SKÓRA umożliwia kontakt ze światem zewnętrznym, pokrywa organizm od zewnątrz. Odbiera różne bodźce ze środowiska zewnętrznego dzięki licznym receptorom. Składa się z naskórka, skóry właściwej i tkanki podskórnej (zwanej tłuszczową).
Naskórek jest to nabłonek wielowarstwowy płaski, mający tendencje do rogowacenia. Komórki naskórka różnią się od siebie kształtem, budową i wielkością. Tworzą one 5 warstw:
Warstwa podstawowa = rozrodcza - zawiera komórki wytwarzające barwnik (melaninę). Jest to warstwa najgłębiej położona.
Warstwa komórek kolczystych - stanowi najgrubszą warstwę naskórka. Komórki tej warstwy nie przylegają ściśle do siebie, dzięki czemu krąży między nimi chłonka, spełniająca funkcje odżywcze.
Warstwa ziarnista - tu zaczyna się proces rogowacenia naskórka.
Warstwa jasna - wypełnia ją substancja białkowa.
Warstwa zrogowaciała - zewnętrzna warstwa naskórka, zawiera białko (kreatynę). Kreatyna - wysuszona kreatyna zawiera pewną ilość tłuszczów i wykazuje dużą odporność na działanie kwasów i zasad. Suchość kreatyny, jej twardość i układanie się komórek zrogowaciałych w tej samej płaszczyźnie są czynnikami ochronnymi skóry (czynniki mechaniczne, chemiczne i fizyczne).
Wpływ masażu na naskórek:
poprzez lepsze odżywienie warstwy podstawnej (szybsza odbudowa komórek uszkodzonych), ma to znaczenie przy gojeniu się ran, nadbudowa komórek w chorobach, w których dochodzi do znacznego ubytku tych komórek;
poprzez poprawę krążenia krwi i limfy (lepsze odżywienie);
przyspieszenie procesów rogowacenia (usunięcie starych komórek, na ich miejsce powstają nowe);
lepsze oddychanie skóry poprzez otwarcie porów skórnych;
uelastycznienie skóry.
Skóra właściwa stanowi podłoże dla naskórka. Zbudowana z tkanki łącznej i elementów komórkowych. Zawiera liczne włókna klejodajne, sprężyste i srebro chłonne. Przeplatające się ze sobą włókna nadają skórze właściwej dużą odporność na urazy mechaniczne. W skórze właściwej występują: gruczoły potowe i łojowe, mieszki włosowe, naczynia krwionośne i limfatyczne, zakończenia nerwów czuciowych.
Wpływ masażu na skórę właściwą:
wyciśnięcie na zewnątrz zawartości gruczołów potowych i łojowych (udrożnienie ich kanałów) - prowadzi do oczyszczenia skóry;
podrażnienie zakończeń nerwowych, dostarczenia ciepła rozszerza naczynia krwionośne (uruchamia się awaryjna sieć naczyń włosowatych).
Tkanka podskórna zabudowana jest z tkanki łącznej włóknistej, między którymi znajdują się skupiska komórek tłuszczowych. Tkanka łączna wrasta w skórę właściwą oraz w podłoże na którym leży (ścięgna, mięśnie, kości), jest podścieliskiem dla skóry, tworzy warstwę ochronną dla nerwów, naczyń krwionośnych i limfatycznych. Wpływ masażu jest taki sam jak na tkankę tłuszczową i łączną włóknistą.
Unerwienie skóry. Włókna nerwowe zaopatrują skórę tworząc splot znajdujący się w tkance podskórnej. Jego gałęzie wchodzą do skóry właściwej. Poprzez drażnienie skóry można wywołać czucie (dotyk, ucisk, ciepło, zimno, ból). Oprócz nerwów czaszkowych i rdzeniowych skórę unerwiają również nerwy układu autonomicznego. Dochodzą one do gruczołów skóry mięśniówki gładkiej włosów oraz naczyń krwionośnych. Włókna współczulne dochodzą do skóry drogą splotów otaczających naczynia krwionośne skóry.
