Wykład10 (?), Psychologia rozwojowa z dnia 14.12.2205.
Wygotski ur. się w Olszy na Białorusi, studia rozpoczął i zakończył w Moskwie: studia prawnicze, filozofia, psychologia.
Wcześnie rozpoczął prace naukową o charakterze kulturowo- literackim- zbiór esejów, które wyszły pod tytułem: „Psychologia sztuki”, wyd., w 1980r. Opisywał, na czym polega odbiór sztuki:” nie zależy od czytającego go podmiotu tylko struktury dzieła sztuki”.
Wygotskiego koncepcja kulturowo- historyczna- tzw. Koncepcja rozwoju Wygotskiego.
Procesy psychiczne rozwijają się pod wpływem stosunków międzyludzkich (relacje) i produktów kultury (głównie język), które to produkty upośredniają działalność człowieka.
Rozwój jest uwarunkowany prawami rozwoju historycznego społeczeństwa. Znaki językowe to upośrednione procesy psychiczne, charakteryzują się tym, że zawsze coś znaczą.
Znaki upośredniające są wytworem nie jednostki, jego umysłu tylko działalności społecznej- są własnością społeczną, np. język jest produktem społecznym, mimo że jest w świadomości jednostki.
Cyt.: „ Droga od przedmiotu do dziecka i od dziecka do przedmiotu prowadzi przez drugiego człowieka”
Dorośli dają dziecku klucz do odkrywania kulturowych znaczeń. Każda kultura tego wymaga. Dorośli pokazują, co robić z danym przedmiotem, dzieci się tego uczą podczas interakcji, stosunki międzyludzkie są warunkiem rozwoju. Droga od zachowań instynktownych do świadomych, dostosowane są do kontekstu środowiskowego.
I. „Naturalny (historia) proces operacji znakowych”
- od konkretnych, praktycznych działań, które są zastępowane pewnymi znakami, które przypominają dane sytuacje. Na znaki, które NIE są podobne do tych sytuacji.
- symboliczne oznaczenie pokazano dziecku \-/ (wiaderko) i pokazano /`\ to dziecko odwracało. Poprzez znaki, które przypominają obiekty (czy sytuacje) rozumieją szybko piktogramy, - bo przypominają pewne zdarzenia. Potem używają słowo „wiaderko”, które nie jest podobne do wiaderka. Trwa to ok. 10 lat.
11-to latek- pełna interioryzacja= uwewnętrznienia historii.
II. Mechanizm rozwoju = interioryzacja tego, co społeczne. Procesy zewnętrzne są transformowane, przekształcają się na procesy wewnętrzne. Interioryzacja jest przejściem od działań zewnętrznych (działań na przedmiotach) do działań wewnętrznych (działań na symbolach, znakach).
Proces interioryzacji:
1). Przełom 1-2 r. ż. dziecka:
Matka <----------> dziecko
----------->
NIE
(gorące żelazko)
Mowa zewnętrzna (nie dotykaj gorącego żelazka) - funkcja komunikacyjna.
Mamy tu do czynienia z kontaktem społecznym= czynność interpsychiczna, (bo zachodzi pomiędzy 2 osobami).
2).
Matka <----------->dziecko
<-------------
NIE (chcę jeść)
Mowa zewnętrzna - funkcja komunikacyjna/ kontakt społeczny- czynność interpsychiczna.
3). Dziecko 3-letnie siedzi przy stole i rysuje coś, ale mu się nie podoba to, co narysował i przekreśla rysunek i mówi NIE (do siebie).
Dziecko<-------------- NIE
Kontakt z sobą samym- mowa zewnętrzna (egocentryczna) nie służy komunikowaniu, służy do regulowania jego własnego zachowania- funkcja regulacyjna. Mimo że nadal są to procesy zewnętrzne.
4). Osoba dorosła- ktoś puka się w czoło i zawraca ze swej drogi.
Kontakt z sobą samym - czynność intrapsychiczna.
Mowa wewnętrzna - funkcja regulacyjna.
Od funkcji komunikacyjnych do regulacyjnych.
Proces interioryzacji zachodzi w sytuacjach społecznych, następuje zmiana struktury (mowa zewnętrzna na wewnętrzną) i funkcji (od komunikacyjnych do regulacyjnych) procesów. Powstaje nowa kompozycja procesów psychicznych. Każda funkcja psychiczna pojawia się w dwu planach: - w planie społecznym jako funkcja interpsychiczna i w planie indywidualnym jako funkcja intrapsychiczna.
W procesie interioryzacji ważną rolę odgrywa mechanizm powstawania kontroli, zewnętrznych form znaku. W znakach zew przekazywane są doświadczenia. Dzieci przyjmują znaki zew, które używa się w interakcjach, przez co możliwy staje się jego rozwój.
(...... Niestety będą małe braki w tym wykładzie, bo nie zdążyłam zanotować paru zdań).
III. Prawa dotyczące rozwoju psychiki.
Specyficzne, upośrednione( powstają w procesie interioryzacji) funkcje psychiczne rodzą się jedynie w toku wspólnej, ludzkiej działalności, we współpracy i podczas obcowania ludzi ze sobą.
Nowa struktura procesów psychicznych kształtuje się początkowo w toku zewnętrznej działalności, a z czasem przechodzi do wewnętrznej i staje się strukturą jego procesów wewnętrznych.
