1. Ograniczenia ilościowe stosowane są w połączeniu z podtrzymywaniem cen i/lub dotacjami wyrównawczymi. Polegają one na ograniczeniu produkcji (przy danym poziomie wsparcia cenowego) na poziomie niższym od tego, jaki miałby miejsce bez stosowania ograniczeń. Pozwala to na zmniejszenie „zakłóceń” w handlu oraz ogranicza wydatki budżetowe państwa na subsydiowanie eksportu.

2. INSTRUMENTY LIMITOWANIA PRODUKCJI ROLNEJ

Instrumenty stosowane w okresie powojennym miały na celu zwiększenie produkcji rolnej (ceny gwarantowane, pomoc dla rolników modernizujących gospodarstwa). Spowodowało to jednak nadprodukcje na przełomie lat 60-tych i 70-tych i było bardzo obciążające dla budżetu. Zrezygnowano z polityki produkcyjnej i wprowadzono instrumenty ograniczające produkcję rolną:

1. o charakterze rynkowym:

* kwoty produkcyjne + ceny gwarantowane - kwoty pierwszy raz wprowadzono a cukier w 1967, ograniczają produkcję chroniąc interesy tzw. historycznych producentów (wytwarzających produkty w okresie preferencyjnym) i utrudniając start nowym producentom; polegają na administracyjnym ustaleniu limitu produkcji, którego przekroczenie powoduje sankcje finansowe (np. likwidacja kosztów nadwyżki); ograniczają rolnika, ale gwarantują mu zbyt określonej ilości po określonej cenie; kwoty mogą stanowić przedmiot obrotu; administrowanie i kontrola kwot wymaga znacznych środków finansowych

* rekompensaty - za wycofanie niektórych produktów z obrotu: dotyczy tylko sektora świeżych warzyw i owoców, które są przekazywane na cele charytatywne; dla niektórych produktów tego sektora przewidziano progi produkcyjne, których przekroczenie powoduje redukcje pomocy w kolejnym roku gospodarczym (wobec kontrowersji wokół biodegradacji, czyli niszczenia nadwyżek)

2. o charakterze strukturalnym (obecnie w ramach polityki rozwoju obszarów wiejskich):

* wyłączanie gruntów z produkcji rolnej (dopłaty z tytułu odłogowania) - wprowadzone w 1988 służy ograniczeniu produkcji i ochrona środowiska, ma charakter krótko-, średnio-, długotrwały, a nawet trwały (zalesianie) i dotyczy części lub całości gospodarstwa

* ekstensyfikacja produkcji (premie ekstensyfikacyjne) - zastosowanie tradycyjnych technik lub zmniejszenie stada

* zalesianie i przedsięwzięcia rolno-środowiskowe (świadczenia) - świadczenia przyznawane na mocy Rozporządzenia 1257 z 1999 r.; zalesianie powoduje trwałe wyłączenie gruntu z produkcji i zwiększa lesistość kraju (poprawa stanu środowiska)

* renty strukturalne w rolnictwie - wcześniejsza emerytura na podstawie rozporządzenia 1257 (a w Polsce Rozp. RM z VI 2004r.), preferuje formę umowy ale ustawodawstwo krajowe winno określić szczegółowe warunki (np. co do osoby uprawnionej do przejęcia)

Dodatkowym instrumentem są dopłaty do konsumpcji i przetwórstwa produktów rolnych - promują spożycie (np. kiedyś oliwy z oliwek) i ograniczają nadwyżki. Subwencjonuje się m.in. spożycie mleka w szkołach, zakup masła przez placówki opiekuńcze. W przetwórstwie subwencje dla np. produkcji odtłuszczonego mleka w proszku przeznaczonego do produkcji kazeiny, skrobi do celów nie spożywczych, produkcji oliwy czy cukrów do celów przemysłowych.

