Iwonna Rapałło
Bioetyka - Temat zajęć: Zagadnienia moralne związane z początkami życia ludzkiego
Temat: Moralna problematyka początków życia ludzkiego.
Zagadnienia regulacji urodzin, antykoncepcji i zdrowia reprodukcyjnego:
Antykoncepcja
Badania prenatalne
Zapłodnienie in vitro - diagnostyka preimplantacyjna, selekcja zarodków, mrożenie
Aborcja
Konflikt interesów: płód - matka
Opieka nad noworodkami nieuleczalnie chorymi
1. Stanowisko Kościoła katolickiego:
Paweł VI, Encyklika Humanae Vitae. O zasadach moralnych w dziedzinie przekazywania życia ludzkiego, 1968 r.
Jan Paweł II, Encyklika Evangelium Vitae. O wartości i nienaruszalności życia ludzkiego, „L`Osservatore Romano”, 1995, nr 4, (28)
Katechizm Kościoła Katolickiego
Donum vitae Instrukcja o szacunku dla rodzącego się życia ludzkiego i o godności jego przekazywania, Kongregacja Nauki Wiary, Rzym 1987 r. w: Refleksje nad etyką lekarską, red. K. Osińska, Wyd. Archidiecezji Warszawskiej, Warszawa 1990.
2. Stanowisko liberalne - def. zdrowia reprodukcyjnego WHO i wynikających z niego podstawowych praw reprodukcyjnych ludzi
Zdrowie reprodukcyjne kobiet, www.federa.org.pl/publikacje/mat_info/zdrrep.htm#1
Platforma Działania - dokument końcowy IV Światowej Konferencji w sprawie Kobiet, Pekin 1995, art.94 i in.
Program Działania Światowej Konferencji ONZ „Ludność i Rozwój”, Kair 1994
3. Status moralno-prawny embrionu ludzkiego. Rodzaj, stopień i intensywność ochrony prawnej życia ludzkiego w fazie prenatalnej - również w zależności od stopnia jego rozwoju: (pre)embrionu in vitro przed implantacją i po.
Stanowisko: ETPC (Europejski Trybunał Praw Człowieka),
Europejska Konwencja Bioetyczna,
Model angielski i niemiecki,
Polski system prawny:
Ustawa z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży, (Dz. U. Z dnia 1 marca 1993 r.)
Kodeks Etyki Lekarskiej
Projekt ustawy o ochronie genomu ludzkiego i embrionu ludzkiego autorstwa Gowina z 2008r
4. Postępowanie w razie konfliktu interesów matka - płód: czyjemu dobru powinniśmy przyznać pierwszeństwo?
Czy można zmusić kobietę do poddania się zabiegowi medycznemu wbrew jej woli dla dobra jej nienarodzonego dziecka?
Czy lekarz ma prawo do działań medycznych wobec kobiety w ciąży, jeśli te działania niosą ze sobą poważne ryzyko uszkodzenia bądź śmierci płodu?
Sprawa pani Angeli Carder
Sprawa Agaty L.
5. Klauzula sumienia Art.39 Ustawy o zawodach lekarza....
zakres obowiązywania i problem nadużywania tego zapisu przez lekarzy w Polsce. Orzeczenia ETPC. Sądy o złe urodzenie - sprawa Państwa Wojnarowskich
Kazusy, które będziemy omawiać:
1. Roe przeciwko Wade
2. Maine Medical Center przeciwko Houle -
3. Sprawa pani Angeli Carder
4. Sprawa Baby Jane Doe
5. Baby K
Polskie spraway:
1. Barbara Wojnarowska (hipochondroplazja)
2. Alicja Tysiąc
3. Sprawa zakończona wyrokiem przed Trybunałem Praw Człowieka w Stasburgu w tym roku
„RR przeciwko Polsce”
4. A obecnie sprawa w Trybunale Praw Człowieka z pozwu Urszuli Lamczak w sprawie córki Agaty
http://www.federa.org.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=187:agata&catid=21:podrzedne&Itemid=104
Różne poglądy, dyskusja
P. Singer, D. Wells, Dzieci z probówki. Etyka i praktyka sztucznej prokreacji, WP, Warszawa 1988
J. Testart, Przejrzysta komórka, Warszawa 1990
F. Fukuyama, Koniec człowieka. Konsekwencje rewolucji biotechnologicznej, Wydawnictwo Znak, Kraków 2004
J. Habermas. Przyszłość natury ludzkiej. Czy zmierzamy do eugeniki liberalnej?, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, Warszawa 2003
„Złe urodzenie”, pierwszy w Polsce proces o złe urodzenie p. Wojnarowskich - liczne artykuły i strony internetowe
Aktualna debata wokół in vitro:
Ewa Siedlecka, In vitro i bezprawie. Polska terra incognita, czyli in vitro w pytaniach i odpowiedziach, GW nr 1(5613), 2 stycznia 2008 r.