Pomiędzy strukturą procesów psychicznych i ich związkiem wzajemnym istnieje podwójna zależność. Z jednej strony związek ten jest rezultatem wyłaniania się nowej upośrednionej struktury.
IV, Model zmian rozwojowych.
Rozwój ma charakter ciągły i można ustalić kierunek tych zmian. Zmiany rozwojowe w zakresie myślenia prowadzą:
Od myślenia synkretycznego (używa słów jak dorosły)- łączenie dwóch obiektów, bo widzi je razem, zastępuje związki subiektywne obiektywnymi- to właśnie świadczy, że dziecko jest na poziomie myślenia synkretycznego.
Poprzez myślenie kompleksowe:
Kompleks skojarzeniowy- na podstawie danych percepcyjnych, łączy obiekty, bo zdaniem subiektywnym do siebie pasują, np. bocian z żabą, bo bocian lubi żaby; lub wiewiórka i bocian, bo bocian jest duży, a wiewiórka mała.
-badanie abstrakcyjne: klocki( 4 cechy: kolor, wielkość, kształt, wysokość + 1 -nazwa o charakterze abstrakcyjnym). Zadanie: wybierz sobie jeden klocek, a teraz wybierz wszystkie takie jak ten. Na podstawie kompleksu skojarzeniowego(- np. zielony z czerwonym pasuje), który się zmienia.
Kompleks -kolekcje- występuje, gdy dziecko kieruje się przy doborze obiektów tym, że jeszcze nie występowały w danej grupie(znaczki i kolekcja- każdy powinien być inny). Dzieci kierują się obiektywnymi danymi.
Kompleks łańcuchowy: dziecko nie dobiera już do wzorca, tylko do kolejnego ogniwa. Ta cecha zaczyna być stałą, ale tylko przez jedno ogniwo:
Czerwony ð <------ ð zielony <------zielone 0 <---- białe 0
Kompleks dyfuzyjny: ciąg dyfuzyjny - dziecko tranformuje (transformacja z ogniwa na ogniwo): € <--- ∏ <---- Δ <--- Ω
Pseudopojęcie- tutaj dziecko kieruje się 1 stałą cechą (kształt, kolor), doświadczeniem społecznym. Cech jest stała/ kryterium jest stałe. Geneza jest taka sama jak przy tworzeniu kompleksu, ale nie jak przy tworzeniu pojęcia stąd nazwa pseudopojęcie.
Do myślenia pojęciowego (pojęcia potoczne, pojęcia naukowe); cecha stała + cecha istotna.
A). pojęcia potoczne- tworzone są spontanicznie; wychodzą od rzeczy, praktycznych działań i przechodzi do uogólnień.
B). pojęcia naukowe- (od ogółu-definicja do szczegółu-rzeczy)- są bezpośrednio przejmowane od dorosłych- przekazują klucz do odczytywania kulturowych znaczeń.
Pokazanie relacji pomiędzy A i B:
- nie istnieją niezależnie
-powstają inną drogą
- wzajemnie na siebie oddziałują
Wpływ B na A:
- zmienia się ich struktura, stają się bardziej wyraziste strukturalnie
Wpływ A na B:
- B znajduje egzemplifikacje, dziecko jak pozna definicję to szuka przykładu.
Pojęcie, można mówić o jego:
- szerokości- ilości egzemplarzy
- długości-jest wymiarem od poglądowości do oderwania (mogą być poglądowe lub bardzo oderwane).
V. Etapy rozwoju związane z opanowywaniem mowy.
Etapy rozwoju mowy w ontogenezie. ( Stadia)
1.Stadium naturalne przedintelektualnej mowy i prewerbalnej myśli. Zwierzęta również mogą się nauczyć mowy, np. papuga, ale ich myślenie jest na niskim poziomie. Oddzielne „biegną” linie mowy i myśli, aż zbiegają się około1r. ż.
W ontogrnezie jest podobnie - język nie jest potrzebny do rozwiązywania problemów; następuje intelektualizacja mowy i werbalizacja myślenia (prewerbalnej mysli).
2. Stadium, w którym dziecko używa poprawnych struktur, ale bez ich zrozumienia.
3. Stadium eksterioryzacji znaków i operacji zewnętrznych z komponentem mowy egocentrycznej.
4. Stadium interioryzacji, bezdźwiękowa mowa wewnętrzna.
Zdaniem Wygotskiego mowa wewnętrzna ma określoną strukturę i funkcję. Mowa wew- „brudnopis mowy zewnętrznej”- bo jest skrótowa, opiera się nie na temacie tylko na tym co chce się powiedzieć.
Mowa wew opiera się na sensach= znaczeniach indywidualnych, wiąże się z doświadczeniem jednostki, operuje neologizmami. Kłopotliwe, trudne jest przejście od mowy wew do mowy zew. Może być trudno powiedzieć.
Forma przejściowa to mowa egocentryczna: strukturalnie podobna do mowy zew, a funkcjonalnie do mowy wew. Regulacja, wew jest silniejsza. Mowa egocentryczna - używamy w sytuacjach trudnych, przy wzburzeniu emocjonalnym.
Czynniki warunkujące rozwój:
- interakcje społeczne [ nie środowisko]
- dojrzewanie jako strefa najbliższego rozwoju.
2