1. Rozgraniczenie nieruchomości (właśc. postępowanie o rozgraniczenie nieruchomości) - postępowanie przed organami państwowymi mające na celu ustalenie granic nieruchomości, gdy stały się sporne. Szczegółowe zasady rozgraniczania zawarte są w art. 153 Kodeksu cywilnego, art. 29-39 Prawa geodezyjnego i kartograficznego oraz w rozporządzeniem Ministrów Spraw Wewnętrznych i Administracji oraz Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z 14 kwietnia 1999 roku w sprawie rozgraniczania nieruchomości (Dz. U. z 1999 r. Nr 45, poz. 453).

Rozgraniczenie polega na ustaleniu przebiegu granicy nieruchomości (z natury rzeczy może chodzić tylko o nieruchomości gruntowe), czyli na ustaleniu, jak daleko sięga prawo własności przysługujące właścicielowi danej nieruchomości. Nie służy natomiast doprowadzeniu nieruchomości do określonej powierzchni - ta wielkość ma tylko marginalne znaczenie. W wyniku postępowania o rozgraniczenie nie dochodzi, co do zasady, do rozstrzygnięcia o wydaniu nieruchomości ani do rozstrzygnięcia o innych roszczeniach związanych z nieruchomością. Sąd może i powinien natomiast uwzględnić nabycie w drodze zasiedzenia przygranicznych pasów gruntu, jeżeli miało ono wpływ na przebieg granicy.

O specyfice postępowania o rozgraniczenie decyduje to, że ma ono dwie fazy: administracyjną (obligatoryjną) i sądową, do której nie musi dojść. Skoro faza postępowania administracyjnego jest obowiązkowa, to postępowanie przed sądem bez jej wyczerpania jest niedopuszczalne - zachodzi zatem czasowa niedopuszczalność drogi sądowej. Oznacza to brak jednej z przesłanek procesowych, wobec czego sąd odrzuci wniosek o rozgraniczenie złożony bezpośrednio do sądu (bez wyczerpania drogi administracyjnej). Ten model postępowania o rozgraniczenie istnieje w Polsce bez większych zmian od 1946.

Etap administracyjny [edytuj]

Administracyjną fazę postępowania o rozgraniczenie otwiera złożenie przez zainteresowanego podania do wójta (burmistrza, prezydenta miasta). Organ ten prowadzi rozgraniczenie w trybie postępowania administracyjnego. W toku tego postępowania biegły geodeta odtwarza na gruncie przebieg granic na podstawie śladów, znaków granicznych, dokumentów z ewidencji gruntów (map) i punktów osnowy geodezyjnej. W braku tych danych geodeta przyjmuje od stron oświadczenia na temat przebiegu granicy. Jeżeli nie ma sporu co do przebiegu granicy, postępowanie kończy się decyzją administracyjną o ustaleniu przebiegu granicy. Strony mogą również zawrzeć przed geodetą ugodę regulującą przebieg granicy. Strona niezadowolona z rozstrzygnięcia może żądać przekazania sprawy sądowi. Organ administracji przekazuje sprawę sądowi z własnej inicjatywy, jeżeli nie można ustalić przebiegu granicy decyzją (czyli gdy zaistnieje spór).

Etap sądowy [edytuj]

W fazie sądowej postępowanie o rozgraniczenie prowadzi sąd rejonowy w trybie postępowania nieprocesowego, kończącego się wydaniem postanowienia, od którego służy uczestnikom apelacja do sądu okręgowego. W postępowaniu o rozgraniczenie dopuszczalne są wszelkie dowody, choć w praktyce zdecydowanie największe znaczenie mają dokumenty, zwłaszcza mapy. W sądowym postępowaniu o rozgraniczenie wymagane jest wykazanie tytułu własności nieruchomości. Regułą jest przeprowadzenie dowodu z oględzin spornej granicy i z pisemnej opinii biegłego geodety, który przedstawia sądowi mapę geodezyjną z zaznaczonym przebiegiem granicy według danych z ewidencji gruntów oraz, w razie potrzeby, według wskazań właścicieli. Czyni to postępowanie o rozgraniczenie kosztownym, zwłaszcza jeżeli opinii jest kilka.