H. Bortnowska, Anioły in vitro, „GW” 5-6 stycznia 2008 r.
B. Chyrowicz, Zobacz, jaki cud!, „Tygodnik Powszechny” 1/6 stycznia 2008 r.
http://tygodnik.onet.pl/1546,1460856,dzial.html
Z. Szawarski, Etyka i przerywanie ciąży, „Etyka” 1978, nr 16, w: W kręgu życia i śmierci. Moralne problemy medycyny współczesnej, red. Z. Szawarski, Książka i wiedza, Warszawa 1987 oraz w: O wartościach, normach, i problemach moralnych, opr. i wyb M. Środa, PWN, Warszawa 1994
K. Szewczyk, Bioetyka kulturowa wobec sporu o aborcję, w: M. Gałuszka, K. Szewczyk, red. Narodziny i śmierć. Bioetyka kulturowa wobec stanów granicznych życia ludzkiego, PWN, Warszawa 2002
R. J. Cook, B.M.Dickens, Etyczne aspekty prawa aborcyjnego, w: Alichniewicz, A. Szczęsna, red. Dylematy bioetyki, UM, Łódź 2001
6. Opieka nad dziećmi nieuleczalnie chorymi.
Z. Szawarski, Moralne problemy dotyczące opieki nad dziećmi nieuleczalnie chorymi, w: W kręgu życia i śmierci. Moralne problemy medycyny współczesnej, red. Z. Szawarski, Książka i wiedza, Warszawa 1987
Trochę ćwiczeń umysłowych:
Nr . Które z niżej wymienionych świadczeń medycznych nie są objęte klauzulą sumienia w świetle dominującej doktryny prawnej w Polsce:
wypisywanie recept na hormonalne środki antykoncepcyjne dopuszczone do obrotu,
wystawianie skierowania na badania prenatalne, jeśli pacjentka spełnia jedno z kryteriów zawartych w programie badań prenatalnych (Rozp. M.Z. z 2009),
wystawienie skierowania na badania specjalistyczne, jeśli istnieje uzasadnione podejrzenie, że ciąża zagraża życiu lub zdrowiu kobiety,
wystawienie skierowania na badania specjalistyczne w celu wydania orzeczenia dotyczącego zagrożenia zdrowotnego kobiety w ciąży uprawniającego ją do legalnego zabiegu aborcji,
przeprowadzenie badań prenatalnych o podwyższonym ryzyku w celu wydania orzeczenia stwierdzającego wskazania embriopatologiczne do terminacji ciąży,
zbadanie kobiety w ciąży w celu wydania orzeczenia stwierdzającego wskazania zdrowotne do przerwania ciąży,
zbadanie kobiety w ciąży w celu wydania orzeczenia o jej stanie zdrowia, jeśli istnieje ryzyko, że kontynuacja ciąży zagraża bezpośredniojej życiu bądź zdrowiu,
wykonanie zabiegu przerwania ciąży z któregokolwiek wskazania wymienionego w Ustawie,
wykonanie zabiegu przerwania ciąży, gdy zagraża ona bezpośrednio jej życiu,
wykonanie terminacji ciąży z powodów embriopatologicznych
leczenie kobiety w ciąży, jeśli związane jest z niebezpieczeństwem uszkodzenia płodu bądź jego śmierci.
Prawidłowe odpowiedzi to:
A. B. C. D. E. F.
Nr 53. W świetle Ustawy o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży 1993 prawo do życia w fazie prenatalnej jest chronione w sposób
bezwzględny, poza przypadkiem wynikającym z art.30 ustawy o zaw. lekarza,
bezwzględny od momentu osiągnięcia przez płód zdolności do życia poza organizmem matki,
ta ochrona ma charakter pośredni przedmiotowy,
ta ochrona ma charakter bezpośredni przedmiotowy,
ta ochrona ma charakter bezpośredni podmiotowy.
