Koszty zapasów, transport materiałów niebezpiecznych


Koszty zapasów

Celem tego rozdziału jest przedstawienie podstawowych rodzajów i grup kosztów powstających w związku z zapasami oraz czynników wpływających na te koszty :)

Spis treści

1 Koszty zapasów - co tu kosztuje?

Koszty zapasów to „koszty związane z zarządzaniem zapasami”. Nie są to tylko koszty związane z wartością samego zapasu!

  1. Koszty uzupełniania zapasu ? (zamawiania, dostawy, przyjęcia) - KUzZ

  2. Koszty utrzymania zapasu ( nie tylko samego przechowywania, ale i strat magazynowych, jak i koszty finansowe) - KUtZ

  3. Koszty wynikające z braku w zapasie - KBZ

  4. Koszty nadmiaru zapasu (dodatkowe koszty ponoszone w sytuacji, gdy zapas przekroczy określoną wielkość) - KNZ

Koszty stałe - ponosimy niezależnie od tego, jak często uzupełniamy zapas, ile go przechowujemy, ile wreszcie nam go zabrakło lub o ile jego wartość przekroczyła określoną granicę, związaną np. z możliwościami składowania. Poziom kosztów stałych nie będzie zależał od decyzji podejmowanych na poziomie operacyjnym

Koszty zmienne - rozpatrywane w przyjętym okresie - zależą od pewnych wielkości, ściśle związanych z każdą z analizowanych grup zapasów. Np. im częstsze będą dostawy, tym bardziej będziemy ponosili pewne określone koszty, a zatem tym większy będzie koszt uzupełniania zapasu.

1.1 Koszty uzupełniania zapasów

Koszty stałe związane z uzupełnianiem zapasów (SKUzZ) będą obejmowały:

  1. Koszty działu zaopatrzenia (lub innego odpowiedzialnego za składanie zamówień):

    1. Koszty osobowe (płace z pochodnymi)

    2. Koszty utrzymania powierzchni zajmowanej przez ten dział (energia elektryczna, ogrzewanie, inne media)

    3. Utrzymanie systemu informatycznego

  2. Koszty stałe działu transportu, świadczącego usługi także na rzecz zaopatrzenia:

    1. koszty osobowe personelu (w tym kierowców)

    2. amortyzacja pojazdów

    3. ubezpieczenia

  3. Stałe koszty przyjęcia towarów lub materiałów :

    1. Amortyzacja aparatury kontrolnej do badania jakości dostarczonych materiałów

Wszystkie te koszty nie zależą od liczby dostaw uzupełniających zapas. Powinny być kontrolowane i korygowane. Decyzje o tym koszcie podejmowane są na poziomie taktycznym lub strategicznym, a nie operacyjnym.

Koszty zmienne uzupełniania zapasu (ZKUzZ) są zależne od częstotliwości (liczby) uzupełniania zapasu.

1. Dla wyznaczenia ZKUzZ konieczne jest:

a. Ustalenie okresu, dla którego koszt ten jest obliczany (najczęściej mówi się o rocznych kosztach uzupełniania zapasu)

b. Ustalenie liczby dostaw rozpatrywanego materiału w przyjętym wyżej okresie (ld)

c. Określenie jednostkowego kosztu dostawy (kuz), a więc kosztu ponoszonego przy zamawianiu i realizacji jednej dostawy.

Wyznaczenie wartości kuz nie jest proste. Składowe tego kosztu m.in. to:

-koszty komunikacji związanej z zamówieniem (telefon, fax) i realizacją jednego zamówienia

- koszty eksploatacyjne transportu przy własnej realizacji dostaw (w przypadku posiadania własnego transportu) - koszty paliwa, opłaty drogowe, diety kierowców itp.

- koszty usług transportowych

- koszty realizacji badań jakościowych, realizowanych przy każdej dostawie (np. koszty odczynników)

 

1.2 Zależności zmiennych kosztów uzupełniania zapasu

  1. Najprostszą formą zależności zmiennych kosztów uzupełniania zapasu od liczby dostaw jest zależność wprost proporcjonalna, co wynika ze stałej wartości kosztu jednej dostawy (kuz). Liczba dostaw będzie zależała (dla konkretnej, rozpatrywanej pozycji asortymentowej) od średniej wielkości dostaw.

Przy znanych (planowanych lub prognozowanych) potrzebach okresowych - np. rocznych (PP) liczba dostaw jest równa:

ld = PP/ WD, gdzie WD jest wielkością dostawy (ustaloną lub średnią)

  1. W pewnych sytuacjach wielkość dostawy może wpływać na koszt związany z dostawą - np. kosztów transportu. Wtedy zależność zmiennych kosztów uzupełniania zapasów ZkuzZ od liczby dostaw będzie nieliniowa, czyli np. wzrost liczby dostaw oznacza jednocześnie zmniejszenie ich wielkości, co może pozwolić na zastosowanie mniejszych i tańszych środków transportu.