Wpływ masażu na zakończenia nerwowe. W zależności od rodzaju masażu może być wpływ albo pobudzający lub uspokajający.
Naczynia krwionośne skóry. Tętnice skóry pochodzą z tętniczej sieci powięziowej. Jej gałęzie przebiegają skośnie lub prostopadle do powierzchni skóry. Wpływ masażu jest taki sam jak na układ krążenia.
WPŁYW MASAŻU NA TKANKĘ MIĘŚNIOWĄ. Do tk. mięśniowej zaliczamy 3 rodzaje tkanek różniących się budową. Tkanka mięśniowa zbudowana jest z komórek mięśniowych zwanych włóknami mięśniowymi, które charakteryzują się kurczliwością, a więc mają zdolność do skurczu pod wpływem różnorodnych bodźców.
Tkanka mięśniowa poprzecznie prążkowana - szkieletowa. Tworzy mięśnie szkieletowe, które kurczą się pod wpływem bodźców nerwowych, zależnych od naszej woli. Masażem możemy wywrzeć wpływ pośredni, bezpośredni lub konsensualny.
Wpływ bezpośredni - opracowując mięsień lub gr. mięśniową dążymy do obniżenia lub podniesienia napięcia mięśniowego, do usunięcia metabolitów , do przyspieszenia przemiany materii. Usuwając produkty przemiany materii (np. kwas mlekowy) ułatwiamy doprowadzanie do mięśni produktów odżywczych.
Masaż powoduje:
rozgrzanie tkanki mięśniowej,
polepsza się ukrwienie (mięśnie lepiej utlenowane, lepsza trofika),
mięśnie stają się jędrne, elastyczne, wytrzymałe,
obserwuje się znaczny przyrost tkanki mięśniowej.
Wpływ pośredni - odbywa się poprzez układy: nerwowy, krążenia, wewnątrzwydzielniczy.
Działa na wszystkie mięśnie w naszym organizmie.
Wpływ konsensualny - ma zastosowanie gdy kończyna wymagająca masażu nie jest dostępna (opatrunek gipsowy, przerwanie ciągłości skóry). Wykorzystując pewne połączenia między symetrycznymi kończynami na poziomie CUN wykonujemy masaż kończyny zdrowej (ok. 20% masażu właściwego).
Tkanka mięśniowa gładka. Występuje pojedynczo (skóra). Tworzy warstwy jednej grubości zwane błonami mięśniowymi (naczynia krwionośne, narządy wewnętrzne). Skurcz tej tkanki jest niezależny od naszej woli.
Tkanka mięśniowa mięśnia sercowego. Włókna mięśniowe tej tkanki charakteryzują się tym, że zbudowane są z mięśni poprzecznie prążkowanych, które kurczą się niezależnie od naszej woli pod wpływem automatycznych bodźców (obwodowy układ nerwowy).
Na tkankę mięśniową gładką jak i na tkankę m. sercowego masażem wpływamy w sposób pośredni poprzez układ krążenia i układ nerwowy.
Wpływ masażu na tkankę mięśniową można podzielić na:
Wpływ relaksacyjny - obniżający napięcie tkanki mięśniowej. Masaż polega na wykonaniu łagodnych głaskań, powolnych rozcierań, podłużnych ugniatań, ucisków jednoczesnych i powolnego roztrząsania.
Wpływ stymulacyjny - działa pobudzająco na tkankę mięśniową. Masaż polega na wykonaniu energicznych głaskań, rozcierań, ugniatań (ugniatanie poprzeczne i ze skręceniem), uciski naprzemienne, oklepywań i wibracji.
Wpływ masażu na tkankę łączną.