Nr 49. Czy zgodnie z Ustawą o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży1993r. lekarz ma prawo do działań powodujących śmierć dziecka poczętego podjętych dla ratowania życia matki albo dla przeciwdziałania poważnemu uszczerbkowi na jej zdrowiu?
tak, ale tylko wtedy, gdy niebezpieczeństwo zostało potwierdzone orzeczeniem dwóch innych lekarzy,
tak, ale tylko w sytuacji bezpośredniego zagrożenia dla życia matki,
tak, zawsze gdy kobieta wyrazi takie życzenie,
nie, w żadnym przypadku,
ustawa nie zawiera przepisu dotyczącej takiej sytuacji.
Nr . W przypadku kobiety w ciąży, u której lekarze stwierdzili poważne schorzenie wymagające podjęcia niezwłocznych działań leczniczych, a zaniechanie których może doprowadzić pacjentkę do poważnego rozstroju zdrowia bądź śmierci:
lekarz nie powinien podejmować się leczenia, jeśli uzna, że może ono doprowadzić do uszkodzenia bądź śmierci płodu, gdyż obowiązkiem lekarza są starania o zachowanie zdrowia i życia dziecka również przed jego urodzeniem,
lekarz ma prawo w tej sytuacji powołać się na klauzulę sumienia i odstąpić od leczenia chorej, uprzedzając ją o tym wcześniej i wskazując inną możliwość uzyskania pomocy,
lekarz powinien podjąć się tylko takich czynności diagnostyczno-leczniczych, które nie wiążą się z podwyższonym ryzykiem dla życia bądź zdrowia płodu, a w razie nieskuteczności tych działań powinien zawiadomić sąd i uzyskać zezwolenie na bardziej radykalną związaną z ryzykiem dla płodu interwencję medyczną,
lekarz ma prawo, ale nie musi podjąć się interwencji wobec kobiety ciężarnej, jeśli uzna, że ryzyko śmierci płodu jest pewne lub zbyt duże, ponieważ w równym stopniu odpowiada on za zdrowie i życie matki, jak i jej nienarodzonego dziecka.
Nr . 30-letnia pacjentka w 25 tygodniu ciąży, kompetentna, została przyjęta do szpitala z pękniętymi błonami płodowymi. Stwierdzono, że płód ułożony był w pozycji poprzecznej, co powodowało duże ryzyko pęknięcia macicy. Zdaniem lekarzy niezwłoczne przeprowadzenie cesarskiego cięcia w tym przypadku było jedynym środkiem, aby zapobiec śmierci pacjentki i mającego się narodzić dziecka. Kobieta odmawia zdecydowanie poddania się temu zabiegowi.
W tej sytuacji lekarze powinni:
ponieważ interwencja medyczna proponowana przez lekarzy leży w najlepszym interesie pacjentki i jej nienarodzonego dziecka, to może być przeprowadzona zgodnie z prawem pomimo sprzeciwu pacjentki,
wykonać proponowany zabieg mimo sprzeciwu pacjentki, ponieważ kobieta ma ograniczoną autonomię podejmowania decyzji w sytuacji, kiedy wybór pacjentki mógłby doprowadzić do śmierci dziecka poczętego zdolnego do życia poza organizmem matki (viable fetus),
wykonać niezbędne czynności ratownicze, ponieważ podjęte są one w ramach art. 30 ustawy o zawodzie lekarza..
żadna z tych odpowiedzi nie jest prawidłowa.
Nr . W jakiej sytuacji lekarz ma prawo, odwołując się do klauzuli sumienia, odmówić kobiecie w ciąży skierowania na badania prenatalne albo na badania specjalistyczne, jeśli istnieje uzasadnione podejrzenie, że ciąża zagraża życiu lub zdrowiu kobiety, albo kobieta ma podstawy, aby obawiać się, że płód jest uszkodzony:
lekarz może odmówić, jeśli wie lub domyśla się, że w przypadku potwierdzenia się tych podejrzeń kobieta będzie ubiegała się o przerwanie ciąży,
tylko wtedy, kiedy kobieta wprost deklaruje swoją wolę dotyczącą aborcji w przypadku potwierdzenia się jej obaw,
lekarz ma prawo odmówić takiego skierowania niezależnie od antycypowanej czy deklarowanej decyzji kobiety,