ZKUzZ = ld * kuz

1.3 Koszty utrzymania zapasów

  1. Koszty stałe związane z utrzymaniem zapasów (SKUtZ):

    1. Koszty osobowe, z pochodnymi, pracowników magazynowych

    2. Koszty amortyzacji lub dzierżawy budowli magazynowych

    3. Koszty amortyzacji lub dzierżawy wyposażenia magazynowego

  2. Zmienne koszty utrzymania zapasów (ZKUtZ) zależą od składników, które zazwyczaj wprost proporcjonalnie - zależą od wielkości zapasu:

    1. Dodatkowe koszty utrzymania powierzchni pod zapasem (np. związane z zapewnieniem odpowiednich warunków klimatycznych)

    2. Koszty usług magazynowanie, gdzie opłata zależy od powierzchni zajmowanej przez zapas oraz od czasu składowania

    3. Koszty utraty i ubytków magazynowych

    4. Koszty DEPRECJACJI - część zapasu może ulec przeterminowaniu lub utracić swoje właściwości użytkowe

    5. Koszty kapitałowe - czyli koszty obsługi kredytu z którego finansowany jest zapas, a jeśli zapas finansowany jest z własnych środków - koszt utraconych korzyści finansowych.

Przyjmuje się, że zmienny koszt utrzymania zapasów stanowi pewien stały procent wartości zapasu (cena zakupu lub całkowity koszt wytworzenia):

ZKUtZ = u0 * Z * C

Z - zapas w ujęciu ilościowym (wyrażony w jednostkach naturalnych)

C - cena zakupu, a w przypadku produkcji - całkowity koszt wytworzenia jednostki zapasu

u0 - okresowy (np. roczny) współczynnik kosztu utrzymania zapasu

Wartość współczynnika rocznego kosztu utrzymania zapasu u0 może zmieniać się od 0,05 do 0,20 i zależy od warunków składowania zapasu, zasad jego finansowania, ale także od rodzaju przechowywanego dobra.

1.4 Koszty braku zapasu

Koszty braku zapasu są często traktowane umownie, nie są księgowane i mają często charakter utraconych korzyści niż rzeczywistych kosztów. Koszty stałe i koszty zmienne należy traktować w tym przypadku umownie, w odniesieniu do braku i nadmiaru zapasu - odzwierciedlenia w formalnej rachunkowości.

  1. Koszty stałe (a więc niezależne od wielkości braku) SKBZ:

    1. Kar umownych nakładanych na dostawcę w sytuacji, w której nie może on w 100% zrealizować zamówienia (niezależnie od tego ile jednostek zapasu zabrakło)

    2. Postojów produkcji z powodu braku surowca lub podzespołów - także niezależnie od wielkości braku

    3. Dodatkowych kosztów transportu związanych z „awaryjnym” zakupem dla uzupełnienia zapasu

    4. Utracone zyski w przypadku trwałej utraty klienta, będącej skutkiem niepełnej realizacji jego zamówienia

SKBZ = KB * p(B) * ld

KB - koszt ponoszony w sytuacji wystąpienia braku (np. wartość kary umownej, wielkości dodatkowych kosztów transportu)

p(B) - prawdopodobieństwo wystąpienia braku w danym cyklu uzupełniania zapasu

ld - liczba cykli uzupełnienia zapasu (liczba dostaw) w rozpatrywanym okresie (najczęściej w ciągu roku)

PRAWDOPODOBIEŃSTWO

Wyznaczając prawdopodobieństwo jakiegoś zdarzenia A należy określić:

- liczbę wszystkich możliwych tzw zdarzeń elementarnych związanych z danym zjawiskiem - N

- liczbę wszystkich zdarzeń elementarnych sprzyjających danemu zdarzeniu A - nA.

p(A) = nA / N

    1. Koszty zmienne ZKBZ:

      1. Kary umowne obliczane według niezrealizowanej części zamówienia

      2. Wyższa cena jednostkowa przy „awaryjnym” zakupie

      3. Koszt dostaw do klientów

      4. Utracona marża od każdej niesprzedanej jednostki

ZKBZ = kb * NB

kb - koszt ponoszony w sytuacji wystąpienia braku jednej jednostki zapasu (np. wysokość kary umownej za niedostarczenie jednej sztuki, utracona marża od niesprzedanej jednostki towaru)

