Machiavelli
- podejscie sytuacyjne: stosowanie zasady „cel uświęca środki”, ale z rozwagą, zgodnie z potrzebą chwili; podobnie traktuje wojny - należy im jesli to możliwe w danej sytuacji zapobiegać:
utrzymując porządek w państwie, unikając nienawiści ludu, który mógłby wezwać interwencję zewnętrzną (przypomnienie, że popierający interwencję obywatele mają swoje interesy w jej obecności) oraz
utrzymując dobre stosunki z pozostałymi państwami, przy założeniu, że nie możemy dopuścić by zbytnio urosły w siłę - tzn takie, które może działać samodzielnie przeciwko każdemu ktoby je zaczepił. Nie można dopuścić do zależności od potężniejszego sąsiada, który udzili nam pomocy, ale po zwycięstwie może nas sobie podporządkować.
Warto być silniejszym sojusznikiem - wtedy to my możemy wykorzystać zwycięstwo.
W przypadku wojen innych państw nie warto zachowywać neutalności - ten, kto proponuje nam żebyśmy zachowali neutralność nie życzy nam dobrze. Jeśli poprzemy zwycięzcę mamy szanse na nagrody, jeśli przegranego będzie on nas bronił przed ostateczną klęską i zapamięta nasz udział.
Biorąc udział w walce po jednej ze stron należy być „prawdziwym przyjacielem lub przeciwnikiem” bo w innym wypadku stracisz szacunek zarówno zwycięzców jak i zwyciężonych.
- odnośnie wojen: trzy warstwy rozważań:
Taktyczno - operacyjno - strategiczna „Najwazniejszą podstawą wszystkich państw tak nowych, jak starych i mieszanych są dobre prawa i dobre wojsko” - armia własna, narodowa, a nie wojska najemne czy posiłkowe, ważne wykształcenie i poziom życia żołnierzy ponieważ oni narażają się na niebezpieczeństwo, dowodzenie wojskami, taktyka prowadzenia obrony
Najlepszą obronę gwarantuje oddane społeczeństwo
Teoretyczno- wyzwoleńcza teoria wojen obronnych i narodowowyzwoleńczych
Wojny o tym charakterze nie są dziełem bogów, złej woli czy wynikiem woli zabijania tylko konieczną walką przeciw ciemiężcą.
Machiavelli podkreśla, że każda wojna „... bywa wojną sprawiedliwą jeśli jest nieuniknioną, i sprawiedliwe jest dzieło oręża, jeśli poza nim nie ma żadnej innej nadziei” ich źródłem jest niesprawiedliwość
„Dla obrony ojczyzny wszystkie środki są dobre - zrówno te, które przynoszą chwałę, jak i te, które przynoszą hańbę (...) Kiedy chodzi bowiem o ocalenie ojczyzny, nie wolno kierować się tym, co słuszne lub niesłuszne, litościwe lub okrutne, chwalebne lub sromotne”
Uniwersalistyczna (etiologia wojen zaborczych) Sprzeczna z drugą warstwą; nie kwalifikowane jako sprawiedliwe bądź niesprawiedliwe
wojny te wynikają z naturalnej żądzy podbojów. Posiadanie wystarczających sił jest dostatecznym argumentem na rzecz realizacji swoich zamierzeń. Krytykować można tylko, którzy podejmują działania bez odpowiednich sił - kryterium efektywności, a nie moralności działań
Sam fakt, że znaczna część „Księcia” dotyczy utrzymania władzy w państwach nowozdobytych
Dowód realizmu - skupienia na rzeczywistych zdarzeniach, a nie rozważań nad sferą idei
Podejście do wojen niespójne. Zawarte są elementy moralne i niemoralne. Wojna nie została wykluczona.