W myśl art. 153 Kodeksu cywilnego przesłanką dopuszczalności rozgraniczenia jest sporność granicy - w konsekwencji sąd oddali wniosek o rozgraniczenie, jeżeli okaże się, że granica nie jest sporna. Jeżeli jest, sąd dokona rozgraniczenia. W pierwszej kolejności dąży się do ustalenia stanu prawnego przebiegu granicy, tzn. bierze się pod uwagę wszelkie przypadki nabycia i utraty własności spornych gruntów, w szczególności w drodze zasiedzenia i uwłaszczenia. Jeżeli stanu prawnego nie da się ustalić, sąd ustali przebieg granicy na podstawie ostatniego spokojnego stanu posiadania. Jeżeli i tego stanu nie da się ustalić, sąd ustali przebieg granicy uwzględniając wszelkie okoliczności; w tym ostatnim przypadku może przyznać jednemu z właścicieli odpowiednią dopłatę pieniężną. Rozstrzygnięcie o rozgraniczeniu według stanu prawnego jest orzeczeniem deklaratoryjnym, natomiast według ostatniego spokojnego stanu posiadania i według wszelkich okoliczności - konstytutywnym. W postanowieniu o rozgraniczeniu sąd winien zamieścić rozstrzygnięcie o nakazaniu wzajemnego wydania części nieruchomości nie znajdujących się w posiadaniu właścicieli, ponieważ inaczej postanowienie nie będzie się nadawać do przymusowego wykonania w drodze egzekucji.

Rozgraniczenie może również przeprowadzić sąd rozpoznający sprawę o własność nieruchomości albo o wydanie nieruchomości lub jej części. Wtedy, oczywiście, odpada faza administracyjna. Z kolei faza sądowa jest wyłączona w sytuacji, gdy do sporu granicznego dochodzi w toku administracyjnego postępowania scaleniowego.

2. Każda nieruchomość powinna mieć jasno określone granice, tzn. wytyczone i oznaczone. Granice nieruchomości często ulęgają zatarciu, a wtedy rodząca się zastrzeżenia i konflikty sąsiedzkie. W takiej sytuacji należy rozgraniczyć nieruchomość, bądź odnowić granice.

„Rozgraniczenie nieruchomości ma na celu ustalenie przebiegu ich granic przez określenie położenia punktów i linii granicznych, utrwalenie tych punktów znakami granicznymi na gruncie oraz sporządzenie odpowiednich dokumentów. Rozgraniczeniu podlegają, w miarę potrzeby, wszystkie albo niektóre granice określonej nieruchomości z przyległymi nieruchomościami lub innymi gruntami. Rozgraniczenia nieruchomości dokonują wójtowie (burmistrzowie, prezydenci miast) oraz, w wypadkach określonych w ustawie, sądy” (art.29 ustawy z dnia 17 maja 1989 roku prawo geodezyjne i kartograficzne). Czynności ustalania przebiegu granic wykonuje geodeta upoważniony przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta). Przy ustalaniu przebiegu granic bierze się pod uwagę znaki i ślady graniczne, mapy i inne dokumenty oraz punkty osnowy geodezyjnej. Jeżeli jest brak danych, o których mowa powyżej, lub są one niewystarczające albo sprzeczne, ustala się przebieg granicy na podstawie zgodnego oświadczenia stron lub jednej strony, gdy druga strona w toku postępowania oświadczenia nie składa i nie kwestionuje przebiegu granicy. W razie sporu, co do przebiegu linii granicznych, geodeta nakłania strony do zawarcia ugody. Ugoda zawarta przed geodetą posiada moc ugody sądowej.

Jak stwierdził Sąd Najwyższy rozgraniczenie nieruchomości jest dopuszczalne jedynie między sąsiadującymi gruntami stanowiącymi odrębny przedmiot własności oznacza to, że rozgraniczenie może być tylko wtedy przeprowadzone, gdy istnieją odrębne działki w sensie geodezyjnym. Postępowanie rozgraniczeniowe ma dwie fazy: administracyjną i sądową. Przy czym postępowanie sądowe może się rozpocząć jedynie, gdy zostanie wyczerpana droga administracyjna.

W celu rozpoczęcia postępowania rozgraniczającego należy złożyć wniosek o wszczęcie czynności rozgraniczeniowych. Wniosek należy złożyć u wójta burmistrza lub prezydenta miasta właściwego ze względu na położenie nieruchomości podlegającej rozgraniczeniu.