NB- oczekiwana liczba braków w zapasie w rozpatrywanym okresie 

Przykład: Jakie jest prawdopodobieństwo, że przy rzucie kostką do gry, wyrzucimy liczbę oczek nie większą niż 4? Najpierw musimy określić wszystkie tzw. zdarzenia elementarne, które mogą wystąpić przy jednokrotnym rzucie kostką. To chyba oczywiste. Zbiór zdarzeń elementarnych w tym przypadku to: {„jedynka”; „dwójka”; „trójka”; „czwórka”; „piątka”; „szóstka”} zatem liczba wszystkich możliwych zdarzeń elementarnych N=6 Zdarzenia elementarne sprzyjające zdarzeniu A „wyrzucimy liczbę oczek nie większą niż 4”, to: {„jedynka”; „dwójka”; „trójka”; „czwórka”} czyli nA =4 Zatem szukane prawdopodobieństwo p(A)= nA / N = 4/6 = 2/3 Pamiętaj! Prawdopodobieństwo zdarzeń losowych nie może być mniejsze od 0 i większe od 1. Jeśli prawdopodobieństwo wystąpienia jakiegoś zdarzenia jest równe 0 - mówimy o zdarzeniu niemożliwym, jeśli jest równe 1, mówimy o zdarzeniu pewnym.

1.5 Koszty nadmiaru zapasu

W tym przypadku nie chodzi o koszty zbyt dużego zapasu. Będą one uwzględnione w koszcie utrzymania zapasu. Chodzi o sytuację, w której - po przekroczeniu określonego poziomu zapasu - pojawią się dodatkowe koszty - zależne lub niezależne od wielkości tego nadmiaru.

Koszty stałe- SKNZ - mogą wynikać z konieczności wynajęcia dodatkowego magazynu

Koszty zmienne:

- koszty wynajęcia dodatkowej powierzchni magazynowej u operatora logistycznego,

- kary umowne za przetrzymywanie środków transportu (np. cystern kolejowych)

- koszty wynikające ze zwiększonego ryzyka przeterminowania zapasu.

2 Podsumowanie

Gdyby zapasy nie kosztowały, to klasyczne rozwiązania oparte na właśnie utrzymywaniu zapasów zabezpieczających byłyby powszechnie stosowane. Zapasy jednak kosztują, i to sporo. Kosztuje ich uzupełnianie i utrzymanie. Kosztować może także niedobór jak i nadmiar zapasu, choć często są to koszty nie ewidencjonowane.

Rozważając koszty uzupełniania i utrzymania zapasu, powinniśmy rozróżniać:

- koszty stałe - ponoszone w określonej wielkości niezależnie od: liczby zamówień, wielkości dostaw, stanu zapasów

- koszty zmienne - zależne - odpowiednio - od liczby dostaw i wielkości zapasów

Koszty braku zapasu mogą być zależne od liczby brakujących jednostek zapasu lub pojawiać się w stałej wielkości, kiedy tylko wystąpi brak zapasu. Wtedy do wyznaczenia kosztów braku w zapasie musimy znać prawdopodobieństwo wystąpienia braku w zapasie w cyklu uzupełniania zapasu i liczbę tych cykli w rozpatrywanym okresie.

Koszty nadmiaru zapasu mogą wynikać z konieczności wynajmowania dodatkowej powierzchni, kar umownych z tytułu przetrzymywania środków transportu albo ryzyka przeterminowania towarów.

3 Przykładowe pytania

  1. Co to jest koszt uzupełniania zapasu?

  2. Podaj przykłady stałych kosztów uzupełniania zapasu?

  3. Z czego wynika zmienność części kosztów związanych z uzupełnianiem zapasu?

  4. Podaj przykład kosztów, które wpływają na zmienny koszt uzupełniania zapasu?

  5. Jak może wyglądać zależność zmiennego kosztu uzupełniania zapasu od liczby dostaw w rozpatrywanym okresie?

  6. Jaka postać ma prosta formuła pozwalająca na obliczenie zmiennego kosztu uzupełnia zapasu?

  7. Jakie wartości może przyjmować współczynnik rocznego kosztu utrzymania zapasu?

  8. Jakie koszty mogą wynikać z samego faktu wystąpienia braku w zapasie?

  9. Jakie koszty braku zapasu będą zależały od wielkości tego braku?

  10. Jak możemy obliczyć koszty braku w zapasie?

  11. Jak, na podstawie danych historycznych, obliczyłbyś prawdopodobieństwo wystąpienia braku w danym cyklu uzupełniania zapasu?

  12. Z czego wynikają koszty stałe nadmiaru zapasu?

  13. Z czego wynikają koszty zmienne nadmiaru zapasu?

  14. Czy potrafiłbyś zaproponować proste formuły służące szacowaniu tych kosztów?


Wyszukiwarka