnym świecie. W swojej pracy chciałbym przedstawić pojęcie wychowania, jego zakres działania i istotę w ujęciu różnych autorów oraz różnych źródeł naukowych.
W encyklopedii PWN wychowanie przedstawione jest jako proces społeczny, w wyniku, którego dokonuje się rozwój funkcji fizycznych i psychicznych jednostki oraz wprowadzanie jej w obiektywny świat społeczno - kulturowy. Zawarty jest tu też również opis trzech zasadniczych form wychowania, czyli wychowanie naturalne przez uczestnictwo dzieci i młodzieży w życiu dorosłych, wychowanie organizowane na tle naturalnych czynności dorosłych w grupie oraz wychowanie organizowane i prowadzone świadomie i celowo przez specjalistów- nauczycieli, w powołanych do tego instytucjach - szkołach.
Wg Multimedialnej Encyklopedii PWN 1998 wychowanie jest to całokształt wpływów i oddziaływań środowiska społecznego oraz przyrodniczego człowieka, kształtujących jego rozwój i osobowość przygotowujących go do życia w społeczeństwie. Wspomniane jest, iż we współczesnej pedagogice używa się terminu "wychowanie" w węższym znaczeniu tego słowa i rozumie się przez nie świadome, zamierzone i specyficzne działania osób, których celem jest osiągnięcie względnie trwałych zmian w osobowości jednostki. Zmiany te obejmują zarówno sferę poznawczo-instrumentalną, pozwalającą na poznanie i przekształcanie rzeczywistości, jak i stronę aksjologiczną, kształtującą stosunek człowieka do świata i ludzi, jego przekonania, system wartości itp. Naświetlono tu także, że w pedagogice używa się pojęcia wychowania w trzech znaczeniach: jako proces - rodzaj działalności ludzkiej, polegającej na wywoływaniu zmian w osobowości człowieka, jako stan - ogół zjawisk określających przebieg, cele, metody, środki i warunki wychowania oraz jako wynik - suma następstw wyrażająca się w zmianie osobowości człowieka i w stopniu przygotowania go do życia społecznego.
Natomiast Multimedialna Encyklopedia PWN 2003 mówi, iż wychowanie to wszelkie zjawiska związane z oddziaływaniem środowiska społecznego i przyrodniczego na człowieka, kształtujące jego osobowość. W pedagogice wychowanie oznacza oddziaływania organizowane celowo, mające prowadzić do pożądanych zmian w funkcjonowaniu jednostek oraz grup. Stopniowe wyodrębnienie wychowania jako świadomie kontrolowanej części procesów socjalizacyjnych następowało wraz ze wzrostem złożoności życia zbiorowego, doprowadzając do ukształtowania specyficznych, służących mu instytucji i zawodów. Wychowanie dokonuje się także w związku z działalnością innych niż edukacyjne instytucji (np. Kościołów, środków masowego przekazu, instytucji kult., organizacji społecznych), chociaż szczególne zadania wychowawcze spoczywają tradycyjnie na rodzinie.
Inne wyjaśnienie tegoż podstawowego pojęcia pedagogicznego znalazłem korzystając z przeglądarki internetowej. Na jednej ze stron poświęconym problemom ściśle związanym z obszarami pedagogicznymi pojęcie wychowania ujmowane jest jako rozwijanie osobowości wychowanka, zmierzającego do przygotowania go do życia, gdzie uwzględniane są cechy indywidualne człowieka. Jest to również dostarczanie wiedzy, postaw, które jest celowe i świadome. Obejmuje ono min. umiejętności bycia osobą kreatywną, twórczą, pójścia na kompromis w sytuacjach konfliktowych, myślenia i samodzielnego działania, konwersacji, pogodzenia się z porażkami, radzenia sobie z sytuacjami trudnymi oraz różne zasady moralne.
Wincenty Okoń uważa, że wychowanie to świadomie organizowana działalność społeczna, której celem jest wywoływanie zamierzonych zmian w osobowości człowieka. Zmiany te obejmują zarówno stronę poznawczo-instrumentalną, związaną z poznaniem rzeczywistości i umiejętnością oddziaływania na nią, jak i kształtowaniu stosunku człowieka do świata i ludzi, jego przekonań i postaw, układu wartości i celu życia. Jednym ze składników wychowania i wielostronnego kształcenia jest wychowanie estetyczne, rozumiane jako ogół świadomych oddziaływań i działań własnych wychowanka, w których wartości estetyczne i artystyczne wykorzystuje się do pogłębiania życia uczuciowego, rozwoju aktywności twórczej i samo ekspresji wychowanka oraz do umożliwienia mu kontaktu z różnymi dziedzinami sztuki.
Bogdan Suchodolski mówi, że wychowanie to kształtowanie ludzi tak, aby umieli oni żyć we współczesnej cywilizacji, aby potrafili podołać zadaniom, które im stawia, aby korzystali z możliwości kulturalnego rozwoju, którego im dostarcza. Jest to, więc przygotowanie człowieka do zadań, jakie powstają w wyniku rozwoju współczesnej cywilizacji.