Wójtowie (burmistrzowie, prezydenci miast) przeprowadzają rozgraniczenie nieruchomości z urzędu lub na wniosek strony. Postępowanie o rozgraniczenie nieruchomości przeprowadza się z urzędu przy scaleniu gruntów, a także jeżeli jest brak wniosku strony, a potrzeby gospodarki narodowej lub interes społeczny uzasadniają przeprowadzenie rozgraniczenia. Postanowienie o wszczęciu postępowania w sprawie scalenia gruntów zastępuje postanowienie o wszczęciu postępowania o rozgraniczenie nieruchomości. Na postanowienie o wszczęciu postępowania o rozgraniczenie nieruchomości nie służy zażalenie.

Tak więc wniosek może złożyć:

każdy z właścicieli nieruchomości sąsiednich,

każdy ze współwłaścicieli nieruchomości,

osoby postronne o ile wykażą swój interes prawny w dokonaniu rozgraniczenia,

ponadto postępowanie może zostać wszczęte z urzędu, gdy zachodzi ważny interes społeczny.

Postępowanie administracyjne

Jak już wcześniej wspomnieliśmy czynności ustalania przebiegu granic wykonuje geodeta upoważniony przez wójta. W toku prac przygotowawczych geodeta wykonuje następujące czynności:

1) zgłasza pracę geodezyjną w ośrodku dokumentacji,

2) przeprowadza analizę informacji zawartych w dokumentach uzyskanych z państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego oraz znajdujących się w księgach wieczystych, a także w dokumentacji uzyskanej od strony,

3) sporządza, w razie potrzeby, szkic zawierający informacje o przebiegu granic, uzyskane w wyniku wcześniej wykonywanych pomiarów,

4) określa termin rozpoczęcia czynności ustalenia przebiegu granic i doręcza stronom wezwania do stawienia się na gruncie.

Po zebraniu dowodów geodeta wzywa strony na rozprawę graniczną. Wezwanie do stawienia się na gruncie doręcza się stronom za zwrotnym poświadczeniem odbioru, nie później niż 7 dni przed wyznaczonym terminem. W wezwaniu należy poinformować strony o skutkach niestawiennictwa. Nieusprawiedliwione niestawiennictwo stron nie wstrzymuje czynności geodety. W razie usprawiedliwionego niestawiennictwa strony, geodeta wstrzymuje czynności do czasu ustania przeszkody lub wyznaczenia pełnomocnika - nie dłużej jednak niż na okres jednego miesiąca. Z czynności ustalenia przebiegu granic sporządza się protokół graniczny lub akt ugody.

W trakcie ustalania przebiegu granic na gruncie geodeta wykonuje następujące czynności:

1) sprawdza obecność i ustala tożsamość stron,

2) przyjmuje pełnomocnictwa udzielone przez strony,

3) przeprowadza wywiad terenowy.

Podczas wywiadu terenowego geodeta odszukuje znaki graniczne, a także określa położenie przesuniętych, uszkodzonych lub zniszczonych znaków granicznych oraz punktów granicznych, jeżeli istnieją dokumenty pozwalające na określenie ich położenia.

Jeżeli przebieg granicy został ustalony na podstawie zebranych dowodów, geodeta wykonuje następujące czynności:

1) wskazuje stronom przebieg granicy,

tabilizuje punkty graniczne,

sporządza protokół graniczny,

4) wykonuje pomiar granicy, a także trwałych elementów zagospodarowania terenu mających znaczenie dla określenia jej przebiegu.