Tkanka łączna jest najbardziej rozpowszechnioną w ustroju. Zaliczane do niej tkanki różnią się budową i czynnościami. Wspólna cecha tkanek łącznych to pochodzenie (tkanka zarodkowa) oraz wspólne zadania (ochronne, odżywczo-podporowe). Wszystkie te tkanki mają zdolność wytwarzania substancji międzykomórkowej, która ulega dalszym przemianom. W substancji międzykomórkowej wszystkich tkanek łącznych wyróżniamy 4 składniki: włókna kolagenowe, włókna sprężyste (elastyczne), substancję podstawową i włókna siateczkowe.
Rodzaje tkanek łącznych:
Tkanka łączna właściwa wiotka - ma przewagę substancji międzykomórkowej, posiada niewielką ilość włókien. Wchodzi w skład wszystkich narządów, łączy je i pokrywa tworząc torebki, stanowi osłonki dla naczyń krwionośnych i nerwowych. Odgrywa zasadniczą rolę w odżywianiu innych tkanek.
Zatem masaż poza wpływem na samą tkankę łączną wpływa w sposób pośredni na odżywianie innych tkanek (działanie miejscowe). Bezpośredni wpływ na tkankę - uelastycznienie poprzez poprawę ukrwienia i unaczynienia.
Tkanka łączna właściwa zbita - posiada niektóre elementy komórki, bardzo liczne włókna sprężyste i kolagenowe (klejodajne).
Ze względu na utkanie włókien wyróżniamy 2 grupy:
utkanie nieregularne w skórze właściwej,
utkanie regularne w ścięgnach.
Ze względu na rodzaje włókien wyróżniamy:
tkankę łączną właściwą zbitą włóknistą o przewadze włókien klejodajnych (stanowi budulec dla ścięgien),
tkankę łączną właściwą zbitą sprężystą o przewadze włókien sprężystych (buduje więzadła).
Masaż w zależności od sposobu wykonania działa pobudzająco lub rozluźniająco, uelastycznia ją, powoduje jej przyrost.
Tkanka chrzęstna zbudowana z dużych okrągłych komórek chrzęstnych, substancja międzykomórkowa zawiera elementy bezpostaciowe oraz włókna sprężyste i klejodajne.
Wyróżniamy 3 rodzaje tkanki chrzęstnej:
szklista (liczne włókna klejodajne) - pokrywa powierzchnie stawowe kości, tworzy niektóre chrząstki dróg oddechowych oraz przednie odcinki żeber,
sprężysta - np. trąbka słuchowa, małżowina uszna, krtań),
włóknista - zawiera więcej włókien klejodajnych niż sprężystych, występuje w krążkach międzykręgowych.
Masaż ma na celu: odżywienie zapobiegając w tym procesom zwyrodnieniowym lub powstrzymują już istniejące.
Tkanka kostna - odznacz się bardzo dużą masą, jej substancja międzykomórkowa zawiera sole wapnia i substancje organiczne. Związki nieorganiczne nadają twardość i kruchość, organiczne - elastyczność i sprężystość.
Tkanka kostna w kościach tworzy 2 utkania:
istota zbita - trzony kości długich, powierzchnie pozostałych kości,
istota gąbczasta - nasady kości, trzony kręgów, mostek.
Masaż ma na celu: odżywienie, przyspieszenia procesu kostnienia.
Tkanka tłuszczowa - zbudowana z komórek wypełnionych tłuszczem, występuje w tkance podskórnej, magazynuje ona tłuszcz, tkanka tłuszczowa stanowi warstwę izolacyjną dla narządów wewnętrznych, amortyzuje wstrząsy.
Masaż prowadzi do: rozdrobnienia i usunięcia z komórek tłuszczowych tłuszczu, przyspieszenie przemiany materii.
Tkanka barwnikowa - zbudowana z komórek zawierających barwnik - melaninę.
Tkanka siateczkowa - zbudowana z komórek gwiaździstych (szpik kostny, śledziona, węzły chłonne).
Masaż ma na celu: odżywienie, wzmożenie procesów krwiotwórczych, wzmaga odporność organizmu.