Heliodor Muszyński ujmuje wychowanie jako szczególny rodzaj ludzkiej działalności, który polega na zamierzonym wywołaniu określonych zmian w osobowości człowieka, a więc formowanie postaw i przekonań, uznawanych wartości, celów oraz ideałów. Jest ono procesem ciągłym i złożonym. Człowiek podlega oddziaływaniom rodziny, środowiska, kręgu rówieśników, otoczenia społecznego, środków masowego przekazu i specjalnych instytucji celowo powołanych do planowego organizowania procesów wychowawczych.
Natomiast Ryszard Wroczyński przedstawia wychowanie jako system działań zmierzających do określonych rezultatów wychowawczych. Podkreśla on także, że współczesne wychowanie jako proces celowego działania realizowane jest ponadto w warunkach tzw. Cywilizacji zmiennej i w związku z tym zadania wychowawcze stają się bardziej złożone w stosunku do zadań z okresów względnej stabilizacji życia społecznego i kultury.
Według Strelau'a jest to wpływ, jakiemu podlega człowiek podczas całego życia. To działanie intencjonalne i bardziej lub mniej świadome. Człowiek podlega wpływom środowisk wychowawczych, gdzie główną rolę odgrywa rodzina, szkoła a także środowisko pracy. Jest to, więc złożony system działań z intencja wywołania zmiany zgodnej z założonym programem. Inaczej jest to relacja osoba - osoba oraz osoba - grupa. Wychowanie wg Strelau jest to interwencja w układ żywy.
Inaczej przedstawia wychowanie Jan Paweł II, który podczas swojego przemówienia w UNESCO w dniu 02.06.1980 przedstawił je jako spotkanie dwóch podmiotów nauczyciela i ucznia „JA i TY” w którym to scalającą kategorią jest dialog wychowawczy. Dialogu tego nie można kojarzyć wyłącznie z rozmową, może on odbywać się również bez słów. Jest ten dialog szczególnym rodzajem komunikacji nastawionej na wzajemne rozumienie, zbliżenie się i współdziałanie wychowawcy i wychowanka, którzy oddziaływując na siebie, wzajemnie się wychowują lub wzajemnie się od siebie uczą. W wychowaniu chodzi właśnie o to, ażeby człowiek stawał się coraz bardziej człowiekiem - o to, ażeby bardziej był, a nie tylko więcej miał, aby więc poprzez wszystko, co ma, co posiada, umiał bardziej i pełniej być człowiekiem, to znaczy, ażeby również umiał bardziej być nie tylko z drugimi, ale i dla drugich.
Podsumowując wychowanie jest to proces złożony, obejmujący różnorodne formy oddziaływania na człowieka warunkujące jego rozwój w poszczególnych fazach całego życia. Ważne jest to, iż w procesie wychowania przekazywane jest młodemu pokoleniowi dziedzictwo poprzednich generacji - wartości kulturowe społeczeństwa, wzory zachowań, postaw itp. Zmiany wychowawcze to długotrwały ciąg zachodzący w procesie rozwoju człowieka, w czym biorą świadomy udział wychowawcy. Współdziałają przy tym różne okoliczności i warunki jako sytuacje wychowawcze, oraz dążność samego wychowanka do osiągania coraz większej samodzielności moralnej i umysłowej oraz życiowej jako najdalszego tworu wychowania. W ten oto sposób społeczeństwo osiąga swa podstawową jednolitość i zachowuje tradycyjny sposób życia. O efektywności pracy wychowawczej decyduje wiele różnorodnych czynników, które kształtują takie lub inne postawy wychowawcze. Wychowanie jest zatem nieoderwalną częścią teorii wychowania, bowiem na obecnym etapie teoria wychowania poszukuje wiele nowych refleksji nad wychowaniem, przeprowadza badania dotyczące procesu wychowania i jego uwarunkowań a także podejmuje pracę pedagogiczną. Cały czas teoria dostrzega i analizuje interesujące ją problemy oraz błędy dotyczących zagadnień wychowania co powoduje, iż staje się ona elastyczna dzidziną w stosunku do poglądów na temat wychowania i jego zagadnień.
„...Można powiedzieć, że jest tyle prawd, ile jest ludzi, ale pomiędzy tymi prawdami, gdzieś na dnie jest jakaś wspólna prawda, wspólne pokrewieństwo. Prawda ta leży na dnie duszy każdego człowieka. Zadaniem wychowawcy jest urodzić się owej prawdzie."
BIBLOGRAFIA
W. Okoń - Słownik pedagogiczny
Mała encyklopedia PWN
Multimedialna encyklopedia PWN 1998, 2003
M.Godlewski, S.Krawcewicza, T.Wujka - Pedagogika
J.Strelau - Psychologia T3 r.48
Jan Paweł II - przemówienie UNESCO (02.06.1980)
Lepertt, Jaworska - Wprowadzenie do pedagogiki.
H.Muszyński - Wstęp do metodologii pedagogiki.
R.Wroczyński - Wprowadzenie do pedagogiki społecznej.
Łobocki - Teoria wychowania w zarysie.
Suchodolski - Wychowanie dla przyszłości.