W razie gdy ustalenia przebiegu granicy nie można wykonać na podstawie zebranych dowodów, geodeta przyjmuje oświadczenia stron dotyczące przebiegu granicy. Jeżeli strony w zgodnych oświadczeniach wskazują przebieg granicy lub strona nieskładająca oświadczenia nie kwestionuje jej przebiegu, geodeta wykonuje czynności, o których mowa powyżej. W razie sporu, co do przebiegu granicy, geodeta nakłania strony do zawarcia ugody. Podczas negocjacji geodeta przedstawia stronom wszystkie dowody i argumenty za proponowanym przebiegiem granicy, a także informuje, że w razie braku ugody do rozpatrzenia sprawy właściwy jest sąd. Geodeta sporządza akt ugody, jeżeli doprowadzi do jej zawarcia. Akt ugody należy sporządzić oddzielnie dla każdej linii granicznej, która w całości lub na niektórych odcinkach była sporna. Obejmuje ona wyłącznie sporne odcinki granicy.

Treść ugody nie może wykraczać poza przedmiot związany z rozgraniczeniem. Akt ugody powinien zawierać następujące dane:

1) opis przedmiotu sporu z podaniem granic wskazanych przez strony oraz wynikających z dokumentacji,

2) opis wzajemnych ustępstw,

3) szczegółowy opis granicy uznanej za obowiązującą po podpisaniu aktu ugody,

4) informację, że zawarta ugoda posiada moc ugody sądowej.

Cała dokumentacja wraz z protokołem jest przekazywana władzom samorządowym.

Dokumentacja rozgraniczenia nieruchomości obejmuje:

1) postanowienie właściwego organu o wszczęciu postępowania rozgraniczeniowego,

2) upoważnienie geodety do przeprowadzenia czynności ustalenia przebiegu granic,

3) zgłoszenie pracy geodezyjnej do ośrodka dokumentacji,

4) dowody doręczenia stronom wezwań do stawienia się na gruncie,

5) pisemne pełnomocnictwa udzielone przez strony,

6) dokumenty dotyczące przebiegu granic, wydane przez ośrodek dokumentacji oraz uzyskane z innych źródeł,

7) protokół graniczny lub akt ugody,

8) opinię geodety dotyczącą przebiegu granic, jeżeli ich przebieg nie może być ustalony w postępowaniu administracyjnym,

9) ostateczną decyzję właściwego organu o rozgraniczeniu nieruchomości lub umorzeniu postępowania rozgraniczeniowego.

Protokół graniczny powinien zawierać:

1) imię i nazwisko geodety oraz numer jego uprawnień zawodowych,

2) numer i datę postanowienia o wszczęciu postępowania rozgraniczeniowego oraz upoważnienia dla geodety,

3) oznaczenia nieruchomości przez określenie ich położenia, numerów działek ewidencyjnych, numerów ksiąg wieczystych lub zbiorów dokumentów,

4) informacje dotyczące stron i ich pełnomocników,

5) wykaz i ocenę dokumentów stanowiących podstawę ustalania przebiegu granic,

6) oświadczenia stron,

7) wyniki wywiadu terenowego,

8) szkic graniczny,

9) opis przebiegu granic,

10) opis utrwalenia punktów granicznych,

11) pouczenie strony o możliwości przekazania sprawy sądowi,

12) wzmiankę o odczytaniu dokumentu stronom przed podpisaniem,

13) omówienie skreśleń i poprawek,

14) datę sporządzenia dokumentu oraz podpisy stron i geodety.

Wójt (burmistrz, prezydent miasta) wydaje decyzję o rozgraniczeniu nieruchomości, jeżeli zainteresowani właściciele nieruchomości nie zawarli ugody, a ustalenie przebiegu granicy nastąpiło na podstawie zebranych dowodów lub zgodnego oświadczenia stron.

Wydanie decyzji poprzedza:

dokonanie przez wójta, burmistrza (prezydenta miasta) oceny prawidłowości wykonania czynności ustalenia przebiegu granic nieruchomości przez upoważnionego geodetę oraz zgodności sporządzonych dokumentów z przepisami; w wypadku stwierdzenia wadliwego wykonania czynności upoważnionemu geodecie zwraca się dokumentację do poprawy i uzupełnienia;

włączenie dokumentacji technicznej do państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego.

Strona niezadowolona z ustalenia przebiegu granicy może żądać, w terminie 14 dni od dnia doręczenia jej decyzji w tej sprawie, przekazania sprawy sądowi.

Jeżeli w razie sporu, co do przebiegu linii granicznych, nie dojdzie do zawarcia ugody lub nie ma podstaw do wydania decyzji rozgraniczeniowej, upoważniony geodeta tymczasowo utrwala punkty graniczne według ostatniego stanu spokojnego posiadania, dokumentów i wskazań stron, oznacza je na szkicu granicznym, sporządza opinię i całość dokumentacji przekazuje właściwemu wójtowi (burmistrzowi, prezydentowi miasta). Opinia sporządzana przez geodetę powinna zawierać: ocenę prawidłowości przebiegu granic wskazanych przez strony, określonych na podstawie dokumentów, przebiegających według ostatniego spokojnego stanu posiadania lub istniejących na gruncie, a także opis proponowanego przez geodetę przebiegu granicy, wraz z uzasadnieniem jej przebiegu. Władze samorządowe umarzają postępowanie administracyjne i przekazują sprawę z urzędu do rozpatrzenia sądowi.

Postępowanie administracyjne trwa 30 dni w przypadku spraw standardowych, a 60 dni w przypadku spraw skomplikowanych. Czas ten należy liczyć od momentu, w którym geodeta złoży dokumenty w urzędzie. Za postępowanie administracyjne nie będziemy musieli zapłacić, jednak za pracę geodety tak. Stała opłata za tego typu usługi nie jest ustalona, ale powinniśmy się przygotować na wydatek minimum tysiąca złotych. Zgodnie z kodeksem cywilnym (art.152) „właściciele gruntów sąsiadujących obowiązani są do współdziałania przy rozgraniczeniu gruntów oraz przy utrzymywaniu stałych znaków granicznych; koszty rozgraniczenia oraz koszty urządzenia i utrzymywania stałych znaków granicznych ponoszą po połowie.”

Postępowanie sądowe

Sąd rozpatruje sprawy o rozgraniczenie nieruchomości w trybie postępowania nieprocesowego. Właściwym sądem jest sąd rejonowy, właściwy dla miejsca, w którym położona jest nieruchomość. Sąd prowadzi sprawę od początku. Materiały zgromadzone wcześniej są materiałem dowodowym. Sąd kieruje się przede wszystkim artykułem 153 kodeksu cywilnego: „jeżeli granice gruntów stały się sporne, a stanu prawnego nie można stwierdzić, ustala się granice według ostatniego spokojnego stanu posiadania. Gdyby również takiego stanu nie można było stwierdzić, a postępowanie rozgraniczeniowe nie doprowadziło do ugody między zainteresowanymi, sąd ustali granice z uwzględnieniem wszelkich okoliczności: może przy tym przyznać jednemu z właścicieli odpowiednią dopłatę pieniężną.”

Wykonanie orzeczeń sądowych o rozgraniczeniu nieruchomości odbywa się z udziałem geodety. Prawomocne orzeczenia i ostateczne decyzje ustalające przebieg granic nieruchomości sąd lub organ rozstrzygający przesyła z urzędu w terminie 30 dni do sądów rejonowych właściwych do prowadzenia ksiąg wieczystych i do właściwych starostów, w celu ujawnienia ich w księgach wieczystych oraz w ewidencji gruntów i budynków.

Odnowienie granic

Od rozgraniczenia nieruchomości należy odróżnić odnowienie granic. Rozgraniczenie nieruchomości stosuje się do nieruchomości, których granice nie były jeszcze ustalone, bądź zatarły się i nie jest możliwe ich odtworzenie zgodnie z prawem, czyli na podstawie dokumentów. Odnowienie granic stosuje się do nieruchomości, które miały już prawnie ustalone granice, a teraz jedynie zaznacza się te granice stosownymi znakami granicznymi na podstawie dokumentów i dowodów w postaci śladów i znaków granicznych.

Podstawa prawna:

ustawa z dnia 23 kwietnia 1969 roku kodeks cywilny

ustawa z dnia 17 maja 1989 roku prawo geodezyjne i kartograficzne

Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji oraz Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 14 kwietnia 1999 roku w sprawie rozgraniczania nieruchomości

Orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 21 lipca 1966 roku, III CR 146/66 OSPiKA 1967, nr 7-8, poz. 185

---